“Strategjia dhe Plani Rajonal i Veprimit për Fëmijët” për qarkun e Kukësit është dokumenti i parë lokal i përgatitur në vitin 2006 posaçërisht për fëmijët. Ky dokument ka pasur efektet e veta pozitive në drejtim të sensibilizimit të institucioneve lokale për të drejtat e fëmijëve në përputhje me Konventën për të drejtat e fëmijëve dhe kërkesat e strategjive të ndryshme Kombëtare e obligimeve që rrjedhin prej tyre.

1. 1

2. Parathënie
Qarku Kukës në zbatim të Konventës për të Drejtat e Fëmijëve me iniciativën e UNICEF ka
qenë ndër qarqet e para të Shqipërisë që ka hartuar Strategjinë Rajonale dhe Planin e Veprimit
për te Drejtat e Fëmijëve 2006-2011 duke u bërë kështu pionier i vendosjes se mekanizmave
demokratik institucional për politikë bërjen lokale për fëmijët.
Qarku ka ngritur Njësinë për të Drejtat e Fëmijëve si model pilot e cila ka shërbyer si argument
i rëndësishëm për shtrirjen e njësive te tilla në të gjithë vendin.
Gjithashtu ngritja e NJDF-së dhe Strategjia e hartuar nga Qarku Kukës në vitin 2006 i kanë
paraprirë hartimit te Ligjit të posaçëm (10347) për mbrojtjen e te drejtave te fëmijëve.
E quajmë veten te privilegjuar qe modeli ynë i suksesshëm i paraprinë vendit për hartimin dhe
monitorimin e politikave lokale për fëmijët.
Siç e dini një e treta e popullsisë së Qarkut Kukës i përket fëmijëve te moshës 0-18 vjeç (
37,933 fëmije). Prandaj Qarku i ka kushtuar vëmendje të veçantë përmirësimit të shërbimeve
për fëmijët, ngritjes se mekanizmave përkatës lokal dhe përfshirjes se tyre ne politikat lokale te
zhvillimit.
Qarku Kukës me mbështetjen e UNICEF në bashkëpunim me ALB-AID gjatë vitit 2011 ka
punuar për rritjen dhe fuqizimin e NJDF-së pranë qarkut, ku si prioritet kryesor ka qene
monitorimi i objektivave te Strategjisë lokale nëpërmjet matjes se treguesve dhe mbledhjes së
informacionit për hartimin e një data-base e cila do ti shërbejë qarkut për hartimin e politikave
cilësore lokale për fëmijët dhe përgatitjes së raporteve mbi përmirësimin e respektimit të të
drejtave të fëmijëve.
Ky raport Progresi analizon punën e bërë dhe rezultatet e arritura për përmbushjen e
objektivave të strategjisë për fëmijët 2006-2011 dhe i paraprinë hartimit te strategjisë së Re
Rajonale dhe Planit konkret te Veprimit për fëmijët 2013-2020 e cila jemi te bindur se do t’i
avancoje te drejtat e fëmijëve dhe angazhimin e njësive vendore për përfshirjen e tyre ne planet
konkrete te zhvillimit.
Duke falënderuar hartuesit e këtij Raporti, shoqatën ALB-AID dhe në veçanti UNICEF-in,
qarku Kukës konfirmon se do te vazhdoje angazhimin e tij ne drejtim te përmirësimit te
respektimit te drejtave te fëmijëve. Ai do te fuqizojë më tej strukturat e ngritura lokale dhe do
t’i jap NJDF-së një rol më të madh për monitorimin e politikave në shkallë Qarku. Qarku Kukës
do të vazhdojë të mirëpresë mbështetjen e shoqërisë civile dhe UNICEF për të çuar më përpara
arritjet në fushën e të drejtave të fëmijëve. Ai mbetet i hapur të bashkëpunojë ngusht me të
gjithë aktorët lokal dhe kombëtar.
Ibsen Elezi
Kryetar i Këshillit Qarkut Kukës
2

