Z2.03

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Tomasz Jagiełło
Projektowanie i realizacja zadań logistycznych
w gospodarce opakowaniami 342[04].Z2.03.
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

1
Recenzenci:
dr inŜ. Adam Nowak
mgr inŜ. Andrzej Śledziona
Opracowanie redakcyjne:
mgr inŜ. Tomasz Jagiełło
Konsultacja:
mgr inŜ. Halina Śledziona
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 342[04].Z2.03.
,,Projektowanie i realizacja zadań logistycznych w gospodarce opakowaniami”, zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu technik logistyk.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 4
3. Cele kształcenia 5
4. Materiał nauczania 6
4.1. Definicja i funkcja opakowania. Klasyfikacja opakowań 6
4.1.1. Materiał nauczania 6
4.1.2. Pytania sprawdzające 15
4.1.3. Ćwiczenia 15
4.1.4. Sprawdzian postępów 16
4.2. Proces pakowania. Charakterystyka znaków na opakowaniach. Jednostki
logistyczne 17
4.3. System GS1 (UCC/EAN) automatycznej identyfikacji opakowań
i towarów. Oprogramowanie wspomagające gospodarkę opakowaniami.
Koszty opakowań 35
4.4. Zasady klasyfikowania zuŜytych opakowań. Międzynarodowe prawo
dotyczące opakowań 50
5. Sprawdzian osiągnięć 56
6. Literatura 60

3
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten pomoŜe Ci poznać zasady projektowania i realizacji zadań logistycznych
w gospodarce opakowaniami, oraz wykształcić umiejętności z tego zakresu.
Poradnik zawiera:
− wymagania wstępne, czyli wykaz umiejętności, jakie powinieneś opanować przed
przystąpieniem do realizacji jednostki modułowej,
− cele kształcenia, czyli wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas realizacji tej
jednostki modułowej,
− materiał nauczania, który umoŜliwi Ci samodzielne przygotowanie się do wykonywania
ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów,
− pytania sprawdzające, które pomogą Ci sprawdzić, czy juŜ opanowałeś zamieszczony
materiał nauczania,
− ćwiczenia, które ułatwią Ci nabycie umiejętności praktycznych,
− sprawdzian postępów, zadań który pozwoli Ci na samodzielne określenie opanowania
wymaganych umiejętności i wiadomości po zakończeniu kaŜdego rozdziału materiału
nauczania,
− sprawdzian osiągnięć ucznia, przykładowy zestaw pytań, który słuŜy do oceny poziomu
opanowania umiejętności i wiadomości z zakresu całej jednostki,
− wykaz literatury.
Schemat układu jednostek modułowych
342[04].Z2
Logistyczne zarządzanie
gospodarką magazynową
i zapasami
342[04].Z2.02
Projektowanie i realizacja zadań
logistycznych w gospodarce
magazynowej
342[04].Z2.03
opakowaniami
342[04].Z2.04
Sporządzanie rachunku kosztów
zadań logistycznych z zakresu
gospodarki magazynowej
342[04].Z2.01
zapasami

4
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do jednostki modułowej Projektowanie i realizacja zadań logistycznych
w gospodarce opakowaniami powinieneś umieć:
− dobierać środki ochrony osobistej,
− stosować nowoczesne technologie informacyjne,
− obliczać i analizować koszty zadań logistycznych,
− zastosować zasady ochrony środowiska na stanowisku pracy,
− scharakteryzować systemy gospodarowania odpadami, zanieczyszczeniami i systemem
ochrony środowiska,
− określać funkcje logistyki w systemach ochrony środowiska,
− zastosować technologię magazynowania opartą na automatycznej identyfikacji towarów,
− zastosować przepisy prawne z zakresu bezpieczeństwa, higieny pracy, ochrony
środowiska i ochrony przeciwpoŜarowej,

5
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− określić zadania jakie spełnia opakowanie,
− sklasyfikować opakowania,
− dobrać opakowanie do rodzaju umieszczanego w nim towaru,
− dobrać opakowanie do transportu towarów specjalnych,
− skompletować opakowania w jednostki ładunkowe, jednostki transportowe i jednostki
magazynowe,
− dobrać urządzenia do automatycznej identyfikacji towarów,
− obsłuŜyć system UCC/EAN automatycznej identyfikacji opakowań towarów,
− dobrać opakowanie do środka transportu,
− posegregować opakowania na podstawie ich stopnia zuŜycia,
− zaklasyfikować zuŜyte opakowanie do recyklingu lub utylizacji,
− obliczyć koszty opakowania dostawy towarów,
− zastosować systemy informacyjne wspomagające gospodarkę opakowaniami,
− zastosować międzynarodowe uwarunkowania prawne dotyczące opakowań,
− zastosować uwarunkowania prawne z zakresu wykorzystania informacji, ochrony danych
osobowych, ochrony praw autorskich i tajemnicy słuŜbowej,
− zastosować przepisy prawne z zakresu bezpieczeństwa, higieny pracy, ochrony
środowiska i przeciwpoŜarowe.

6
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Definicja i funkcja opakowania. Klasyfikacja opakowań
4.1.1. Materiał nauczania
Opakowanie jest jednym z kluczowych zagadnień w logistycznym łańcuchu dostaw.
W głównej mierze chodzi o to, aby w czasie drogi pokonywanej przez wyrób od producenta
do konsumenta, w optymalny sposób chroniło ono opakowany produkt przed czynnikami
zewnętrznymi. Ale nie jest to jedyna funkcja, jaką do spełnienia ma opakowanie.
Problematyka związana z opakowaniami dotyczy między innymi: właściwego doboru
tworzyw do ich budowy, odpowiedniego zaprojektowania ich kształtu i wyglądu, a takŜe
zaplanowania sposobu dostaw wyrobów.
Definicja i funkcje opakowania
Opakowanie jest przedmiotem (lub materiałem) stanowiącym zewnętrzną warstwę
znajdującą się na towarze. Jego zadaniem jest zabezpieczenie towaru w trakcie transportu
i przechowywania, przed ubytkiem, kradzieŜą lub zmianą jego właściwości i jakości. Oprócz
tych zadań opakowanie pełni niekiedy funkcję marketingowe, gdyŜ swoim estetycznym
wyglądem (w szczególności dotyczy to opakowań jednostkowych) ma skłaniać konsumentów
do nabycia towaru.
Opakowanie moŜe spełniać następujące funkcje:
− funkcja techniczna, umoŜliwia dystrybucję, konsumpcję oraz ochronę produktu przed
wpływem niekorzystnych czynników zewnętrznych lub wewnętrznych,
− funkcja logistyczna, umoŜliwia manipulację, transport, magazynowanie, sprzedaŜ,
dystrybucję,
− funkcja informacyjna – jest spełniana wówczas, gdy opakowanie jest nośnikiem
informacji o wyrobie, warunkach jego transportu itp.,
− funkcja ekologiczna – gdy jest realizowana, umoŜliwia skuteczną ochronę środowiska
naturalnego w przypadku transportu materiałów niebezpiecznych, a przy wykorzystaniu
opakowań wielokrotnego uŜytku pozwala przeciwdziałać nadmiernemu powstawaniu
odpadów opakowaniowych,
− funkcja ekonomiczna, obejmuje relację kosztów wytworzenia opakowania do kosztów
wytworzenia towaru,
− funkcja marketingowa, stanowi o wartości estetycznej opakowania i ma w zamierzeniu
zachęcać do nabycia danego towaru, podkreślać nowoczesność wyrobu itp.
Norma PN-EN 14182:2005 „Opakowania. Terminologia. Terminy podstawowe
i definicje” określa opakowanie jako wyrób, który przede wszystkim powinien zapewnić
utrzymanie określonej jakości pakowanych produktów, a takŜe umoŜliwić przystosowanie ich
do transportu i składowania oraz prezentacji. Nie bagatelną rolą jest równieŜ uwzględnienie
ochrony środowiska przed szkodliwym oddziaływaniem niektórych transportowanych
wyrobów. W tej definicji w sposób szczególny kładzie się nacisk na ochronną funkcję
opakowania, w celu utrzymania jakościowych cech zawartości, a takŜe zabezpieczenie jej
przed działaniem zewnętrznych czynników mechanicznych, chemicznych oraz
klimatycznych.
Opakowanie jednostkowe
Pod względem liczby jednostek wyrobów zawartych w danym opakowaniu, moŜna je
podzielić na opakowania: jednostkowe, zbiorcze i transportowe. Konsumenci mają najczęściej

7
kontakt z opakowaniem jednostkowym. Zwykle ma ono do spełnienia trzy podstawowe
funkcje:
− powinno dobrze zabezpieczać produkt przed wpływem czynników zewnętrznych
(zarówno klimatycznych, jak i mechanicznych),
− umoŜliwić pełną i jednoznaczną identyfikację wyrobu,
− nadać mu estetyczną oprawę.
Opakowanie jednostkowe zawiera ściśle określoną liczbęproduktu przeznaczonego na
sprzedaŜ i jest sprzedawane razem z towarem. WaŜną rzeczą dla producenta jest to, aby
wygląd opakowania zachęcał potencjalnych klientów, do zakupu danego produktu. Wzorowo
zaprojektowane i wykonane jednostkowe opakowanie, potrafi nawet najbardziej pospolite
artykuły uczynić na tyle atrakcyjnymi, iŜ niezdecydowani klienci zostaną całkowicie
przekonani do „konieczności” ich zakupu.
Rys. 1. Przykład opakowań jednostkowych [www.osm-koscian.com.pl, www.sml-ostroleka.pl]
DuŜe koncerny do promocji swoich artykułów, uruchamiają potęŜne kampanie
marketingowe. Po pewnym czasie, artykuł jest rozpoznawany właśnie dzięki
charakterystycznemu dla niego opakowaniu. Niektóre badania stwierdzają, Ŝe dla kupujących
waŜniejsze od reklamy produktu, jest jego estetyczne opakowanie. We współczesnym
świecie, gdy produkty konkurencyjnych firm stają się na skutek powszechnej wymiany
informacji coraz bardziej do siebie podobne, często jedynie unikatowe opakowanie umoŜliwia
nadanie wyrobom indywidualny charakter. Opakowania jednostkowe powinny być oznaczone
specjalnymi etykietami, na których muszą się znajdować szczegółowe informacje dotyczące
danego produktu, czyli: jego nazwa, skład, numer serii, data produkcji, data przydatności do
uŜycia, oraz logo, nazwa i adres producenta. Prawdziwie nowoczesne etykiety, nie
ograniczają się jedynie do biernej roli informacyjnej. Przy pomocy specjalnych, aktywnych
czujników, przekazują uŜytkownikowi dodatkowe informacje dotyczące danego produktu. Na
przykład za pomocą napisu wykonanego specjalną techniką, informują konsumenta o
osiągnięciu przez napój w butelce, optymalnej temperatury do spoŜycia. Inny przykład to
butelki z mydłem w płynie, które migając przez odpowiedni czas światełkiem, wskazują
dzieciom, jak długo powinny myć ręce. Wszystko wskazuje na to, Ŝe w niedalekiej
przyszłości takie „inteligentne opakowania”, będą szerzej informowały konsumentów o tym,
czy produkt jest przechowywany we właściwej temperaturze, lub czy jest jeszcze świeŜy.
Rys. 2. Przykład opakowania jednostkowego, które nie osłania całkowicie produkt [www.artnam.com]
Bywają opakowania jednostkowe tak zaprojektowane, aby nie osłaniały całkowicie
produktu przed czynnikami zewnętrznymi. Ich budowa pozwala wówczas na to, aby
częściowo eksponować przechowywany artykuł. Są to na przykład opakowania w postaci

8
kubków, odkrytych pudełek, siatek, tacek itp. Opakowania jednostkowe całkowicie
osłaniające przechowywany produkt, to róŜnego rodzaju tuby, fiolki, butelki, kanistry,
zamknięte pudełka, puszki, torby, worki itp. Niektóre z opakowań, po ich otworzeniu,
zaczynają spełniać dodatkowo uŜytkową rolę. Tak jest na przykład w przypadku opakowań
potraw, które po otwarciu zamieniają się w poŜyteczne tacki, kubki, lub opakowania dań do
kuchenek mikrofalowych, które jednocześnie słuŜą, jako jednorazowe naczynia.
Tworzywa opakowań jednostkowych
Specyfika pakowanych wyrobów, przewidywany czas przechowywania, a takŜe
indywidualne wymagania odbiorców, powodują konieczność stosowania róŜnych tworzyw do
budowy opakowań jednostkowych, jak i róŜnorodnych ich form. Jednym z częściej
stosowanych tworzyw jest szkło. W szklane butelki są pakowane artykuły spoŜywcze,
kosmetyczne, chemiczne, czy medyczne. Jest to tradycyjne opakowanie stosowane od bardzo
dawna. Jednak od pewnego czasu, butelki szklane zostały częściowo zastąpione przez butelki
i pojemniki wyprodukowane z tworzyw sztucznych.
Rys. 3. Opakowania wykonane z tworzywa sztucznego [www.gotix.com.pl]
DuŜa popularność stosowania butelek plastikowych, wzięła się z ich specyficznych cech.
Masa tych butelek jest znacznie niŜsza, od masy butelek szklanych. Ryzyko rozbicia butelki
z tworzywa sztucznego jest duŜo mniejsze, a cena jej wyprodukowania znacząco niŜsza.
Mankamentem uŜycia butelek z tworzyw sztucznych na wielką skalę, jest ich niebagatelny
wpływ na zanieczyszczenie środowiska, w przypadku braku zorganizowania procesów
recyklingu. Niektóre kraje opracowały kompletne procesy odzyskania surowców z butelek
z tworzyw sztucznych. Z surowców wtórnych, pochodzących ze zuŜytych butelek,
produkowane są nowe, pełnowartościowe pojemniki.
Butelki z tworzyw sztucznych mogą być formowane w dwojaki sposób. Z polichlorku
winylu wykonuje się dwie połówki butelki, przekrojone w kierunku podłuŜnym. W kolejnym
cyklu produkcyjnym są one składane, i łączone przez zgrzewanie. Z kolei z polietylenu,
produkuje się butelki metodą wtrysku, połączonego z rozdmuchem spręŜonym powietrzem.
Powstają wówczas butelki bez szwu. W niektórych krajach naukowcy intensywnie pracują
nad wytworzeniem butelek z masy papierowej. Jest to spowodowane rygorystycznym
podejściem tych krajów do problematyki związanej z ochroną środowiska.
Rys. 4. Opakowania w formie papierowych toreb i kartonowych pudeł [www.grilex.pl, www.twincepack.pl]

