1. FAKÜLTEMĠZE HOġ GELDĠNĠZ
 TIP 1011 Halk Sağlığına Giriş
dersinin amacı, Tıp Fakültesi
birinci sınıf öğrencilerini halk
sağlığı kavramı ile
tanıştırmak, onlara sağlık ve sağlık
hizmeti kavramlarını tanıtmak ve
sağlığı etkileyen etmenler
hakkında bilgi sahibi olmalarını
sağlamaktır.

2. TIP1011 HALK SAĞLIĞINA GĠRĠġ DERSĠ
PROGRAMI
Tarih Saat Ders Öğretim üyesi
29.09.2009 09.40-10.25 Halk sağlığına giriş Dr.H. Aytekin
06.10.2009 09.40-10.25 Sağlık, Sağlığı Etkileyen Etmenler Dr.H. Aytekin
13.10.2009 09.40-10.25 Sağlık hizmetleri Dr.H. Aytekin
20.10.2009 09.40-10.25 Temel Sağlık Hizmetleri Dr.K. Pala
27.10.2009 09.40-10.25 Temel Sağlık Hizmetleri Dr.K. Pala
03.11.2009 09.40-10.25 Sağlıkta Öncelikler Dr.K. Pala
10.11.2009 09.40-10.25 Sağlıkta Eşitsizlikler Dr.K. Pala
17.11.2009 09.40-10.25 Sağlığı Koruma Dr.E. İrgil
24.11.2009 09.40-10.25 Sağlıkta Teknoloji Kullanımı Dr.E. İrgil
15.12.2009 09.40-10.25 Çevre ve İnsan Dr.N. Akış
22.12.2009 09.40-10.25 Nüfus Sorunları Dr.N. Aytekin
29.12.2009 09.40-10.25 Sağlık Eğitimi Dr.N. Aytekin
05.01.2010 09.40-10.25 Sağlık İletişimi Dr.N. Aytekin
12.01.2010 09.40-10.25 Sağlıkta Ekip Çalışması ve Toplumu Tanıma Dr.N. Akış

3. Kayıhan Pala
Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi
Halk Sağlığı Anabilim Dalı
kpala@uludag.edu.tr
TEMEL SAĞLIK HĠZMETLERĠ

4. Bu dersin öğrenim hedefleri :
 “Geleneksel” ve “Çağdaş” sağlık hizmeti sunma
anlayışları arasındaki farkların öğrenilmesi,
 Sağlık hizmeti sunma anlayışı olarak “Çağdaş
hekimlik” anlayışının seçilmesinin nedenlerinin
kavranması,
 Temel sağlık hizmetleri (TSH) kavramı, özellikleri ve
kapsamının öğrenilmesi, ve
 TSH ile ilgili küresel hedefin bilinmesidir.

5. SAĞLIKLA ĠLGĠLĠ KĠLOMETRE
TAġLARI (1945-2009)
1945:
II.DÜNYA
SAVAġININ
SONU
1947: DSÖ
ANAYASASI
1948: ĠNSAN HAKLARI
EVRENSEL BĠLDĠRGESĠ
1989: BERLĠN
DUVARININ
YIKILMASI1970’LER: SAĞLIK
REFORMU
YAKLAġIMLARI
1990’LAR: NEOLĠBERAL
SAĞLIK REFORMLARI
SOSYAL
DEVLET

6. “SAĞLIK” İLE İLGİLİ YANITLANMASI
GEREKEN SORULAR
 “Sağlık kavramı” nasıl ele alınmalı?
 “En temel insan hakkı” olarak mı?
 Pazarlanabilen bir “Gereksinim” olarak mı?
 Sağlığın belirleyicileri nelerdir?
 Sağlık hizmetleri mi?
 Gelir, eğitim, gelir dağılımı vb. etmenler sağlığı
etkiler mi?
 Öncelik
 “Hastalıkların önlenmesi” mi?
 “Tedavi edilmesi” mi?
 Hastalıkları önlemek için izlenmesi gereken “bilimsel”
yol nedir?

7. S A Ğ L I K , YALNIZCA HASTALIK
YA DA SAKATLIĞIN
BULUNMAMASI DEĞİL,
AYNI ZAMANDA
BEDENSEL,
RUHSAL ve
SOSYAL OLARAK
TAM BİR
“İYİLİK DURUMU”DUR.

8. DSÖ ANAYASASI, 1947
S a ğ l ı k;
Irk, din, dil, politik inanç,
ekonomik ve sosyal durum ayrımı
gözetilmeksizin
doğuşta kazanılan
temel bir haktır.
Hükümetler, kendi halklarının sağlığından
sorumludur.

9. Ġnsan Hakları Evrensel Bildirgesi
Madde 25, 1948
Herkesin,
kendisi ve ailesinin
sağlık ve refahı için
beslenme, giyim,
konut ve
tıbbi bakım hakkı
vardır.