3. 3

4. Në faqen pas kapakut të vendoset:
Ky raport është hartuar nga Shoqata ALB-AID dhe Njësia për të Drejtat e Fëmijës (NJDF)
pranë qarkut Kukës me mbështetjen e UNICEF.
FALENDERIME
Raporti i Vlerësimit të Strategjisë Rajonale për Fëmijët dhe Planit të Veprimit i qarkut Kukës
(2006-2011) u realizua si një nismë e përbashkët e NJDF, Qarkut Kukës, UNICEF Shqipëri dhe
shoqatës ALB-AID.
Mirënjohje e veçantë i takon përfaqësuesve të administratës publike lokale dhe personave të
kontaktit në Drejtorinë e Shërbimit Social Shtetëror, Drejtorinë Arsimore Rajonale dhe Zyrat
Arsimore Has dhe Tropojë, Drejtorinë e Përgjithshme të Policisë Qarkut Kukës, Drejtorinë e
Shëndetit Publik, Drejtorinë e Spitalit Kukës, Zyrës së Statistikave pranë qarkut Kukës,
Bashkitë e Kukësit, Krumës dhe Tropojës, në të cilat funksionojnë Njësitë për Mbrojtjen e
fëmijëve, për informacionin e përcjellë pranë Njësisë për të drejtat e fëmijës.
Falënderime të veçanta për grupin e ekspertëve të udhëhequr nga Jonuz Kola dhe të përbërë nga
Mexhit Hajdari, Nazif Dokle, Gentian Palushi, të cilët grumbulluan, përpunuan dhe analizuan
informacionin duke mundësuar përgatitjen e plotë të këtij raporti.
Falënderime dhe për përfaqësuesit e zyrave të Observatorit dhe Njësisë për të Drejtat e Fëmijës
Kukës, si dhe përfaqësues të shoqërisë civile për angazhimin dhe kontributin dhe komentet që
kanë dhënë në publikimin e raportit të progresit.
Së fundi, falënderime të veçanta për mbështetjen e vlefshme të siguruar nga Arlinda Ymeraj,
përgjegjëse për politikat sociale dhe Eliana Paravani, asistente programi në UNICEF, të cilat
mundësuan pregatitjen e këtij raporti.
4

5. PËRMBAJTJA
Fjala e Kryetarit të Qarkut.......................................................................................2
Vendimi i Keshillit qarkut per publikimin e raportit...............................................3
Falënderime……………………………………………………....................... ......4
Lista e shkurtimeve.................................................................................................6
Lista e Anekseve......................................................................................................6
Qëllimet e vlerësimit dhe metodologjia............................................. ......................7
Kapitulli I:
Përmbledhje Ekzekutive.................................................................10
Kapitulli II:
E drejta e mbrojtjes shoqërore dhe pjesëmarrjes............................14
Kapitulli III: E drejta për arsim cilësor................................................................23
Kapitulli IV:E drejta e mbijetesës dhe e kujdesit
shëndetësor.............................................................................................................33
Kapitulli V: Pasqyrimi i ndryshimeve të kuadrit ligjor të drejtave të fëmijëve në
politiken sociale të Qarkut të Kukësit..................................................................40
Kapitulli VI: Konkluzione dhe Rekomandime....................................................46
Bibliografi..............................................................................................................48
Anekse....................................................................................................................49
5

6. LISTA E SHKURTIMEVE
ALB-AID
BB
KM
SHSSH
DRP
DAR
ZA
DNA
Shoqata Shqiptare e Asistencës për Integrim dhe Zhvillim Demokratik
Banka Botërore
Këshilli i Ministrave
Shërbimi Social Shtetëror
Drejtoria Rajonale e Punës
Drejtoria Arsimore Rajonale
Zyra Arsimore
Dispozitat Normative Arsimore
ISHP
KDF
Instituti i Shëndetit Publik
Konventa për të Drejtat e Fëmijëve
MASH
MD
Ministria e Arsimit dhe Shkencës
Ministria e Drejtësisë
NJDF
NJMFF
Njësia për të Drejtat e Fëmijës
Njësia për Mbrojtjen e Fëmijë dhe Familjes
OJF
PAK
PNUD
PKV
PLV
QN
SHSSH
SKF
UNICEF
VKM
Organizata Jo Fitimprurëse
Persona me Aftësi të Kufizuar
Programi i Kombeve të Bashkuara për Zhvillim
Plani Kombëtar i Veprimit
Plani Lokal i Veprimit
Qeveria e Nxënësve
Shërbimi Social Shtetëror
Strategjia Kombëtare për Fëmijët
Fondi i Kombeve të Bashkuara për Fëmijët
Vendim i Këshillit të Ministrave
Anekse:
Aneks 1: Raporti i pyetësorëve
Aneks 2: Pyetësori
Aneks 3: Tabela e numrit të popullsisë Qarkut Kukës
Aneks 4: Tabela, grafikëve me të dhëna të ndryshme
Aneks 5: Tabela që ilustrojnë varfërinë dhe fëmijët në rrezik
Aneks 6: Tabela që ilustrojnë kapitullin e shëndetit
Aneks 7: Tabelat e projekteve të zbatuara në qarkun e Kukësit nga shoqata të
ndryshme
Aneksi 8. Tabela e investimeve në rrethin Kukës për peridhën 2005-2010 në arsim
VO: Tabelat me informacione jane te përmbledhura sipas te trajtimit te te drejtave
Ndoshta duhet te vihen si anekse megjithesi shifrat e tabelave jane interpretuar ne
vendet ku ato jane.
6