9
Kolejnym popularnym opakowaniem jednostkowym, są wszelkiego rodzaju pudełka
kartonowe. W zaleŜności od ich konstrukcji mogą być to pudełka otwarte, klapkowe,
szufladkowe, przeciągane, z wieczkiem lub składane. Oprócz formy mogą się one między
sobą róŜnić, rodzajem zastosowanego kartonu. Pudełka mogą być zdobione nadrukiem,
niekiedy są dodatkowo impregnowane. RównieŜ pudełka, podobnie jak to było w przypadku
butelek, mogą być wykonane z tworzyw sztucznych. Przy ich produkcji, często stosuje się
metodę formowania próŜniowego. Pozwoliło to na zwiększenie wydajności i ograniczenie
surowca, przy produkcji pudełek z tworzyw sztucznych.
Od dawna popularną formą opakowań jednostkowych są metalowe puszki. Wyodrębnić
wśród nich moŜna puszki do konserw, i do innych artykułów nie konserwowanych. Puszki
wykonywane są z blach stalowych walcowanych na zimno, powierzchniowo
uszlachetnionych. Spotyka się teŜ puszki wykonane z aluminium. Biała blacha
wykorzystywana do budowy konserw, jest elektrolitycznie ocynowana i dodatkowo
powlekana lakierem. Artykuły nie konserwowane mogą być równieŜ pakowane do puszek
wykonanych z blach czarnych.
Rys. 5. Przykład opakowań w postaci metalowych puszek [www.kielan.eu, www.zlotygrosz.pl]
Na ogół puszki metalowe składają się z dwóch części, z których wieczko zwykle jest
wciskane. Często spotykanymi naczyniami, słuŜącymi jako opakowania jednostkowe, są
słoiki. Są to naczynia szerokootworowe, najczęściej zakończone gwintem, przystosowane do
zamykania nakrętką z blachy lub tworzywa sztucznego.
Opakowania zbiorcze i transportowe
Artykuły w opakowaniach jednostkowych najczęściej są pakowane przez producenta
w opakowania zbiorcze. Bywa nieraz tak, Ŝe opakowanie zbiorcze jest jednocześnie
opakowaniem transportowym. Opakowania zbiorcze mają za zadanie uniemoŜliwić powstanie
braków ilościowych towaru, w czasie jego przemieszczania. KaŜda ingerencja w opakowanie
zbiorcze musi się wiązać z naruszeniem, specyficznych dla danego produktu zabezpieczeń.
Do tego typu opakowań zaliczamy paczki, pudła, skrzynki, róŜnego rodzaju pojemniki
i beczki. Najczęściej są one dodatkowo zaklejone, zawiązane taśmą, sznurem i odpowiednio
zaplombowane. Często do formowania jednostki ładunkowej tworzonej z opakowań
jednostkowych lub zbiorczych, stosuje się folię termokurczliwą, która jednocześnie spełnia
rolę ochronną przed zanieczyszczeniami i opadami atmosferycznymi.
Aby opakowania zewnętrzne, mogły odgrywać rolę opakowań transportowych, muszą
spełniać cały szereg specyficznych warunków. OtóŜ głównym zadaniem opakowania
transportowego jest ochrona towaru przed niekorzystnym oddziaływaniem zewnętrznych
czynników: klimatycznych, biologicznych, chemicznych, i mechanicznych, na jakie moŜe być
naraŜony ładunek w czasie przewozu, składowania, czy magazynowania. Dobierając
opakowanie transportowe do danego wyrobu, naleŜy wziąć pod uwagę cały szereg

10
czynników. Oczywistym będzie uwzględnienie rodzaju towaru, jego wymiarów, masy
i kształtu. Nie mniej istotnym czynnikiem, będą własności mechaniczne wyrobu, czyli jego
odporność na wstrząsy, wytrzymałość na ściskanie itp. Przy projektowaniu opakowania
równieŜ musi być uwzględniona specyficzna dla danego produktu odporność na działanie
warunków atmosferycznych. Nie mogą one w czasie transportu spowodować pogorszenia
właściwości przechowywanego wyrobu. Na opakowanie transportowe ma równieŜ wpływ
wybór sposobu przemieszczania produktu, od producenta do uŜytkownika, to znaczy rodzaj
uŜytego transportu i sposób przeładunku, oraz warunki magazynowania wyrobów. Sprawą
zupełnie podstawową, będzie równieŜ uwzględnienie wartości pakowanego produktu.
Rys. 6. Przykład opakowań zbiorczych [www.leda.pl]
Wszystkie te wyŜej wymienione czynniki, będą miały bezpośredni wpływ na konstrukcję
opakowania, oraz na wybór rodzaju tworzywa, z jakiego ono będzie zbudowane. Optymalnie
zbudowane opakowanie, nie tylko zapewni produktowi właściwą ochronę w czasie transportu,
ale i zabezpieczy go równieŜ przed szkodliwymi wstrząsami i niesprzyjającymi warunkami
atmosferycznymi itp. Takie opakowanie powinno być przy tym estetycznie wykonane i tanie.
Wskazane jest, aby opakowanie tylko w niewielki sposób wpłynęło na powiększenie
gabarytów i ogólnej masy ładunku. Nie moŜe być równieŜ skomplikowane i pracochłonne
w wykonaniu. Powinno przy tym wszystkim, pozwolić na łatwe zapakowanie i rozpakowanie
towaru. Niewłaściwie zaprojektowane i wykonane opakowanie, moŜe doprowadzić do
powstania duŜych szkód towarowych. Z kolei, gdy powstanie opakowanie za bardzo solidne,
doprowadzi to do nieracjonalnego wzrostu zuŜycia surowców i w efekcie niepotrzebnie
podroŜy właściwy wyrób.
Rodzaj i jakość zastosowanego opakowania transportowego, będą miał, wpływ nie tylko
na zastosowaną technologię wykonywanych prac przeładunkowych, ale takŜe na wysokość
kosztów transportu i efektywność wykorzystania przestrzeni magazynowej. WiąŜe się to
bezpośrednio z dopuszczalną wysokością piętrzenia opakowań w stosy, a takŜe z moŜliwością
zmechanizowania prac przeładunkowych. Dobre opakowanie transportowe powinno
zapewnić nie tylko właściwą ochronę przewoŜonemu artykułowi, ale takŜe zagwarantować
mu odpowiednie warunki składowania. A warunki te bezpośrednio będą zaleŜeć od danego
wyrobu. Na przykład w przypadku artykułów spoŜywczych, wymagających podczas
magazynowania dostępu świeŜego powietrza, opakowania transportowe powinny zapewnić
prawidłową cyrkulację powietrza. Wyroby wraŜliwe na światło, powinny znajdować się
w opakowaniach gwarantujących ochronę przed światłem. Produkty utleniające się,
higroskopijne, lub pochłaniające zapachy z otoczenia, powinny być chronione
w opakowaniach wykonanych ze szkła, tworzyw sztucznych, lub blachy, zaopatrzone
w szczelne zamknięcia, gwarantujące całkowity brak wymiany powietrza. Niektóre
opakowania powinny chronić wyroby przed zmianami temperatury, inne powinny ułatwiać
opakowanym produktom proces zamraŜania.

11
Istotnym problemem przy projektowaniu opakowań dla artykułów przemysłu
spoŜywczego jest to, aby związki chemiczne znajdujące się w tworzywie opakowania, nie
oddziaływały na przechowywany wyrób. Dotyczy to na przykład toksycznych związków
chemicznych wydostających się z tworzyw PCW, lub Ŝywicy wydzielającej się z opakowań
drewnianych. JeŜeli opakowanie jest przeznaczone do wielokrotnego uŜytku, waŜną sprawą
jest łatwość jego oczyszczenia i ewentualnej dezynfekcji, przed kolejnym napełnieniem. Jest
to szczególnie istotna kwestia w przypadku produktów spoŜywczych.
Wymiary opakowań transportowych
Osobnym problemem są wymiary zewnętrzne opakowań transportowych. Brak
synchronizacji wymiarowej opakowań transportowych z wymiarami palet, moŜe doprowadzić
do powstania powaŜnych strat, wynikających ze złego (nie pełnego) wykorzystania środków
transportowych i powierzchni magazynowych. Wymiary palet zostały juŜ dawno
znormalizowane i uzgodnione w skali międzynarodowej. Według norm ISO
(Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej), przyjęto trzy podstawowe wymiary palet:
800 x 1000 mm, 800 x 1200 mm, 1000 x 1200 mm. Niekiedy nazywa się ją paletą EURO.
Opakowania transportowe zaprojektowane zgodnie z normą, będą optymalnie
wykorzystywały powierzchnię palety uprzywilejowanej.
ZaleŜności wymiarowe
NaleŜy pamiętać o tym, Ŝe opakowanie (a więc i jego wymiary) jest zaledwie jednym
z wielu elementów złoŜonego systemu, jakim niewątpliwie jest kaŜdy poprawnie
funkcjonujący łańcuch dostaw. Istnieje jeszcze cały szereg innych elementów biorących
bezpośredni udział w tym systemie, których wymiary są (i muszą być) ze sobą ściśle
powiązane, aby w sumie tworzyć tą współgrającą ze sobą całość. Wśród nich naleŜy
wymienić: urządzenia magazynowe (w tym w szczególności wielkość gniazd regałowych),
szerokość ramp, wrót i dróg dojazdowych, uŜywane urządzenia transportu wewnętrznego
(m.in. wózki unoszące, podnośnikowe, przenośniki), wielkość przestrzeni ładunkowej
uŜywanych środków transportowych (wagonów, skrzyń ładunkowych samochodów,
kontenerów itp.), wielkość palet ładunkowych, opakowań zbiorczych i jednostkowych,
wymiary maszyn pakujących, a takŜe w końcu wielkość wyjściowych materiałów na
opakowania (czyli rozmiary arkuszy tektur, płyt pilśniowych, sklejek itp.). Wymiary
wszystkich wyŜej wymienionych elementów są ze sobą ściśle powiązane, poniewaŜ są
współzaleŜne. Niezwracanie uwagi na ich wzajemne niedostosowanie, moŜe być skutkiem
powstania powaŜnych strat gospodarczych poprzez niewykorzystanie ładowności środków
transportowych, nieracjonalne zuŜycie materiałów opakowaniowych itp.
Opakowania formowane w jednostki ładunkowe (opakowania transportowe), przede
wszystkim powinny mieć wymiary dostosowane do znormalizowanych palet. Paleta
o wymiarach 800 x 1200 mm, jest paletą uprzywilejowaną. Na jej wymiarach zbudowano
system wymiarowy opakowań transportowych, opisany szczegółowo w Polskich Normach,
dotyczących opakowań. System wymiarowy funkcjonujący w Polsce, oparty jest w swoich
załoŜeniach na „systemie norweskim”. Oznacza to Ŝe są w nim ustalone szczegółowo
wewnętrzne wymiary opakowań transportowych. W innych krajach (m.in. w Szwajcarii)
w systemie są ustalone wymiary zewnętrzne opakowań. W normie, oprócz wskazania
wymiarów palety ładunkowej uprzywilejowanej, są wymienione pozostałe zasady tworzenia
wymiarów opakowań. Dla opakowań prostopadłościennych obowiązują szeregi
wewnętrznych wymiarów opakowań transportowych oraz szeregi zewnętrzne opakowań
jednostkowych. Opakowania o dnie okrągłym obowiązuje szereg wymiarowy średnic
zewnętrznych tych opakowań. W normie załoŜono równieŜ, Ŝe grubość ścianek opakowania
transportowego powinna być wprost proporcjonalna do jego wielkości i przeciętnie wynosić

