Kijken naar hedendaagse kunst. De Nederlandse kunstmarkt. Selectie eigen collectie.

1. HEDENDAAGSE KUNST
HET NEDERLANDS ERFGOED VAN MORGEN
Eric van ‘t Hoff
14 November 2013
Gestripte versie van lezing in Eindhoven op 14 november 2013

2. Het Nederlands Erfgoed van morgen
• Introductie
• Persoonlijke stellingen over het ervaren van kunst
• De hedendaagse Nederlandse kunstmarkt
• Selectie uit eigen kunstcollectie
• Tot slot

3. Kunstmarkt definities en veiling records
Francis Bacon (1909-1992)
Three Studies of Lucian Freud, 1969
Christie’s, 12-11-2013
€106M
Jeff Koons (1955)
Balloon Dog , 2008
Christie’s, 12-11-2013
€43M
Contemporary Art
Post-War Art
Modern Art
Edward Munch (1863-1943)
The Scream, 1893
Sotheby’s, 02-05-2012
€81M
1940
Geboren na 1945
1850 1955

4. INTRODUCTIE

5. Cultuur is een product van de mens
Kunst is een product van cultuur
Kunst en cultuur bepalen de identiteit van een mens, een groep,
een volk en een land. Kunst en cultuur zijn de noodzakelijke
ingrediënten van een gezonde maatschappij waarin de
geestelijke en economische mens tot bloei kan komen.
Toen Winston Churchill ten tijde van de Tweede Wereldoorlog werd gevraagd te bezuinigen
op de kunst vanwege de huizenhoge oorlogsuitgave, was zijn antwoord:
"Maar waar vechten wij dan nog voor?"

6. Cultuur is een product van de mens
Kunst is een product van cultuur
Kunst en cultuur bepalen de identiteit van een mens, een groep,
een volk en een land. Kunst en cultuur zijn de noodzakelijke
ingrediënten van een gezonde maatschappij waarin de
geestelijke en economische mens tot bloei kan komen.
Toen Winston Churchill ten tijde van de Tweede Wereldoorlog werd gevraagd te bezuinigen
op de kunst vanwege de huizenhoge oorlogsuitgave, was zijn antwoord:
"Maar waar vechten wij dan nog voor?"

7. Kunst verzamelen is een eindeloze
ontdekkingsreis
In 1990 begonnen met kunst voor
“boven de bank” (Geert Vrijdag)
Heden ±45 “museale” werken
van A4 tot 60x60 formaat.
Verzameling “Going Dutch”:
- Naoorlogse Nederlandse kunstenaars, i.h.a. herkend door gevestigde kunstwereld
- vernieuwend! oeuvre consistentie! ingetogen gebruik van kleur, materiaal en beeldtaal
- verdeling: 1945 – 1980: 1/3 | 1980 – 2000: 1/3 | 2000 – heden 1/3 → stijgend!
- galeries: Paul Andriesse, Annet Geelink, Gerard Hofland, Fons Welters, De Expeditie,
Torch, Onrust, Van Gelder, Maurits van de Laar
- musea: de Pont Tilburg, het Stedelijk, FOAM Adam, GEM Den Haag, Van Abbe Ehv, ….

8. Ontdekking van “De Stijl” als inspiratiebron
Robert van ‘t Hoff
Villa Henny, Huis ter Heide.
1914 - 1915
1901 1908 1915 1944
Vanaf 1987 begreep ik dat
iedereen kunst kan maken
maar niet iedereen het kan
bedenken!

9. Enkele recente museum
aankopen met steun van
de Titus Cirkel
Gilbert & George 2,2M€
Dan Flavin 800K€
Andreas Gurky 500K€
Lidmaatschap Fonds van Vereniging Rembrandt
http://www.verenigingrembrandt.nl

10. Selectie artikels en musea uitleen
Tijdschrift: Kunstbeeld
Periode: Juli/Augustus 2012
Kunstenaar: Marijke van Warmerdam
Tijdschrift: Kunstschrift
Periode: Juli/Augustus 2002
Kunstenaar: Ger van Elk
Museum: Centra Museum
Plaats: Utrecht
Periode: Maart/Augustus 2010
Kunstenaar: Kiki Lamers
Titel: Hoofden
Museum: Valkhof Museum
Plaats: Nijmegen
Kunstenaar: Berend Strik
Periode: Sept. 2010/Jan. 2011
Titel: May I show you my
pictures?