7. 1 QËLLIMET E VLERËSIMIT DHE METODOLOGJIA
a. Raporti i vlerësimit, qëllimi dhe objektivat e tij.
“Strategjia dhe Plani Rajonal i Veprimit për Fëmijët” për qarkun e Kukësit është dokumenti i
parë lokal i përgatitur në vitin 2006 posaçërisht për fëmijët. Ky dokument ka pasur efektet e
veta pozitive në drejtim të sensibilizimit të institucioneve lokale për të drejtat e fëmijëve në
përputhje me Konventën për të drejtat e fëmijëve dhe kërkesat e strategjive të ndryshme
Kombëtare e obligimeve që rrjedhin prej tyre.
Si dokument i parë lokal për fëmijët, ai ka hedhur hap të madh në drejtim të ndërgjegjësimit të
institucioneve lokale për përfshirjen e fëmijëve në planet dhe programet lokale.
Duke pasur parasysh se kanë kaluar 5 vjet nga koha e hartimit të këtij dokumenti për Qarkun e
Kukësit, periudhë gjatë të cilës kanë ndodhur ndryshime dhe ka pasur zhvillime në drejtim të
përsosjes së legjislacionit për shtresat në nevoje e në veçanti për fëmijët, është e domosdoshme
që të bëhet një analizë mbi nivelin e zbatimit të kësaj Strategjie lokale për fëmijët për të
përcaktuar se çfarë duhet përmirësuar e ndryshuar në të ardhmen. Njëkohësisht ka ardhur koha
për të rishikuar planin e veprimit dhe harmonizimin e tij me strategjinë kombëtare dhe Planin e
veprimit për Fëmijë 2012-2015.
Qëllimi i raportit:
Të vlerësojë punën e bërë në Qarkun e Kukësit nga pushteti vendor, OJF, donatorë dhe aktorë të
tjerë lokal dhe kombëtar për zbatimin e Strategjisë rajonale dhe Planit të veprimit për fëmijë
2006-2011.
Objektivat e këtij raporti synojnë:
a. Te analizojë zbatimin e planit rajonal të veprimit për gjendjen e zbatimit të drejtave te
fëmijëve ne qarkun Kukës
b. Të analizojë nivelin e realizimit të të drejtave të fëmijëve nëpërmjet matjes dhe
vlerësimit të treguesve të përzgjedhur me qëllim pasqyrimin e situatës reale të zbatimit
të këtyre të drejtave;
c. Të identifikojë çështjet më kritike në nivel lokal me qëllim hartimin e rekomandimeve
për përmirësime në politikat lokale që lidhen me të drejtat e fëmijëve në të ardhmen;
përmirësimin e shërbimeve për fëmijët etje.
b. Metodologjia e hartimit të raportit vlerësues, procedura dhe pjesëmarrësit e vlerësimit.
Përgatitja e këtij Raporti Vlerësimi është bërë me përfshirjen e të gjithë aktorëve në nivel lokal
të cilët punojnë për të drejtat e fëmijëve dhe që kanë qenë të përfshirë në zbatimin e Strategjisë
Lokale. Kanë marrë pjesë përfaqësues nga bashkitë, komunat dhe institucionet e arsimit,
shëndetësisë, shërbimit sociale, punësimit, policisë, NJMFF dhe shoqatat lokale nën drejtimin e
Njësisë për të drejtave të fëmijëve pranë Këshillit të Qarkut Kukës.
Procesi i hartimit të Raportit të vlerësimit është koordinuar nga Shoqata “ALB-AID” Kukës, me
mbështetjen financiare të UNICEF-it në Shqipëri. Një ndihmë të madhe ka dhënë Observatori
për fëmijët, Zyra Kukës për mbledhjen e informacionin dhe të dhënave të këtij raporti.
7