12
5% wymiarów liniowych opakowań (tzn. ich długości, szerokości lub głębokości). Jako
największe wymiary liniowe opakowań transportowych, przyjęto pomniejszone
o 5% wymiary palety uprzywilejowanej. Wymiary liniowe opakowań mniejszych, zostały
utworzone przez podzielenie tego największego opakowania transportowego przez liczby
naturalne (1, 2, 3 itd.). Najmniejszy graniczny wymiar opakowania przyjęto 190 mm.
W odpowiednich tablicach są przedstawione całe typoszeregi wymiarowe opakowań. Dla
uniknięcia trudności wynikających z uŜywania opakowań o zbyt duŜej róŜnorodności
wymiarowej, w tabeli niektóre z wielkości wymiarowych są w sposób szczególny zalecone do
stosowania. Opakowania transportowe, zaprojektowane zgodnie z normą, będą
wykorzystywać powierzchnię palety uprzywilejowanej w 100%. Opakowania mniejsze
umoŜliwiają ich układanie na palecie w sposób wiązany, tzn. na przemian raz długością, a raz
szerokością. Zasady sformułowane w normie naleŜy wprowadzać wszędzie tam, gdzie na to
pozwala kształt i wielkość pakowanych wyrobów. Dotyczy to takŜe pakowania wyrobów
sypkich i płynnych, których własności umoŜliwiają łatwą zmianę kształtów.
Tworzywo i rodzaje opakowań transportowych
W zaleŜności od tworzywa, z jakiego zbudowane są opakowania transportowe, wyróŜnia
się opakowania: drewniane, tekturowe, papierowe, metalowe, szklane, z tworzyw sztucznych,
lub mieszane, gdy do budowy są wykorzystane kombinacje wyŜej wspomnianych materiałów.
Uwzględniając z kolei róŜne konstrukcje opakowań transportowych, wyróŜnimy wśród nich:
butle, skrzynki, klatki, beczki, bębny, pudła, worki, balony itp. Uwzględniając sposób
wykorzystania opakowań, wyróŜniamy opakowania jednorazowego uŜytku i wielokrotne.
Jeszcze inny podział moŜna przeprowadzić rozpatrując sposób rozliczeń za opakowanie.
Opakowanie sprzedawane (przechodzące na własność odbiorcy), moŜe być niefakturowane,
gdy jego cena jest wkalkulowana w cenę wyrobu, lub fakturowane, gdy jest wymienione
osobno na fakturze, obok ceny wyrobu. Opakowania transportowe mogą być równieŜ
odbiorcy nie sprzedawane, a poŜyczane. Pozostają wówczas cały czas własnością dostawcy.
Rys. 7. Opakowanie transportowe w formie kartonowego pudła [www.twincepack.pl]
Jednym z najbardziej popularnych opakowań transportowych, są pudła wykonane
z tektury. Są one powszechnie stosowane do pakowania zarówno wyrobów spoŜywczych, jak
i wyrobów przemysłowych. Istnieje wiele form konstrukcyjnych pudeł kartonowych.
Najczęściej moŜna spotkać pudła składane.
W stanie pustym pudła moŜna łatwo złoŜyć na płask. Dzięki temu w formie złoŜonej
zajmują mało miejsca w magazynach, czy środkach transportowych. Poszczególne elementy
pudeł są łączone ze sobą w róŜny sposób: przy pomocy zszywek z drutu, samoprzylepną
taśmą, lub są sklejane na zakładkę klejem. Oprócz pudeł składanych, stosuje się jeszcze pudła
wieczkowe lub przegubowo-wieczkowe. Konstrukcja pudeł jest istotną sprawą, gdyŜ
w sposób bezpośredni rzutuje na ich wytrzymałość. W celu zwiększenia wytrzymałości na
ściskanie, niejednokrotnie stosuje się wewnętrzne elementy wzmacniające. RównieŜ rodzaj

13
uŜytej tektury będzie w sposób zasadniczy wpływał na wytrzymałość opakowań z pudeł.
MoŜe to być tektura lita lub sklejana, bądź teŜ tektura falista, trzywarstwowa lub
pięciowarstwowa. Klapy pudeł składanych zamyka się w róŜny sposób. UŜywa się do tego
celu samoprzylepnych taśm, wiąŜe się taśmą stalową lub taśmą z tworzywa sztucznego.
W niektórych przypadkach klapy zakleja się klejem, lub zszywa stalowymi spinaczami.
Rys. 8. Opakowania transportowe z tworzywa sztucznego [www.logistykafirm.com]
Innym popularnym opakowaniem transportowym są róŜnego rodzaju pojemniki
wykonane z tworzyw sztucznych. Wypierają one z rynku opakowania drewniane i metalowe.
W porównaniu z nimi posiadają znacznie mniejszą masę, i jednocześnie większą odporność
mechaniczną i chemiczną. Oprócz tego dobrze znoszą oddziaływanie czynników
atmosferycznych. Są estetyczne i łatwo je utrzymać w czystości. Opakowania z tworzyw
sztucznych moŜna wykonywać w róŜnych barwach i pokrywać dowolnymi nadrukami.
Stosunkowo prosto jest je przystosować do zmechanizowanego pakowania i transportu. Są
typowymi opakowaniami wielokrotnego uŜytku. Zazwyczaj skrzynki z tworzyw sztucznych
wykonywane są bez wieka. Ich konstrukcja umoŜliwia bezproblemowe składowanie skrzynek
w stosach, ustawiając je jedne na drugich. Skrzynki z tworzyw sztucznych dzieli się na dwie
główne grupy. Jedna grupa to opakowania z wewnętrznymi przegrodami, słuŜące do
pakowania płynnych produktów w butelkach (np. piwo, soki). Grupę drugą stanowią
opakowania bez przegród, słuŜące między innymi do pakowania pieczywa, mięsa,
owoców itp.
Coraz większe znaczenie na rynku zdobywają składane – zwrotne opakowania
transportowe, wykonane z tworzyw sztucznych. Wyspecjalizowane firmy są w stanie
wyprodukować takie opakowania na zamówienie. Dzięki temu będą one dokładnie
dopasowane do wymiarów danego produktu, czy pojazdu transportującego.
Rys. 9. Składane systemy opakowań transportowych [www.soehner.pl]

14
Cienkie ścianki z wytrzymałego tworzywa, zwiększają pojemność wewnętrzną takiego
opakowania. Po złoŜeniu, wielkość opakowania moŜe się zmniejszyć nawet do 80%, co nie
pozostaje bez wpływu na obniŜenie kosztów transportu opakowań zwrotnych. Nowoczesne
tworzywa mogą być wykorzystywane w bardzo szerokim zakresie temperatur, od minus 30ºC
do plus 60ºC. Są one odporne na działanie nawet agresywnych chemikaliów, a przy tym są
lekkie i łatwe w czyszczeniu.
Pojemniki metalowe są równieŜ opakowaniami transportowymi wielokrotnego uŜytku.
Mogą być wykonane z blachy stalowej lub drutu. Konstrukcja tych pojemników umoŜliwia
układanie ich w stabilne stosy. Niektóre z nich, dzięki swej specjalnej konstrukcji (przednia
skośna ścianka), umoŜliwiają pobieranie zapakowanych wyrobów, bez konieczności
wyjmowania pojemnika z ustawionego juŜ stosu.
Rys. 10. Pojemniki metalowe [www.zaopatrzenie.net.pl]
Niektóre pojemniki transportowe są zaopatrzone w uchwyty, ułatwiające ręczne
manipulowanie. Mimo powłok antykorozyjnych, opakowania metalowe są wraŜliwe na
warunki atmosferyczne, więc powinny być przechowywane w magazynach lub wiatach.
Skrzynki drewniane są najbardziej tradycyjnymi opakowaniami transportowymi.
UŜywane są do pakowania, przechowywania, oraz transportu zarówno artykułów
spoŜywczych, jak i przemysłowych. Podobnie jak i w poprzednich przypadkach, wymagania
techniczne dotyczące drewnianych skrzynek określają szczegółowo normy. Skrzynki
drewniane, ze względu na duŜą sztywność i odporność na zgniatanie, mogą być piętrzone
w stosy. Niekiedy ich dodatkowe elementy konstrukcyjne, w postaci poprzecznych listew
przymocowanych do dna i wieka, uniemoŜliwiają wzajemne przesuwanie się skrzynek.
Dzięki temu stosy ustawione z tego rodzaju opakowań są bardzo stabilne. Listwy przybijane
do czół skrzynek, ułatwiają z kolei czynności manipulacyjne. Odmianą opakowań
drewnianych są skrzynki wykonane z poszyciem, z elementów płytowych. W tego rodzaju
opakowaniach, listwy drewniane tworzą ramkę-szkielet, wypełniony pilśniową płytą lub
sklejką. Opakowania te posiadają wiele zalet. Są lekkie, szczelne, charakteryzują się duŜą
wytrzymałością. Ponadto są estetyczne i dają się łatwo znakować. W kaŜdym przypadku, gdy
opakowanie nie wykazuje odpowiedniej sztywności i wytrzymałości na zgniecenie, naleŜy
zastosować palety z nadstawkami, lub składowanie tych opakowań w gniazdach regałowych.
Osobny problem stanowią opakowania słuŜące do przewoŜenia i przechowywania duŜych
maszyn, obrabiarek i urządzeń stanowiących wyposaŜenie zakładów przemysłowych. Są to
zazwyczaj solidne skrzynie składające się z mocnej podstawy oraz konstrukcji złoŜonej
z umocnionych belek wraz z elementami bocznymi.
Rys. 11. Opakowania transportowe wykonane z drewna [www.caspari.pl, www.glf.se/pl]

15
Zdarzają się równieŜ i takie wyroby, które same w sobie są w sposób wystarczający
odporne na działanie czynników mechanicznych, czy teŜ klimatycznych. Mogą być one
wówczas transportowane bez opakowań. JeŜeli ich kształt utrudniałby transport lub
manipulowanie nimi podczas prac przeładunkowych, wówczas stosuje się tzw. opakowania
częściowe. Tego rodzaju opakowania mogą teŜ chronić przed uszkodzeniem jedynie bardziej
wraŜliwe elementy.
Opakowania w dobie Internetu
Handel elektroniczny na szeroką skalę, z wykorzystaniem Internetu, stał się juŜ faktem.
Wartość sprzedaŜy towarów, realizowanej tą drogą systematycznie rośnie. Nie trudno
przewidzieć, Ŝe zmiana handlu konwencjonalnego, na elektroniczny, nie obędzie się bez
wpływu na zmianę charakteru opakowań, zarówno jednostkowych, jak i transportowych.
W miejsce niewielu odbiorców (duŜych sieci handlowych) i posługiwania
się paletyzowanymi jednostkami opakowaniowymi w duŜych dostawach, pojawi się cała
rzesza indywidualnych odbiorców. Tradycyjna funkcja ozdobna opakowań jednostkowych
przestanie mieć wówczas tak duŜe znaczenie. Potencjalny klient juŜ obecnie moŜe się
zapoznać z interesującym go produktem u siebie w domu, na ekranie komputera. Do
wirtualnie przedstawionego artykułu zazwyczaj jest dołączony dokładny opis budowy, sposób
uŜytkowania itp. Produkt który nie będzie juŜ musiał konkurować na półce sklepowej
z artykułami konkurencji, będzie mógł być opakowany w mniej atrakcyjne, a przez to tańsze
opakowanie. Nowa sytuacja wymusi teŜ powstanie zupełnie nowych kanałów logistycznych.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak definiuje się opakowanie?
2. Jakie funkcje ma spełniać opakowanie?
3. Jakie rodzaje opakowań znasz?
4. Do czego słuŜy opakowanie jednostkowe?
5. Jakie funkcje ma spełniać opakowanie transportowe?
6. Z jakich tworzyw są budowane opakowania zbiorcze i transportowe?
7. Czy handel elektroniczny wpłynie na zmianę charakteru opakowań?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zdefiniuj opakowanie jednostkowe. Obserwując róŜne przykłady tego rodzaju opakowań
sprawdź, czy wszystkie spełniają poprawnie swoje funkcje.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić zasady bezpiecznej pracy,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) wyjaśnić pojęcie opakowania jednostkowego,
4) przeanalizować opakowania dostarczone przez nauczyciela,
5) określić, jakie funkcje pełnią poszczególne opakowania.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
− róŜne przykłady opakowań jednostkowych,
− materiały piśmiennicze,
− literatura zgodna z wykazem.

16
Ćwiczenie 2
Na kartkach znajduje się charakterystyka właściwości róŜnych wyrobów. Zastanów się
i opisz w jakiego rodzaju opakowanie jednostkowe powinien być ten wyrób pakowany.
Odpowiedź uzasadnij pisemnie.
3) przypomnieć charakterystykę opakowania jednostkowego,
4) opisać, jakiego rodzaju opakowania proponujesz na poszczególne wyroby,
5) uzasadnić pisemnie swoje propozycje.
− róŜne przykłady opakowań jednostkowych,
Ćwiczenie 3
Uformuj jednostkę transportową z opakowań zbiorczych (w postaci tekturowych pudeł)
na palecie uniwersalnej. Zastanów się, w jakich warunkach ten ładunek powinien być
przechowywany. Odpowiedź uzasadnij pisemnie.
3) przypomnieć charakterystykę opakowania jednostkowego,
4) opisać, jakiego rodzaju opakowania proponujesz na poszczególne wyroby,
5) uzasadnić pisemnie swoje propozycje.
− róŜne przykłady opakowań jednostkowych, paleta uniwersalna,
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zdefiniować opakowanie?
2) scharakteryzować funkcje jakie spełnia opakowanie?
3) określić funkcje opakowania jednostkowego?
4) określić funkcje opakowania transportowego?
5) określić funkcje opakowania zbiorczego?
6) wymienić i scharakteryzować róŜne rodzaje tworzyw na opakowania?