11. Social-media “kunstpassie” aanwezigheid
Independent Collectors
http://www.independent-collectors.com/profile/eric_van__t_hoff
Twitter
https://twitter.com/ericvanthoff

12. KUNST STELLINGEN

13. Kunst is natuur gemaakt door de mens
René Daniëls , La Muse Venale, 1980
“Als een kunstwerk niet hetzelfde gevoel van rust en harmonie uitstraalt als het kijken
naar de natuur dan is er iets mis met het kunstwerk.”

14. In een goed kunstwerk moet je iets zien
wat je niet ziet maar wel voelt!
Neuroloog Prof V. Ramachandran, 1999: zintuiglijke prikkels in de hersenen die
veroorzaakt worden door het ervaren van “goede kunst” leiden tot esthetisch genot!
Edgar Fernhout - Mistig Bos (1959)

15. Kunst is het ‘realiseren van veranderingen’
(alles is al een keer gedaan is, zich afzetten tegen bestaande beelden is nodig )
Vincent van Gogh, Korenveld met kraaien, 1890
“Ik schilder niet wat ik voor mij zie maar kies met zorg kleuren om mezelf nog krachtiger
uit te drukken.” Vincent van Gogh, 1890

16. Iedereen kan een kunstwerk maken,
maar niet iedereen kan het bedenken!
De emoties die een kunstwerk oproepen
komen 50% van het beeld en 50% van de kennis over dat beeld!
Piet Mondriaan, Tableau I, 1921

17. Het is de kijker die het kunstwerk maakt!
(zet je vast kijkpatronen opzij)
Een kunstwerk roept gevoelens en emoties op bij de toeschouwer zoals
vreugde, euforie, liefde, verrassing, verbazing, afkeer, verdriet, woede, angst, …
Jan Schoonhoven Structuurrelief R62-1 , 1962
(geveild in 2010 Sotheby’s London voor €814K)

18. Geniale kunst wordt ontdekt door geniale
kunstliefhebbers!
Beschouwd als een ‘’knoeier en kladderaar ” n.a.v. COBRA
tentoonstelling in 1949 van Willem Sandberg in Het Stedelijk
Karel Appel, Mens en dieren, 1949

19. Kunst is een duurzame consumptiegoed
(levenslang kijkplezier is veel meer waard dan de prijs van het kunstwerk)
Marlene Dumas, Schoolboys, 1987
Gekocht door MuseumGoudA in 1988 voor 8.100€ en verkocht bij Sothebys in 2011 voor 1.250.000€
Alleen top van de kunstmarkt is gelijkwaardig aan de aandelen
markt en kan desnoods gebruikt worden als belegging

20. Een schilderij kun je (ook) lezen
Door naar de kleuren te kijken
- rood: liefde, onrust, energie, gevaar,
- geel: licht, vreugde, keizerlijk
- blauw: onschuld, helderheid, waarheid
- oranje: warmte, overvloed, rijkdom, erotiek
- violet: wijsheid, spiritualiteit, kracht
- groen: hoop, groei, vrede, natuur, hoop
- wit: licht, netheid, zuiverheid, leegte
- grijs: saai, ouderdom, massa, armoede
- zwart: duisternis, dood, mysterie
…naar de ordening van de compositie:
- horizontale/verticale lijnen: statisch, rust
-schuinen/krommen lijnen: dynamiek, beweeglijkheid
Erik Andriesse, Amaryllis, 1985

21. Kunst wordt door experimenteren en
vernieuwen verkregen en niet door afkijken!
Experimentele
Kunst
Vernieuwende
Kunst
Decoratie
Kunst
Herhalen van bestaande
kunstvormen
Scheppen van nieuwe
kunstvormen
(materiaal, dimensie, presentatie,
media, ervaring, …)
Vernieuwen van
bestaande kunstvormen