8. Për hartimin teknik të raportit u aktivizua grup lokal i ekspertëve për fëmijët i cili ngriti grupin
e punës në bashkëpunim me shoqatën ALB-AID dhe CRU-në pranë Qarkut. Grupi i punës ka
organizuari takime dhe diskutime me specialistë të institucioneve publike, përgjegjës për
zbatimin e politikave të kujdesit shëndetësor, arsimor dhe të mbrojtjes sociale. U organizuan 2
takime me grupe me fokus të caktuar mësuesit në arsim, me institucionet e kujdesit shëndetësor
dhe me shoqërinë civile lokale të cilët diskutuan dhe komentuan për të gjitha çështjet e
paraqitura.
Stafi i NJDF-së për ti ardhur në ndihmë grupit të pune ka mbledhur të dhëna nëpërmjet një
pyetësori me nxënës i plotësor ne 10 shkolla të qarkut. Pyetësori ka pasur 4 seksione sipas te
drejtave. Te dhënat e mbledhura janë përdorur për hartimin e raportit ( Aneksi 2).
Grupi i punës hartoi një listë pyetjesh dhe treguesish, të cilët mundësuan vlerësimin e nivelit të
zbatimit të strategjisë si edhe planit të veprimit. Informacioni i mbledhur u përdor për analizën
e nivelit të zbatimit të objektivave të strategjisë dhe planit të veprimit.
c. Fokusi i raportit
Ky raport është fokusuar në drejtimet e mëposhtme si : situata aktuale dhe progresi i bërë
për mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve për periudhën kohore 2006-2011 në fusha të tilla si: a)
e drejta për mbrojtje sociale; b) e drejta për arsim; c) e drejta për kujdes shëndetësor dhe
zhvillim dhe d) e drejta për pjesëmarrje. Raporti analizon politikat vendore dhe buxhetet për të
drejtat e fëmijëve; monitorimin dhe raportimin e treguesve të progresit në zbatimin planit të
veprimit për të drejtave të fëmijëve në qarkun Kukës.
d. Çështjet kryesore të këtij raporti vlerësimi.
Ky raport vlerësimi është i përbërë nga pesë kapituj.
Kapitulli i parë – Përmbledhje Ekzekutive: Situata e të drejtave të fëmijëve në qarkun
Kukës (pasqyrë e situatës të përgjithshme të të drejtave të fëmijëve)
Kapitulli i dytë - analizohet zbatimi i objektivave të Strategjisë Rajonale për Fëmijët në
lidhje me të drejtën për mbrojtje shoqërore.
Kapitulli i tretë – analizohet zbatimi i objektivave të Strategjisë Rajonale për Fëmijët në
lidhje me të drejtën për arsim cilësor
Kapitulli i katërt – analizohet zbatimi i objektivave të Strategjisë Rajonale për Fëmijët në
lidhje me të drejtën e mbijetesës dhe kujdesit shëndetësor.
Kapitulli i pestë - analizohet në mënyrë të përmbledhur përmirësimi i kuadrit ligjor i të
drejtave të fëmijëve në Shqipëri si dhe përshkruhen mekanizmat lokale dhe rajonale që
vëzhgojnë dhe raportojnë mbi realizimin e të drejtave të fëmijëve në përputhje me
kërkesat ligjore.
Kapitulli i gjashtë - i kushtohet dhënies së rekomandimeve për institucionet dhe pushtetin
vendor për zbatimin e Strategjisë rajonale për fëmijët.
8

