1. Kayıhan Pala
Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi
Halk Sağlığı Anabilim Dalı
kpala@uludag.edu.tr
SAĞLIKTA ÖNCELİKLER

2. Bu dersin öğrenim hedefleri:
Sağlıkta öncelik kavramı
Sağlıkta öncelik belirleme sürecinde seçilen
girişimlerin taşıması gereken özellikler
Dünya Sağlık Örgütü’nün 21. Yüzyılda sağlık hedefleri
Türkiye : 2023 yılı sağlık hedefleri

3. Öncelik
“Bir eyin öbüründen önce olması durumu”ş

4. SAĞLIKTA ÖNCELİK NEDİR ?
SA LIKTA ÖNCEL KĞ İ
Sa lık hizmetleri ile ilgiliğ
sorunlar arasından
HEDEF
olarak en önemlilerinin
seçilmesi
SA LIK YÖNET MĞ İ İSA LIK YÖNET MĞ İ İ
Hedef
Plan
Uygulama

7. SAĞLIKTA ÖNCELİK
NEDEN BELİRLENİR ?
Kaynaklar:
Finansman,
İnsan gücü
Zaman
Bilgi
Sağlık sorunları
Ölümler
Hastalıklar
Yaşam niteliği
Yaşamdan hoşnutluk
…
“Kısıtlı kaynaklarla ve belirli bir zaman
diliminde toplumu ilgilendiren sağlık
sorunlarının tümünün çözülmesi olanaklı
değildir”

8. SAĞLIKTA ÖNCELİK NASILSAĞLIKTA ÖNCELİK NASIL
BELİRLENİR ?BELİRLENİR ?
ÜÇ TEMEL ÖLÇÜT GÖZ ÖNÜNE ALINIR :
1. SORUNUN ÖNEMİ
 ÖLÜMCÜL OLMA
1. SORUNUN ETKİLEDİĞİ TOPLUM KESİMİNİN
BÜYÜKLÜĞÜ
2. SORUNUN ÇÖZÜLME OLASILIĞI

9. ÖNCELİK BELİRLEME SÜRECİNDE ,
SEÇİLEN GİRİŞİMLERİN EN AZ ŞU İLKELERİ
KARŞILAMASI GEREKİR :
Girişimler halk sağlığı açısından önemli olan ;
 En çok öldüren
 En çok sakat bırakan
 En çok hastalığa yol açan
 En çok sağlıkla ilgili kayıplara yol açan
 En çok ekonomik kayıplara yol açan
hastalık ve nedenlerine yoğunlaşmalıdır.
KAYIT
ve
İSTATİSTİK

15. Doğumda beklenen yaşam ümidindeki değişim
(1960-2002, Yıl)
Bölge / Ülke 1960 2002
Düşük ve orta gelirli ülkeler 45,2 65
Çin 36 71
Latin Amerika 56 71
Orta Doğu ve Kuzey Afrika 47 69
Hindistan 44 59
Yüksek gelirli ülkeler 69 78
Dünya 57 72
Priorities in Health, World Bank, 2006.

20. TÜRKİYE: 0-6 yaş grubundaki çocukların
son 6 ay içinde geçirdiği hastalıklar
% 39,4 ile üst solunum yolu enfeksiyonu
(tonsilit, orta kulak iltihabı, farenjit),
% 25,6 ile ishal,
% 11,3 ile kansızlık,
% 9,1 ile ağız ve diş sağlığı sorunları ve
% 8,9 ile bulaşıcı hastalıklar (kızamık, suçiçeği,
kabakulak vb.) ilk beş sırayı almaktadır
TÜİK, TÜRKİYE SAĞLIK ARAŞTIRMASI, 2008

