Scalone dokumenty (13)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Agnieszka Krupa
Realizowanie zadań transportowo- spedycyjnych
342[02].Z2.02
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

1
Recenzenci:
prof. Jan Kulczyk
dr inż. Paweł Zając
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Agnieszka Krupa
Konsultacja:
mgr Halina Bielecka.
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 342[02].Z2.02
Realizowanie zadań transportowo-spedycyjnych zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu technik spedytor.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Organizowanie działalności spedycyjnej 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 12
4.1.3. Ćwiczenia 12
4.1.4. Sprawdzian postępów 14
4.2.Formy usług transportowych na rynku 15
4.3. Organizacja przewozu ładunków ponadgabarytowych 21
4.4. Organizacja przewozu ładunków niebezpiecznych 27
5. Sprawdzian osiągnięć 37
6. Literatura 42

3
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o organizowaniu i realizowaniu
zadań transportowo-spedycyjnych.
Poradnik ten zawiera:
1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności, które powinieneś mieć
opanowane, aby przystąpić do realizacji programu jednostki modułowej.
2. Cele kształcenia programu jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania (rozdział 4), który umożliwia samodzielne przygotowanie się do
wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Obejmuje on również ćwiczenia, które
zawierają:
wskazówki potrzebne do realizacji ćwiczenia. Jeżeli masz trudności ze
zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela o wyjaśnienie
i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność,
pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,
sprawdzian postępów.
4. Zestaw zadań testowych sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy i umiejętności
z zakresu całej jednostki. Zaliczenie tego testu jest dowodem osiągnięcia umiejętności
określonych w programie jednostki modułowej.
Jednostka modułowa „Realizowanie zadań transportowo-spedycyjnych”, której treści
teraz poznasz jest jednym z elementów koniecznym do prowadzenia działalności
przedsiębiorstwa transportowo-spedycyjnego.
Materiał nauczania jednostki modułowej jest bardzo obszerny, dlatego też, aby opanować
kompleksowo zalecany materiał nauczania i wykonać niektóre ćwiczenia, powinieneś
skorzystać z wielu dodatkowych źródeł informacji wskazanych w bibliografii.

4
Schemat układu jednostek modułowych
342[02].Z2.04
Wdrażanie procedur
zarządzania jakością
342[02].Z2.05
Zarządzanie marketingowe
przedsiębiorstwem
342[02].Z2.02
Realizowanie zadań
transportowo-spedycyjnych
Moduł 342[02].Z2
Działalność przedsiębiorstwa
transportowo - spedycyjnego
342[02].Z2.01
Organizowanie działalności
transportowo-spedycyjnej
342[02].Z2.03
Dobieranie środków transportu
do zadań spedycyjnych

5
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej „Realizowanie zadań
transportowo-spedycyjnych” powinieneś umieć:
− charakteryzować usługi spedycyjne,
− określać, kim jest spedytor i czym jest spedycja,
− organizować działalność transportową, spedycyjną i transportowo-spedycyjną,
− stosować procedury obowiązujące w przewozach międzynarodowych,
− określać prawa i obowiązki stron procesu spedycyjnego,
− posługiwać się mapami Polski, Europy i Świata,
− charakteryzować popyt i podaż,
− wskazywać zależności występujące między popytem i podażą,
− określać budowę środków transportu poszczególnych gałęzi,
− korzystać z różnych źródeł informacji.

6
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− określić zakres zadań transportowo-spedycyjnych z uwzględnieniem specyfiki transportu
samochodowego, kolejowego, lotniczego, morskiego, śródlądowego,
− określić podstawy funkcjonowania rynku usług transportowo-spedycyjnych,
− sklasyfikować usługi spedycyjne z uwzględnieniem zadań i przedmiotu usługi,
− przygotować ofertę usługi spedycyjnej,
− przygotować spedycję ładunku,
− dokonać wyboru form obsługi transportowej,
− wyznaczyć trasy przewozu,
− zaplanować zadanie transportowo – spedycyjne oraz określić kierunki i metody jego
realizacji,
− zrealizować zaplanowane zadanie z wykorzystaniem intermodalnych urządzeń
transportowych,
− zorganizować przewóz ładunków ponadgabarytowych i niebezpiecznych,
− obliczyć koszty realizowanego zadania spedycyjnego,
− ocenić wydajność procesu transportowego,
− rozróżnić usługi uniwersalne, specjalistyczne i specjalizowane,
− zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska.

7
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Organizowanie działalności spedycyjnej
Czym jest spedycja, oraz kim jest spedytor wiesz, już z materiału nauczania jednostki
modułowej O1.02. W tej jednostce poszerzysz swoją wiedzę i zakres umiejętności w zakresie
czynności spedycyjnych.
4.1.1. Materiał nauczania
Przy szerszej interpretacji, zakresu działalności spedycyjnej, można przyjąć, że obejmuje
ona wszystkie czynności potrzebne do bezpiecznego, terminowego i ekonomicznego
przesłania ładunku, z wyjątkiem samego przewozu, z odpowiednio dobranym środkiem
transportu.
Przez jakość procesu spedycyjnego należy rozumieć zespół cech, które decydują
o stopniu jego przydatności użytkowej i społecznej, takich jak:
szybkość obsługi spedycyjnej,
gotowość do świadczenia usług przez uczestników procesu spedycyjnego,
uniwersalność,
staranność,
niezawodność.
W procesie spedycyjnym można wyróżnić spedytora głównego oraz jego
podwykonawców. Podwykonawcami mogą być przedsiębiorstwa: spedycyjne, przewozowe,
agencje celne, logistyczne, ubezpieczeniowe oraz inne firmy specjalistyczne.
Czynności procesu spedycyjnego dzieli się na trzy zasadnicze grupy: czynności
spedycyjne, czynności przemieszczania i czynności dodatkowe.
Do czynności spedycyjnych zalicza się:
poradnictwo spedycyjne,
przygotowanie ładunku do przewozu (pakowanie, sortowanie, liczenie sztuk, mierzenie,
znakowanie, cechowanie, itp.),
konsolidowanie ładunków,
dostarczenie ładunku do miejsca załadunku na główny środek transportowy,
sporządzanie oraz kompletowanie dokumentów transportowych i innych,
zawieranie umów o przewóz z przewoźnikami oraz innymi przedsiębiorstwami
wykonującymi określone usługi techniczno – wykonawcze na rzecz ładunku,
składowanie towarów,
załadunek i wyładunek towarów w różnych relacjach,
ubezpieczenie towarów,
opieka nad ładunkiem w czasie przewozu, monitorowanie procesu przemieszczania
i bieżące informowanie zleceniodawcy lub jego kontrahenta o stopniu realizacji zlecenia,
awizowanie zleceniodawcy o bieżącym stanie i miejscu pobytu ładunku na trasie,
stwierdzenie ilości i jakości przesyłanego ładunku oraz zabezpieczenie interesu
zleceniodawcy w przypadku uszkodzenia lub ubytku przesyłki i sporządzenie protokołów
oraz innej potrzebnej dokumentacji,
zgłaszanie ładunku do kontroli celnej i załatwienie spraw związanych z innymi
urzędowymi czynnościami oraz przygotowanie towarzyszących temu dokumentów,
regulowanie należności z tytułu kosztów przewozu oraz innych czynności i usług na rzecz
ładunku,

8
informowanie o zmianach rozkładów jazdy środków transportowych przewidzianych
w zleceniu,
opracowanie przewozu ładunków specjalnych (np. ponadgabarytowych,
niebezpiecznych).
Na czynności przemieszczania składają się: dowóz do właściwego środka transportu,
przewóz głównym środkiem transportu, zabieranie z punktu konsolidacyjnego i dowóz do
klienta, przeładunki towarów oraz składowanie długookresowe.
Do czynności dodatkowych należą, między innymi: sprzedaż przesyłki, przeprowadzenie
cesji praw do przesyłki, podjęcie należności za towar, składowanie długookresowe.
Działalność spedycyjna obejmuje swoim zakresem szereg czynności, które umownie
można podzielić na:
czynności wykonywane przez spedytora – nazywane spedycją właściwą,
czynności organizowane przez spedytora, w skład których wchodzą czynności
przemieszczania i czynności dodatkowe.
Spedycja właściwa
Za spedycję właściwą uważa się wykonywanie następujących czynności:
przyjmowanie zleceń spedycyjnych i udzielanie porad związanych z procesami
spedycyjnymi,
wybór środka transportu,
zawieranie umów o przewóz,
ubezpieczenie przesyłki,
sporządzanie dokumentacji transportowej,
odbiór przesyłki od nadawcy,
przygotowanie przesyłki do przewozu,
nadanie przesyłki na środek transportu wraz z dokumentacją transportową,
odbiór przesyłki ze środka transportowego oraz właściwej dokumentacji,
odprawę celną,
przekazanie przesyłki odbiorcy.
Spedytor organizując czynności przemieszczania, staje się odpowiedzialny za wykonanie
na rzecz przesyłki: dowozu, odwozu, przewozu, załadunku, wyładunku lub przeładunku. Jako
zarządzający procesem ponosi odpowiedzialność przed swoim zleceniodawcą (klientem) za
cały przebieg zleconego procesu i uczestniczących w procesie podwykonawców.
W przypadku, gdy firma spedycyjna wykonuje tylko czynności określone mianem
spedycji właściwej, jest tzw. spedytorem czystym. Jeżeli natomiast jest w stanie własnym
potencjałem wykonać czynności przemieszczania oraz czynności dodatkowe, realizuje tzw.
spedycję mieszaną.
Zakres obowiązków spedytora oraz wszelkiego rodzaju regulacje związane ze spedycją
zawarte są w OPWS (Ogólne Polskie Warunki Spedycyjne).
Spedycja drogowa
Pojęciem spedycji lądowej określa się te usługi spedycyjne, w których wykorzystywanym
środkiem transportu jest samochód lub kolej. Tym, co interesuje klienta w procesie
transportowo – spedycyjnym jest zdolność przewozowa, czyli ładowność i pojemność
samochodu lub naczepy i wagonu kolejowego.
Podstawowe obowiązki załadowcy i rozładowcy oraz kierowcy, jako reprezentanta
zarówno przewoźnika jak i spedytora:
załadowca musi przestrzegać poleceń kierowcy odnośnie sposobu rozmieszczenia ładunku
i jego mocowania w przestrzeni ładunkowej,