9. QARKU KUKËS – HARTA ADMINISTRATIVE
9

10. Kapitulli I
Përmbledhje Ekzekutive:
Situata e të drejtave të fëmijëve në qarkun Kukës
(pasqyrë e situatës të përgjithshme të të drejtave të fëmijëve)
Qarku i Kukësit shtrihet në verilindje të Shqipërisë dhe ka në përbërjen e tij 27 njësi vendore
nga të cilat 24 komuna dhe 3 bashki. Qendra administrative, politike, ekonomike dhe kulturore
e qarkut është qyteti i Kukësit. Popullsia e qarku Kukësi në fund të vitit 2011 ishte 113.196
banorë. (Sipas drejtorisë përgjithshme Gjendjes civile pranë Prefektit te Qarkut) Sipas shërbimit
Social Kukës qarku Kukës numëron 26,406 familje nga te cilat 12,269 trajtohen me ndihmë
ekonomike ose 46,4 % të cilat kanë përfituar 584.500.000 lekë në vit në formën e ndihmës
ekonomike ( Burimi Shërbimi Social Shtetëror) . Krahasuar me vitin 2006 (115 905 banorë) kur
u hartua “Strategjia dhe Plani rajonal për Fëmijët” në Kukës popullsia është ulur me 2709
banorë ose rreth 2%, kurse skemës se përfitimit të ndihmës ekonomike në vitin 2011 i janë
shtuar 110 familje (0,9%) krahasuar me vitin 2006 ku 12,159 familje trajtoheshin me ndihmë
ekonomike.
Në qarkun e Kukësit mbizotërojnë moshat e reja. Fëmijët e moshës 0-18 vjeç përbëjnë 34,5 %
të popullsisë së përgjithshme të qarkut. (37,933)
Reformat e ndërmarra nga qeveria gjatë periudhës 2006-2011 nuk kanë sjellë ndryshimet e
pritshme ekonomike. Nuk ka reduktim të numrit te familjeve që përfitojnë ndihme ekonomike,
përkundrazi ka rritje të lehtë. Treguesit e varfërisë mbeten pothuajse ne te njëjta shifra me ato te
vitit 2006. Autostrada Durrës Morinë me gjithë pritshmërinë e madhe, nuk ka sjellë zhvillimin
e dëshiruar, përveç lehtësimit të lëvizjes së njerëzve. Përkundrazi ajo ka sjellë falimentimin e
shumë bizneseve lokale, për pasoje shtimin e numrit të papunëve.
Sipas të dhënave nga Drejtoria Rajonale e Punësimit ne fund te vitit 2011 janë regjistruar 8,661
te papune. Në fakt kjo shifër nuk paraqet realitetin., pasi mënyra e përllogaritjes e përdorur
përfshinë vetëm personat e vetë deklaruar si të papunë. Ne vitin 2006 nuk janë mbledhur të
dhëna për papunësinë.
Karakteristikë tipike është lulëzimi i kazinove, bingove dhe euro-llotove. Ne fund te vitit 2011
janë shtuar me 350 % lojërat e fatit vetëm në qytetin e Kukësit. Ne Kukës ne vitin 2006 kishte
10 lojëra fati, tani numërohen 35 vetëm në qytetin e Kukësit. Ky fenomen wshtw shtrirw nw
mbarw qarkun. Të gjitha pikat e lojërave të fatit nuk zbatojnë ligjin për moslejimin e fëmijëve
nën 18 dhe nuk afishojnë tabela për fëmijët. Problem është shtrirja e pikave te bixhozit edhe
nëpër fshatra dhe frekuentimi i tyre nga fëmijët.
Ndryshime pozitive janë shënuar në infrastrukturën e arsimit, shëndetësisë dhe të mbrojtjes
sociale. Në periudhën kohore nga viti 2006 e deri tani edhe në politikat për fëmijët kanë
ndodhur ndryshime të rëndësishme që kanë pasur si objektiv përmirësimin e kushteve të jetës,
shkollës, mirë-rritjen e tyre etj.
Ndjehet një frymë e re në përgjithësi nëpër institucione për marrjen në konsideratë të
problemeve të fëmijëve Në institucionet e ndryshme shtetërore ka filluar të paktën të diskutohet
për problemet e fëmijëve. Koj tregon për rritjen e ndërgjegjësimit të institucioneve vendore në
drejtim të njohjes së të drejtave të fëmijëve. Megjithatë janë akoma larg trajtimit të këtyre
problemeve në mënyrë institucionale.
10

