Lezing door MIchiel Kersten voor de Vrienden van het Frans Hals Museum (april 2018) over de regentenstukken in de Nederlandse kunst met speciale aandacht voor de traditie van de groepsportretten waarin de regentenstukken van Frans Hals, zoals de regenten van de Oudemannenhuis en de regenten van het St. Elisabethsgasthuis zijn ontstaan.

1. Groepsportretten in de Nederlandse
kunst uit de Gouden Eeuw
Regentenstukken
Michiel Kersten | Artetcetera. Kunst in woorden

3. Jan van Scorel, De twaalf leden van de Haarlemse Jeruzalembroederschap, circa 1528, olieverf op paneel, Haarlem, Frans
Hals Museum

4. Dirck Jacobsz (ca. 1497-1567), Schutters van de Kloveniersdoelen, 1529, olieverf op paneel, Amsterdam, Rijksmuseum.

5. Opkomst regentenstukken
In 16de eeuw nagenoeg alleen schuttersstukken.
Vanaf circa 1600 ook groepsportretten van de
bestuurders van charitatieve instellingen, gilden en
andere beroepsorganisatie en bestuurscolleges

6. PieterPietersz,Zeswaardijnsvanhetlakengilde,15990,
olieverfoppaneel,108x143cm,Amsterdam,Rijksmuseum.
Waardijncontrolerenkleurenvandeweefsels,bepalen
wolsoorten,manierenvanwevenenverven.

7. Aert Pieters (1550-1612), De anatomische les van dr. Sebastiaan Egbertsz, circa 1601-1603, olieverf
op doek, Amsterdam, Amsterdam Museum

8. Regentenstukken
• Ontstaan en opkomst van het genre na circa 1615
• Kenmerkend voor de Nederlandse kunst (groot formaat).
• Getalsmatig vallen regentenstukken in het niet bij portretten
• Grootste aantal schilders groepsportretten in Amsterdam (tot
1615 nagenoeg alleen schuttersstukken): Pieter Aertsen - Aert
Aertsen en zoon Pieter Pietersz – Cornelis van der Voort –
Werner van den Valckert – Dirck van Santvoort – Jacob Backer

9. Regentenstukken na 1615
• Beeld wordt bepaald door sobere stijfheid en deftigheid
vooral bij minder getalenteerde kunstenaars
• Zoeken naar natuurlijke presentatie en verlevendiging
• Veelal afgebeeld bij een vergadering, gezeten rond een
tafel
• Haarlem – Hals en Verspronck| Delft – Van Mierevelt | Den
Haag – Jan van Ravesteyn | Utrecht – Paulus Moreelse

10. CornelisvanderVoort(1567-1624),Deregentenvanhet
Binnengasthuis,1617,olieverfopdoek,197x239cm,Amsterdam,
AmsterdamMuseum.Eerstegroepsportretvanbestuurdersvan
eenliefdadigheidsinstelling

11. WernervandenValckert(vroegertoegeschrevenaan-)(ca.
1580-inofna1627),Uitdelingvanbroodinhet
Aalmoezenierhuisdoorderegenten,1627,olieverfoppaneel,
149,5x149cm,Amsterdam,AmsterdamMuseum

12. WernervandenValckert,Drieregentessenendebinnenmoeder
vanhetLeprozenhuisinAmsterdam,1624,olieverfoppaneel,
132x189,5cm,Amsterdam,Rijksmuseum(BruikleenGemeente
Amsterdam)

13. WernervandenValckert,DevierregentenvanhetLeprozenhuisin
Amsterdamendebinnenvader,1624,olieverfoppaneel,134x209
cm,Amsterdam,Rijksmuseum(BruikleenGemeenteAmsterdam)

14. BartholomeusvanderHelst,DeregentenvanhetWalenweeshuis,
1637,olieverfopdoek,177,163cm,Amsterdam,Amsterdam
Museum

15. JacobAdriaenszBacker(1608-1651),Deregentessenvanhet
Burgerweeshuis,1633,olieverfopdoek,274x238cm,Amsterdam,
AmsterdamMuseum