9
uniwersalny zespół naczepowy powinien posiadać na wyposażeniu pasy mocujące
ładunek,
załadowca musi umożliwić kierowcy nadzorowanie załadunku i liczenie przyjętych sztuk
przewozowych,
jeżeli załadowca uniemożliwia kierowcy powyższą czynność, kierowca nanosi na liście
przewozowym stosową uwagę i tym samym zwalnia przewoźnika i spedytora od
odpowiedzialności za kompletne wydanie towaru w miejscu przeznaczenia,
kierowca przy rozładunku ma obowiązek dostarczyć sztuki ładunkowe, które zgodnie
z przepisami BHP może przemieszczać jeden człowiek tylko do burty pojazdu,
załadunek z magazynu lub rampy jest dokonywany przez załadowcę i analogicznie
rozładunek jest dokonywany przez rozładowcę,
w przypadku stwierdzenia niezgodności co do ilości sztuk przewozowych lub podejrzenia
uszkodzenia towaru, rozładowca nanosi na liście przewozowym stosowną uwagę;
kierowca nie może zabronić takiego wpisu, a sam może nanieść własne uwagi,
naniesienie uwagi na liście przewozowym przy rozładunku rozpoczyna bieg roszczenia
reklamacyjnego,
rozładowca sporządza udokumentowany protokół szkody, który wraz z oryginałem listu
przewozowego jest podstawą dochodzenia roszczeń - jeden oryginał protokołu musi
otrzymać spedytor.
Podstawowe zasady obowiązujące w przewozie towarów, dotyczą tego, że:
przewoźnik, a tym samym spedytor odpowiadają za ilość i stan zewnętrzny sztuk
przewozowych przyjętych do przewozu,
sprawdzenie zawartości sztuk przewozowych może odbyć się tylko w trybie odrębnego
i odrębnie płatnego zlecenia,
jeżeli na zewnętrznych częściach sztuk przewozowych nie ma oznak uszkodzenia, czy
ingerencji, przyjmuje się, że towar został wydany w takim stanie w jakim został przyjęty.
Spedycja kolejowa
Spedycja kolejowa dotyczy obsługi towarów transportowanych wagonami kolejowymi,
za wyjątkiem wagonów do przewozu zestawów drogowych i przypadków, kiedy transport
kolejowy jest elementem przewozu, dokonywanego także innymi środkami (tzw. transport
kombinowany).
Rolą spedytora kolejowego jest poinstruowanie nadawcy ładunku, co zrobić w celu
zawarcia umowy z operatorem kolejowym, jakie i w jaki sposób wystawić dokumenty.
Podstawowym dokumentem procesu spedycyjnego jest list przewozowy. Spedytor na
ogół przekazuje wzór listu przewozowego i wyjaśnia sposób jego wypełnienia. Dodatkowymi
drukami, jakie muszą zostać sporządzone jest zamówienie wagonu oraz druk oddania
wagonu. Po załadowaniu wagonu i oddaniu wypełnionego listu przewozowego w kasie
stacyjnej, z chwilą, kiedy zostanie on podstemplowany, kolej przejmuje na siebie obowiązki
związane z realizacją przewozu. W trakcie przewozu nadawca może dokonać wszelkich
zmian, dopóki przesyłka nie dotrze do stacji odbioru lub odbiorcy.
Na stacji przeznaczenia przesyłka jest wydawana odbiorcy. Wydanie może nastąpić:
na torze ogólnego użytku,
na bocznicy kolejowej.
Stacja przeznaczenia ma obowiązek zawiadomienia o przybyciu przesyłki i czasie
podstawienia do odbioru. W zawiadomieniu kolej podaje następujące informacje: ilość
wagonów, nazwę towaru, wagę i stację nadania.

10
Odbiorca przed rozpoczęciem odbioru przesyłki obowiązany jest wykupić (odebrać)
w kasie stacji przeznaczenia list przewozowy.
Czynności związane z wydaniem przesyłki na torach ogólnego użytku są następujące:
po otrzymaniu (wykupieniu) listu przewozowego odbiorca zgłasza się do ekspedytora
odpowiadającego za dane tory ogólnego użytku,
odbiorca wraz z ekspedytorem idą do wagonów zawierających przesyłkę, aby: dokonać
oględzin stanu zewnętrznego wagonu, dokonać sprawdzenia ilości i stanu plomb
nałożonych na stacji nadania, sprawdzić, czy z wagonu nic nie cieknie, nie sypie się lub
czy nie ma śladów wycieków w trakcie transportu, dokonać zdjęcia plomb i otworzyć
wszelkie zamknięcia, (drzwi wagonu otwiera odbiorca w obecności ekspedytora) oraz
dokonać oględzin stanu przesyłki w wagonie.
W przypadku wyładunku na bocznicy przesyłka podstawiana jest w godzinach obsługi tej
bocznicy.
Spedycja wodna
Spedycja morska obejmuje działania spedytora zmierzające do przesłania przesyłki
frachtem morskim, wszelkimi jego formami jak i dostępnymi sposobami. Spedycja ta
charakteryzuje się organizacja przewozu dużych ładunków na bardzo dalekie odległości,
często przy połączeniu z innymi gałęziami transportu.
W spedycji wodnej stosowane są odrębne, specjalne dokumenty przewozowe dla
odprawy przesyłek skonsolidowanych (nadawanych przez różnych nadawców).
Przewozy te wykonywane są najczęściej w komunikacji międzynarodowej i są
regulowane przez odpowiednie umowy zawarte pomiędzy państwami mającymi dostęp do
otwartych dróg wodnych.
Przesyłki w transporcie wodnym, nadawane są na specjalne środki transportu,
wyposażone w odpowiednie urządzenia umożliwiające szybki ich załadunek i wyładunek.
Przy organizacji przewozu drogą wodną spedytor może stosować ogólnodostępne formy
organizacji tych przewozów zawarte w normach Incoterms, które odgórnie regulują
odpowiedzialność zarówno importera jak i eksportera, miejsce i czas przekazania przesyłek
oraz zakres ubezpieczenia.
Spedycja lotnicza
Spedycja lotnicza obejmuje działania spedytora, które prowadzą do przesłania przesyłki
transportem lotniczym, wszelkimi jego formami i dostępnymi sposobami. Może też służyć
jako uzupełnienie lub część składową większych przedsięwzięć lotniczych.
Spedycja lotnicza polega na przesyłaniu przesyłek handlowych, których średnie rozmiary
i waga wahają się od 0,1 m³ i masie 15- 30 kg wzwyż.
Standardowe przesyłki lotnicze wysyłane są najbliższym samolotem rejsowym danej,
umówionej wcześniej, linii lotniczej, co daje możliwość wcześniejszego, dokładnego
zaplanowania najkrótszego możliwego terminu dostawy.
W ofercie spedytorów lotniczych znajdują się następujące przesyłki (dostawy):
błyskawiczne (najszybsze, najdroższe), ekspresowe (szybkie i drogie) oraz standardowe
(przesyłane po najniższych możliwych kosztach). Szybki czas transportu uzyskuje się poprzez
ciągłe monitorowanie linii lotniczych.
Bardzo duże znaczenie dla ceny i warunków przewozu mają: wymiary przesyłki, relacja
przewozowa, waga przesyłki, nacisk na 1m² przesyłki, rodzaj towaru (commodity), wymogi
towarowe oraz bezpieczeństwo transportu lotniczego.
Procedura realizacji lotniczego procesu spedycyjnego obejmuje następujące podstawowe
czynności:
utrzymywanie kontaktów z potencjalnymi klientami,

11
udzielanie poradnictwa transportowego, przygotowywanie i wysyłanie własnych ofert,
analiza kosztów własnych oraz postulowanie zmian w taryfach,
przyjmowanie zleceń spedycyjnych i uzgadnianie warunków ich realizacji, uwzględniając
kraj przewozu, rodzaj towaru i opakowania oraz zastrzeżenia związane z właściwościami
towarów,
udzielanie zleceń transportowych i instrukcji wysyłkowych w imporcie, kierowanie ich do
spedytora zagranicznego oraz eksportera z kopią od zleceniodawcy, uzgodnienie
i negocjowanie stawek za fracht,
terminowy odbiór od przewoźnika przesyłek i listów przewozowych w imporcie oraz
bezzwłoczna awizacja klientów o nadejściu towarów; awizacja musi być wykonana
w sposób pisemny przy wykorzystaniu faxu, poczty elektronicznej lub telegraficznie;
prowadzenie rejestru udzielanych/ przyjmowanych cesji na przesyłki importowe we
współpracy z innymi spedytorami,
terminowe przygotowanie dokumentacji celnej oraz organizacja odprawy celnej,
w przypadku stwierdzenia uszkodzeń lub braku towarów sporządzenie protokołu
szkodowego z udziałem przedstawiciela przewoźnika i wyjaśnienie zaistniałych
rozbieżności,
wydanie przesyłki w imporcie po odprawie celnej, po wcześniejszym zabezpieczeniu
płatności frachtu, należności celnych i innych,
organizowanie dostaw i przekazów celnych towarów dostarczanych do odbiorców lub
odbieranych od dostawców,
terminowe wystawiane rachunków własnych krajowych i zagranicznych oraz rozliczenie
rachunków obcych krajowych i zagranicznych,
rozliczenie operacji finansowych z przewoźnikami wraz z kosztami przewozu i obsługi,
załatwianie ewentualnych reklamacji,
prowadzenie odpowiedniej (wymaganej) statystyki i archiwizacji.
Spedytorzy prowadzą również odpowiednie rejestry, w tym:
ofert spedycyjnych,
przyjętych zleceń spedycyjnych,
listów przewozowych,
faktur wychodzących,
faktur przychodzących,
upoważnień celnych,
czynności wykonywanych przez agencję celną,
umów z klientami i spedytorami zagranicznymi,
szkód transportowych,
operacji kasowych.
Większość firm spedycyjnych świadczy usługi uniwersalne, czyli takie, które można
zorganizować bez większych problemów zarówno w sferze organizacyjnej, dokumentowej
jak i cenowej. Przewozy uniwersalne, w przeciwieństwie do specjalistycznych czy
specjalizowanych, nie wymagają stosowania specjalnego taboru, a jedynie standardowe,
najczęściej stosowane jednostki ładunkowe i środki transportowe. Przewozy te odbywają się
po najczęściej stosowanych szlakach komunikacyjnych.
Usługi specjalistyczne świadczone są na określonych, odpowiednio dobranych
i przygotowanych warunkach, np.: przez zastosowanie odpowiedniego taboru służącego do
przewozu czy specjalnych jednostek do załadunku, wyładunku, mocowania i zabezpieczenia.
Na rynku spedycji funkcjonuje również niewielka ilość firm świadczących usługę
wyspecjalizowaną w określonym sektorze przewozów, np.: w przewozach

12
ponadgabarytowych. Przedsiębiorstwa takie posiadają odpowiedni tabor i wytyczają specjalne
trasy przewozu, co czasem związane jest to z przebudową istniejącej już infrastruktury.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz czynności procesu spedycyjnego?
2. Co to jest spedycja właściwa?
3. Co to jest spedycja drogowa?
4. Czym charakteryzuje się spedycja kolejowa?
5. Na czym polega spedycja lotnicza?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Ułóż krzyżówkę, której rozwiązaniem (hasłem) jest słowo „spedycja”. W krzyżówce
mogą występować tylko polecenia i hasła dotyczące zakresu spedycji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przypomnieć sobie materiał nauczania rozdziału 4.1.1,
2) przypomnieć sobie materiał dotyczący spedycji, realizowany we wcześniejszych
jednostkach modułowych np. O1.01, Z2.01,
3) wybrać określenia i ułożyć hasła do krzyżówki,
4) opracować krzyżówkę,
5) przenieść wzór krzyżówki (nie wypełnionej) na arkusz papieru plakatowego,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) rozwiązać krzyżówkę przy udziale uczniów/słuchaczy z grupy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
– arkusz papieru plakatowego,
– kolorowe markery.
Ćwiczenie 2
Omów zachowania firm transportowych, jakie powinny (mogą) wystąpić w przypadku
okresów zwiększonej lub zmniejszonej podaży na niektóre usługi transportowe.
1) przypomnieć sobie, czym jest podaż oraz co ją charakteryzuje,
2) zapisać zachowania firm transportowych, jakie powinny (mogą) nastąpić w chwili
zwiększonej podaży usług transportowych, aby być konkurencyjnym na rynku i osiągać
zyski,
3) zapisać zachowania firm transportowych, jakie powinny (mogą) nastąpić w chwili
zmniejszonej podaży usług transportowych,
4) zaprezentować na forum grupy wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności poglądów, wniosków i propozycji zachowań firm
transportowych.

