Powerpoints van de lezing door MIchiel Kersten met als titel Naar Buiten! Wandelen rond Haarlem in de Gouden Eeuw (juni 2018), deel 1. Denkbeeldige wandeling rond de stadsmuren en langs de stadpoorten van Haarlem in de 17de eeuw. Inclusief een korte inleiding op het ontstaan van het genre landschap in de Haarlemse kunst kort na 1600.

1. Naar buiten: wandelen rond
Haarlem en omstreken in de
Gouden Eeuw – deel 1
Michiel Kersten | Artetcetera. Kunst in woorden

2. Jan van de Velde II, naar Pieter de Molijn, Gezicht op Haarlem vanaf de ruïne van het Huis ter Kleef, 1621,
ets, 41 x 169,2 cm, Haarlem, Noord-Hollands Archief

3. Haarlem, een aards paradijs
Volgens Hadrianus Junius in Batavia (1588) gaat Haarlem
Dordrecht en Leiden te boven in: “geneugchgelijckheyt des
ghelegentheydts, ende gesontheydt des luchts.”
De Haarlemmerhout als Locus amoenis (plaisante plaats, een
aards paradijs): plaats voor vermaak om de geest op te
vrolijken , maar vooral ook voor contemplatie en
bespiegeling, en de Hout als leverancier van voedsel en
brandhout.

4. Karel van Mander, Lofdicht Het Beelt van Haerlem.
Geschreven voor 1596 en gebaseerd op Diric Matthijszn’s
lofdicht op Haarlem:
Ic heb wel groter steden ghesien.
Nochtans duncht mi Haerlem hebbe al
Dat een guede stede hebben sal.

5. Lanck, wijt en breet daer de duijnen verschijnen,
Daer loopen de konijnen als in 't gras de mieren,
Ja herten en hinden, in alle termijnen,
Somma den jager vinter wel van den sijnen,
Daer hij den borger mede kan festieren.
Dan leggen daer die bleijcken die 't al vercieren
Schoon wit overspreijt, ende oock bij plecken groen,
't Welck lustich om sien is in alder manieren :
't Oogh en kan 't herte tot luste verwecken doen.

6. HendrickGoltzius,Bergachtiglandschap,ca.1595-1599,penin
bruin,restenvanzwartkrijt,235x383mm,NewYork,Pierpoint
MorganLibrary

7. Hendrick Goltzius, landschap met bomen en zittend
herderspaar, ca. 1597-1598, houtsnede (hierboven) en Studie
van bomen, ca. 1600, pen in gruis, penseel in grijs, groen en
bruin, wit gehoogd en gele dekverf, op blauw papier, 284 x
228mm, Parijs, Collectie Frits Lugt, Fondation Custodia

8. HendrickGoltzius,DeruïnevanBrederode,1600,
zwartkrijt,peninbruin,penseelingroen-bruine
waterverf.Amsterdam,Rijksprentenkabinet

9. HendrickGoltzius,DuinlandschanabijHaarlem,ca.1603,
peninbruin,160x286mm,Rotterdam,Museum
BoijmansVanBeuningen

10. HendrickGoltzius,LandschapindebuurtvanHaarlem,1603,
penen(enig)penseelinbruinenbruinrood,79x199mm,
Parijs,CollectieFritsLugt–FondationCustodia

11. HendrickGoltzius,LandschapnabijHaarlem,circa1603.
Tekening:peninbruin.Rotterdam,Boijmans

12. Frans Hals, Portret van Samuel Ampzing, 1630,
olieverf op koper, 16,2 x 12,3 cm
Tot lof van Haerlem

13. JanvandeVeldenaarPieterSaenredam,RuïnevanBrederodeaan
deVelserendlaanteSantpoortvanuithetzuidoosten,1628,uit
SamuelAmpzing,BeschrijvingeendelofderstadHaerlem,163x
241mm

14. JacobMatham,GezichtopdebrouwerijDedrieleliën,enhet
buitenhuisvanJohanClaeszvanLoobijVelserend,1627,olieverf
oppaneel,71,116cm,Haarlem,FransHalsMuseum