17
4.2. Proces pakowania. Charakterystyka znaków na
opakowaniach. Jednostki logistyczne
W duŜych zakładach wytwórczych na końcu linii produkcyjnej znajduje się szereg
urządzeń słuŜących do pakowania. Tworzą one cały system formujący jednostki logistyczne.
W skład tego systemu mogą wchodzić m.in. następujące urządzenia: transportery gotowych
wyrobów z linii produkcyjnej, sortowniki, wagi, paletyzatory, maszyny foliujące
i etykietujące. Niezbędny są równieŜ: magazyn pustych palet, magazyn uformowanych
jednostek logistycznych, a takŜe wózki widłowe wraz z operatorami.
Proces pakowania
W zaleŜności od właściwości wyrobu, istnieje wiele róŜnych systemów pakowania.
Wieloczynnościowe automaty mogą pakować róŜne produkty w formie płynów, proszków,
granulatów itp. Odpowiednio zaprojektowana maszyna jest w stanie uformować opakowanie,
odwaŜyć produkt, zamknąć opakowanie, odznaczyć serię i datę produkcji, a takŜe
przymocować odpowiednią etykietę informacyjną. W następnej kolejności, opakowane
pojedynczo wyroby są często umieszczane we wspólnym zbiorczym opakowaniu. Człowiek
w zautomatyzowanym procesie pakowania pełni zazwyczaj jedynie rolę kontrolną.
Rys. 12. Kompletna linia do pakowania cukierków [www.radpak.net]
Produkty z linii produkcyjnej mogą być pobierane pojedynczo lub grupowo. Często
w procesach pakowania wykorzystuje się chwytanie adhezyjne. Polega ono na wytworzeniu
siły ssącej w przyssawce, która umoŜliwia czasowe unieruchomienie przemieszczanego
obiektu w czasie manipulacji. W zaleŜności od wielkość potrzebnej siły, moŜna zwiększać jej
wielkość poprzez zwiększenie liczby przyssawek lub powierzchni czaszy przyssawki.
Podciśnienie w tego rodzaju urządzeniach jest wytwarzane przez wirnikowe pompy
próŜniowe lub eŜektorowe generatory. Pompy wirnikowe są ciche i energooszczędne, a takŜe
niewraŜliwe na pracę z zanieczyszczonym powietrzem. Do ich wad naleŜą: skomplikowana
budowa, konieczność pracy w trybie ciągłym i dość duŜa cena urządzenia.
EŜektorowe generatory podciśnienia są częściej stosowane, gdyŜ są znacznie tańsze od
pomp wirnikowych, mają prostszą konstrukcję i mniejszą masę. Mogą takŜe pracować
w trybie przerywanym. Do ich mankamentów naleŜą jednak: głośna praca, duŜa wraŜliwość
na zanieczyszczenia w powietrzu i duŜe zuŜycie spręŜonego powietrza.
Zaawansowanymi technologicznie konstrukcjami słuŜącymi do formowania palet są tzw.
roboty portalowe. Jednostka paletowa jest wówczas układana na podstawie współrzędnych x,
y, z zapisanych w odpowiednim programie komputerowym. Ramię robota moŜe układać
w zasadzie dowolne zestawienia pojedynczych warstw na palecie. Konstrukcja mechaniczna
robota portalowego, w porównaniu z tradycyjnym paletyzatorem, jest mniej złoŜona. Przy
pomocy robotów przemysłowych mogą być realizowane następujące czynności: uchwycenie

18
opakowania w połoŜeniu początkowym, przetransportowanie wyrobu w opakowaniu,
a następnie uwolnienie wyrobu w miejscu docelowym.
Paletyzatory
W urządzeniach słuŜących do formowania palet zasadniczym elementem paletyzującym
jest płyta. Porusza się ona w masywnej konstrukcji osadzonej na czterech solidnych słupach.
Płyta ma moŜliwość zmiany swojego połoŜenia w pionie i poziomie.
Rys. 13. Paletyzator [www.paletyzator.com.pl]
Precyzyjne ułoŜenie szeregu opakowań jednostkowych na palecie następuje w wyniku
zastosowania odpowiednich blokad i spychaczy. Zazwyczaj istnieje moŜliwość wyboru
rodzaju ułoŜenia warstwy, według wcześniej opracowanego cyklu. Zebraną w buforze
warstwę towaru specjalny spychacz przesuwa na platformę płyty. Kompletna warstwa jest
z kolei przesuwana nad paletę. Wysokość połoŜenia płyty paletyzującej zaleŜy od wysokości
układanej warstwy na palecie. Gdy warstwa towaru znajduje się juŜ na swoim miejscu nad
paletą, specjalny zderzak przytrzymuje ją, a płyta paletyzująca w tym czasie wycofuje się.
Przytrzymany towar opada i pozostaje na palecie. W ten sposób jest układana warstwa, po
warstwie, aŜ do ukończenia układania palety
Rys. 14. RóŜne systemy wypełniania opakowań towarów wraŜliwych: woreczki z powietrzem, zgnieciony
papier, woreczki wypełnione małymi elementami z woreczkami z tworzywem EPS, pudło wypełnione
małymi elementami z tworzywa EPS. [www.storepack.pl]
Palety ładunkowe
Odkąd zaczęto uŜywać palet w obrocie transportowo-magazynowym wszystkie prace
magazynowe, szczególnie dotyczące przeładunku i układania, zostały znacznie przyspieszone
i ułatwione. Obecnie trudno sobie wyobrazić transport, czy teŜ magazynowanie produktów na
większą skalę bez wykorzystania tego prostego urządzenia pomocniczego jakim, jest paleta
ładunkowa.
Zastosowanie paletyzacji na szeroką skalę pozwoliło m.in. na:
− mechanizację prac transportowo-magazynowych,
− zmniejszenie uciąŜliwej pracy ludzi,
− lepsze wykorzystanie pojazdów, dzięki szybkim zmechanizowanym przeładunkom,
− zmniejszenie zapotrzebowania na powierzchnię składową, dzięki piętrzeniu ładunków,
− zmniejszenie strat towarowych,

19
− polepszenie organizacji pracy,
− poprawę warunków bhp przy pracach magazynowo-transportowych.
Rodzaje palet
Istnieje bardzo wiele odmian palet. Ich kształty zmieniają się w zaleŜności od rodzaju
transportowanych lub magazynowanych towarów. WyróŜnia się palety płaskie, skrzyniowe,
słupkowe i specjalne. Jak juŜ wcześniej wspomniano, najpowszechniej stosowaną paletą jest
paleta o wymiarach 800 x 1200 mm. To w oparciu o jej wymiary powstał cały system
wymiarowy opakowań pojedynczych towarów, jak i całych jednostek ładunkowych,
przygotowanych do transportu. Wszystko to w celu maksymalnego wykorzystania zarówno
ładowności palet, jak i pojemności składowej magazynów.
Palety ładunkowe płaskie
Paletą o podstawowym znaczeniu jest paleta płaska, drewniana, czterowejściowa,
jednopłytowa, bez skrzydeł. To, Ŝe paletę nazywa się płaską, oznacza, Ŝe nad jej górną
powierzchnią nie znajdują się Ŝadne dodatkowe elementy konstrukcyjne. Drewniana, określa
materiał z jakiego została zrobiona. Z kolei to, Ŝe paleta jest czterowejściowa oznacza, Ŝe
moŜe być ona podejmowana wózkiem widłowym ze wszystkich czterech boków. Jedynie
wózki unoszące z kółkami na końcach wideł mogą być wprowadzane tylko z dwóch
przeciwległych, krótszych boków palety. Słowo jednopłytowa oznacza , Ŝe paleta składa się
z jednej, górnej płyty, na której to właśnie płycie składa się towary. Płyta jest wykonana
z pięciu desek, między którymi są pozostawione szczeliny. Dolna płaszczyzna palety jest
wykonana z trzech desek. Właśnie dlatego taka budowa palety umoŜliwia jej podejmowanie
przez wózki unoszące mające na końcach wideł kółka toczne tylko z dwóch stron. Bez
skrzydeł – oznacza, Ŝe płyta palety nie wystaje poza wsporniki.
Rys. 15. Paleta płaska, jednopłytowa, bez skrzydeł drewniana i z tworzywa sztucznego
[www.wopal.com.ru]
Wymiary gabarytowe palety to: 800 x 1200 x 144 mm. Wysokość wsporników na
których spoczywa płyta górna pozwala na wprowadzenie pod płytę palety wideł wózka
podnośnikowego. Dzięki temu operator wózka widłowego ma moŜliwość dalszej manipulacji
paletami, w celu ich transportowania, piętrzenia lub rozpiętrzenia. Spiętrzanie palet
z ułoŜonymi na nich ładunkami, jest moŜliwe tylko w przypadku odpowiedniej wytrzymałości
i sztywności tychŜe ładunków. Gdy kształt, niska odporność na siły zgniatające lub
technologia prac magazynowych nie pozwala na spiętrzanie palet płaskich z ładunkiem,
umieszcza się je w dostosowanych do tego regałach. Nośność poszczególnych palet wynosi
1000 kg. Dopuszczalne obciąŜenie wynikające z cięŜaru spoczywającego na palecie stosu
wynosi 4400 kg.
Istnieje wiele odmian palet płaskich. Paleta ładunkowa płaska – dwupłytowa, posiada
dwie płyty do przyjęcia ładunków. Są one przymocowane do tych samych wsporników.
Paleta dwustronna to inna - obiegowa nazwa tej właśnie palety. Paleta ładunkowa płaska

20
dwuwejściowa posiada taką konstrukcję, która umoŜliwia jej podejmowanie przez wózki
widłowe tylko z dwóch przeciwległych stron. Z kolei paleta wielowejściowa posiada
konstrukcję umoŜliwiającą wprowadzanie wideł wózków widłowych z więcej niŜ czterech
stron. Musi być wówczas zachowany odpowiedni rozstaw wsporników, a ich krawędzie
powinny być zaokrąglone. Taka konstrukcja ułatwia wsuwanie wideł. Podbieranie tego typu
palet jest bardzo wygodne, bo nie zaleŜy od tego jakim bokiem paleta jest ustawiona
w stosunku do drogi dojazdowej wózka. Jest to szczególnie cenna zaleta w przypadku
operowania wózkami widłowymi na ograniczonych powierzchniach placów składowych, czy
w ciasnych magazynach.
Palety skrzydłowe posiadają wystające poza zewnętrzne wsporniki jedną lub dwie płyty –
skrzydła. UmoŜliwiają one podnoszenie i przenoszenie tego typu palet nie tylko za pomocą
wózków widłowych, ale i równieŜ za pośrednictwem pętli lub trawersu Ŝurawia. W obrocie
towarowym spotyka się równieŜ palety płaskie szczelne i aŜurowe. RóŜnią się one między
sobą tym, Ŝe szczelne posiadają płyty jednolite, natomiast aŜurowe posiadają płyty ze
szczelinami. MoŜna się równieŜ spotkać z paletami płaskimi jednorazowego uŜytku.
Palety ładunkowe skrzyniowe
Palety skrzyniowe posiadają podstawy odpowiadające palecie płaskiej. W zaleŜności od
konstrukcji skrzyni rozróŜnia się palety skrzyniowe sztywne, gdy boki palety są zamontowane
na stałe, lub palety składane, umoŜliwiające złoŜenie bocznych ścianek. Palety te posiadają
w podstawie paletę płaską lub nóŜki umoŜliwiające wsuwanie pod spód wideł wózków
przenośnikowych. Boki palet mogą być aŜurowe lub szczelne. Palety o bokach aŜurowych
pozwalają na transport artykułów luzem lub w opakowaniach jednostkowych. Wymiary tych
artykułów muszą być oczywiście większe od otworów siatki.
Rys. 16. Palety metalowe typu: UIC i słupkowa [www.strumet.com.pl, www.promag.com.pl]
Palety skrzyniowe szczelne mają skrzynie o jednolitych bokach. MoŜna w nich
transportować i przechowywać artykuły bardzo drobne lub sypkie. Palety skrzyniowe moŜna
spiętrzać pod oczywistym warunkiem, Ŝe będą posiadały jednakowe rozmiary. Muszą mieć
wówczas przynajmniej trzy pionowe ściany. Wysokość uŜytkowa palet skrzyniowych wynosi
800 mm, a wysokość całkowita 1000 mm.
Często spotykanymi paletami skrzyniowymi są palety metalowe typu UIC, których
konstrukcja nośna wykonana jest z kątownika, natomiast ścianki z drutu stalowego. Paleta ta
nie posiada górnej pokrywy, natomiast ma moŜliwość otwierania połowy dłuŜszego boku. Jej
gabarytowe wymiary wynoszą 800 x 1200 x 970 mm, a nośność wynosi 1500 kg. Budowa tej
palety jest dokładnie określona w odpowiedniej normie. Ten sam pojemnik wykonany
w wariancie składanym, po złoŜeniu będzie miał wymiary 800 x 1200 x 320 mm.
Inne rodzaje palet skrzyniowych to: metalowa siatkowa odkryta składana, szczelna
czterowejściowa odkryta, szczelna dwuwejściowa odkryta, szczelna odkryta na palecie