11. Ne vitin 2011 Njësia për të Drejtat e Fëmijëve është futur ne Strukturën e Këshillit Qarkut sipas
ligjit Nr 10347 pranë Drejtorisë se Shërbimeve Rajonale. Në Bashkinë Kukës ne vitin 2008
është ngritur Njësia për Mbrojtjen e Fëmijës dhe Familjes. Ne vitin 2011 ne Bajram Curri është
ngritur shërbimi për fëmijët me aftësi të kufizuara dhe familjet e tyre. Po kështu edhe Komuna
Surroj, Bashkia Krumë, Komuna Bicaj, Komuna Fierzë në fillim të këtij viti kanë nxjerre
vendimet përkatëse për ngritjen e zyrave për mbrojtjen e fëmijëve sipas ligjit 10347.
Por megjithatë, varfëria ekonomike, dhuna, abuzimi, cilësia e dobët e shërbimeve arsimore dhe
shëndetësore, mit-marrja etje, vazhdojnë te mbeten fenomene qe ndikojnë dukshëm ne shkelja e
të drejtave të fëmijëve, ne Qarkun Kukës.
Ndërkohe në shkollat e fshatrave cilësia e mësimdhënies ka pësuar rënie tw dukshme. Në
shkollat e qarkut vazhdon të ketë dhunë verbale. Mungojnë laboratorët për lëndët e kimisë,
biologjisë dhe fizikës. Sipas pyetësorit të plotësuar në kuadër të raportit të progresit rezulton
se në 93 % e nxënësve të pyetur në 10 shkolla të qarkut Kukës nuk kanë laborator. Shkollat
janë pajisur me kabinete informatike por duhet të theksojmë se në shumicën e shkollave ato
nuk janë funksionalë për shkak te keq përdorimit, mungesës së energjisë, mungesës se
mësuesve me arsim përkatës dhe për shkak te vjedhjes se pajisjeve. Numri i kompjuterëve për
nxënës për vitin 2010 është 1 për 56 . Interneti punon vetëm në bashkitë e qarkut, kurse ne
shkollat e komunave ai nuk funksionon pasi pajisjet janë tepër te dobëta dhe shpesh mungon
sinjali i internetit dhe energjia e dobët elektrike. Ka shumë fëmijë që punojnë veçanërisht në
fshat. Puna sezonale shpesh herë bën që nxënësit të mos frekuentojnë rregullisht shkollën.
Mungojnw shifrat pwr matjen e këtij fenomeni
Pjesa më e madhe e fëmijëve të qarkut u përkasin familjeve me ndihmë ekonomike. Numri i
pjesëtarëve të familjeve që trajtohen me ndihme ekonomike përbejnë 71 % te numrit te
përgjithshëm te popullsisë qarkut (80,302 persona u përkasin 12,269 familje përfituese të
Ndihmës Ekonomike).
Trafikimi në drejtim të Kosovës është zeruar në vitin 2011 si rezultat edhe i ndërgjegjësimit
dhe punë së strukturave të policisë përshirë bashkëpunimin me policinë e Kosovës.
Por fëmijë rom të ardhur nga rrethet tjera kryesisht Krujë dhe Fier, çdo pranverë stacionohen
me familjet e tyre në Kukës dhe përdoren nga familjarët e tyre për të lypur në rrugët e Kosovës
gjatë ditës kurse në darkë kthehen përsëri në Kukës.
Shërbimet sociale janë të përqendruara tërësisht në bashkinë Kukës. Ndërsa në njësitë e tjera
vendore të Qarkut Kukës nuk ka shërbime të tilla me përjashtim të një zyre (personi kontakti)
shërbimesh në bashkinë Bajram Curri për fëmijët me aftësi të kufizuar dhe familjen, pavarësisht
se pretendohet që ajo luan rolin e njësisë për mbrojtjen e fëmijëve ne Bajram Curri.
Me gjithë mangësitë në promovimin e Planit Rajonal të Veprimit për Fëmijët të vitit 2006,
duhet pranuar se ka përmirësim. Veçanërisht pas daljes së ligjit 10347 në vitin 2010 është
punuar jashtëzakonisht shumë në drejtim të njohjes dhe mbrojtjes së të drejtave të fëmijëve si
nga shoqata të ndryshme. Gjithashtu një rol të veçantë ka luajtur edhe Njësia për të Drejtat e
Fëmijës pranë qarkut Kukës.
11