13
Ćwiczenie 3
Omów zachowania firm spedycyjnych, jakie powinny (mogą) wystąpić w przypadku
okresów zwiększonego lub zmniejszonego popytu na niektóre usługi spedycyjne.
1) przypomnieć sobie, czym jest popyt oraz co go charakteryzuje,
2) wypisać zachowania firm spedycyjnych, jakie powinny (mogą) nastąpić w chwili
zwiększonego popytu na usługi spedycyjne,
3) wypisać zachowania firm spedycyjnych, jakie powinny (mogą) nastąpić w chwili
zmniejszonego popytu na usługi transportowe,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności poglądów, wniosków i propozycji postępowania firm
spedycyjnych.
Ćwiczenie 4
Przedsiębiorstwo transportowo – spedycyjne, posiadające własny tabor i urządzenia do
mechanizacji prac ładunkowych, dostało zlecenie zorganizowania procesu przewozu ładunku
z Polski do Niemiec. Opracuj projekt realizacji prac spedycyjnych i przewozowych (w postaci
schematu blokowego), jakie powinien wykonać spedytor organizujący ten proces (bez
czynności dodatkowych).
1) przypomnieć sobie zakres czynności spedycyjnych i przemieszczania jakie leżą w gestii
spedytora (materiał nauczania 4.1.1),
2) określić czynności spedycyjne i przewozowe (bez czynności dodatkowych), jakie
powinien wykonać spedytor organizujący powyższe zadanie,
3) omówić przyczyny wyboru i uzasadnić wybór wskazanych czynności.
Ćwiczenie 5
Przedsiębiorstwo spedycyjne, otrzymało zlecenie zorganizowania procesu przewozu
ładunku na terenie Polski. Opracuj projekt (w postaci schematu blokowego) realizacji prac
spedycyjnych, przewozowych i dodatkowych (dokładnie uzasadniając wybór każdej
czynności), jakie powinien wykonać spedytor organizujący ten proces przewozowy.

14
1) przypomnieć sobie zakres czynności spedycyjnych i przemieszczania jakie leżą w gestii
spedytora (materiał nauczania 4.1.1),
2) wybrać i uzasadnić wybór czynności spedycyjnych, jakie powinien wykonać spedytor
organizujący powyższe zadanie,
3) wybrać i uzasadnić wybór czynności przewozowych, jakie powinien wykonać spedytor
4) wskazać czynności dodatkowe, jakie może być zobowiązany wykonać spedytor
5) omówić, w jakich przypadkach może pojawić się konieczność wykonania czynności
dodatkowych.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) określić poszczególne rodzaje spedycji ¨ ¨
2) wymienić czynności wykonywane przez spedytora? ¨ ¨
3) określić zakres spedycji właściwej? ¨ ¨
4) wskazać różnice w spedycji lądowej i powietrznej? ¨ ¨
5) określić czynności, jakie są wykonywane przez spedytora przy
przyjęciu przesyłki? ¨ ¨

15
4.2. Formy usług transportowych na rynku
Tranzyt jest jedną z procedur celnych. W Polsce stosowanych jest kilka form tej
procedury. Są to, między innymi:
krajowa procedura tranzytu,
procedura TIR,
wspólna procedura tranzytowa.
Decyzja, z którego rodzaju procedury podmiot może korzystać, zależy między innymi od
kraju, do którego towary mają być dostarczane, rodzaju stosowanego transportu, spełnienia
odpowiednich wymogów określonych przez przepisy celne.
Procedury tranzytu stosowane w Polsce uregulowane są przez następujące akty prawne:
Procedura tranzytu krajowego – w przepisach ustawy z dnia 9 stycznia 1997 r. Kodeks
Celny oraz przepisów wykonawczych do tej ustawy,
Procedura TIR – w konwencji celnej dotyczącej międzynarodowego przewozu towarów
z zastosowaniem karnetów TIR (Konwencja TIR),
Wspólna Procedura Tranzytowa – w konwencji o wspólnej procedurze tranzytowej.
Zgodnie z przepisami Kodeksu Celnego procedura tranzytu krajowego pozwala na
przemieszczanie towarów miedzy dwoma miejscami znajdującymi się na polskim obszarze
celnym, czyli na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej. Przedmiotem tego przemieszczania
mogą być: towary niekrajowe (zagraniczne), jeżeli ich przemieszczanie ma się skończyć poza
polskim obszarem celnym lub na tym obszarze, towary krajowe, które zostały objęte
procedurą wywozu; towary te muszą zostać przemieszczone do urzędu celnego granicznego
w celu ich wyprowadzenia z Polski. Ponieważ towary krajowe tracą swój status celny
z chwilą opuszczenia polskiego obszaru celnego, to dopóki fizycznie z tego obszaru nie
zostaną wyprowadzone, dopóty zachowują status towarów krajowych. Podobna sytuacja
występuje przy objęciu towarów w urzędzie celnym wewnętrznym procedurą uszlachetniania
biernego.
Procedura uszlachetniania biernego polega na czasowym wywozie towarów krajowych
poza polski obszar celny w celu poddania ich procesom uszlachetniania oraz dopuszczenia
produktów powstałych w wyniku tych procesów do obrotu z całkowitym lub częściowym
zwolnieniem z cła.
Towary niekrajowe objęte procedurą tranzytu, która ma się zakończyć poza polskim
obszarem celnym, w trakcie przemieszczania nie podlegają należnościom celnym
przywozowym i środkom polityki handlowej, czyli ustanowionym w ramach polityki
gospodarczej państwa polskiego pozataryfowym środkom, takim jak:
ograniczenia ilościowe i zakazy dotyczące przywozu i wywozu,
środki ochrony rynku określone w odrębnych niż prawo celne, przepisach.
W procedurze tranzytu bardzo ważnym podmiotem jest główny zobowiązany, którym
może być przewoźnik lub spedytor, eksporter lub każda inna osoba, która złoży zgłoszenie
celne do procedury tranzytu. Podmiot ten, chociaż sam nie ma obowiązku dokonać przewozu
to odpowiada za cały jego przebieg.
Procedura tranzytu może odbywać się tylko na podstawie specjalnych dokumentów,
wśród których najważniejszym jest Formularz Jednolitego Dokumentu Administracyjnego,
zwanym formularzem SAD, do którego dołączane są inne dokumenty celne takie jak, np.:

16
pozwolenie na tranzyt towarów, świadectwo kontroli weterynaryjnej czy dokumenty
przewozowe.
Przewóz towarów w procedurze TIR odbywa się na podstawie Karnetu TIR. Przy
przewozach pod osłoną karnetu TIR przejściowy urząd celny wyznacza termin przejazdu
przez terytorium danego kraju.
W międzynarodowym transporcie towarów występuje również procedura uproszczona,
polegająca na tym, że towary przy rozpoczynaniu procedury tranzytu i przy jej zakończeniu
nie są przedstawiane w urzędzie celnym, lecz znajdują się u podmiotu (klienta) w jego
magazynie, przedsiębiorstwie, itp.
Inną z form usług transportowych na rynku są różnego rodzaju przewozy, wśród których
wyróżniamy między innymi:
– w transporcie drogowym: przewozy całopojazdowe, drobnicowe, i o kontrolowanej
temperaturze,
– w transporcie kolejowym: przewozy masowe, całowagonowe, drobnicowe, w chłodniach,
– w transporcie wodnym: przesyłki konwencjonalne, skonteneryzowane, czartery statków.
Przewóz całopojazdowy ma miejsce, jeżeli zleceniodawca płaci za zdolność załadowczą
(pojemność) zamówionego samochodu, bez względu na ilość i objętość towaru, jaki załaduje,
czyli wynajmuje cały pojazd.
Przewóz drobnicowy ma miejsce, jeżeli klient płaci za faktyczną lub obliczeniową wagę
towaru, a zastosowany do przewozu pojazd jest dobierany przez spedytora i jego wielkość nie
ma wpływu na stawkę przewozową.
W drogowej spedycji drobnicowej stosuje się następujące współczynniki przeliczeniowe
objętości do wagi:
– podstawowy – 1 m³= min. 330 kg,
– pomocniczy – 1m ładowny skrzyni pojazdu = min. 1850 kg.
Przewóz chłodniczy (o kontrolowanej temperaturze) wykonywany jest samochodami
izotermicznymi i chłodniczymi.
Przewozy masowe realizowane są przez przewoźnika kolejowego bez udziału spedytora.
Są to np. przewozy węgla, rudy żelaza, zboża, paszy, itp.
Przewóz całowagonowy ma miejsce, jeżeli zleceniodawca zamawia wagon o określonej
zdolności załadowczej (pojemności), który po załadunku zostanie przekazany kolei do
przewozu za odrębnym listem przewozowym.
Przewóz drobnicowy ma miejsce, jeżeli klient płaci za faktyczną lub obliczeniową wagę
towaru, a zastosowany do przewozu wagon jest dobierany przez spedytora i jego wielkość nie
ma wpływu na stawkę przewozową.
Przesyłkami konwencjonalnymi, czyli wszystkimi, które nie są załadowane do
kontenerów morskich są:
przesyłki płynów, surowców stałych i płynnych oraz innych tego typu substancji
i towarów, które nie dają podstawowej masy frachtowej (tzn. przesyłki są za małe, aby
wynająć cały statek na przewóz tylko jednej przesyłki),
przesyłki duże, ciężkie i uciążliwe bądź zbyt drogie w transporcie skonteneryzowanym,
wszelkie inne przesyłki, które z różnych względów (geoekonomicznych,
technologicznych, klimatycznych) nie mogą być załadowane do kontenerów morskich.
Przesyłki skonteneryzowane są jedną z częstszych form przewozu transportem morskim.
Szczególne zalety konteneryzacji to:
mobilność kontenerów – kontener może być przewożony w głąb lądu bez konieczności
przeładunku w porcie, co zmniejsza ryzyko uszkodzeń,
elastyczność w transporcie dzięki stosowaniu kontenerów specjalistycznych,

17
mniejszy koszt frachtu,
przewidywalność kosztów frachtów,
wygoda rozwiązania dla klienta – załadunek bezpośrednio w magazynach nadawcy
i wyładunek u odbiorcy,
łatwość przechowywania kontenerów w portach.
Czarterowaniem statków zajmują się wyspecjalizowane firmy lub oddziały firm
spedycyjnych. Aby wyczarterować statek należy sprecyzować wymagania spedycyjne, przy
czym szczególnie trzeba mieć na uwadze:
właściwości towaru,
wymagany sposób wydania towaru odbiorcy,
region geograficzny w którym towar będzie przewożony,
dostępność środków finansowych, którymi klient zapłaci za czarter i ich wpływ na cenę
czarteru.
Odpowiadając pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz procedury tranzytu?
2. Jakie przepisy regulują procedury tranzytu?
3. Co to jest tranzyt krajowy?
4. Co to jest procedura uszlachetniania biernego?
5. Co to jest uproszczona procedura tranzytu?
6. Co to są przewozy całopojazdowe?
7. Co to są przewozy drobnicowe?
8. Co to są przewozy skonteneryzowane?
9. Co to są przewozy masowe?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie przepisów Kodeksu Celnego omów zakres stosowania procedury tranzytu
krajowego.
1) zapoznać się z Kodeksem Celnym,
2) określić zakres stosowania Kodeksu Celnego,
3) wskazać towary objęte procedurą tranzytu krajowego.
– Kodeks Celny z dnia 9 stycznia 1997 r. ze zmianami.
Ćwiczenie 2
Podaj przykłady towarów krajowych objętych procedurą uszlachetniania biernego
i wskaż państwa, w których może odbywać się takie uszlachetnianie towarów.