22. DE HEDEN KUNSTMARKT

23. Overproductie van Hedendaagse kunst in een
markt van nabij €250M*
Kunst consumptie
±5.000 verzamelaars waarvan ±250 zeer gedreven
± 40 actieve bedrijfscollecties, zie www.vbcn.nl
± 20 musea van moderne kunst
Kunst productie
±10.000 kunstenaars
Kunst distributie
± 500 galeries
± 40 kunstuitleencentra
Jaarlijkse toestroom
±450 van 10 bachelor opleidingen
±30 van 4 master opleidingen
*m.i.v. buitenlandse
en 2de markt aankopen
2de markt distributie
(van hedendaagse kunst)
± 10 veilinghuizen
± 15 kunsthandelaren
Particulieren 50% Overheid 13% Musea 4% 0verige 11%
Bedrijven 20%

24. Hoe groot is de kunstmarkt met 7 miljoen huishoudens?
- piepklein, niemand heeft kunst thuis hangen
- megagroot, niemand heeft kunst thuis hangen
Inrichter
Huis inrichten
± 500.000
Investeerder
Belegging
Geloviger
Vereert kunst
Museum fanaat
Showkoper
Status symbool
Evolution of a serious collector
©Morris Hargreaves McIntyre
Kunst behoeften verschillen van inrichten,
verzamelen, beleggen, vereren tot showen
Profiel kunstkoper
©Robert Genn
Verzamelaar
Verslaafd/Bijdrage
±5.000

25. Ere Divisie
±2%
Eerste Divisie
±5%
Hoofdklasse Amateur
>80%
Champion
League
Talent is niet genoeg, roeping om de beste
te worden is sleutel tot succes!
Kunstenaars zijn gepassioneerde beroepsbeoefenaars die status en
werkplezier als immaterieel inkomen beschouwen.
(±10.000 beeldende kunstenaars in 2013)
• Internationale herkenning
• meerdere prijzen*, ook in buitenland
• aangekocht door buitenlandse musea
• postacademisch opleiding (Rijks of Ateliers)
• meerdere galeries buiten Nederland
• regelmatig solo tentoonstellingen
• geen ZZP meer, assistenten in dienst
• inkomen >50.000€
• regionale herkenning
• groepstentoonstellingen
• lokale galerie
• beperkt BKVB steun
• inkomen <30.000€ (Jan Modaal)
• lokale herkenning, vriendenkring
• geen galerie, verkoopt uit atelier
• vaak in de bijstand of bijbaan
• haast geen inkomen uit kunst
• nationale herkenning
• publicaties en prijzen*
• enkele solo toonstellingen
• bedrijven collecties en musea
• nationale galerie
• BKVB steun, startstipendium
• inkomen ±60.000€
*Charlotte Köhlerprijs , Prix de Rome , Wolvecampprijs , David Roel prijs, Ouborg Prijs, Sandberg Prijs, Koninklijke subsidie voor vrije schilderkunst, ….

26. Champion League van de Nederlandse
hedendaagse kunst - een selectie
Marlene Dumas
Rineke Dijkstra
Michael Raedecker
Erwin Olaf
Marijke van Warmerdam
Robert Zandvliet
Joep van Lieshout
Aernout Mik

27. Nederland is vernieuwend maar verliest zijn
Rembrandt/Van Gogh/Mondriaan/Appel positie
Veilingwaarde van alle kunstvormen
wereldwijd: ± €8,1B
Christie’s Parijs Feb. ‘09
Yves Saint Laurent : €374M
François Pinault €6,5B (PPR)
Museum Venetië Palazzo Grassi
Joop van Caldenborgh: €300M (Caldic)
Museum Wassenaar in aanbouw
Sotheby’s A’dam Maart ’10
Peter Stuyvesant : €13M
Veilingwaarde van alle kunstvormen
in Nederland: ± €40M€ (0,5%)

28. 200 Ruud Empel, 359 Desirée Dolron, 439 Erwin Olaf, 481 Rineke Dijkstra, 499 Rene Daniels
Artprice veilingresultaten 2010
Veiling van Hedendaagse kunst
China snel naar top, Nederland raakt achterop
Contemporary Art Market by Auction Turnover (2012)
(born after 1945)
Art Market by Auction Turnover (2012)
Total Art Market €8,1B
Contemporary: €1,0B
The Netherlands: €4M (0,4%)