21. Türkiye’de bazı hastalıklar (1994-2004)
Olgu
sayısı

22. Türkiye’de bazı hastalıklar (1994-2004)

23. Türkiye’de 22 milyon kronik hasta
var
Sağlık Bakanlığı tarafından hazırlanan Kronik
Hastalıklar Raporu’na göre, Türkiye’de yaklaşık 22
milyon kişinin kronik hastalıkların etkisi altında
yaşadığı ve bu hastaların sayısında giderek artış
gözlemlendiği tespitine yer veriliyor.
Raporda, Türkiye’de yaklaşık 15 milyon kişinin
hipertansiyon, 4 milyon kişinin diyabet, 3 milyon
kişinin KOAH ve 2 milyon kişinin de koroner kalp
hastası olduğu belirtildi.
16 Şubat 2006

24. KİM BELİRLER ?
SAĞLIKTA ÖNCELİKLERİ

25. HÜKÜMET
MALİYET-ETKİLİLİK
VE MALİYET-YARARIN
ORTAYA KONMASI
HALK VE
HASTALAR
HİZM
SAĞLAYICIL
ÖNCELİKLERİNÖNCELİKLERİN
SAPTANMASISAPTANMASI
Kaynak : WHO, Heginbotham & Ham (208)
Kaynak : WHO, Heginbotham & Ham (208)

26. SAĞLIKTA ÖNCELİKLERİN BELİRLENMESİ
SIRASINDA SAĞLIK EKONOMİSİ
Sağlık ekonomisi araştırmaları maliyet ve kazanım
arasındaki dengeyi göstermeye çalışır.
MALİYET :
Doğrudan (Yatırım, işletme, harcamalar vb)
Dolaylı (Üretim kaybı)
Somut olmayan (Kişinin kendini sağlıklı
hissetmemesi)

27. SAĞLIKTA ÖNCELİKLERİN BELİRLENMESİ
SIRASINDA SAĞLIK EKONOMİSİ
 KAZANIM :
Etki (Kan basıncındaki azalma vb)
Yarar (uygulanan yönteme bağlı ekonomik yarar)
Doğrudan (Birey ve toplumdaki sağlık gelişimi)
Dolaylı (Üretim artışı)
Somut olmayan
Kullanım (Sağlık hizmeti ile oluşan “değer”leri ve
niteliği içerir)

28. MALİYET –YARAR ve
MALİYET-ETKİLİLİK analizleri
MALİYET YARAR : Sabit bir maliyetle en yüksek
verimi elde etmenin değişik seçenekleri arasındaki
farklılıkları karşılaştırarak sonucu “parasal” olarak
ortaya koyan analiz türü.
Burada her birim yarar için ne kadar harcama
yapılacağının ölçüsü belirtilir.
Sağlık hizmetleri açısından bakıldığında, her hizmetin
para birimi ile ortaya konması güçtür. Bu nedenle
maliyet-yarar analizi yerine çoğu kez, maliyet-etkililik
analizi kullanılır.

30. MALİYET –YARAR ve
MALİYET-ETKİLİLİK analizleri
MALİYET-ETKİLİLİK : Maliyet-yarar analizi ile aynı
amaçla yapılır. Tek fark, maliyet-yarar analizinde
yararın para birimi ile açıklanması; maliyet-etkililik
analizinde ise yararın ölçülebilir başka bir birimle
(Kurtarılan kişi sayısı vb) ortaya konmasıdır.

32. SAĞLIK EKONOMİSİ PENCERESİNDEN
SAĞLIK GİRİŞİMİ
M
A
L
İ
Y
E
T/
E
T
K
İ
L
İ
L
İ
K
KAPSADIĞI KİŞİ SAYISI
EN UYGUNEN UYGUN
GİRİŞİMGİRİŞİM

33. SORUNLARI
SAPTAMA
ÖNCELİKLER
AMAÇLARI
BELİRLEME
HEDEF NÜFUSU
SEÇME
FARKLI
ÇÖZÜMLER
ÜRETME
EN İYİ
ÇÖZÜMÜ
SEÇME
UYGULAMA
DEĞERLENDİRME
SAĞLIKTA ÖNCELİKLERİ BELİRLEME DÖNGÜSÜSAĞLIKTA ÖNCELİKLERİ BELİRLEME DÖNGÜSÜ