18
1) określić, na czym polega procedura uszlachetniania biernego (materiał nauczania lub
Kodeks Celny z dnia 9 stycznia 1997 r.),
2) podać przykłady towarów, które mogą być poddane procedurze uszlachetniania biernego,
3) wskazać państwa, w których może odbyć się procedura uszlachetniania biernego
towarów objętych procedurą tranzytu krajowego.
– Kodeks Celny z dnia 9 stycznia 1997 r. ze zmianami.
Ćwiczenie 3
Na podstawie Konwencji TIR określ zasady przewozu międzynarodowego transportem
drogowym pod osłoną karnetu TIR.
1) przypomnieć sobie zakres stosowania Konwencji TIR,
2) określić warunki doładunku i częściowego rozładunku towarów przewożonych pod
osłoną karnetu TIR,
3) określić czynniki mające wpływ na zawieszenie procedury TIR,
4) określić zasady znakowania środków transportu przewożących ładunki przy
zastosowaniu procedury TIR.
– Konwencja Celna dotycząca Międzynarodowego Przewozu Towarów z zastosowaniem
Karnetów TIR (Konwencja TIR), sporządzona w Genewie dnia 14 listopada 1975r.,
– literatura z rozdziału 6 poz. 7.
Ćwiczenie 4
Wskaż i omów czynności, jakie należą do obowiązków głównego zobowiązanego
składającego zgłoszenie celne.
1) określić, kim jest główny zobowiązany (materiał nauczania),
2) wskazać czynności jakie należą do obowiązków głównego zobowiązanego (literatura
rozdziału 6 poz. 7),
3) omówić czynności i ich zakres, które wykonuje główny zobowiązany w procedurze
tranzytu.

19
Ćwiczenie 5
Na podstawie Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 8 marca 2001 r. omów tryb
i zasady stosowania procedur uproszczonych oraz wskaż korzyści, jakie można osiągnąć przy
zastosowaniu uproszczonej procedury tranzytu.
1) określić znaczenie uproszczonej procedury tranzytu,
2) określić tryb i zasady stosowania uproszczonej procedury tranzytu,
3) wskazać korzyści, jakie można osiągnąć przy zastosowaniu uproszczonej procedury
tranzytu.
– Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 8 marca 2001 r.,
Ćwiczenie 6
Przygotuj (zaproponuj) ofertę usługi spedycyjnej przedsiębiorstwa świadczącego
przewozy ładunków w komunikacji międzynarodowej. Zaproponuj (wskaż) dokumenty
i czynności, jakie może wykonywać takie przedsiębiorstwo w imieniu klienta przy
przewozach międzynarodowych i tranzytowych.
1) zapoznać się z ofertami przedsiębiorstw spedycyjnych oferujących przewozy
międzynarodowe,
2) określić zakres usług wykonywanych przez przedsiębiorstwo spedycyjne oferujące
świadczenie usług międzynarodowych (w postaci schematu blokowego),
3) określić zakres czynności, jakie może wykonywać przedsiębiorstwo spedycyjne
w imieniu klienta przy wykonywaniu przewozów tranzytowych (w postaci schematu
blokowego),
4) przygotować ofertę spedycyjną przedsiębiorstwa wykonującego przewozy tranzytowe.
– stanowisko komputerowe z podłączeniem do sieci internetowej,
Ćwiczenie 7
Podaj przykłady ładunków, które są charakterystyczne dla poniżej określonych form
przewozów oraz określ gałęzie transportu, w których występują.
1) przypomnieć sobie charakterystykę różnych form usług transportowych (materiał
nauczania),
2) podać po pięć przykładów ładunków charakteryzujących przewozy i przesyłki określone
w poniższej tabeli,

20
3) podać w tabeli wszystkie gałęzie transportu, w których występują wskazane poniżej
przewozy i rodzaje przesyłek.
Lp. Rodzaj przewozu Przykłady ładunków Gałęzie transportu
1. przewozy całopojazdowe
2. przewozu drobnicowe
3. przewozy o kontrolowanej temperaturze
4. przewozy masowe
5. przewozy całowagonowe
6. przesyłki konwencjonalne
7. przewozy czarterowe
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) wymienić procedury tranzytu? ¨ ¨
2) określić przepisy regulujące procedury tranzytu? ¨ ¨
3) scharakteryzować zasady stosowania uproszczonej procedury tranzytu? ¨ ¨
4) podać przykłady ładunków do przewozów całowagonowych? ¨ ¨
5) podać przykłady przewozów całowagonowych? ¨ ¨
6) scharakteryzować przewozy konwencjonalne? ¨ ¨
7) scharakteryzować przewozy drobnicowe? ¨ ¨
8) podać przykłady przewozów drobnicowych? ¨ ¨
9) podać przykłady przewozów o kontrolowanej temperaturze? ¨ ¨
10) przygotować ofertę firmy spedycyjnej wykonującej przewozy tranzytowe? ¨ ¨
11) określić na czym polega procedura uszlachetniania biernego? ¨ ¨

21
4.3. Organizacja przewozu ładunków ponadgabarytowych
Przewozami ładunków o dużych rozmiarach i szczególnie ciężkich zajmują się
przewoźnicy wszystkich gałęzi transportu, nie wyłączając przewoźników lotniczych. Są to
przewozy wymagające szczególnie precyzyjnego przygotowania logistycznego.
Przewozem ponadgabarytowym określany jest transport ładunku umieszczonego na
środku transportu, który swymi wymiarami przekracza przynajmniej jeden z dopuszczalnych
dla danego środka transportu kryteriów:
− wymiarów (długości , szerokości, wysokości) lub tylko jednego z tych parametrów,
− dopuszczalnej wagi w stosunku do obowiązujących normatywów.
Do przewozu ładunków szczególnie dużych i ciężkich najbardziej nadają się środki
transportu wodnego, a to ze względu na ich ładowność, wymiary przestrzeni ładunkowej
i zdecydowanie mniejsze koszty w porównaniu z transportem lądowym. Jednak, aby
dostarczyć ładunki bezpośrednio do odbiorcy i odebrać bezpośrednio od nadawcy trzeba
zastosować inne gałęzie transportu, np.: drogowy lub kolejowy.
Bardzo duże przedmioty nadane do przewozu transportem kolejowym nazywane są
przesyłkami nadzwyczajnymi. Przesyłki te z powodu swych wymiarów, kształtu, ciężaru lub
innych cech charakterystycznych stwarzają szczególne trudności przewozowe z uwagi na
urządzenia stałe i tabor kolejowy użyty do przewozu.
Skrajnia ładunkowa (profil lub gabaryt) jest to zarys figury płaskiej, stanowiąca
podstawę do określenia największych dopuszczalnych wymiarów ładunku, spoczywającego
na wagonie pionowo, licząc od górnej krawędzi główki szyny oraz poziomo, licząc od osi
toru.
Przesyłki nadzwyczajne, przekraczające skrajnię ładunkową muszą być przewożone przy
zachowaniu specjalnych warunków, określonych przez przewoźnika kolejowego.
Za ponadgabarytowy uznaje się przewóz kolejowy, jeżeli maksymalne wymiary ładunku
lub sztuk przewozowych dopuszczonych do przewozu przez kolej spowodują przekroczenie
skrajni ładunkowej wagonów kolejowych.
Jednolitą i powszechnie obwiązującą skrajnią w Europie jest tzw. skrajnia
międzynarodowa o następujących parametrach:
− maksymalna wysokość mierzona od główki szyny – 4.280 mm,
− maksymalna szerokość – 3.150 mm.
Wysokość podłogi wagonu od główki szyny jest różna dla różnych typów wagonów
i dzięki odpowiedniemu doborowi można uniknąć przekroczenia skrajni wysokości.
Do przewozu przesyłek bardzo wysokich stosowane są, np.: wagony z obniżoną podłogą
lub ze zmniejszoną średnicą kół, natomiast do przewozu ładunków bardzo ciężkich stosowane
są wagony ze zwiększoną ilości kół oraz z zagłębioną podłogą i zwiększoną ilością kół.
Nadanie do przewozu przesyłki z przekroczoną skrajnią poprzedzone jest zawsze
pewnymi przygotowaniami, czynionymi przez nadawcę i przewoźnika kolejowego.
Nadawca, na co najmniej 30 dni przed planowanym terminem nadania przesyłki do
przewozu, a w komunikacji przeładunkowej na 60 dni przed tym terminem, zobowiązany jest
do zgłoszenia kolei o zamiarze przewozu przesyłki z przekroczą skrajnią ładunkową, podając
przy tym dokładnie na rysunku szczegóły dotyczące konstrukcji ładunku, jego wymiary,
położenie środka ciężkości itp. Na podstawie tych danych są opracowywane warunki
przewozu ładunku. W czasie przewozu przesyłka może być dozorowana przez klienta lub
upoważnioną osobę (np. spedytora).

22
Zawiadomienie składane na kolei, przez nadawcę przesyłki o planowaniu przewozów
ponadgabarytowych musi zawierać następujące dane:
datę, nazwę (lub imię i nazwisko), adres nadawcy, numer jego konta bankowego,
stację nadania i miejsce załadunku,
nazwę towaru i jego masę,
termin planowanego załadunku,
odbiorcę i jego adres,
stację przeznaczenia i miejsce wyładunku,
trzy egzemplarze rysunku technicznego przedstawiającego przesyłkę.
Jeżeli regularnie mają być przewożone identyczne sztuki to zawiadomienie może
zawierać harmonogram dostaw.
Przy przewozach międzynarodowych w zawiadomieniu wymaga się dodatkowo
następujących elementów:
nazw wszystkich stacji granicznych na trasie przewozu,
ostatecznego terminu przejazdu przez stację graniczną PKP,
rysunku technicznego, który musi być załączony w tylu kompletach (składających się
z trzech egzemplarzy) ile kolei bierze udział w przewozie.
Spedytor kolejowy po uzyskaniu zgody na przewóz ponadgabarytowy powinien
przekazać załadowcy instrukcję załadunku opisującą szczegółowo sposób załadowania
wagonu i mocowania ładunku. Wagon po załadunku odbiera stacja nadania i od tego
momentu kolej jest odpowiedzialna za dostarczenie towarów. W przypadku niewłaściwego
lub niedostatecznego mocowania stacja nadania odmówi przyjęcia wagonu, co oznacza
konieczność poprawienia mocowania i zwłokę w przewozie.
W przypadku przewozów drogowych przekroczenie dopuszczalnych normatywów może
dotyczyć:
wymiarów zestawu drogowego po załadowaniu,
wagi zestawu drogowego po załadowaniu.
W przypadku wymiarów, za przewóz ponadgabarytowy uznaje się każdy, jeżeli
dopuszczalne wymiary zestawu drogowego zostaną przekroczone choćby o jeden centymetr:
długość zastawu drogowego z naczepą – 16.50 m,
długość zestawu z przyczepą – 18.50 m,
szerokość pojazdu – 2.50 m (dla chłodni 2.65 m),
wysokość pojazdu – 4 m.
Dopuszczalna masa zestawu drogowego w Europie wynosi od 38 do 42 ton, w zależności
od kraju.
W przypadku, kiedy wymiary ładunku lub masa zestawu przekraczają normatyw, aby
przewóz mógł dojść do skutku należy uzyskać tzw. zezwolenie. Każdy kraj ma wyznaczone
odpowiednie jednostki administracyjne, które wydają zezwolenie na przewóz
ponadgabarytowy. Aby zezwolenie otrzymać należy złożyć określony przepisami wniosek,
w którym oprócz opisu ładunku i zestawu, jaki zostanie użyty do transportu musi być podana
trasa. W przypadku ładunków szczególnie ciężkich lub o dużych wymiarach trasę wyznaczają
władze administracyjne i dlatego spedytor musi się dostosować do zezwolenia.
We wszystkich krajach Europy, przy przewozach ładunków o szerokości ponad 3.50 m
niezbędny jest pilot i eskorta policji.
Innym elementem, który trzeba uwzględnić, jest szerokość dróg, zakręty, wysokość
wiaduktów i mostów oraz ich nośność.
W przypadku wagi przekraczającej dopuszczalną, problemem jest nośność mostów
i wiaduktów. Dobierając naczepę lub przyczepę do ciągnika balastowego o określonej liczbie
osi unika się przeciążenia zestawu przypadającego na jedną oś.