29. Marlene Dumas in
top 50 van ArtPrice
Marlene Dumas* als enige overgebleven
Nederlandse kunstenaar in top 500!
*Zuid-Afrikaanse van geboorten en Nederlands van nationaliteit
Marlene Dumas, The visitor, 1985
Veilingrecord in 2008: €4,9M
Artprice veilingresultaten 2012

30. COLLECTIE SELECTIE

31. Jaap Nanninga
Op zoek naar oerbron van het
scheppen. Kinderschets van
specht met bal
Zonder Titel, 1950

32. Ad Dekkers
70
Geen landschap maar lijnen als
uitgangspunt. Tijdloos,
symmetrie, harmonie en orde.
Zonder Titel, 1970

33. Jan Schoonhoven
Kleur keuze verboden om emotie te voorkomen.
Herhaling van =I= motief als kunstvorm
T75-T72, 1975

34. René Daniels
Titel 'Een i treurend om een punt'
transformeert werkelijkheid van het
venster tot illusie
Zonder Titel, 1983

35. Rob van Koningsbruggen
Fundamentele colorist. Kwast vermenging van
primaire kleuren in draaiende cirkel
Op zoek naar essentie van kleur!
Zonder Titel, 1985

36. JCJ van der Heijden
Wit vlak verdeeld door kruis.
Abstract wordt Figuratief.
Rust wordt Spanning!
Violet Crossing, 1985

37. Ger van Elk
Conceptuele kunst is een uitdaging voor het
intellect , het idee is belangrijker dan de uitvoering.
Het opbrengen van verf op het doek is een
terugkerend gevecht voor elke kunstenaar.
Splash & Push, 1994

38. Kiki Lamers
Grijstinten met glinsterende ogen en
treffende blik. Melancholie en rust
tezamen.
Soprano, 1999

39. Bert boogaard
Mathematische getekende Make-up doosjes met
kleuren van jelly-bean snoepjes. Voorbeeld van
Nederlandse “Contemporary Baroque” .
Palet, 2001

40. Philip Akkerman
Alleen zelfportretten om schildertechnieken en
kleurschakeringen te onderzoeken!
Zonder Titel, 2003

41. Marc Mulders
Puursang schilder die verf uiterst tastbaar
manipuleert om het “leven en lijden” van zijn
onderwerpen te versterken!
Vis, 2005

42. Henri Jacobs
Platheid van het vlak met sculpturale vormen!
Etude pour permeabilite, 2006

43. Robert Zandvliet
Landschap als inspiratie. Essentie,
vlakheid en licht in dun temperaverf!
Zonder Titel, 2006

44. Antonietta Peeters
Combineert lucht/water/licht in gestapeld
landschap ervaring met horizon als scharnier.
Zonder Titel, 2008

45. Carla Klein
Kaal landschap vanuit auto. Verf zorgt voor
perfecte fusie van abstractie en werkelijkheid.
Zonder Titel, 2008

46. Peter Vos
Minutieus geschilderde portretten van dieren die
een intieme en beklemmende sfeer oproepen.
Zonder Titel, 2008

47. Marijke van Warmerdam
Alledaagse petunia’s die tot kunst
worden verheven.
Geen Penducle, 2009

48. Berend Strik
Foto van open haard is onaf en krijgt
tweede en eeuwig leven met
borduursels van felgekleurde garens.
D.R.U., 2010

49. Charlotte Dumas
Geeft hond met een
staatsieportret menselijke
trekken!
Baley, 2010

50. Robbie Cornelissen
Intiem interieur verlaten door de
oorspronkelijk gebruikers zuigen de
kijker een illusionistische ruimte!
Meeting Room, 2010

51. Katinka Lampe
Geen tiener portret maar een
beeldconcept van een “Beauty Queen”!
Zonder Titel, 2012

52. Marien Schouten
Tegenstelling tussen het emotionele beeld
van de wond en de koelheid van de
achtergrond.
Wond, 2013

53. TOT SLOT

54. Theater ervaren
Muziek luisteren
Boek lezen
Eeuwig kijkplezier
Beeldende Kunst is eeuwig kijkplezier
Film kijken

55. In Hedendaagse Kunst zie je het vitale van
het Heden en de lijnen van het Verleden!
Dank voor jullie aandacht!