15. ClaesJanszVisscher,TitelbladbijdeseriePlaisantePlaetsen,1612,ets

17. ClaesJanszVisscher,PlaisantePlaetsen,PatersHerberg,ter
hoogtevanBoschenVaart,1612,ets

18. Joannes en Lucas van Doetecum, naar de Meester van de Kleine Landschappen, 1561, ets en gravure ,
Koninklijke Bibliotheek van België, Prentenkabinet, Brussels

19. Joannes en/of Lucas van Doetecum, naar de Meester van de Kleine Landschappen, 1561,
ets en gravure , Koninklijke Bibliotheek van België, Prentenkabinet, Brussels

20. ClaeszJansz.Visscher,PlaisantePlaetsen,PotjesHerberg,
1612,ets

21. JacobMatham,Drinkendpaar,ca.1621,gravure,157x196
mm,Rotterdam,MuseumBoijmansVanBeuningen
http://collectie.boijmans.nl/images/900x450_30253.jpg

22. ClaeszJanszVisscher,PlaisantePlaatsen,Dewegnaarleiden,
ca.161s,ets

23. ClaesJanszVisscher,PlaisantePlaetsen,BleekveldenbijHaarlem
(BlekerijenbijDeHout).1612,ets

24. ClaesJanszVisscher,PlaisantePlaetsen,RuïnevanhetHuister
Kleef,1612,ets

25. WillemPieterszBeytewech,,RuïnevanhetHuisterKleef,1621,
ets,89x123mm,Rotterdam,MuseumBoijmansVanBeuningen

26. Jan van de Velde, Amoenissimae aliquot Regiunculae, Gezicht op de ruïne van het Huis ter Kleef, 1612-15, ets,
Haarlem, Noord-Hollands Archief

27. JanvandeVeldeII,naarPieterSaeredam,Gezichtopderuïnevanhet
HuisterKleefenhettorentjeaandezuidzijdeennabijeomgeving,
1628,ets,135x230mm,Haarlem,Noord-HollandsArchief,uit
Ampzing

28. JanvandeVeldeII,Drinkendeboerenenelegantgekledeherenen
damesopeenfeestineendorp.Ophetuithangbord:Harlemerbier,
1623,ets,240x363mm,Haarlem,Noord-HollandsArchief

30. Een rondje Haarlem – stadsprofiel en muren

31. Aelbert Cuyp (1620-1691), Gezicht op Haarlem vanuit het noordoosten, ca. 1655-1665, zwart en rood krijt, 100 x 570 mm,
Haarlem, Noord-Hollands Archief

32. AnthonieWaterloo(1609-1690),GezichtopHaarlemvanuithet
Noordwesten,ca.1649-1651,zwartkrijt,penseelingrijs,395x
585mm,Haarlem,Noord-HollandsArchief

33. NavandeVeldeII,naarPieterJansz.Saenredam,Gezichtop
Haarlemvanuithetzuiden,1628,ets,161x237mm,Haarlem,
Noord-HollandsArchief,uitAmpzing,LofvanHaarlem

34. Kaart/plattegrondvanHaarlem1646,PieterWils,Haarlem,Noord-
HollandsArchief

35. FiguratievekaartvanHaarlemdoorRomeyndeHooghe(bestaatuit25
bladen/platen,ets,1688-1689,Haarlem,Noord-Hollands-Archief

36. De Zijlpoort

37. Romeyn de Hooghe, Gezicht op de westzijde van Haarlem, 1688, kopergravure, 26 x 119 cm, is rand versiering van de
plattegrond van Haarlem, Haarlem, Noord-Hollands Archief

38. Romeyn de Hooghe, Gezicht op de westzijde van Haarlem, 1688, kopergravure, 26 x 119 cm, is detail van de randversiering
van de plattegrond van Haarlem (detail: zijlpoort), Haarlem, Noord-Hollands Archief