23
Z punktu widzenia zleceniodawcy najistotniejsze jest podanie spedytorowi dokładnych
wymiarów i wagi sztuk przewozowych. Dane te decydują o wyborze środka transportu, trasy
przewozu i treści zezwolenia na przewóz.
Błąd w danych dotyczących wymiarów, czy wagi może mieć różne skutki np:
załadowanie towaru okaże się niemożliwe, bo zaplanowany zestaw nie będzie miał
dostatecznej ładowności,
wyznaczona trasa okaże się nieaktualna, i nastąpi konieczność jazdy dłuższą trasą ze
względu na omyłkowo podaną (zaniżoną) wysokość ładunku,
zezwolenie okaże się nieważne, ponieważ parametry ładunku nie odpowiadają podanym
we wniosku o jego udzielenie – samochód nie może wyruszyć w drogę,
zezwolenie okaże się nieważne, ponieważ wyznaczona trasa nie nadaje się do przewozu -
samochód nie może wyruszyć w drogę.
Kolejną czynnością jest ustalenie, czy zaplanowany do przewozu zestaw i urządzenia
ładunkowe zmieszczą się na terenie miejsca załadunku i wyładunku.
Przy przewozach morskich o ładunku ponadgabarytowym mówi się, jeśli ma być
przewożony kontenerem lub statkiem ro – ro.
Kontenery płytowe stosowane w transporcie morskim różnią się od klasycznych
(podstawowych) tym, że mogą nie posiadać ścian czołowych, bocznych lub dachu,
a w przypadku ładunków bardzo ciężkich mogą mieć wzmocnioną podłogę – podstawę oraz
dodatkowe zaczepy ułatwiające mocowanie ładunku.
Za ponadgabarytowe ładunki przewożone kontenerami uznaje się:
przekraczające jeden z wymiarów ładownych kontenera 20’ lub 40’,
przekraczające ładowność tzw. kontenera ciężkiego 20’ lub kontenera 40’.
Jednostki kontenerowe służące do takich przewozów to:
kontenery typu „open top” – w przypadku wysokości towaru przekraczającej
standardową,
kontenery typu „flat rack” – w przypadku szerokości towaru przekraczającej standardową,
jak też przy przekroczeniu standardowej wagi ładunku,
kontenery typu „tweendeck” – w przypadku długości towaru przekraczającej
standardową, jak też przy przekroczeniu standardowej wagi ładunku. Kontenery te można
łączyć, tworząc odpowiednią do wymiarów ładunku powierzchnię.
Tak, jak w przypadku przewozów drogowych i kolejowych, wymaga się od
zleceniodawcy rysunków technicznych sztuk przewozowych. Odpowiedzialność za zgodność
dostarczonych danych z rzeczywistością spoczywa na zleceniodawcy. Spedytor zobowiązany
jest dostarczyć tylko instrukcję dotyczącą załadunku i sposobu mocowania ładunku.
Przesyłka na statku ro – ro może być przewożona:
środkiem transportu drogowego, którym przybyła do portu, jeżeli wymiary załadowanego
zestawu (szerokość i wysokość) pozwalają na wjazd zestawu na statek; istotny może być
także promień skrętu zestawu,
na tzw. „maffy trailer” – jest to specjalne podwozie, rodzaj przyczepy, która jest wciągana
na statek – w tym wypadku mamy do czynienia z przeładunkiem w porcie zafrachtowania
i wyładunku.

24
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to są przewozy ponadgabarytowe?
2. Co to są przesyłki nadzwyczajne w transporcie kolejowym?
3. Co to jest skrajnia ładunkowa?
4. Jakie są parametry międzynarodowej skrajni kolejowej?
5. Jakie wagony stosowane sa do przewozu przesyłek bardzo wysokich?
6. Jakie informacje zamieszczane są w zawiadomieniu o planowaniu przewozu
ponadgabarytowego na kolei?
7. Kto wydaje i jakie informacje zawiera instrukcja załadunku?
8. Jakie typy kontenerów służą do przewozów ponadgabarytowych w transporcie morskim?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Ładunek jednostkowy o wymiarach: wysokość 360cm, szerokość 300cm, długość
2000cm i wadze 50 ton, nie nadający się do podziału ma zostać przewieziony z Łomży do
Grudziądza. Ładunek, od nadawcy, musi być dostarczony do przewoźnika kolejowego
transportem drogowym. Odległość tego przewozu wynosi 50 km. Do Grudziądza towar
przewożony jest koleją do odbiorcy posiadającego swoją bocznicę kolejową. Na podstawie
wiedzy o środkach transportu drogowego i kolejowego (np. z jednostki O1.03) opracuj plan
przewozu tego ładunku tj. wskaż środki transportu, jakimi będzie realizowany przewóz,
wyznacz przykładową trasę, którą będzie mógł się on odbyć oraz wyszukaj przewoźnika,
który posiada odpowiednie środki transportu.
1) przypomnieć sobie budowę środków transportu drogowego i kolejowego,
2) dobrać środki transportu kolejowego i drogowego niezbędne do realizacji tego przewozu,
3) wskazać przewoźników którzy mają odpowiedni tabor do przewozu wskazanego
ładunku,
4) zapoznać się dokładnie z mapą drogową i siecią linii kolejowych na trasie Łomża –
Grudziądz,
5) wskazać drogę przewozu transportem kolejowym z określeniem głównych miejsc przez
które ma przejeżdżać skład.
– mapa drogowa i linii kolejowej,
– katalog środków transportu i przewoźników lub komputer z podłączeniem do sieci
internetowej.
Ćwiczenie 2
Ładunek o wymiarach: długość 17 m, szerokość 2 m, wysokość 2,5 m i masie 45 ton,
załadowany do kontenerów, ma być przewożony z Bielska Białej (z bocznicy kolejowej) do
Kędzierzyna Koźla (na bocznicę znajdującą się w porcie śródlądowym) transportem
kolejowym, a z Kędzierzyna Koźla do Szczecina - transportem wodnym. Na podstawie
wiedzy o środkach transportu kolejowego i wodnego opracuj projekt przewozu tego ładunku

25
tj. wskaż środki transportu i jednostki ładunkowe, jakimi będzie realizowany przewóz,
wyznacz przykładową trasę, którą będzie mógł się on odbyć oraz wyszukaj przewoźnika,
który posiada odpowiednie środki transportu.
1) wybrać środki transportu kolejowego i wodnego oraz jednostki ładunkowe (kontenery)
niezbędne do realizacji tego przewozu,
2) dobrać przewoźników, którzy mają odpowiedni tabor do przewozu wskazanego ładunku
(np. wyszukać ich za pomocą stron internetowych),
3) zapoznać się dokładnie z siecią linii kolejowych Bielsko Biała - Kędzierzyn Koźle oraz
śródlądową drogą wodną z Kędzierzyna Koźla do Szczecina,
4) określić drogę przewozu transportem kolejowym z określeniem miejsc, przez jakie ma
przejeżdżać skład (np. przy pomocy mapy),
5) wskazać drogę transportu wodnego ze wskazaniem miejsc, przez jakie będzie odbywał
się przewóz (przy pomocy mapy dróg wodnych).
– mapa linii kolejowej i transportu wodnego (żeglugi śródlądowej),
– katalog środków transportu i przewoźników lub komputer z podłączeniem do sieci
internetowej.
Ćwiczenie 3
Przedsiębiorstwo spedycyjno - transportowe działające na rynku spedycji morskiej
wykonuje przewozy bardzo dużych i bardzo ciężkich ładunków w kontenerach. Sporządź
ofertę usług transportowo - spedycyjnych takiego przedsiębiorstwa, wraz z prezentacją
(wizualną) jednostek ładunkowych i transportowych.
1) przeczytać materiał nauczania dotyczący rodzaju jednostek ładunkowych (kontenerów)
do przewozu ładunków bardzo dużych i bardzo ciężkich,
2) określić cechy oferty spedycyjnej,
3) wybrać środki transportu wodnego oraz jednostki ładunkowe (kontenery) potrzebne do
sporządzenia oferty,
4) sporządzić ofertę przedsiębiorstwa transportowo- spedycyjnego.
– katalog środków transportu,
– komputer z podłączeniem do sieci internetowej.
Ćwiczenie 4
Przedsiębiorstwo transportowe działające na rynku transportu drogowego, otrzymało
zlecenie przewozu ładunku o masie 220 ton, wysokości 3.5 m i szerokości 4 m. Przewóz musi
odbyć się transportem drogowym z Portu Morskiego przy ulicy Reymonta we Wrocławiu do
przedsiębiorstwa mieszczącego się na ulicy Opolskiej 136a we Wrocławiu. Wyznacz trasę
przewozu, którą będzie mógł być zrealizowany transport z uwzględnieniem szerokości

26
jezdni, dopuszczalnych nacisków na oś, wysokości wiaduktów (lub estakad) oraz aktualnych
remontów dróg, jakie występują.
1) powtórzyć materiał nauczania jednostki O1.03 (parametry ulic),
2) określić dopuszczalne parametry skrajni taboru w transporcie drogowym (materiał
nauczania jednostki Z2.03),
3) zapoznać się z mapą Wrocławia i odszukać wskazane miejsca (punkty),
4) wyszukać na stronach internetowych informacji o aktualnych utrudnieniach i remontach
ulic we Wrocławiu,
5) wskazać trasę przewozu, po której może odbywać się transport.
– stanowisko komputerowe z podłączeniem do sieci internetowej,
– mapa Wrocławia.
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) scharakteryzować przewozy ponadgabarytowe? ¨ ¨
2) scharakteryzować przewozy nadzwyczajne? ¨ ¨
3) określić parametry skrajni ładunkowej poszczególnych gałęzi transportu? ¨ ¨
4) określić rodzaje wagonów stosowanych do przewozu przesyłek
bardzo wysokich? ¨ ¨
5) określić przeznaczenie kontenerów morskich do przewozów
ponadgabarytowych? ¨ ¨
6) zaplanować przewóz ładunków na terenie miasta? ¨ ¨
7) zaprojektować trasę przewozu ładunków? ¨ ¨
8) zaplanować przewóz ładunków z wykorzystaniem różnych gałęzi transportu? ¨ ¨