12. Një shtytje të veçante në drejtim të përmirësimit të respektimit të drejtave të fëmijëve ka dhënë
edhe ngritja e observatorit për të drejtat e fëmijëve. Ai tashmë është bërë një faktor i
rëndësishëm në duart e shoqërisë civile për monitorimin e respektimit të të drejtave të fëmijëve
e për përmirësimin e shërbimeve ndaj tyre. Gjithashtu modelet e pilotuara me sukses në qarkun
Kukës për fëmijët janë përgjithësuar e përhapur në të gjithë qarqet e Shqipërisë.
Megjithatë, pavarësisht nga progresi i bërë deri tani, nga të dhënat e mbledhura nga NJMF-ja
dhe Observatori për të drejtat e fëmijëve në Qarkun e Kukësit, rezulton se duhet punuar më
shumë për të përmirësuar respektim e të drejtave të fëmijëve, veçanërisht në drejtim të rritjes
së transparencës dhe përfshirjes së problemeve të fëmijëve në planet e zhvillimit dhe
buxhetimit qoftë nga institucionet shtetërore ashtu edhe nga shoqëria civile.
Megjithëse ka një ligj që detyron njësitë vendore të bëjnë transparente fondet për shkollat
kryesisht për shpenzime operative, deri tani ne nuk kemi gjetur asnjë praktikë përfshirë këtu
edhe bashkinë Kukës të bërjes transparent të buxhetit operativ kosto-njësi për fëmijë. Buxheti
mbahet i fshehte, dhe justifikohen se nuk u planifikohen buxhete nga ministritë përkatëse,
megjithëse sipas ligjit te decentralizimit administrimi i shkollave varet totalisht nga njësitë
vendore.
Si në çdo rast, vlerësimi i implementimit të politikave, duket më qartë në pjesën e fondeve që
alokon çdo institucion në buxhetin e tij për zbatimin e tyre prandaj për shkaqe të mungesës së
dëshirës dhe zvarritjes, mungesës së transparencës nga ana e drejtuesve lokal, përfshirë këtu
edhe shkaqe ligjore apo strukturore, ka qenë e vështire të nxirren dhe llogariten fondet
buxhetore që institucionet e vartësisë vertikale dhe pushteti vendor kanë përdorur për të
mbështetur politikat e tyre për mbrojtjen e fëmijëve. Mungon llogari dhënia brenda
institucioneve.
Nuk kemi gjetur ndonjë formulë dhe mbështetje ligjore për detajimin e buxheteve të njësive
vendore që përdoren për përmirësimin e të drejtave të fëmijëve. Institucionet marrin grante të
kushtëzuara të cilat sipas punonjësve të njësive vendore kushtëzohen për fëmijët.
Nga vëzhgimet e bëra në terren pushteti vendor në përgjithësi nuk ka planifikuar fonde me
synime të veçanta për fëmijët por vetëm për të ofruar shërbimet kryesore për ndihmën
ekonomike, mbulimin e shpenzimeve për riparime dhe shpenzime të tjera kancelarike për
arsimin, shëndetësinë, kulturën etj.
Përveç bashkive në asnjë komunë nuk ka kopshte me ushqim apo çerdhe për fëmijët. Në rang
qarku 3209 fëmijë vijojnë kopshtin nga të cilët 1435 ne qytet dhe 1774 në fshatra.
Ka një database për rikonstruksionin e shkollave vetë për rrethin Kukës.Nuk ka të dhëna nga
njësitë vendore për buxhtin megjithëse ligji per decentralizimin e pushtetit vendor i detyron të
bëjnë transparente dhe të njoftojnë shkollat për buxhetin që vihet në dispozicion të shkollav i
cili përmbledh shpenzimet operative, kancelari etje. Ka abuzime për sa i përket cilësisë se
rikonstruksioneve të shkollave pasi ato janë tepër të dobëta dhe nuk justifikon qëllimin.Kjo
dallohet edhe me syrin e lirë të çdo qytetari. Nuk behët fjale për standardin e numrit të
nxënësve për tualete, m2 për klase etj e cila ka çuar që në mjaft shkolla të fshatit të bëhet shkak
për braktisjen e sajë nga vajzat, përveç mentalitetit.
Nuk ka një database për projektet që zbatohen për fëmijët nga shoqatat lokale, kombëtare,apo
institucione të ndryshme. Si i tillë qarku nuk është në gjendje të monitoroje nivelin e zbatimit
12

13. te politikave. Sipas një vlerësimi sipërfaqësor del se ka projekte qe dublojnë institucionet
shtetërore. Shoqatat nuk dorëzojnë raporte për punën qe bëjnë me projektet. Sipas raporteve që
hartojnë shoqatat e ndryshme për llogari te donatoreve, shifrat e përfituesve fryhen dhe sajohen
probleme që në te vërtete nuk ekzistojnë. Gjithashtu shkollat nuk kanë faqe interneti megjithëse
është zbatuar një projekt i veçantë.
Fenomeni i ndërhyrjeve për të ngritur notën apo edhe për të mundësuar kalimin nga një klasë në
tjetrën me anë të diktimit nga drejtoritë e shkollave apo edhe nga persona të ndryshëm ka
shqetësuar së tepërmi kolektivat pedagogjik të shkollave pasi ndërhyrjet variojnë që nga rangje
drejtuese deri edhe tek familjarët e mësuesve. Madje prindër te pandërgjegjshëm kërkojnë me
çdo kusht nota te pa-merituara për fëmijët e tyre duke përdorur forma tw ndryshme qw nga
ryshfeti deri tek kërcënimet.
Shoqëria civile
Një kontribut të madh për zbatimin e objektivave të përcaktuar në strategji përveç
institucioneve shtetërore si DAR, SHSSH, Njësitë Vendore, DSHP kontribut të madh kanë
dhënë shoqata “Partnerë për fëmijë”, shoqata ALB-AID, shoqata “Aleanca Kombëtare për
Fëmijët” etj.
Rekomandime