39. Romeyn de Hooghe, Gezicht op de westzijde van Haarlem, 1688, kopergravure, 26 x 119 cm, is detail van de
randversiering van de plattegrond van Haarlem, Haarlem, Noord-Hollands Archief

40. JanvandeVeldeII,Demaandmei:deZijlpoortteHaarlemuit
eenserievantwaalfprentenvandemaandenvanhetjaar,na
1649,ets,Haarlem,Noord-HollandsArchief

41. AnthonieWaterloo,DeZijlpoortteHaarlem,zwartkrijtenpenseelin
grijs,283x410mm,Haarlem,TeylersMuseum

42. AnthonieWaterloo,GezichtvanafdeZijlpoortteHaarlemnaarhet
(noord-)westen,zwartkrijtenpenseelingrijs,283x410mm,
Haarlem,TeylersMuseum

43. ToegeschrevenaanJacobvanRuisdael,Gezichtopdewestelijke
stadsmuurvanHaarlemmetv.l.n.r.dePinkmolen(Pijntoren),
torenvanhetZijlkloosterendeZijlpoort,ca.1660,penenbruin,
penseelingrijs,127x185mm,Haarlem,Noord-HollandsArchief

44. Pieter Jansz Saenredam of Emanuel de Witte, De Zijlpoort van uit het zuidwesten met rechts op de achtergrond de
Pinkmolen en uiterst rechts de dakruiten van het Magdalenaklooster (Arme Kinderhuis), ca. 1650, Noord-Hollands Archief

46. JanvandeVeldeII(ooktoegeschrevengeweestaanClaes
JanszVisscherenWillemBuytewech),Bastionvande
Zijlpoort,metpoortgebouwenlinkstorenvanZijlklooster,
ca.1620,penenpenseelinbruin,Haarlem,Noord-Hollands
Archief

47. ToegeschrevenaanWillemBuytewech,DeZijlpoortvanuithet
Zuidwesteninwinter,linksrondeel/bastionmetPinkmolenenhek,
voorpoortenhoofdpoort,ca.1615,Penenpenseelinbruinenenig
zwartkrijt,,159x260mm,Haarlem,Noord-HollandsArchief

48. AnthonieWaterloo,DeZijlpoortvanuithetzuidwesten,metrechts
deRaakspoorten,opdeachtergronddewiekenvandePinkmolen.
Onderzijde,waarschijnlijkZandvoort,ca.1650,140x188mm,
Haarlem,Noord-HollandsArchief

49. GerritAdriaenszBerckheyde,DeZijlpoort,ca.1670,olieverfopdoek,
88x150cm,Stockholm,NationaalMuseum

50. NicoalesHals(1628-1686(,DeZijlpoort,ca.1670,olieverfop
doek,Haarlem,FransHalsMuseum

51. QuiringhvanBrekelenkom(ca.1622-ca.1669),
Constructievandestadswallenvandenieuweuitleg,
1671-1672,olieverfoppaneel,141,363cm

52. G.A.Berckheyde,DePinkmolenopde
stadsmuurinHaarlem,laatstekwart17de
eeuw,Philadelphia,PhiladelphiaMuseumof
Art–geefthistorischesituatieweer.

53. De Raampoort

54. GezichtopHaarlemmetZijlweg,ZijlpoortenlinksdeKerfsloot,
laterdeGarenkokersvaart.UiterstrechtsdeRaampoortende
Doelmolen.Linkshetnieuwebolwerk(topvankruispoortis
zichtbaar.,ca.1675,ets,280x355mm,Haarlem,Noord-
HollandsArchief

55. WybrandHendriks,Raampoortvanuitdestadgezienende
Bereiderstraat(nuSophiastraat),ca.1800,325x420mm,pen
inzwartenpenseelinkleur,Haarlem,Noord-HollandsArchief

56. HendrikSpilman(1721-1784),RaampoortmetdeDoelmolen,
1739,ets,Haarlem,Haarlem,Noord-HollandsArchief

57. Wis en waarachtig: pauze