21
płaskiej, szczelna z pokrywą, aŜurowa z wycięciem. Bywają równieŜ palety o wysokościach
niŜszych, typu 1/2 UIC o ściankach wykonanych z blach lub siatki, z odmykaną boczną klapą
lub stałymi bokami. Dla usztywnienia konstrukcji stosuje się często blachy profilowane.
Palety metalowe są malowane zanurzeniowo, natryskowo, proszkowo, a takŜe cynkowane
ogniowo lub galwanicznie.
Palety ładunkowe słupkowe i specjalne
Palety słupkowe róŜnią się tym od palet płaskich, Ŝe są dodatkowo wyposaŜone
w umocowane w naroŜnikach słupki. Słupki mogą być mocowane na stałe (palety sztywne)
lub teŜ mogą być odejmowane (palety składane). Mogą one być mocowane niezaleŜnie od
siebie, ale mogą równieŜ być połączone poręczami. Konstrukcje tego typu umoŜliwiają
piętrzenie palet w stosy, bez względu na wytrzymałość ładunku spoczywającego na palecie.
Palety słupkowe bywają wykonane całe z metalu, lecz równieŜ spotyka się palety z drewnianą
podstawą i metalowymi słupkami.
Konstrukcja palet specjalnych jest dostosowana do określonego artykułu lub
szczególnego opakowania. Najczęściej występują one w transporcie wewnętrznym jednej, lub
kilku kooperujących ze sobą firm.
Oznakowanie opakowań
Czytelne i prawidłowo oznakowane opakowanie, jest jednym z waŜniejszych warunków
płynnego przepływu towarów w logistycznych łańcuchach dostaw. Właściwe oznakowanie
ułatwia identyfikację towaru i podaje istotne wskazówki osobom, które biorą udział w jego
transportowaniu i przechowywaniu. Znaki na opakowaniach, aby dobrze spełniły swoje
zadanie, muszą być łatwo rozpoznawalne, jednoznaczne i powszechnie znane. Klarowne
informacje umieszczone na opakowaniach, są niezbędne na kaŜdym etapie łańcucha dostaw.
Korzysta z nich zarówno dystrybutor, magazynier, sprzedawca, jak i konsument.
Wiele państw, doceniając wagę uporządkowania spraw związanych z właściwym
systemem oznakowania opakowań, opracowało cały szereg przepisów i norm, które te
kwestie w sposób jednoznaczny regulują. RównieŜ w naszym kraju, sposób oznakowania
opakowań oraz treść informacji widniejących na etykietach, jest dokładnie opisana w róŜnych
aktach prawnych. Przepisy te są zawarte w Polskich Normach dotyczących oznakowania
opakowań oraz odpowiednich ustawach i szczegółowych do tych ustaw rozporządzeniach.
Oznakowanie opakowania jednostkowego
Jak to juŜ wcześniej zostało zaznaczone, opakowanie jednostkowe ma do spełnienia trzy
podstawowe funkcje. Powinno dobrze zabezpieczać produkt przed zniszczeniem, nadawać mu
estetyczną oprawę, a takŜe zapewnić pełną i jednoznaczną identyfikację wyrobu.
Rys. 17. Przykład etykiet z opakowań jednostkowych [www.drukpress.pl]

22
Ostatnią z wymienionych funkcji ma zapewnić etykieta umieszczona na opakowaniu
jednostkowym. Powinna ona zawierać szczegółowe informacje dotyczące danego produktu.
Podstawowe wymagania w zakresie znakowania opakowań jednostkowych, zostały zawarte
w normie PN-90/O-79251. Na etykiecie powinny znajdować się następujące informacje:
nazwa produktu, jego skład, ilość, numer serii, data produkcji, data przydatności do uŜycia,
oraz logo, nazwa i adres producenta. W warunkach duŜej konkurencji towarów, etykieta na
opakowaniu jednostkowym zwykle jest barwna i estetyczna, aby swym wyglądem zachęcać
klientów do wyboru towarów, opatrzonych właśnie tą atrakcyjną etykietą.
Ze zrozumiałych względów, ustawodawcy przywiązują duŜą wagę do oznakowania
środków spoŜywczych. W dziedzinie dotyczącej etykietowania Ŝywności, juŜ od 1994 roku
w Polsce były wdraŜane rygorystyczne przepisy obowiązujące w Unii Europejskiej. Właśnie
wówczas ukazało się „Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki śywnościowej
w sprawie znakowania środków spoŜywczych, uŜywek i substancji dodatkowych
dozwolonych, przeznaczonych do obrotu” (Dz.U. nr 86 z 1994 poz. 402). W tym
rozporządzeniu zawarte zostały przepisy, które juŜ w znacznym stopniu opierały się na
zasadach istniejących w odpowiedniej dyrektywie UE (nr 79/112/ECC). Przepisy te, były
w dalszym ciągu rozwijane w „Ustawie o warunkach zdrowotnych Ŝywności i Ŝywienia”
i „Ustawie o jakości handlowej artykułów rolno-spoŜywczych”.
Rys. 18. Znak umieszczany na opakowaniach, które są zrobione z materiałów mogących kontaktować się
z Ŝywnością [www.rcie.rzeszow.pl]
Warunki, jakie muszą spełniać opakowania i materiały opakowaniowe uŜyte do celów
spoŜywczych, jest opisany w „Ustawie o materiałach i wyrobach przeznaczonych do kontaktu
z Ŝywnością”. Według tych przepisów, tylko materiały opakowaniowe spełniające
wymagania zawarte w tej ustawie, mogą posiadać odpowiedni znak, dopuszczający materiały
opakowaniowe do kontaktu z Ŝywnością.
Generalnie, informacje na opakowaniach, moŜna podzielić na dwie podstawowe grupy:
informacje obowiązkowe i nieobowiązkowe.
Obowiązkowe informacje na opakowaniach
Pierwszą grupę stanowią informacje, które muszą obligatoryjnie znajdować się na
kaŜdym opakowaniu wprowadzonym do obiegu handlowego. Ich brak, moŜe nawet
doprowadzić do karnych konsekwencji wobec podmiotów gospodarczych, nie
przestrzegających prawa w tej dziedzinie. Odpowiednia ustawa ściśle określa, jakie
informacje, są informacjami obligatoryjnymi. NaleŜy do nich: oznaczenie przedsiębiorcy –
producenta towaru, jego adres, nazwa towaru, a takŜe inne istotne informacje o towarze
mieszczącym się w opakowaniu, szczególnie wówczas, gdy charakter tego wyrobu sprawia,
Ŝe są one istotne i dodatkowo wymagane. Te szczegółowe informacje, sprecyzowane są
w odrębnych przepisach dla poszczególnych branŜ. Określają one dokładnie, jakiego rodzaju
dodatkowe informacje i znaki muszą się znaleźć na opakowaniu. Chodzi o to, aby osoba
kupująca, lub biorąca udział w obrocie tym towarem, była w pełni poinformowana,

23
o ewentualnych zagroŜeniach związanych z tym produktem. Dotyczy to całych grup towarów,
których specyficzne właściwości mogłyby się okazać groźne dla ludzi i środowiska
naturalnego.
Przepisy związane z tym zagadnieniem reguluje „Ustawa o ogólnym bezpieczeństwie
produktu” (Dz.U. nr 15 z 2000 r. poz. 179). Zostały w niej sformułowane zobowiązania
wobec producentów, aby dostarczali oni sprzedawcom i kupującym pełną informację
umoŜliwiającą obiektywną ocenę zagroŜeń, związanych z obrotem i uŜywaniem danego
produktu. Charakterystyka wyrobu powinna równieŜ zawierać informacje, pozwalające na
przeciwdziałanie ewentualnym zagroŜeniom. Dotyczy to w sposób szczególny pewnych grup
towarów, to znaczy: substancji i preparatów chemicznych, środków słuŜących do ochrony
roślin uprawnych, nawozów sztucznych, kosmetyków i farmaceutyków. Z uwagi na duŜe
zagroŜenie dla ludzi i środowiska związane z tymi produktami, ich obrót, uŜywanie oraz
sprzedaŜ regulują precyzyjnie dodatkowe rozporządzenia, wydane przez Ministerstwo
Rolnictwa i Gospodarki śywnościowej, Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej oraz
Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa.
Tabela. 1 Międzynarodowe symbole określające substancje chemiczne [wsse.szczecin.pl]
PIKTOGRAM SYMBOL
ZAGROśENIA
ZAGROśENIE
E Substancje i preparaty wybuchowe
O Substancje i preparaty utleniające
F+ Substancje i preparaty skrajnie łatwo palne
F Substancje i preparaty wysoce łatwo palne
T+ Substancje i preparaty bardzo toksyczne
T Substancje i preparaty toksyczne
Xn Substancje i preparaty szkodliwe
C Substancje i preparaty Ŝrące
Xi Substancje i preparaty draŜniące
N Substancje i preparaty niebezpieczne dla środowiska
„Ustawa o substancjach i preparatach chemicznych” z 2002 roku zawiera szczegółowe
wymagania dotyczące oznakowania opakowań zawierających substancje i preparaty
niebezpieczne. Na takim opakowaniu musi znajdować się nazwa substancji, oraz odpowiednie
znaki ostrzegawcze (Tabela 1), etykiety oraz napisy ostrzegawcze i piktogramy, określające
w prostej formie warunki postępowania z tymi wyrobami. Musi się tam równieŜ znajdować
informacja na temat postępowania z opróŜnionym opakowaniem.
Symbolem ostrzegawczym są kolory:
− czerwony dla środków bardzo toksycznych i toksycznych,

24
− Ŝółty dla środków szkodliwych,
− niebieski i zielony dla środków mało szkodliwych i praktycznie nieszkodliwych.
Informacje umieszczane na opakowaniach muszą być w języku polskim. Przepisy
normujące to zagadnienie są umieszczone w „Ustawie o języku polskim” (Dz.U. nr 90 z
1999 roku wraz z późniejszymi zmianami). Narzuca ona producentom zagranicznym i
importerom sprowadzającym towary do Polski, obowiązek stosowania w oznakowaniu
towarów pochodzenia zagranicznego, polskiej wersji językowej. Przepis ten dotyczy równieŜ
instrukcji uŜytkowania, opisu działania itp. Mimo funkcjonowania tej ustawy juŜ kilka lat,
niestety nadal zdarzają się produkty, które nie spełniają wymagań sprecyzowanych w
powyŜszej ustawie.
„Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie szczegółowych warunków zawierania
i wykonywania umów sprzedaŜy rzeczy ruchomych z udziałem konsumentów” (Dz.U. nr 64
z 1995 r. poz. 328) zobowiązuje producentów do umieszczenia na towarze lub opakowaniu
informacji zawierających: nazwę towaru, nazwę producenta, energochłonność wyrobu, znak
bezpieczeństwa, cenę oraz homologację, czyli stwierdzenie dopuszczenia produktu do obrotu
w Polsce.
Do znaków obligatoryjnie stosowanych, naleŜą równieŜ znaki wynikające
z obowiązkowej certyfikacji wyrobów. Są to znaki bezpieczeństwa „UN” (Tabela 2 /3)
oznaczające opakowania z materiałami niebezpiecznymi. Najczęściej występują one łącznie
z nalepkami (etykietami), informującymi o klasie niebezpieczeństwa danego materiału. Inny
charakter posiada znak bezpieczeństwa „B” (Tabela 2 /2). Informuje on uŜytkownika, Ŝe
wyrób oznaczony tym znakiem jest bezpieczny dla Ŝycia i zdrowia, według przepisów
zawartych w Polskich Normach. Znak ten został ustanowiony przez Polskie Centrum Badań
i Certyfikacji. W Unii Europejskiej znakiem odpowiadającym polskiemu symbolowi, jest
znak CE (Tabela 2 /9). Jest to powszechnie występujący znak i w zasadzie powinien być
umieszczony na kaŜdym wyrobie (opakowaniu), przed wprowadzeniem go do obrotu.
Kolejna grupa znaków, które obligatoryjnie muszą pojawić się na opakowaniach
informuje uŜytkowników, z jakich materiałów zostało opakowanie zrobione. Obowiązek
znakowania w Polsce opakowań z aluminium i tworzyw sztucznych (Rys. 19), wprowadziło
„Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa” (Dz.U.
nr 25 z 1998 r. poz. 138). Znaki te mają za zadanie wspomagać rozwiązanie problemu
odpadów, zagraŜających środowisku. Sprawy te są opisane w „Ustawie o opakowaniach i
odpadach opakowaniowych”, a takŜe w „Ustawie o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie
gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej”.
Rys. 19. Oznaczenia materiałów opakowaniowych wykonanych z tworzyw sztucznych [www.eko.edu.lodz.pl]
Zupełnie odmienny charakter mają znaki obowiązkowo pojawiające się na wyrobach
przemysłu spirytusowego i tytoniowego. Są to znaki akcyzy, a obowiązek ich nanoszenia