27
4.4. Organizacja przewozu ładunków niebezpiecznych
4.4.1.Materiał nauczania
Materiały (przedmioty) niebezpieczne, to takie materiały (towary), których przewóz na
podstawie odpowiednich przepisów jest albo zabroniony, albo dopuszczony jedynie na
warunkach określonych w tych przepisach.
Transport materiałów niebezpiecznych, ze względu na konieczność zapewnienia
bezpieczeństwa ludzi i środowiska, podlega szczególnym rygorom w zakresie dopuszczenia
materiału do przewozu, jego klasyfikacji, opakowania, oznakowania oraz wymagań
odnoszących się do środka transportu i realizacji przewozu.
Podstawowym aktem prawnym regulującym przewóz drogowy materiałów
niebezpiecznych jest Umowa Europejska dotycząca międzynarodowego przewozu drogowego
towarów niebezpiecznych ADR. Określa ona zasady przewozu drogowego materiałów
niebezpiecznych, wymagania w stosunku do kierowców i innych osób wykonujących
czynności związane z tym przewozem oraz organy właściwe do sprawowania nadzoru
i kontroli.
Towary niebezpieczne podzielono ze względu na zagrożenie stwarzane podczas ich
załadunku, przewozu lub wyładunku na klasy niebezpieczeństwa, ich podział
i charakterystykę poznałeś już w materiale nauczania jednostki modułowej O1.02.
Jednym z najważniejszych elementów bezpiecznego przewozu towarów niebezpiecznych
jest ich opakowanie, które powinno być zgodne z wymaganiami zawartymi w zał. A w części
4 ADR.
Opakowanie towarów niebezpiecznych powinno być:
dobrej jakości i w dobrym stanie tak, aby przewożone towary były zabezpieczone przed
wydostaniem się na zewnątrz,
wykonane z materiału, który jest odporny na działanie ich zawartości i nie reaguje
niebezpiecznie z tą zawartością,
szczelnie zamykane, a opakowania zawierające substancje wytwarzające pary lub gazy
palne, trujące lub żrące – zamykane hermetycznie,
odpowiednio wytrzymałe na czynniki mechaniczne i na ciśnienie wewnętrzne
powodowane zawartością podczas przewozu,
wyposażone w urządzenia wentylacyjne (odpowietrzające), jeżeli opakowanie zawiera
substancje wytwarzające gazy; wymóg ten nie dotyczy opakowań z gazami, które
stwarzają zagrożenie pożarowe lub toksyczne.
Każda sztuka przesyłki powinna być tak oznakowana, aby numery rozpoznawcze
towarów niebezpiecznych znajdujących się na niej poprzedzone literami „UN” były trwałe
i czytelne podczas całego przewozu oraz odporne na działanie wszelkiego rodzaju
zewnętrznych czynników atmosferycznych. Opakowanie awaryjne powinno być oznakowane
dodatkowo czytelnym napisem „AWARYJNE”.
Sztuki przesyłki z materiałami klasy 1 powinny być dodatkowo zaopatrzone w nazwę
przewozową takiego materiału, wymienioną w kolumnie 2 tablicy A przepisów ADR. Nazwa
zawartości tego rodzaju sztuki przesyłki powinna być podana w urzędowym języku nadania,
a jeśli język ten nie jest językiem angielskim, francuskim lub niemieckim, to również
w jednym z tych języków, jeżeli w umowie zawartej miedzy krajami, których dotyczy
przewóz, nie postanowiono inaczej. Podobne wymagania dotyczą naczyń z gazami klasy 2
i opakowań z materiałami klasy 7.

28
Niezależnie od powyższego oznakowania sztuk przesyłki lub innymi dodatkowymi
napisami wymaganymi przepisami ADR, każda sztuka przesyłki z towarem niebezpiecznym
powinna być oznakowana odpowiednią nalepką ostrzegawczą.
Towary niebezpieczne objęte poszczególnymi klasami (z wyjątkiem towarów klas 1, 2,
5.2, 6.2 i 7) zaliczone są w zależności od stopnia zagrożenia przez nie stwarzanego do jednej
z trzech następujących grup pakowania:
I – grupa obejmująca towary stwarzające duże zagrożenie, np. materiały silnie trujące,
II – grupa obejmująca towary stwarzające średnie zagrożenie, np. materiały trujące,
III – grupa obejmująca towary stwarzające małe zagrożenie, np. materiały słabo trujące.
Opakowania powyższych towarów oznaczone są odpowiednimi literami, które wskazują
grupę towarów o tym samym poziomie zagrożenia. Litera X jest umieszczana na
opakowaniach przeznaczonych do pakowania towarów I, II i III grupy pakowania, litera Y–na
opakowaniu towarów II i III grupy pakowania, a litera Z- na opakowaniu przeznaczonym dla
towarów III grupy pakowania.
Właściwy dobór opakowania i przygotowanie towaru do przewozu spoczywa wyłącznie
na nadawcy danego materiału. Jest on odpowiedzialny za opakowanie towaru, za jego
oznaczenie odpowiednią nalepką ostrzegawczą oraz za oznaczenie zgodnie z wymaganymi
przepisami załącznika A do ADR.
Pojazdy przeznaczone do przewozu towarów powinny być zgodne z warunkami
określonymi w załączniku B do Umowy ADR i odpowiednio przystosowane do takiego
przewozu. Dotyczy to przede wszystkim odpowiedniego przystosowania podwozia
i nadwozia pojazdu oraz dodatkowego wyposażenia i oznakowania.
Do przewozu towarów niebezpiecznych mogą być używane tylko samochody ciężarowe
bez przyczepy lub z jedną przyczepą, pojazdy członowe i samochody osobowe bez lub
z przyczepą.
Niezależnie od rodzaju i właściwości przewożonego towaru każdy pojazd samochodowy
powinien być wyposażony:
w dwie gaśnice przenośne; jedna powinna być przeznaczona do gaszenia pożaru silnika
i pojazdu, druga do gaszenia pożaru przewożonego ładunku,
w dwa stojące znaki ostrzegawcze,
w co najmniej jeden klin na jeden pojazd, do podkładania pod koła unieruchomionego
pojazdu,
w apteczkę doraźnej pomocy,
w sprzęt ochrony osobistej kierowcy,
w sprzęt niezbędny do wykonania czynności dodatkowych określonych w instrukcji
pisemnej dla kierowcy.
Pojazdy samochodowe przewożące towary niebezpieczne w sztukach przesyłki, powinny
być oznakowane dwiema tablicami odblaskowymi. Numer umieszczony w górnej części
tablicy odblaskowej jest numerem rozpoznawczym zagrożenia.
Oprócz tablic odblaskowych do oznakowania pojazdów przewożących ładunki
niebezpieczne stosuje się również nalepki ostrzegawcze, które powinny być wykonane
z takiego materiału, aby:
przez cały czas przewozu towarów był odporny na działanie warunków atmosferycznych,
zapewniały dobrą widoczność i czytelność barwy i symbolu nalepki uczestnikom ruchu
drogowego, znajdujących się w pobliżu takiego pojazdu,
umożliwiałyby łatwe umieszczanie nalepki na ścianie pojazdu, a po wyładowaniu
przewożonego towaru, zdjęcie nalepki z pojazdu.

29
Ograniczone, maksymalne ilości całkowite materiałów niebezpiecznych na jednostkę
transportową podzielone są na kategorie transportowe: 0, 1, 2, 3 i 4, do których zostały
przypisane odpowiednie klasy i podklasy ładunków.
Określenie „maksymalna ilość całkowita towarów na jednostkę transportową” oznacza:
masę netto w kg materiałów i przedmiotów klasy 1,
masę brutto w kg towarów innych klas,
masę netto w kg materiałów stałych, gazowych skroplonych, gazów skroplonych
schłodzonych i gazów rozpuszczonych pod ciśnieniem,
pojemność nominalną naczyń (objętość minimalna w naczyniu) w litrach w odniesieniu
do materiałów ciekłych i gazów sprężonych.
Warunki przewozu towarów niebezpiecznych w transporcie kolejowych są określone w:
regulaminie międzynarodowego przewozu kolejami towarów niebezpiecznych RID, który
jest aneksem do Ujednoliconych przepisów do umowy o międzynarodowym przewozie
towarów kolejami CIM,
przepisach o przewozie towarów niebezpiecznych zawartych w załączniku 2 do Umowy
SMGS (Umowa o międzynarodowej kolejowej komunikacji towarowej).
Klasyfikacja ładunków niebezpiecznych w transporcie kolejowym, jak i w innych
gałęziach transportu jest niemal identyczna jak w transporcie drogowym, gdyż zostały one
opracowane przez Komitet Ekspertów ONZ ds. transportu materiałów niebezpiecznych
przygotowując podstawy do tworzenia przepisów międzynarodowych.
W celu uniknięcia jakiegokolwiek wydobywania się zawartości w normalnych
warunkach przewozu, każde opakowanie przewożonego towaru niebezpiecznego powinno
być tak wykonane i zamykane, aby było odpowiednio wytrzymałe na wstrząsy, uderzenia,
wibracje, nagłe zmiany temperatury, zmiany wilgotności i zmiany ciśnienia. Ściany
wewnętrzne opakowania nie mogą ulegać jakiemukolwiek uszkodzeniu przez przewożone
towary.
Do przewozu towarów niebezpiecznych objętych przepisami RID, mogą być używane
opakowania określonego typu posiadające odpowiednie oznaczenie cyfrowe: bęben (1),
beczka drewniana (2), kanister (3), skrzynia (4), worek (5), opakowanie złożone (6)
z tworzywa sztucznego, ze szkła, porcelany lub kamionki, opakowanie kombinowane
i z cienkiej blachy (0).
Rodzaj tworzywa, z którego są wykonane opakowania, oznacza się dużymi literami:
A – stal, B – aluminium, C – drewno (nieprzetworzone), D – sklejka, F – materiał
drewnopochodny, G – tektura, H – tworzywo sztuczne (wraz z tworzywem piankowym),
L – tkanina włókiennicza, M – papier wielowarstwowy, N – metal (inny niż stal i aluminium),
P – szkło, porcelana lub kamionka.
Nadawca towaru niebezpiecznego jest zobowiązany na obu bokach wagonu
przewożącego towary niebezpieczne luzem oraz wagonu ze sztukami przesyłki w systemie
całowagonowym z tym samym towarem umieścić tablice barwy pomarańczowej,
nieodblaskowe o wymiarach 40 x30 cm według wzoru określonego w RID.
Każda sztuka przesyłki zawierająca towary klas od 2 do 9 powinna być zaopatrzona
w czytelny i trwały numer rozpoznawczy towaru, poprzedzony literami UN jako oznaczenie
ONZ. Ponadto każda sztuka przesyłki i każdy wagon z towarem niebezpiecznym inny niż
wagon z cysterną powinny być oznakowane odpowiednimi nalepkami ostrzegawczymi
według wzorów określonych w części 5 Regulaminu RID.
W komunikacji promowej przewozy materiałów niebezpiecznych podlegają dodatkowym
obostrzeniom, sformułowanym w załączniku 2 do Ogólnego Spisu Przejść Granicznych