10. SAĞLIĞIN BELĠRLEYĠCĠLERĠ
NELERDİR?

11. Ölüm Hızı
(Milyonda)
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
1840 1850 1860 1870 1880 1890 1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970
İngiltere’de Akciğer Veremi Nedeniyle Yaşa Göre
Standartlaştırılmış Ölüm Hızı (1840-1965)
McKeown, 1976.

12. Ölüm Hızı
(Milyonda)
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
1840 1850 1860 1870 1880 1890 1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970
İngiltere’de Akciğer Veremi Nedeniyle Yaşa Göre
Standartlaştırılmış Ölüm Hızı (1840-1965)
McKeown, 1976.
BCG aşısı

13. Ölüm Hızı
(Milyonda)
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
1840 1850 1860 1870 1880 1890 1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970
İngiltere’de Akciğer Veremi Nedeniyle Yaşa Göre
Standartlaştırılmış Ölüm Hızı (1840-1965)
McKeown, 1976.
Kemoterapi
BCG aşısı

14. Ölüm Hızı
(Milyonda)
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
1840 1850 1860 1870 1880 1890 1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970
İngiltere’de Akciğer Veremi Nedeniyle Yaşa Göre
Standartlaştırılmış Ölüm Hızı (1840-1965)
McKeown, 1976.
Tbc basilinin bulunması
Kemoterapi
BCG aşısı

15. Ölüm Hızı
(Milyonda)
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
1840 1850 1860 1870 1880 1890 1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970
İngiltere’de Akciğer Veremi Nedeniyle Yaşa Göre
Standartlaştırılmış Ölüm Hızı (1840-1965)
McKeown, 1976.
Sanitasyon
ve beslenmenin
gelişmesi
Tbc basilinin bulunması
Kemoterapi
BCG aşısı

17. •Toplumsal
düzenlemeler
•Yaşama
koşulları
•Aile yapısı
Sağlıklı
Olmak
•İş
•Çevre
•İstihdam
•Yaş
•Cinsiyet
•Genetik yapı
•Yaşam biçimi
•Sağlık bakımı
•Kaynaklar
•Örgütlenme ve
yönetim
•Hizmet sunumu
ve erişebilirlik
•Nitelik
•Kullanım
Sosyoekonomik
gelişme
•Eğitim
•Tarım
•Su/sanitasyon
•Barınma
SAĞLIĞIN BELĠRLEYĠCĠLERĠ

18. SAĞLIK HĠZMETĠ SUNMA ANLAYIġI
ÇAĞDAŞ HEKİMLİK UYGULAMALARI
GELENEKSEL HEKİMLİK
UYGULAMALARI

19. SAĞLIK HĠZMETĠ ANLAYIġI
Öncelik : Hastalıkların
tedavi edilmesi
GELENEKSEL HEKİMLİK Ç A Ğ D A Ş H E K İ M L İ K
Öncelik: Sağlığın korunması
ve geliştirilmesi
Hastalanınca
hizmet sunumu
Herkese sürekli hizmet
Sunum hekim ağırlıklı
Uzman hekim
kullanımı ağırlıklı
Toplum pasif konumda
Sağlıktan yalnızca
sağlık sektörü sorumlu
“Ekip” anlayışı
Genel pratisyenlere ağırlık
Toplum katılımı
Sektörler arası işbirliği

20. Geleneksel Hekimlik yerine
ÇağdaĢ Hekimlik
 Sağlık hizmetlerinden yararlanmanın
insan hakkı olarak kabul edilmesi,
 Sağlığı korumanın öncelik kazanması,
 Toplum içinde hekime başvurmayan
hasta sayısının başvuranlardan çok oluşu ve
 Kişilerin sağlık davranışlarını değiştirmeyi amaçlayan
sağlık eğitiminin hekimlikte çok önemli bir girişim
olduğunun anlaşılması

21. Temel sağlık hizmetleri
birinci basamak sağlık hizmetleri
Nedir?

22. TEMEL SAĞLIK HĠZMETLERĠ (TSH)
NEDĠR ?
 Bir toplumdaki birey ve ailelerin geneli
tarafından kabul edilecek yollardan ,
 onların tam olarak katılımlarıyla ve
 ülke ve toplumca
karşılanabilir bir harcama
karşılığında sunulan
sağlık hizmetidir.

23. TEMEL SAĞLIK HĠZMETLERĠ (TSH):
1. TSH, sağlık hizmetlerinin genelini
ilgilendiren bir görüştür ;
2. TSH, sağlık hizmetlerinin örgütlenmesinde
anahtardır ;
3. TSH, sağlık hizmetlerinin ilk basamağıdır;
4. TSH, bir faaliyetler grubudur.