25
wprowadziła „Ustawa o oznaczaniu wyrobów znakami skarbowymi akcyzy (Dz.U. nr 127
z 1993 r. poz. 583). Wprowadzanie do handlu produktów podlegających akcyzie, bez
stosownych znaków akcyzy podlega karze skarbowej.
Nieobowiązkowe znaki na opakowaniach
Oprócz wyŜej wymienionych znaków i informacji, które obowiązkowo muszą się znaleźć
na opakowaniach, istnieje cały szereg znaków, które mogą być stosowane nieobligatoryjnie.
Jest to spowodowane tym, Ŝe opakowanie często oprócz funkcji ochronnych, spełnia równieŜ
role o charakterze marketingowym, promocyjnym i edukacyjnym. W związku z tymi
dodatkowymi funkcjami, pojawia się na opakowaniu cały szereg róŜnych symboli, napisów
i znaków. Przykładem moŜe być sytuacja, gdy przedsiębiorstwo uzyska certyfikat systemu
zarządzania jakością, zgodny z wymaganiami norm ISO 9000. Informacja o tym fakcie często
jest umieszczana na etykietach. Polskim odpowiednikiem potwierdzającym nowoczesne
zarządzanie w przedsiębiorstwie jest znak Polskiej Nagrody Jakości (Tabela 2 /1b). Jest on
ściśle powiązany z wdraŜaniem norm ISO, a przydzielany jest przez Krajową Izbę
Gospodarczą, Polskie Centrum Badań i Certyfikacji oraz Fundację „Teraz Polska”. Ostatnia
z wymienionych instytucji posiada równieŜ swoje godło (Tabela 2 /4), które przydziela
wyróŜniającym się polskim firmom. Po zdobyciu tego prestiŜowego znaku, godło to jest
chętnie przez firmy umieszczane na opakowaniach swoich wyrobów. Przedsiębiorstwa,
których produkty spełniają określoną jakość, chętnie eksponują na swoich wyrobach znak
jakości „Q” (Tabela 2 /1a). Często etykiety opakowań są miejscem podawania wiadomości
dotyczących sukcesów firmy, osiągniętych na róŜnych targach i wystawach. Przyjmują one
formę wizerunków zdobytych medali lub cytowania osiągniętych tytułów. Wszystkie te
zabiegi słuŜą do zdobycia zaufania konsumentów w toczącej się rynkowej grze.
W promocji produktu na rynku, duŜą rolę odgrywa równieŜ marka wyrobu. Wszystkie
firmy, a w szczególności te liczące się na rynku ogólnoświatowym, przywiązują duŜą wagę
do wypromowania, a następnie eksponowania na swoich produktach charakterystycznych
znaków towarowych. Znana marka jest często synonimem jakości i w postaci znaku jest
umieszczana zarówno na wyrobach, jak i na opakowaniach. Znane marki w skali świata to
np.: SONY, COCA-COLA.
„Ustawa o Badaniach i Certyfikacji” (Dz.U. nr 55 z 1993 r. Poz. 250) i zarządzenie nr 6
dyrektora Polskie Centrum Badań i Certyfikacji z dnia 6 maja 1996 roku, ustanowiło polski
system ekoznakowania, a w tym znak ekologiczny – Ekoznak (Tabela 2 /10). MoŜe być on
nadawany wyrobom, które nie powodują negatywnych skutków dla środowiska, w cyklu
całego swojego Ŝycia. Odpowiadającym mu odpowiednikiem w Europie, jest znak – Eco-
label (Tabela 2 /5).
WyŜej wspomniana „Ustawa o Badaniach i Certyfikacji” oraz decyzja prezesa PKNMiJ
z 8 maja 1993 roku, wprowadziła do obiegu znak stwierdzający przydatność opakowania do
ponownego przetwórstwa (Tabela 2 /11). Z zagadnieniami dotyczącymi ochrony środowiska
wiąŜą się znaki informujące z jakich materiałów opakowanie jest zrobione (rys. 19
i Tabela 2 /14) i znaki informujące o moŜliwości ponownego recyklingu. Oprócz
wspomnianych wcześniej znaków w postaci wstęgi Mobiusa i „Zielony punkt”, w Niemczech
na opakowaniach tekturowych stosuje się znak RESY (Tabela 2 /13). Daje on gwarancję, Ŝe
opakowanie oznaczone tym znakiem zostanie na terenie Niemiec nieodpłatnie przyjęte przez
organizację RESY – Organization für Wertstoffentsorgung GmbH do powtórnego
przetwórstwa. Firmy z zewnątrz, które chcą wziąć udział w tym systemie, wprowadzając na
teren Niemiec opakowanie tekturowe opatrzone tym znakiem, powinny na konto RESY
wpłacić kwotę odpowiadającą proporcjonalnie masie i ilości tekturowych opakowań,
wprowadzonych na rynek niemiecki.

26
Znakowanie opakowań transportowych
Znaki na opakowaniach transportowych są umownymi symbolami, które powinny
ułatwić manipulowanie towarami w opakowaniach transportowych. Symbol powinien być
łatwo zrozumiałym znakiem, informującym o właściwościach towarów i opakowania, a takŜe
o sposobie obchodzenia się z towarem podczas transportu i składowania (Tabela 2 /28 do 41).
Znak moŜe być wyraŜony w postaci rysunku, cyfr czy napisu. Opisane niŜej znaki są
dokładnie scharakteryzowane w normie PN-85/O-79252 dotyczącej „Opakowań
transportowych z zawartością – Znaki i znakowanie – Wymagania podstawowe”.
Ze względu na treść znaki umieszczane na opakowaniach transportowych, moŜna
podzielić na zasadnicze, pomocnicze i ostrzegawcze. Do grupy znaków zasadniczych będą się
zaliczać znaki zapewniające identyfikację jednostki opakowaniowej oraz dostarczenie jej do
określonego odbiorcy. Wśród nich powinny się znaleźć się informacje zawierające znak
transakcji, określenie rodzaju wyrobu, miejsca przeznaczenia, miejsca przeładunku (przed tą
nazwą umieszcza się słowo via), miejsce nadania i nazwę odbiorcy. Znaki pomocnicze
określają opakowanie i pochodzenie ładunku. Zaliczają się do nich: numer kolejny
opakowania, masę sztuki, wymiary opakowania, kraj pochodzenia wyrobu, znak firmowy
nadawcy oraz znak właściciela opakowania, gdy opakowanie powinno być zwrócone.
Osobną grupę znaków stanowią znaki ostrzegawcze. Są to bardzo istotne znaki, gdyŜ
często opakowanie zakrywa właściwy wyrób i jest on dla przewoźnika, czy magazyniera
niewidoczny. Znaki ostrzegawcze określają właściwości wyrobu lub warunki, w jakich
powinien on być przewoŜony lub przechowywany. Znaki ostrzegawcze moŜna podzielić na
3 grupy: znaki, które określają sposób obchodzenia się z ładunkiem, znaki określające rodzaj
ładunku i znaki określające ładunek niebezpieczny. Przepisy określają równieŜ wymiary tych
etykiet. Na pojazdach powinny posiadać wymiary minimum 250 x 250 mm, a na
poszczególnych przesyłkach 100 x 100 mm.
Normy określają równieŜ precyzyjnie miejsce i rozmiar umieszczenia pozostałych
znaków na opakowaniach. Powinny być one umieszczone na przeciwległych bokach, lub
czołach opakowania. Na środku opakowania powinno umieścić się znaki zasadnicze
(Rys. 18). Kolejność umieszczenia znaków na opakowaniu nie jest bez znaczenia: najpierw
umieszcza się znaki informujące o niebezpieczeństwie, a następnie znaki manipulacyjne. Tło
opakowania powinno umoŜliwić dobrą widoczność, szczególnie dla znaków ostrzegawczych.
Wg PN-85/O-79252 znaki na opakowaniach transportowych naleŜy umieszczać farbą
przez szablon, za pomocą stemplowania, drukowania za pomocą maszyn znakujących
w miejscach określonych tą normą. Farba do znakowania powinna być odporna na wodę
i wilgoć, a takŜe na światło, działanie klimatu tropikalnego lub arktycznego, słone opary,
ścieranie i rozmazywanie. Znaki niebezpieczeństwa powinny mieć barwę ustaloną
odpowiednimi przepisami.
Rys. 20. Zasady rozmieszczenia znaków na opakowaniach transportowych. 1) dodatkowe dane o sposobach
obchodzenia się z ładunkami, których nie moŜna wyrazić znakiem, 2) znaki niebezpieczeństwa
i manipulacyjne, 3) znaki identyfikacyjne, 4) nazwa odbiorcy i miejsce przeznaczenia, 5) pośredni port
przeładunku, 6) miejsce na napis uzupełniający, 7) objętość, 8) wymiary, 9) masa brutto [kg], 10) masa
netto [kg], 11) kraj - producent, 12) miejsce nadania, 13) nazwa i adres nadawcy [PN – 85/O – 79252]

27
Oznakowanie opakowań transportowych ma duŜe znaczenie uŜytkowe i technologiczne.
Jeśli będzie ono niedostatecznie widoczne lub niewyraźne, moŜe w konsekwencji
spowodować: ułoŜenie ładunku w nieodpowiednim miejscu, ułoŜenie ładunku
w nieodpowiedni sposób, pomieszanie z inną partią ładunków, wyładowanie w niewłaściwym
porcie lub wydanie towaru niewłaściwemu odbiorcy.
Tabela 2. Znaki graficzne stosowane na opakowaniach
Lp Znak graficzny Opis
Norma / źródło
pochodzenia
Znaki informacyjne
1.
Znaki wyŜszej jakości wyrobu:
międzynarodowy znak jakości „Q”, państwowy
znak jakości „1”
PN - 90/O – 79251.
2. Znak bezpieczeństwa stosowany na opakowaniach
jednostkowych niektórych towarów
PN - 90/O – 79251.
3. Certyfikat na znak UN i prawo oznaczania tym
znakiem mogą uzyskać opakowania przeznaczone
do pakowania towarów niebezpiecznych, jeśli
spełniają ściśle określone wymagania
www.icp.lodz.pl/
4. Znak jakości „Teraz Polska”. www.carpent-
tua.resam.com.pl
5. ECOLABEL znak przyznawany europejskim
wyrobom spełniającym wyŜsze wymagania
ekologiczne
www.pcbc.gov.pl
6. Oznaczenie opakowania przeznaczonego do
odzysku (często przy znaku umieszcza się napis
„RECYCLABLE”). Znak stosowany w Europie,
USA, Kanadzie.
www.eko.pb.bialystok.pl
7. „Zielony punkt” umieszczony na opakowaniu
oznacza, Ŝe producent wniósł wkład finansowy w
tworzenie i działanie systemu odzysku i recyklingu
odpadów opakowaniowych tworzonego przez
Organizację Odzysku Rekopol (znak zastrzeŜony)
www.rekopol.pl
8. Znak informuje, Ŝe w fazie badań dany produkt nie
był testowany na zwierzętach. Najczęściej
występuje na kosmetykach.
www.fob.org.pl
9. Symbol CE oznacza, Ŝe produkt został
wyprodukowany zgodnie z obowiązującymi
przepisami i jest obowiązkowy dla wielu grup
towarów na terenie UE.
www.fob.org.pl
10. Polski EKOZNAK nadawany wyrobom, które nie
powoduję negatywnych skutków dla środowiska, w
cyklu całego swojego Ŝycia
www.eko.pb.bialystok.pl
11. Znak przydatności opakowania do ponownego
przetwórstwa
www.atest.com.pl
12. Produkty opatrzone takimi symbolami nie
zawierają gazów (typu chloro-fluoro-carbon)
powszechnie zwanych freonami, które niszczą
powłokę ozonową.
www.fob.org.pl
13. Znak niemieckiej organizacji RESY www.scatolificioeuro.it

28
14. Oznaczenie opakowania aluminiowego
przeznaczonego do odzysku. Znak stosowany w
Europie, USA, Kanadzie.
www.most.org.pl
Znaki oznaczające ładunki niebezpieczne
15. Nalepki klasy 1 – Materiały wybuchowe, podklasa
1 i 6.
www.poniedziałek.pl
16. Nalepki klasy 2. - Gazy spręŜone, skroplone lub
rozpuszczone pod ciśnieniem
17. Nalepki klasy 3. - Ciecze łatwo palne www.poniedziałek.pl
18. Nalepki klasy 4, podklasy 4.1. - Łatwo palne ciała
stałe
19. Nalepka klasy 4, podklasy 4.2. - Substancje
samozapalne
20. Nalepka klasy 4, podklasy 4.3. Substancje
wydzielające gazy łatwo palne w stanie
wilgotnym
21. Nalepka klasy 5, podklasy 5.1 - Substancje
utleniające
22. Nalepka klasy 5, podklasy 5.2 - Nadtlenki
organiczne
23. Nalepka klasy 6, podklasy 6.1 - Materiały
toksyczne
24. Nalepka klasy 6, podklasy 6.2 - Materiały zakaźne www.poniedziałek.pl
25. Nalepki klasy 7. - Materiały promieniotwórcze www.poniedziałek.pl
26. Nalepka klasy 8 - Materiały powodujące korozję
(a.)

29
27. Inne materiały niebezpieczne (b.) www.poniedziałek.pl
Znaki manipulacyjne - określające warunki przemieszczania
28. „Hakami bezpośrednio nie zaczepiać” zakazuje
chwytania i przenoszenia ładunków - zaczepionych
bezpośrednio hakiem. Nie przestrzeganie tego
zakazu moŜe spowodować zniszczenie lub ubytek
towaru.
PN – 85/O – 79252.
Opakowania transportowe
z zawartością. Znaki
i znakowanie. Wymagania
podstawowe.
29. „Góra, nie przewracać” przedstawia strzałki
umieszczone na bokach opakowania. Kierunek
wskazany przez strzałki oznacza górę opakowania.
Znak ten wskazuje sposób postępowania z
ładunkiem podczas transportu, składowania i
manipulowania.
PN – 85/O – 79252.
30. „Chronić przed nagrzaniem (ciągłym)” umieszcza
się na jednostkach opakowaniowych, dla których
podwyŜszenie temperatury moŜe doprowadzić do
uszkodzenia lub zmiany właściwości samych
opakowań, bądź ich zawartości.
PN – 85/O – 79252.
31. „Miejsce zakładania zawiesi” wskazuje miejsca na
opakowaniu, w których mają być załoŜone w czasie
manipulacji towarem liny
PN – 85/O – 79252.
32. „Chronić przed wilgocią” umieszcza się na
opakowaniach, które powinny być w czasie
przemieszczania i magazynowania chronione przed
wilgocią.
PN – 85/O – 79252.
33. „Środek cięŜkości” stosuje się wówczas, gdy cięŜar
ładunku jest rozmieszczony nierównomiernie i
środek cięŜkości nie znajduje się w pionowej osi
geometrycznej opakowania.
PN – 85/O – 79252.
34. „Nie podnosić wózkami” ostrzega przed
przemieszczaniem ładunków przy pomocy
ręcznych wózków, gdyŜ grozi to uszkodzeniem
opakowań lub ich zawartości
PN – 85/O – 79252.
35. . „Nie toczyć” informuje pracowników, Ŝe
przetaczanie opakowania moŜe doprowadzić do
uszkodzenia ładunku
PN – 85/O – 79252.
36. „Ograniczenie piętrzenia” informuje jaka łączna
masa nie powinna przekraczać wartości podanej na
znaku. Przekroczenie tej wartości moŜe skutkować
zniszczeniem ładunku.
PN – 85/O – 79252.
37. „Dopuszczalna liczba warstw piętrzenia” informuje
o maksymalnie dozwolonej ilości piętrzenia warstw
opakowań.
PN – 85/O – 79252.
38. „Tu chwytać” wskazuje miejsca na opakowaniu, w
których moŜna chwycić je w czasie prac
manipulacyjnych, bez obawy uszkodzenia ładunku.
PN – 85/O – 79252.
39. Przestrzegać zakresu temperatury” PN – 85/O – 79252.
40. ”Opakowanie hermetyczne” przestrzega przed
otwieraniem opakowań,
PN – 85/O – 79252.