16. DirckDirckszvanSantvoort,Deregentessenenbinnenmoeders
vanhetSpinhuis,1638,olieverfopdoek,214x230cm,
Amsterdam,AmsterdamMuseum

17. Haarlem: 12 regentenstukken tussen 1641 en 1682
• Frans Hals
• Johannes Verspronck
• Jacob van Loo
• Pieter van Anraadt
• Jan de Bray

18. FransHals,RegentenElisabethGasthuis,1641.Eerstegrote
portretopdrachtvaneenliefdadigheidsinstellinginHaarlem.St.
ElisabethsGasthuiswashetgasthuisvoordearmen.

19. Anoniem,RegentenvanhetRasphuis,1635,olieverfopdoek,
248x153cm,Amsterdam,AmsterdamMuseum

20. FransHals,RegentenElisabethGasthuis,1641.Eerstegroteportret
opdrachtvaneenliefdadigheidsinstellinginHaarlem.St.Elisabeths
Garthuiswashetgasthuisvoordearmen.

21. JonasSuyderhof(1613-1686)naarThomasdeKeyser(1596-
1667),DevierburgemeestersvanAmsterdamwachteopbericht
vandeaankomstvanMariade’Medici(feestelijkeintocht),
1638mets

22. JacobAdriaensBacker(1608-1651),DeregentenvanhetNieuwe
Huiszitten-Aalmoezeniershuis,1640,olieverfopdoek,312x272cm,
Amsterdam,AmsterdamMuseum

23. Rembrandt,Destaalmeester(waardijns),1662,olieverfopdoek,
191,5x279cm,Amsterdam,Rijksmuseum

24. JohannesCorneliszVerspronck(1600/1603-1662)Regentessenvan
hetSt.ElisabethsGasthuisinHaarlem,1641

25. JacobAdriaenszBacker(1608-1651),Deregentessenvanhet
Burgerweeshuis,1633,olieverfopdoek,274x238cm,
Amsterdam,AmsterdamMuseum

26. JohannesVerspronck(1600/1603-1662),Regentessenvanhet
HeiligeGeesthuisteHaarlem,1642,olieverfopdoek,173,5x
240,5cm,Haarlem,FransHalsMuseum.HeiligeGeesthuis
gestichtingin1394doorCoenraatCuser.

27. JacobvanLoo(1614-1670),RegentenvanhetAalmoezeniers-,
Arm-enWerkhuisteHaarlem,1658,olieverfopdoek,159x
237cm,Haarlem,FransHalsMuseum

28. JacobvanLoo(1614-1670),Regentessenvanhet
Aalmoezeniers-,Arm,enWerkhuisteHaarlem,1659,
olieverfopdoek,Haarlem,FransHalsMuseum

29. FransHals,RegentessenOudemannenhuis,1664,olieverfopdoek,
170,5x249,5cm,Haarlem,FransHalsMuseum

30. FransHals,RegentenvanhetOudemannenhuis,1664,olieverfop
doek,172,3x256cm,Haarlem,FransHalsMuseum

31. JandeBray(ca.1627-1697),Regentessenvanhet
Leproos-,Pest-enDolhuisteHaarlem,1667,olieverfop
doek,Haarlem,FransHalsMuseum

32. JandeBray(ca.1627-1697),RegentenvanhetLeproos-,Pest-en
DolhuisteHaarlem,1667,olieverfopdoek,142x197,5cm,
Haarlem,FransHalsMuseum

33. FerdinandBol(1616-1680),DeregentenvanhetLeprozenhuis,
1649,olieverfopdoek,310x338cm,Amsterdam,Amsterdam
Museum

34. JandeBray,Deregentenvanhet
Armekinderhuis(geopend1656),1663,
olieverfopdoek,187,5x249cm

35. JandeBray(1626/27-1697),Hetverzorgenvandekinderenin
hetweeshuisinHaarlem(driewerkenvanbarmhartigheid),
olieverfopdoek,134,5154cm,Haarlem,FransHalsMuseum

36. Dank u wel
Michiel Kersten | Artetcetera. Kunst van het kijken