30
(LIF). Przepisy tam zawarte, w uzupełnieniu regulaminu RID, określają towary
niebezpieczne, które dopuszcza się do przewozu promami w wagonach cysternach
i kontenerach- zbiornikach oraz te, które z tego przewozu się wyklucza. Ponadto ustalone są
tam towary, które mogą być przewożone tylko w wagonach kolejowych dopuszczonych do
przewozu promami, a więc wyposażonych w odpowiednie urządzenia, pozwalające na ich
mocowanie do podkładu promu.
Materiały niebezpieczne mogą być przewożone statkami żeglugi śródlądowej w sposób
niezagrażający bezpieczeństwu ruchu żeglugowego i wykluczający zanieczyszczenie lub
skażenie środowiska, zgodnie z wymaganiami Europejskiego porozumienia w sprawie
międzynarodowych przewozów materiałów niebezpiecznych śródlądowymi drogami
wodnymi (ADN).
Statek przewożący materiały niebezpieczne zobowiązany jest posiadać świadectwo
dopuszczenia do przewozu materiałów niebezpiecznych, stwierdzające spełnienie wymagań
w zakresie konstrukcji i wyposażenia. Świadectwo takie wydaje po przeprowadzeniu
inspekcji dyrektor urzędu żeglugi śródlądowej na okres nie dłuższy niż 5 lat.
Na statku, przewożącym ładunki niebezpieczne, musi znajdować się ekspert do spraw
bezpieczeństwa przewozu materiałów niebezpiecznych statkami żeglugi śródlądowej, zwany
"ekspertem ADN".
W transporcie morskim podstawowym aktem prawnym regulującym transport ładunków
niebezpiecznych jest zawarta w roku 1929 w Londynie Międzynarodowa Konwencja
o Bezpieczeństwie Życia na Morzu SOLAS, która stanowi zbiór zasad i wymagań
w odniesieniu do budowy statków i utrzymania ich w należytym stanie technicznym podczas
eksploatacji.
W 1971 roku został zatwierdzony Międzynarodowy Morski Kod Materiałów
Niebezpiecznych (IMCO Code), a od 1 stycznia 2004 roku, po dokonaniu poprawek do
Międzynarodowej Konwencji Bezpieczeństwa Życia na Morzu (SOLAS Convention), stał się
obowiązujący, a co za tym idzie zobowiązuje on wszystkich przewoźników transportu
wodnego do przestrzegania zasad bezpiecznego transportu drogą morską materiałów
niebezpiecznych w opakowaniach.
Kod IMDG obejmuje pięć tomów. Tom I zawiera ogólne wprowadzenie do kodeksu oraz
aneks I, obejmujący zalecenia dotyczące opakowań, a także ogólny indeks ładunków
niebezpiecznych; tom II zawiera szczegółowy opis klas: 1, 2 i 3; tom III- klas 4 i 5; tom IV –
klas 6, 7, 8 i 9 ładunków niebezpiecznych. Tom V stanowi suplement obejmujący
opracowania IMO (Międzynarodowa Organizacja Morska) związane z transportem ładunków
niebezpiecznych takie jak: poradnik pierwszej pomocy, zasady awaryjnego postępowania,
zalecenia dotyczące bezpiecznego przewozu itp.
W transporcie lotniczym zagadnienia dotyczące przewozu ładunków niebezpiecznych
określone są w załączniku do konwencji chicagowskiej z 1944 r. oraz opracowanych na jego
podstawnie przez ICAO (Międzynarodową Organizację Lotnictwa Cywilnego) technicznych
instrukcji dla bezpiecznego transportu towarów niebezpiecznych drogą powietrzną (TI).
Na bazie CIAO/TI zostały opracowane przez IATA (Stowarzyszenie Międzynarodowego
Transportu Lotniczego) regulacje dotyczące przewozu towarów niebezpiecznych DGR. Mają
one zastosowanie zarówno w przewozie krajowym, jak i międzynarodowym oraz obowiązują
wszystkie towarzystwa lotnicze zrzeszone w IATA, świadczące publiczne usługi przewozowe
pasażerskie i towarowe. Przepisy te są corocznie aktualizowane. Poszczególne państwa i linie
lotnicze mogą zgłaszać własne ograniczenia i zastrzeżenia odnośnie niektórych ładunków, ich
opakowań i konieczności uzyskania specjalnych zgód na przewóz od kraju początkowego do

31
docelowego oraz przez kraje tranzytowe. Na podstawie regulacji IATA również
Międzynarodowa Organizacja Lotnictwa Cywilnego ICAO opracowała instrukcje techniczne.
Istotną rolę w zakresie obsługi artykułów niebezpiecznych odgrywają szkolenia osób
uczestniczących w procesie akceptacji artykułów niebezpiecznych do przewozu, ich
magazynowania, załadunku i rozładunku. Również załogi samolotów zobowiązane są do
odbycia odpowiednich szkoleń, zgodnych z programem ustalonym przez ICAO i IATA dla
poszczególnych grup zawodowych.
Transport materiałów niebezpiecznych wymaga przede wszystkim profesjonalnego
przygotowania od osób zaangażowanych w tego typu działalność. W przypadku zdarzeń,
których profesjonalnie przygotowany spedytor nie był w stanie przewidzieć w danych
okolicznościach stwierdza się, że było to zdarzenie losowe. Spedytor wysyłający przesyłki
z towarami niebezpiecznymi powinien dodatkowo upewnić się, czy kierowca przy załadunku
otrzymał instrukcje dotyczące postępowania z ładunkiem niebezpiecznym na wypadek
zagrożenia oraz czy skontrolował stan opakowania przy załadunku (przeładunku). Konieczna
jest też pełna, staranna i profesjonalnie prowadzona dokumentacja opisująca prowadzoną
działalność w zakresie przewozu ładunków niebezpiecznych.
Bardzo wrażym elementem mającym wpływ na bezpieczeństwo przewozu ma
odpowiednia współpraca z załadowcą i jego wiarygodność, gdyż od jego informacji
o właściwościach ładunku zależy organizacja, zabezpieczenie i opakowanie ładunku oraz
dokumentacja i prawo, jakie zostaną zastosowane. Zleceniodawca ma również obowiązek
dostarczyć instrukcję o postępowaniu z ładunkiem na wypadek zagrożenia (wersje te powinny
być również w językach obcych), jak tez opis sposobu przewozu materiałów niebezpiecznych.
Do częstych zaniedbań przy organizacji transportu ładunków niebezpiecznych można
zaliczyć niewłaściwe zapisy w dokumentach przewozowych, jak też brak poszczególnych
dokumentów, niewłaściwe oznakowanie lub jego brak, niedostosowane opakowanie,
powierzanie transportu materiałów niebezpiecznych kierowcy nie mającemu uprawnień do
tego typu przewozów.
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczenia.
1. Jakie grupy ładunków zaliczane są do poszczególnych klas bezpieczeństwa?
2. Jakie ładunki zaliczane są do podklas 1 grupy ładunków niebezpiecznych?
3. Jakie wymagania stawiane są opakowaniom ładunków niebezpiecznych?
4. Jakie powinno być wyposażenie środków transportu do przewozu ładunków
niebezpiecznych klasy 1?
5. Jakie powinno być wyposażenie środków transportu do przewozu ładunków
niebezpiecznych klasy 2?
6. Jaki jest sposób oznakowania środków transportu drogowego do przewozu ładunków
niebezpiecznych?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Scharakteryzuj ładunki 1 i 2 klasy niebezpieczeństwa z uwzględnieniem podklas oraz
typów ładunków zaliczanych do każdej z nich.

32
1) Przypomnieć sobie klasy ładunków niebezpiecznych (materiał nauczania lub literatura
rozdział 6 poz.7),
2) dokonać podziału ładunków 1 klasy (na podstawie literatury rozdział 6 poz.7 lub
wyszukując na stronach internetowych klasyfikacji ładunków niebezpiecznych),
3) dokonać podziału ładunków 2 klasy (na podstawie literatury rozdział 6 poz.7 lub
wyszukując na stronach internetowych klasyfikacji ładunków niebezpiecznych),
4) podać przykłady materiałów zaliczanych przez ONZ do poszczególnych klas.
– stanowisko komputerowe z połączeniem internetowym lub,
– klasyfikacja ładunków niebezpiecznych opracowana przez ONZ,
– literatura rozdziału 6 poz.7.
Ćwiczenie 2
Scharakteryzuj wymagania, jakie stawiane są opakowaniom ładunków niebezpiecznych
oraz uzasadnij, dlaczego stawiane są tak wysokie wymania w zakresie ich stosowania i we
właściwym ich doborze.
1) przypomnieć sobie wiadomości dotyczące opakowań ładunków niebezpiecznych (materiał
nauczania lub literatura rozdział 6 poz.7),
2) wypisać wymagania stawiane opakowaniom ładunków niebezpiecznych,
3) omówić poszczególne wymagania określając funkcję jaką spełniają,
4) uzasadnić, dlaczego opakowaniom stawiane są wysokie wymagania jakościowe,
właściwego ich doboru do rodzaju ładunku i środka transportu,
– stanowisko komputerowe z połączeniem internetowym lub,
– klasyfikacja ładunków niebezpiecznych opracowana przez ONZ.
Ćwiczenie 3
Określ szczegółowo wymagania dotyczące wyposażenia samochodów do przewozu
ładunków klasy 1 oraz wskaż nalepki ostrzegawcze, jakie powinny być zastosowane do
oznaczenia pojazdu przewożącego te ładunki.
1) powtórzyć materiał nauczania dotyczący rodzaju ładunków klasy 1,
2) powtórzyć materiał nauczania dotyczący typów środków transportu drogowego
(j.m. O1.03),
3) wskazać środki transportu drogowego, które mogą być stosowane do przewozu ładunków
kl.1,
4) omówić wyposażenie środków transportu stosowanych do przewozu towarów
wybuchowych,
5) wskazać nalepki ostrzegawcze, jakie powinny być zastosowane do oznaczenia pojazdu
przewodzącego ładunki niebezpieczne.

33
– literatura z rozdziału 6 poz.8.
Ćwiczenie 4
Scharakteryzuj szczegółowo wymagania dotyczące wyposażenia samochodów do
przewozu ładunków klasy 2 oraz wskaż nalepki ostrzegawcze, jakie powinny być
zastosowane do oznaczenia pojazdu.
1) powtórzyć materiał nauczania dotyczący rodzaje ładunków klasy 2,
2) powtórzyć materiał nauczania dotyczący typu środków transportu drogowego (j.m. O1.03
i literatura tejże jednostki poz. 6 i 12),
3) wskazać środki transportu drogowego które mogą być stosowane do przewozu ładunków
kl. 2,
4) omówić wyposażenie środków transportu stosowanych do przewozu gazów,
5) wskazać nalepki ostrzegawcze jakie powinny być zastosowane do oznaczenia pojazdu
przewodzącego gazy.
literatura z rozdziału 6 poz. 8.
Ćwiczenie 5
Omów szczegółowo wymagania dotyczące wyposażenia samochodów typu izoterma oraz
wymagania temperaturowe, jakie powinny być stosowane przy przewozie ładunków
niektórych grup.
1) powtórzyć materiał nauczania dotyczący budowy samochodów typu izoterma (literatura z
rozdziału 6 poz. 8, jednostka modułowa O1.03),
2) zapoznać się z wymaganiami temperaturowymi jakie muszą być spełnione przy
przewozie wybranych ładunków niebezpiecznych,
3) wskazać klasy ładunków niebezpiecznych których przewóz musi odbywać się
w pojazdach izotermach.
– zestaw komputerowy z podłączeniem do Internetu,
Ćwiczenie 6
Omów budowę tablicy ostrzegawczej umieszczanej na środkach transportu drogowego
i scharakteryzuj szczegółowo informacje na niej zawarte.
1) zapoznać się z budową tablicy ostrzegawczej i sporządzić opis jej wyglądu oraz
parametrów jakie ją charakteryzują (literatura z rozdziału 6 poz.8),

34
2) omówić informacje jakie zawarte są na tablicy ostrzegawczej i podać przykłady oznaczeń
ładunków niebezpiecznych.
Ćwiczenie 7
Scharakteryzuj i przedstaw opisy opakowań dopuszczonych do stosowania przez przepisy
RID.
1) powtórzyć materiał nauczania dotyczący wymagań stawianych opakowaniom ładunków
niebezpiecznych przewożonym w transporcie kolejowym (literatura z rozdziału 6 poz.8),
2) zapoznać się z opakowaniami jakie dopuszczone są do stosowania przy przewozie
ładunków niebezpiecznych w transporcie kolejowym (literatura z rozdziału 6 poz. 8),
3) wypisać opakowania stosowane do przewozu ładunków niebezpiecznych w transporcie
kolejowym, oraz dokonać ich podziału na poszczególne grupy,
4) dokonać krótkiej charakterystyki grup opakowań i wskazać do przewozu których klas
ładunków mogą być stosowane poszczególne z nich.
– przepisy RID.
Ćwiczenie 8
Scharakteryzuj obowiązki nadawcy ładunku niebezpiecznego nadającego ładunki klasy 7
do przewozu transportem kolejowym.
1) powtórzyć materiał nauczania dotyczący rodzajów ładunków zaliczanych do 7 klasy
bezpieczeństwa (strony www,
2) określić obowiązki nadawcy ładunków niebezpiecznych nadających przesyłki klasy 7 do
przewozu koleją.
– zestaw komputerowy z połączeniem do Internetu,
– przepisy RID.
Ćwiczenie 9
Przedsiębiorstwo transportowe dysponujące różnymi rodzajami środków transportu
drogowego ma przygotować do przewozu i przewieźć 470 kg proszku do oświetlenia
błyskowego. Opracuj projekt realizacji prac związanych z tym zadaniem. Projekt powinien
zawierać:
1. opis przygotowania ładunku, jego opakowanie i oznaczenie,
2. dokumentację, jaka jest potrzebna do wykonania przewozu,
3. środki transportu, jakimi może być przewożony powyższy ładunek.