30
41. „Chronić przed promieniowaniem” umieszcza się
na opakowaniach wraŜliwych na promieniowanie.
PN – 85/O – 79252.
Znaki określające zawartość
42. „OstroŜnie kruche” stosowany jest na
opakowaniach zawierających towary kruche,
łamliwe, precyzyjne, wraŜliwe na wstrząsy,
PN – 85/O – 79252.
43. „Produkty szybko psujące się” umieszcza się na
opakowaniach, które w czasie transportu i
składowania nie powinny się znajdować w zbyt
niskiej, lub zbyt wysokiej temperaturze.
PN – 85/O – 79252.
44. „śywe zwierzęta” umieszcza się na opakowaniach
z Ŝywymi zwierzętami w celu zapewnienia im
odpowiednich warunków w czasie transportu.
PN – 85/O – 79252.
45. ”Podnosić bezpośrednio za ładunek” PN – 85/O – 79252.
46. ”Tu otwierać” PN – 85/O – 79252.
47. „Tu otwierać” PN – 85/O – 79252.
Znakowanie jednostek ładunkowych
48. Znak kontenera z otwieranym dachem. PN 91/K –46102.
49. Znak ostrzegający przed niebezpieczeństwem
poraŜenia prądem
PN 91/K –46102
50. Znak kontenera o wysokości większej niŜ 2,6 m. PN 91/K –46102
51. Znak kontenera do transportu lotniczego i lądowego
o ograniczonej wysokości piętrzenia kontenerów.
PN 91/K –46102
49 Znak zgodności kontenera z wymaganiami
Międzynarodowego Związku Kolei ( UIC ).
PN 91/K –46102
50 Znak kontenera do transportu ładunków szybko
psujących się.
PN 91/K –46102
51 Znak kontenera do przewozu ładunków
niebezpiecznych.
N 91/K –46102

31
Szczegółowe zasady tworzenia znaków, wykonanie i rozmieszczanie znakowania na
kontenerach podaje norma; PN-91/K-46102. Na oznakowanie kontenera składają się:
1. System identyfikacji kontenera: (kod właściciela; - trzy litery, identyfikator kategorii
wyposaŜenia; - jedna litera, numer seryjny (ewidencyjny); - sześć cyfr, cyfra
samokontroli; - jedna cyfra,)
2. Znaki towarzyszące: (przeznaczenie, kod wielkości i typu, znaki masa brutto i tara itp.)
3. Znaki eksploatacyjne: (maksymalne masy brutto i tary, symbol dla kontenerów lotniczo –
lądowych, znak ostrzegawczy o niebezpieczeństwie poraŜenia elektrycznego od góry,
znak wysokości dla kontenerów o wysokości większej niŜ 2,6 m.)
Jednostki logistyczne
Jednostki logistyczne są tworzone w celu przetransportowania lub składowania
róŜnorodnych dóbr. Formowanie jednostek logistycznych zwykle odbywa się u producenta
finalnego wyrobu. Przybierają one róŜną postać, w zaleŜności od rodzaju pakowanych
artykułów, czy materiałów. Mogą zawierać jeden lub więcej towarów. Najczęściej jednostki
logistyczne, są jednocześnie zbiorczymi opakowaniami transportowymi. Tworzą je ładunki
ułoŜone na paletach, w kontenerach, skrzyniach, kartonach, róŜnorodnych pojemnikach,
beczkach itp. Przy nadawaniu końcowego kształtu jednostki logistycznej, często korzysta się
z róŜnego rodzaju taśm, jarzm i folii. Właściwie uformowana jednostka logistyczna, powinna
chronić transportowane artykuły przed samoczynnym rozformowaniem się lub uszkodzeniem.
Jej forma powinna równieŜ uniemoŜliwić powstawanie braków ilościowych towaru, w czasie
jego przemieszczania. Ewentualna ingerencja w opakowanie, które stanowi jednostkę
logistyczną, powinna się wiązać z naruszeniem specyficznych dla danej przesyłki
zabezpieczeń (zerwanie plomb lub taśm opakowaniowych). Niejednokrotnie jednostki
logistyczne są owijane termokurczliwą folią, która oprócz zabezpieczenia ich zawartości
przed niepowołaną ingerencją i rozformowaniem się, spełnia równieŜ zadania ochronne przed
opadami atmosferycznymi. Wymiary jednostek logistycznych są znormalizowane.
Najczęściej są to ładunki sformowane na paletach o ustalonych wymiarach. Ułatwia to
mechanizację prac i manipulowanie ładunkami. W szczególności chodzi tu o moŜliwość
bezproblemowego przewoŜenia, przeładunku i składowania jednostek transportowych, przy
pomocy wózków widłowych. Odpowiedni kształt jednostek logistycznych, oprócz
umoŜliwienia łatwego ich przemieszczania, niejednokrotnie pozwala równieŜ na piętrzenie
tych jednostek w stosy.
Normy europejskie określają jednostkę logistyczną, jako jednostkę transportową,
składającą się z opakowania transportowego, zawierającego jeden lub wiele towarów.
Oczywiście zdarzają się wyroby, które na czas transportu nie muszą być specjalnie pakowane.
Jednak i tego rodzaju ładunki są najczęściej transportowane na znormalizowanych paletach,
zaopatrzonych w etykietę logistyczną. Wspólną cechą wszystkich jednostek logistycznych
jest to, Ŝe są one ewidencjonowane w poszczególnych punktach łańcucha dostaw. Ich szybka
i jednoznaczna identyfikacja jest moŜliwa dzięki etykiecie logistycznej. Dlatego kaŜda
jednostka logistyczna powinna taką etykietę posiadać.
Etykieta logistyczna
Wspólnie z przedstawicielami producentów, detalistów, przewoźników oraz organizacji
krajowych, organizacja GS1 Europa (dawniej EAN International) wypracowała dobrowolny
standard znakowania etykiet przy uŜyciu kodów kreskowych – etykietę logistyczną GS1.
Norma określona przez Europejski Komitet Normalizacyjny (EN 1573: „Kody kreskowe-
WielobranŜowa etykieta transportowa”), podaje niezbędne wytyczne do prawidłowego
projektowania etykiety logistycznej. W Unii Europejskiej firmy realizujące zamówienia
publiczne od kwoty o wartości powyŜej 150 000 ECU, muszą obowiązkowo swoje jednostki

32
transportowe, opatrywać tego rodzaju znormalizowaną etykietą. Wprowadzenie
znormalizowanej etykiety w szerokim zakresie, pozwoliło na usprawnienie przepływu
towarów w łańcuchach dostaw na terenie całej Europy. Norma europejska określa treść,
wielkość i miejsca naniesienia etykiety, na jednostkę logistyczną. Zastosowanie etykiety
logistycznej pozwala na jednoznaczne i pełne uzyskanie informacji na temat przesyłki, na
której taka etykieta się znajduje. Identyfikacja jednostki logistycznej moŜe być
przeprowadzona w dowolnym punkcie łańcucha dostaw.
Rys. 21. Przykład etykiety logistycznej [www.opakowania.com.pl]
Informacje na etykiecie są przedstawione w trzech róŜnych formach. Pierwsza z nich, to
informacje przedstawione w postaci tradycyjnych napisów, przy pomocy liter i cyfr. Są to
informacje czytelne dla ludzi. Druga grupa informacji jest przedstawiona w formie kodów
kreskowych, przeznaczonych do odczytywania maszynowego, przy pomocy laserowych
czytników. Informacje umieszczane na etykiecie, przedstawiają dane niezbędne dla
uczestników łańcucha dostaw. Między innymi są to informacje o nadawcy i odbiorcy
przesyłki (ich nazwy i adresy) oraz informacje na temat produktu (numer serii produkcyjnej,
numer produktu, jego ilość, data produkcji, data pakowania, dwie daty wskazujące na
przedział trwałości produktu, jego waga itp.). Na etykiecie dopuszcza się jeszcze
przedstawienie innych, dodatkowych informacji. Na przykład moŜe to być wyraŜone
w formie znaku graficznego logo firmy.
Informacje wyŜej przytoczone są pogrupowane w 3 obszarach, według danych
dotyczących: dostawcy przesyłki, jej odbiorcy i przewoźnika. Kolejność występowania tych
grup informacji moŜe być róŜna. W grupie informacji formułowanych przez dostawcę
znajdują się dane niezbędne dla innych uczestników łańcucha dostaw, a którymi dysponuje
producent (dostawca). Między innymi znajduje się tam unikalny identyfikator jednostki
logistycznej, czyli tzw. Seryjny Numer Jednostki Wysyłkowej (SSCC). Jest to obowiązkowo
nanoszony numer jednostki logistycznej. Szczegółowiej zostanie on opisany na dalszych
stronach Poradnika. Poza nim moŜe być umieszczony identyfikator produktu (czyli numer
towaru według standardów GS1), a ponadto: daty produkcji, pakowania, trwałości, numer
serii produkcyjnej, numer seryjny, liczbęjednostek handlowych, ich waga itp. Kolejna grupa
informacji na etykiecie logistycznej, to dane które są niezbędne z punktu widzenia odbiorcy
przesyłki. Są to między innymi: informacje określające miejsce dostawy (np. numer
lokalizacyjny według standardów GS1), numeru zlecenia zamówienia, wskazania dotyczące
trasy dostawy itp.
W kolejnym obszarze danych, są wydzielone informacje przewoźnika. JeŜeli wcześniej
przesyłce nie został z jakichś powodów nadany Seryjny Numer Jednostki Wysyłkowej
(SSCC), to tworzy go przewoźnik i umieszcza w tej grupie. Gdy taki numer juŜ istnieje, firma
spedycyjna posługuje się numerem nadanym wcześniej przez dostawcę. W tym obszarze

33
mogą znaleźć się takŜe informacje dotyczące transportu, manipulowania przesyłką, trasy
określanej przez przewoźnika. Przewoźnik w celu usprawnienia swojej pracy, często całej
grupie jednostek logistycznych nadaje wspólny numer przesyłki, oraz informacje na temat
kierunku przesyłki, wyraŜonej w postaci kodu kreskowego.
Informacje podane w formie alfanumerycznej, tzn. w postaci czytelnej dla ludzi, są
niezbędne w tych miejscach łańcucha dostaw, gdzie nie funkcjonują jeszcze techniki
automatycznego gromadzenia danych ADC. W takiej sytuacji decyzję o dalszym losie
przesyłki podejmują ludzie, po „tradycyjnym” odczytaniu treści z etykiety.
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co umoŜliwiła paletyzacja?
2. Jakie informacje powinny się znajdować na etykiecie opakowania jednostkowego?
3. Jakie informacje muszą się znajdować na opakowaniach obligatoryjnie?
4. Czy znasz przykłady informacji nieobowiązkowych, umieszczanych na opakowaniach?
5. Jakie grupy znaków umieszcza się na opakowaniach transportowych?
6. Jakie znasz znaki, naleŜące do grupy znaków manipulacyjnych?
7. Co to jest jednostka logistyczna?
8. W jakim celu tworzy się etykietę logistyczną?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dla określonego wyrobu opracuj odpowiednią etykietę na opakowanie jednostkowe.
3) poznać właściwości i cechy otrzymanego wyrobu,
4) opracować treść etykiety.
− wyrób,
− normy dotyczące oznakowania opakowań,
− papier i materiały do pisania,
Ćwiczenie 2
Dla róŜnego rodzaju wyrobów dobierz odpowiednie opakowania jednostkowe. Uformuj
z opakowań jednostkę logistyczną, na palecie słupkowej. Oznacz jednostkę logistyczną
adekwatnymi znakami manipulacyjnymi.
3) zapakować w zaleŜności od rodzaju otrzymanych wyrobów, je w opakowania
jednostkowe,

34
4) uformować na palecie słupkowej jednostkę logistyczną,
5) oznaczyć jednostkę logistyczną znakami manipulacyjnymi
6) ocenić jakość wykonanej pracy.
− wyroby drobne, sypkie granulowane,
− opakowania jednostkowe,
− materiał do wypełniania pustych przestrzeni,
− paleta słupkowa,
− normy dotyczące oznakowania opakowań,
− róŜnorodne znaki manipulacyjne.
Ćwiczenie 3
Twoim zadaniem jest zorganizowanie transportu środków chemicznych, uŜywanych
w rolnictwie do ochrony roślin. Są to m.in. środki i preparaty łatwo palne, toksyczne,
szkodliwe i draŜniące. Dobierz odpowiednie opakowania transportowe do przewiezienia tych
środków. Wybierz odpowiednie piktogramy i symbole ostrzegające o przewoŜonych
substancjach. Odszukaj przepisy prawne regulujące przewoŜenie tego typu preparatów.
3) odszukać odpowiednie przepisy prawne regulujące kwestie sformułowane w zadaniu,
4) oznaczyć ładunek właściwymi znakami,
5) ocenić prawidłowość wykonanej pracy.
− normy i przepisy prawa dotyczące przewozu towarów niebezpiecznych,
− komputer z dostępem do Internetu,,
− papier i materiały do pisania.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) rozpoznać rodzaje palet?
2) ułoŜyć treść etykiety na opakowaniu jednostkowym?
3) wymienić informacje, które na opakowaniu transportowym muszą
być obligatoryjnie?
4) dobrać właściwe znaki manipulacyjne?
5) dobrać właściwe znaki oznaczające ładunki niebezpieczne?
6) uformować jednostkę logistyczną?
7) określić treść etykiety logistycznej?