24. TEMEL SAĞLIK HĠZMETLERĠ (TSH):
Örgütlenme ilkeleri:
 toplumun sağlık hizmetlerine katılımı,
 ekip hizmeti,
 en uç noktaya kadar hizmet götürülmesi,
 koruma-tedavi ve rehabilitasyon hizmetlerinin
entegrasyonu ,
 hastaların kademeli sevki,
 sürekli hizmet,
 risk yaklaşımı,
 hizmet araştırmalarına önem verilmesi ve
 örgütlenmenin yerel koşullara uygun olması

25. TSH, hiçbir ülkenin vazgeçemeyeceği
sekiz temel işi kapsar:
1. Halkın sağlık eğitimi,
2. Beslenme durumunun geliştirilmesi,
3. Temiz su sağlanması,
4. Ana-çocuk sağlığı ve aile planlaması,
5. Başlıca bulaşıcı hastalıklara karşı aşılama,
6. Yerel olarak sık görülen hastalıkların kontrolü,
7. Sık görülen hastalıklar ve yaralanmaların uygun
tedavisi,
8. Temel ilaçların sağlanması.

26. TSH : KAPSAM GENĠġLETĠLĠYOR !
 Erken tanı programları
 Kanserler
(Meme, serviks, prostat,
akc)
 Hipertansiyon
 Diabetes
 Koruyucu diş hekimliği
programları
 Ağız hijyeni eğitimi,
 Ortodonti
 Çevrenin düzenli olarak
izlenmesi
 Hava kirliliği
 Su kirliliği
 İşçi sağlığı hizmetleri
 Okul sağlığı hizmetleri
 Epidemiyolojik
araştırmalar

28. Birinci Basamak Sağlık Hizmetlerinin
Temel Özellikleri
 Erişilebilirlik
 Gereksinim duyulduğunda ilk başvuru yeri
 Kapsayıcılık
 Koruyucu hizmetler
 Tedavi edici hizmetler
 Eşgüdüm
 Süreklilik
 Yalnızca hastalık sırasında değil, uzun erimli
sağlık hizmeti.

29. Sağlık hizmeti sunumunda basamaklar
arasındaki bazı farklar
Özellikler I.Basamak II. Ve III.Basamak
Hizmet
sunulan
kesim
- Sağlıklı kiĢiler
- Hastalar
Hastalar
BaĢvuru KarmaĢık Ne için baĢvurulduğu belli
YaklaĢım Bütüncül - Hastalık yönelimli
- Uzmanlık alanı temelli

30. BĠRĠNCĠ BASAMAK EKĠBĠ
Tıbbi Paramedikal Ġdari Terapist Sosyal
Genel
pratisyen
Halk sağlığı
hemĢiresi
Uygulama
müdürü
Fizyoterapist Sosyal
çalıĢma
uzmanı
DiĢ hekimi HemĢire DanıĢma
memuru
Yazı yazdırma
terapisti
Toplum
psikiyatristi
Toplum
geriatrisyeni
Optisyen Yardımcı
idari
personel
KonuĢma
terapisti
Psikolog
Okul sağlık
memuru
Ebe Sekreter Diyetisyen Hukukçu
Gezici sağlık
izlemcisi
Evde sağlık
yardımcısı
Eczacı

31. KANITA DAYALI TIP : TSH DAHA ETKĠN
Birinci ile ikinci ve
üçüncü basamak
karşılaştırılıyor :
 Hasta memnuniyeti
 Maliyet etkililik
 Kalite ve hizmetin
verimliliği
 Hakkaniyet ve hizmete
erişim
 Toplum sağlığı ve
toplam sağlık
harcaması
 Sağlık çıktıları, eşitlik , sağlık
hizmetlerinden yararlanma
, hasta memnuniyeti ve düşük
maliyetli sağlık hizmeti güçlü bir
birinci basamakla birliktedir.
 Bulgular uzman sağlık
hizmetinden, birinci basamak
odaklı sağlık hizmetine yönelen
sağlık politikalarını destekler
niteliktedir. Bu yönelim kaliteyi
olumsuz etkilememekte, ancak
daha ucuza elde etmektedir.
WHO, 2004. What are the advantages and disadvantages of restructuring
a health care system to be more focused on primary care services?

32. TSH ĠLE ĠLGĠLĠ KÜRESEL HEDEF :
“2010 yılına dek tüm insanlar yüksek
yaşam niteliğine,
kapsamlı temel sağlık hizmetine ulaşmış
olacaklardır.”
DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ “21. YÜZYILDA SAĞLIK HEDEFLERİ”

34. “SAĞLIK” İLE İLGİLİ YANITLANMASI
GEREKEN SORULAR
“Sağlık” kavramı nasıl ele alınmalı?
Sağlığın belirleyicileri nelerdir?
Öncelik tedavi edici hizmetler mi,
koruyucu/geliştirici hizmetler mi?
Hastalıkları önlemek için izlenmesi
gereken “bilimsel” yol nedir?

35. TEMEL SAĞLIK HĠZMETLERĠ (TSH):
Türkiye’de, birinci basamak sağlık
hizmetleri
sağlık ocaklarında sunulmaktaydı.
I.Basamak, aile hekimliği
muayenehanelerinde sunulmaya
başlandı…