35
1) określić klasę niebezpieczeństwa i grupę do której zalicza się proszek do oświetlenia
błyskowego (materiał nauczania i literatura z rozdziału 6 poz.7),
2) określić środki transportu do przewozu proszku do oświetlenia błyskowego,
3) określić sposób zabezpieczenia przewozu powyższego ładunku,
4) określić zasady przygotowania ładunku (proszku do oświetlenia błyskowego) do
przewozu i sposób jego oznaczenia,
5) dobrać dokumentację jaka będzie stosowana przy przewozie powyższego ładunku.
– przepisy ADR,
– literatura rozdziału 6 poz. 8.
Ćwiczenie 10
Przedsiębiorstwo transportowo – spedycyjne otrzymało zlecenie przewozu ładunku
radioaktywnego transportem drogowym z Puław do Opoczna. Wskaż trzy trasy przewozu,
jakie mogą zostać zaproponowane przez spedytora we wniosku składanym do odpowiednich
służb wydających zezwolenia na przewóz takich materiałów (np. straż pożarna, policja).
Trasy te powinny (w miarę możliwości) przebiegać z ominięciem większych miast.
Sposób wykonania ćwiczenia:
1) wyszukać na mapie Polski wskazane miejscowości,
2) zaplanować trasy przewozu ładunków,
3) uzasadnić wybór każdej z tras.
– przepisy ADR,
– mapa Polski.
Ćwiczenie 11
Przedsiębiorstwo transportowo – spedycyjne otrzymało zlecenie przewozu 50 tysięcy
litrów rozpuszczalnika z Gdańska do Szczecina. Opracuj projekt obejmujący następujące
informacje:
gałąź transportu odpowiednia do wykonania przewozu,
sposób opakowania ładunku,
sposób zabezpieczenia ładunku przed działaniem czynników zewnętrznych,
sposób oznakowania ładunku w jednostce ładunkowej,
sposób oznakowania środka transportu,
sposób zabezpieczenia ładunku na środku transportowym,
dokumenty, niezbędne do takiego przewozu,
trasę przewozu.
Przedstaw również czynności dodatkowe, jakie będzie musiał wykonać spedytor, aby
przewóz mógł zostać wykonany.

36
1) zapoznać się z powyższym materiałem nauczania oraz materiałem jednostki O1.02,
2) zaprojektować przewóz powyższego ładunku z uwzględnieniem wskazanej problematyki,
3) uzasadnić każdą z propozycji.
– przepisy ADR,
– przepisy RID,
– mapa Polski.
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) określić rodzaje ładunków poszczególnych klas bezpieczeństwa? ¨ ¨
2) określić zasady zabezpieczania ładunków niebezpiecznych? ¨ ¨
3) dobierać nalepki ostrzegawcze stosowane na opakowaniach i środkach
transportowych ładunków niebezpiecznych? ¨ ¨
4) określić informacje znajdujące się na tablicy ostrzegawczej ładunków
niebezpiecznych? ¨ ¨
5) określić wyposażenie środków transportu do przewozu ładunków
niebezpiecznych? ¨ ¨
6) opracować projekt przewozu ładunków niebezpiecznych? ¨ ¨

37
5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadania o różnym stopniu trudności. Są to zadania: otwarte
i wielokrotnego wyboru.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X lub wpisując prawidłową odpowiedź. W przypadku pomyłki należy
błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź
prawidłową.
6. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część – poziom
podstawowy, II część - poziom ponadpodstawowy.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Na rozwiązanie testu masz 45 min.
Powodzenia

38
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH
I część
1) Warunki przewozu towarów niebezpiecznych w transporcie kolejowym określone są
w przepisach:
a) RID,
b) RIC,
c) ADR,
d) ONZ.
2) Numer rozpoznawczy na przesyłce niebezpiecznej powinien być poprzedzony literami:
a) NU,
b) UN,
c) UE,
d) ONZ.
3) Kontenery typu „tweendeck” stosuje się do przewozów, jeżeli przekroczona jest
standardowa:
a) szerokość towaru,
b) długość i szerokość towaru,
c) długość oraz masa towaru,
d) szerokość i masa towaru.
4) Kontenery typu „open top” stosuje się do przewozów w przypadku:
a) długości towaru przekraczającej standardową,
b) wysokości towaru przekraczającej standardową,
c) szerokości i długości towarów przekraczających standardową,
d) szerokości towaru przekraczającej standardową, jak też przy przekroczeniu
standardowej wagi ładunku.
5) W ilu egzemplarzach dołączany jest rysunek techniczny do zawiadomienia składanego
przez nadawcę przesyłki przy planowaniu przewozów ponadgabarytowych?
a) 3,
b) 4,
c) 5,
d) 6.
6) Maksymalna szerokość taboru kolejowego, nieprzekraczająca skrajni międzynarodowej
wynosi:
a) 3,15m,
b) 3,25m,
c) 3,35m,
d) 3,45m.
7) Maksymalna wysokość taboru kolejowego mierzona od główki szyny, nieprzekraczająca
skrajni międzynarodowej wynosi:
a) 4,5m,
b) 4,28m,
c) 4,18m,
d) 3,5m.

39
8) Do przewozu ładunków szczególnie dużych i ciężkich najbardziej nadają są środki
transportu
a) drogowego,
b) morskiego,
c) kolejowego,
d) rurociągowego.
9) Procedura tranzytu może odbywać się tylko na podstawie specjalnych dokumentów,
wśród których podstawowym jest:
a) SAD,
b) TIR,
c) CIV,
d) AWB.
10) Jeżeli zleceniodawca płaci za zdolność załadowczą środka transportu to jest to przewóz:
a) masowy,
b) drobnicowy,
c) całopojazdowy,
d) konwencjonalny.
11) Wydanie przesyłki w spedycji kolejowej może nastąpić:
a) w miejscu, gdzie jest plac wyładunkowy,
b) na torach ogólnego użytku lub na bocznicy kolejowej,
c) na torach ogólnego użytku, do których przylega rampa wyładunkowa,
d) przy placu, do którego jest dobry dojazd dla samochodów ciężarowych.
12) Sprzedaż przesyłki należy do czynności spedycyjnych:
a) głównych,
b) ogólnych,
c) dodatkowych,
d) przewozowych.
13) Czynności działalności spedycyjnej obejmują:
a) tylko czynności wykonywane przez spedytora,
b) tylko czynności organizowane przez spedytora,
c) działalność przewoźnika i ewentualnie spedytora,
d) czynności organizowane i wykonywane przez spedytora.
14) Szybkość obsługi spedycyjnej jest cechą procesu:
a) spedycyjnego,
b) transportowego,
c) przemieszczania,
d) transportowo-magazynowego.
15) Do czynności przemieszczania nie zaliczamy:
a) dowozu do właściwego środka transportu,
b) przewozu głównym środkiem transportu,
c) przeładunku towarów,
d) zabezpieczenia ładunku na głównym środku transportowym.

40
II część
16) Uzupełnij zdanie: Nazwa przesyłki z materiałami niebezpiecznymi klasy 1 powinna być
podana w urzędowym języku nadania, a jeśli język ten nie jest językiem angielskim,
francuskim lub ……………………to również w jednym z tych języków.
17) Podaj, obowiązujące zgodnie z przepisami parametry: długości…….., szerokości…….…
i wysokości…….. zestawu drogowego z przyczepą po przekroczeniu, których następuje
przekroczenie skrajni.
18) Zasady przewozu ładunków niebezpiecznych transportem lotniczym zostały opracowane
przez:
a) IATA.
b) AWB.
c) FIATA.
d) CMR.
19) Uzupełnij zdania:
a) na opakowaniach przeznaczonych do pakowania towarów I, II i III grupy pakowania
umieszczana jest litera…..,
b) na opakowaniu towarów II i III grupy pakowania umieszczana jest litera…..,
c) litera Z umieszczana jest na opakowaniu przeznaczonym dla towarów …… grupy
pakowania.
20) Pojazd samochodowy, przeznaczony do przewozu ładunków niebezpiecznych, powinien
być wyposażony między innymi w:
a) dwie gaśnice przenośne, sprzęt ochrony osobistej kierowcy, dwa stojące znaki
ostrzegawcze, apteczkę doraźnej pomocy,
b) jedną gaśnice przenośną, sprzęt ochrony osobistej kierowcy, jeden stojący znak
ostrzegawczy,
c) kamizelkę odblaskową i jedną gaśnicę,
d) trójkąt ostrzegawczy, gaśnicę przenośną do gaszenia pożaru silnika, pasy
zabezpieczające ładunek.

41
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko ……………………………………………………………………….
Dobieranie środków transportu
Zakreśl poprawną odpowiedź lub wpisz brakujące części zdania.
Numer
zadania
Odpowiedź Punktacja
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16.
17.
18. a b c d
19.
20. a b c d
Razem

42
6. LITERATURA
1. Kretek O. (red.), Grajnert J. (red.): Technika kolejowa w systemach logistycznych.
Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2001
2. Kulczyk J., Winter J.: Śródlądowy transport wodny. Oficyna Wydawnicza Politechniki
Wrocławskiej, Wrocław 2003
3. Mindur L.: Nowoczesne technologie transportowe Tom II. Wyższa Szkoła Inżynierska
im. K. Pułaskiego, Radom 1996
4. Perenc J., Godlewski J. (red.): Międzynarodowe przewozy towarowe. Polskie
Wydawnictwo Transportowe, Warszawa 2000
5. Rydzkowski W. i Wojewódzka-Król (red.): Transport. Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2006
6. Sikorski P., Zembrzycki T., Spedycja w praktyce. Centrum Informacji Menadżera,
Warszawa 2000
7. Wiśnicki Bogusz: Vademecum Konteneryzacji, Formowanie kontenerowej jednostki
ładunkowej. Link Maciej Wędziński, Szczecin, 2006
8. Transport i spedycja w handlu krajowym i międzynarodowym. Poradnik dla eksporterów,
importerów, firm spedycyjnych i transportowo-spedycyjnych. wyd. Verlag Dashöfer
9. Krajowy transport drogowy. Materiały przygotowujące do uzyskania certyfikatu
kompetencji zawodowych, praca zbiorowa pod redakcją Wiesława Starowicza. Kraków
2006
10. RID – Regulamin międzynarodowego przewozu kolejami towarów niebezpiecznych.
2004
11. Ustawa z dn. 21 marca 1985 r. o drogach publicznych

Scalone dokumenty (13)

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (20)

Similar to Scalone dokumenty (13)

Similar to Scalone dokumenty (13) (20)

More from konrad konraddf

More from konrad konraddf (13)

Scalone dokumenty (13)