35
4.3. System GS1 (UCC/EAN) automatycznej identyfikacji
opakowań i towarów. Oprogramowanie wspomagające
gospodarkę opakowaniami. Koszty opakowań
Automatyczna identyfikacja
Funkcjonowanie we współczesnych czasach duŜego sklepu, czy teŜ jakiegokolwiek
magazynu bez skutecznie działającego systemu automatycznej identyfikacji jest po prostu
niemoŜliwe. Szczególnie trudno sobie wyobrazić taką sytuację w duŜych magazynach,
zawierających olbrzymią liczbę miejsc składowych. Dla sprawnej obsługi znakuje się w nich
nie tylko składowane towary, ale takŜe gniazda regałowe, kanały regałów wjezdnych, ciągi
komunikacyjne itp. Automatyczna identyfikacja zapewnia nie tylko moŜliwość
błyskawicznego odnalezienia Ŝądanego towaru w labiryncie pomieszczeń, półek i regałów,
ale takŜe daje pewność, Ŝe liczbę błędów popełnianych przy ewidencjonowaniu
przechowywanych towarów i ich wydawaniu, będzie ograniczona do minimum. Kod
kreskowy jest podstawowym narzędziem słuŜącym do automatycznej identyfikacji.
Kody kreskowe
Kod kreskowy to nic innego, jak graficzne odzwierciedlenie określonych znaków (cyfr,
a w niektórych systemach równieŜ liter i znaków specjalnych) poprzez kombinację ciemnych
i jasnych kresek. Wzajemne ułoŜenie kresek oraz ich szerokość są precyzyjnie ustalone
w regułach budowy danego kodu. Na świecie funkcjonuje wiele róŜnych systemów
kodowania. Między sobą róŜnią się one kształtem elementów, wzajemnym układem oraz
moŜliwym zakresem kodowania.
W celu ujednolicenia standardów powstało w Europie Stowarzyszenie EAN International
(European Article Numbering). Główna siedziba organizacji znajduje się w Brukseli. Jest to
partnerska organizacja, działającej od wielu lat na terenie USA i Kanady organizacji UCC
(Uniform Code Council). W wyniku procesów globalizacji obie organizacje ze sobą ściśle
współdziałają. Projekty UCC-EAN dotyczą całego świata. System kodowania, kontrolowany
przez te dwie organizacje, stosowany jest w ponad 130 krajach. Bierze w nim udział około
1 000 000 uŜytkowników (przedsiębiorstw i organizacji). EAN jest organizacją czuwającą
nad unikalnością nadawanych kodów. Zrzesza w sobie krajowe organizacje EAN, które
w ramach prefiksu danego kraju, przydzielają unikatowe numery poszczególnym
producentom.
W 2005 roku organizacja EAN International zmieniła nazwę na GS1. W Polsce, prawo
do oznaczania kodami kreskowymi, opakowań jednostkowych i zbiorczych ma organizacja
„GS1 Polska” w Poznaniu, działająca przy Instytucie Logistyki i Magazynowania
(wcześniejsza nazwa organizacji: Centrum Kodów Kreskowych EAN Polska).
Charakterystyczną cechą kodowania w systemie jest nadawanie jednoznacznych
i unikatowym w skali świata oznaczeń. Gwarancja niepowtarzalności numerów jest w tym
systemie zasadą nadrzędną. KaŜdy element procesu logistycznego moŜe zostać oznaczony
unikalnym kodem. Podstawową korzyścią, wynikającą ze stosowania kodów kreskowych
w procesach logistycznych i magazynowych, jest przyspieszenie przepływu towarów
i eliminacja błędów. Automatyczna identyfikacja dokonywana przy pomocy kodów
kreskowych jest najtańszym, a zarazem najbardziej efektywnym sposobem automatycznego
gromadzenia danych. Standardy kodowania są tak opracowane, Ŝe wprowadzenie błędnej
informacji do systemu jest praktycznie niemoŜliwe. Kody stosuje się w bardzo róŜnych

36
dziedzinach. Powszechnie występują w dystrybucji towarów, w transporcie, magazynowaniu,
handlu i spedycji.
Elektroniczna wymiana danych
Stosowanie kodów kreskowych jest szczególnie niezbędne w takiej sytuacji, gdy
konkretne przedsiębiorstwo, wraz ze swoim partnerem handlowym, decyduje się na
wzajemną wymianę danych drogą elektroniczną. Ten sposób komunikowania jest oznaczony
akronimem EDI (Electronic Data Interchange). Jest to technologia umoŜliwiająca partnerom
handlowym natychmiastowe przekazywanie istotnych biznesowych informacji. W tradycyjnej
korespondencji handlowej informacje te są zwykle zawarte w zamówieniu, fakturze,
zawiadomieniu o wysyłce itp. Elektroniczna wymiana danych dzięki temu, Ŝe opiera się na
zastosowaniu standardowo sformatowanych komunikatów, pozwala wszystkim uczestnikom
tego rodzaju komunikowania na pełne, szybkie i bezbłędne porozumienie. Dzięki
odpowiednim standardom partnerzy uŜywają po prostu tego samego „języka”
w elektronicznej wymianie dokumentów handlowych.
Wymagania stawiane kodom
Stworzenie odpowiedniego kodu kreskowego, w sytuacji gdy się dysponuje
specjalistycznym oprogramowaniem nie powinno stwarzać większych trudności. Zazwyczaj
programy umoŜliwiają kodowanie w róŜnych systemach, równieŜ dwuwymiarowych.
Szczegółowe wymagania techniczne odnośnie budowy symbolu, szerokości kresek, jasnego
marginesu oraz sposobu umieszczania numeru EAN są precyzyjnie określone w Polskiej
Normie. Warunki tam opisane w ścisły sposób uwzględniają wymagania sformułowane
w Europejskiej Normie. Ze względu na techniczne ograniczenia sprzętu odczytującego
symbole kodów kreskowych, ich wielkość musi się mieścić w ściśle określonych granicach.
Dopuszczalne przez GS1 wielkości kodów poszczególnych rodzajów są precyzyjnie
zdefiniowane. W kaŜdym przypadku przyjęta wielkość symbolu musi gwarantować
wymaganą jakość druku oraz zapewniać bezbłędną identyfikację przy pomocy czytników.
Kod kreskowy odczytywany jest najczęściej przy pomocy czytnika wyposaŜonego
w źródło światła laserowego lub diodowego. Aby kod mógł zostać odczytany, pomiędzy
barwami kresek i tła musi zostać zachowany określony kontrast, widoczny dla skanera.
Uzyskanie poŜądanego kontrastu jest uzaleŜnione zarówno od barwy tła podłoŜa, jak i barwy
farby drukującej kreski. Idealnym zestawieniem jest białe tło i czarne kreski. W niektórych
przypadkach inne połączenia mogą dawać równie dobry efekt. Trzeba jednak pamiętać, Ŝe
wiele połączeń barw jest wprawdzie dobrze widocznych dla oka ludzkiego, jednakŜe zupełnie
nieczytelnych dla skanera. Przykładem mogą być na przykład barwy silnie odbijające światło,
jak np. kolor złoty, czy srebrny. Barwy te nie nadają się zupełnie do drukowania kodów
kreskowych. Przed podjęciem decyzji o uŜyciu odpowiedniego koloru druku symbolu,
najlepiej jest przeprowadzić pomiar kontrastu nadruku.
Normy równie szczegółowo opisują sposób umieszczenia kodu na danym opakowaniu.
Na jednej powierzchni opakowania moŜe być naniesiony tylko jeden symbol kodu EAN.
Powinien być on umieszczony na dnie opakowania, moŜliwie najbliŜej naroŜa, w odległości
nie mniejszej niŜ 5 mm od szwów, spawów, zagięć, krzywizn itp. JeŜeli jest to niemoŜliwe, to
symbol EAN naleŜy nanieść na tylnej lub bocznej powierzchni opakowania, moŜliwie blisko
dna. JeŜeli tych zasad nie moŜna spełnić, to symbol naleŜy umieścić na osobnej przywieszce.
W przypadku gdy kształt opakowania nie jest ściśle określony i tworzą go na przykład
miękkie, elastyczne torebki to symbol GS1 powinien znajdować się na powierzchni o jak
najmniejszym zniekształceniu. Warunkiem poprawnego odczytania kodu jest umieszczenie
go na jednej, moŜliwie najbardziej gładkiej powierzchni. Umieszczenie kodu na krawędzi
opakowania spowoduje, Ŝe nie będzie się on juŜ nadawał do automatycznego odczytu, a tym

37
samym nie spełni swojej podstawowej funkcji. Symbol kodu pod pewnymi warunkami moŜe
być nanoszony na powierzchnie okrągłe. Kąt wycinka koła mierzony od środka symbolu do
zewnętrznej krawędzi znaku skrajnego nie moŜe przekraczać wówczas 30º. W innych
przypadkach kod naleŜy umieścić w taki sposób, by orientacja kresek była prostopadła do osi
bryły.
Budowa kodu kreskowego
Czym tak naprawdę jest kod kreskowy? OtóŜ jest on prostym graficznym znakiem,
symbolem, słuŜącym do automatycznej identyfikacji. Popularność na całym świecie zdobył
dzięki swojej prostocie, i łatwości, z jaką moŜna go umieścić za pomocą drukarek, na
etykietach. Towarzyszy temu duŜa pewność jego odczytu, za pomocą skanerów. Wygląd
odpowiednich kodów, drobiazgowo określają odpowiednie standardy.
Większość popularnych kodów kreskowych jest kombinacją następujących po sobie
jasnych i ciemnych prąŜków. Kreski są po prostu graficznym odzwierciedleniem cyfr, liter
i znaków specjalnych. W zaleŜności od standardu, w kodzie mogą być zakodowane tylko
cyfry, lub cyfry i litery. Są kody, które potrafią odzwierciedlić nawet wszystkie znaki ASCII.
Po obu stronach kodu, musi się znajdować wolna przestrzeń (margines), aby do czytnika nie
zostały wprowadzone błędne informacje. Niektóre standardy przewidują charakterystyczny
sposób zaczynania i kończenia kodu tak, aby czytnikowi ułatwić zadanie bezbłędnej
identyfikacji znaku. W trakcie dekodowania znaku, zgodnie ze znaną zasadą z fizyki, światło
emitowane przez czytnik, jest odbijane przez jasne elementy kodu tzn. przerwy, a pochłaniane
przez ciemne elementy, czyli kreski. Odbity od szeregu kresek promień światła spowoduje
w związku z tym powstanie w czytniku całego ciągu sygnałów elektrycznych, o róŜnym
natęŜeniu i róŜnej długości trwania. Te słabe impulsy elektryczne są następnie wzmocnione
i „przetłumaczone” przez dekoder czytnika, na język cyfr i liter. W tym formacie, są juŜ dalej
obrabiane przez współpracujący zazwyczaj z urządzeniem komputer. Warunkiem
prawidłowego odczytu, jest zapewnienie odpowiedniej jakości znaku. Oznacza to, Ŝe rodzaj
uŜytych farb, powinien na tle etykiety, zapewnić wydrukowanym kreskom odpowiedni
kontrast.
Rys. 22. Promień światła na kodzie kreskowym [www.gs1pl.org]
Pozornie wydawałoby się, Ŝe urządzenie dekodujące, z kresek jest w stanie odczytać
pełną informację o danym produkcie. Ale jest to nieprawda. Ten zbiór kresek jest jedynie
bezbłędnym identyfikatorem artykułu. Pełna informacja dotycząca jego własności, budowy,
i innych specyficznych cech (np. ceny), jest zapisana w systemie komputerowym - w bazie
danych, pod pozycją, do której się odwołuje unikalny identyfikator. Przez analogię, moŜna
ten system porównać z identyfikacją pojazdów, którym nadawane są tablice rejestracyjne.
Sam numer rejestracyjny niewiele nam mówi o pojeździe i jego właścicielu. Dopiero w bazie
danych, którą dysponuje właściwy Urząd Komunikacyjny, moŜemy poznać, nawet
szczegółowe dane, dotyczących zarówno właściciela, jak i jego pojazdu. Dzięki tak
zbudowanemu systemowi, ten sam kod kreskowy, nadany artykułowi przez producenta, moŜe
słuŜyć w róŜnych sklepach do pobierania za towar róŜnych kwot. Ale trzeba w tym miejscu
zaznaczyć, Ŝe nie wszystkie standardy ograniczają się jedynie do nadawania unikatowych
numerów ewidencyjnych. Bywają kody kreskowe bardziej rozbudowane, posiadające oprócz
funkcji identyfikacyjnych, równieŜ moŜliwości do zakodowania bardziej szczegółowej

Z2.03

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (9)

Similar to Z2.03

Similar to Z2.03 (20)

More from Kasia Stachura

More from Kasia Stachura (18)

Z2.03