34. 21. YÜZYILDA SAĞLIK HEDEFLERİ (DSÖ)
(Bazı öncelikler)
2020 yılına dek Dünya’daki tüm
ölümlerin % 20’sinden sorumlu
olan 5 büyük küresel pandemi
eğilimi tersine çevrilmelidir:
Tüberküloz
HIV / AIDS
Malarya
Tütünle ilgili
hastalıklar
Şiddet / travma
Kimi hastalıkların
eliminasyon ve
eradikasyonu :
2020 –Kızamık eradike
edilecek
2010 –Lepra elimine
edilecek
2020 – Trahom elimine
edilecek
2020 –A vitamini ve İyot
eksiklikleri elimine edilecek

36. TÜRKİYE : 2023 YILITÜRKİYE : 2023 YILI
SAĞLIK HEDEFLERİSAĞLIK HEDEFLERİ
CUMHURİYETİNCUMHURİYETİN
100.YILI100.YILI

37. TÜRKİYE : 2023 YILI SAĞLIK HEDEFLERİTÜRKİYE : 2023 YILI SAĞLIK HEDEFLERİ
Doğumda beklenen yaşam süresi her iki cins için de 75 yıla
yükseltilmelidir.
67
75
71,2
75
62
64
66
68
70
72
74
76
ERKEK KADIN
2001
2023

38. TÜRKİYE : 2023 YILI SAĞLIK HEDEFLERİTÜRKİYE : 2023 YILI SAĞLIK HEDEFLERİ
Beş yaşın altındaki ölüm hızı binde 20’ye düşürülmelidir.
48
20
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
1999 2023
5YAÇÖH

39. TÜRKİYE : 2023 YILI SAĞLIK HEDEFLERİTÜRKİYE : 2023 YILI SAĞLIK HEDEFLERİ
Bebek ölüm hızı binde 15’e düşürülmelidir.
40
15
0
5
10
15
20
25
30
35
40
1999 2023
BÖH

40. TÜRKİYE : 2023 YILI SAĞLIK HEDEFLERİTÜRKİYE : 2023 YILI SAĞLIK HEDEFLERİ
Tüberküloz,
Sıtma
Kızamık
Kuduz elimine edilmeli,
Tetanoz
Difteri
Polio eradike edilmelidir.

41. TÜRKİYE : 2023 YILI SAĞLIK HEDEFLERİTÜRKİYE : 2023 YILI SAĞLIK HEDEFLERİ
Yeni
Hepatit B taşıyıcı insidansı
% 80 azaltılmalıdır

42. TÜRKİYE : 2023 YILI SAĞLIK HEDEFLERİTÜRKİYE : 2023 YILI SAĞLIK HEDEFLERİ
H. Influenza tip-b
Konjenital sifilis
Konjenital rubella
(Kızamıkçık)
İnsidansı
yüz binde 1’in
altına
indirilmelidir.

43. TÜRKİYE : 2023 YILI SAĞLIK HEDEFLERİTÜRKİYE : 2023 YILI SAĞLIK HEDEFLERİ
65 ya ın altında :ş
kalp-damar hastalıkları % 40,
kanserler % 15,
akci er kanseri % 25 azaltılmalıdır.ğ

44. TÜRKİYE : 2023 YILI SAĞLIK HEDEFLERİTÜRKİYE : 2023 YILI SAĞLIK HEDEFLERİ
Altı yaş sınırındaki
çocukların
% 80’inde
diş çürüğü
bulunmamalıdır.

45. TÜRKİYE : 2023 YILI SAĞLIK HEDEFLERİTÜRKİYE : 2023 YILI SAĞLIK HEDEFLERİ
NASIL ?NASIL ?
67
75
71,2
75
62
64
66
68
70
72
74
76
ERKEK KADIN
2001
2023
48
20
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
1999 2023
5YAÇÖH
40
15
0
5
10
15
20
25
30
35
40
1999 2023
BÖH
KIZAMIK
VEREM
SITMA
...