Të hartohet një Strategji dhe Plan Veprimi i Ri lokal sipas fushave përkatëse të drejtave
të fëmijëve në përputhje me kërkesat e ligjit të ri dhe planin Kombëtar te verimit për
fëmijët 2012-2015. Kjo strategji duhet te përfshije një periudhe 10 vjeçare.
Rritja e transparencës së buxheteve për fëmijët si nga njësitë vendore ashtu edhe nga
institucionet shtetërore dhe nga shoqatat e shoqërisë civile është kusht për përmirësimin
e te drejtave te fëmijëve ne Kukës.
Të inkurajohet shoqëria civile me projekte ne fushën e luftës kundër korrupsionit ne
arsim dhe shëndetësi i cili është fenomeni me i përhapur qe ndikon drejtpërdrejt ne
cilësinë e shërbimeve për fëmijët.
Inkurajimi i shoqatave të ndryshme, fondacioneve etj për të punuar për rritjen e
kapaciteteve për ofruesit e shërbimeve për fëmijët.
Të punohet me shoqërinë civile për ngritjen e grupit multi-disiplinar si një mjet i
domosdoshëm për përmirësimin e cilësisë së shërbimeve për qarkun.
13

14. KAPITULLI II
Vlerësimi i zbatimit të objektivave të Strategjisë Rajonale për Fëmijët në
lidhje me të drejtën për mbrojtje shoqërore.
E drejta e mbrojtjes shoqërore, zhvillimit dhe pjesëmarrjes
Objektivat Strategjisë Rajonale dhe Planit të Veprimit për Fëmijë 2006
 Përfshirja 90 % e grupeve vulnerabile të fëmijëve në politikat e ZSHS Kukës
 Trajnimi 100 % i të gjithë administratorëve social të qarkut
 Ngritja e rritja e një programi statistikor ku të identifikohen grupet sociale në nevojë dhe
ndjekja e gjendjes së tyre në mënyre progresive
 Rritja e cilësisë së shërbimit social: 90 % e punonjësve të jenë me kualifikim përkatës
 Rritja e mundësive financiare për shërbimin social. Mbi 30 % e buxhetit të qeverisjes
vendore të jetë në dispozicion të fondit shoqëror
 Ulja e familjeve me ndihmë ekonomike në masën 50 %
Realizimi i objektivave
I. Përfshirja 90 % e grupeve vulnerabile të fëmijëve në politikat e ZSHS Kukës
Grafiku 1: Familje ne ndihmw e konomike 2006-2011
Numri i familjeve me ndihmë ekonomike 20062011
30,000
25,000
20,000
15,000
10,000
5,000
0
27,849
26,406
9,862
9,865
2,297
Numri i
familjeve
2006
Numri
ifamiljve
2011
Familje me
nd ek të
pjesshme
2006
Familje me
nd ek të
pjesshme
2011
2,499
Familje me
nd ek të
plotë 2006
Familje me
nd ek të
plotë 2011
Në qarkun e Kukësit prej 26406 familjeve 12269 trajtohen me ndihmë ekonomike (9865 të
pjesshme, 2499 të plotë). Shuma totale e dhënë to është 584.500.000 lekë (47000 leke në vit ose
3970 leke ne muaj për çdo familje). Krahasuar me vitin 2006 (115 905 banorë) kur u hartua
“Strategjia dhe Plani rajonal për Fëmijët” në Kukës popullsia është ulur me 2709 banorë ose
rreth 2%, kurse skemës se përfitimit të ndihmës ekonomike në vitin 2011 i janë shtuar 110
familje (0,9%) krahasuar me vitin 2006 ku 12,159 familje trajtoheshin me ndihmë ekonomike.
Prej tyre në 9660 familjet të të dy niveleve të ndihmës ekonomike jetojnë 80302 frymë. Në
shumë prej këtyre familjeve ka fëmijë me aftësi të kufizuar që e rëndojnë më tej situatën.
14

15. Tabela 1: Shpenzimet publike per realizimin e te drejtes per kujdes te vecante te femijeve te
familjeve te varfra per vitet 2009 dhe 2011
Numri i
Ndihma
Nr i
personave
Numri i
Buxheti per
Vitet
ekonomike
familjeve
ne keto
femijeve ne femijet (ne 000
(ne 000 leke) perfituese
familje
keto familje
leke
a
b
c
d=c*4.2
e=c*2.2
f=(b/d)*e
2009
530,800
11,360
47,712
24,992
278,038
2010
571,000
12,718
53,416
27,980
299,095
2011
584,500
12,269
51,530
26,992
306,167
Më tej familjet me ndihmë ekonomike të plotë janë të privuar nga përfitimi 100% i ndihmës
ekonomike. Fondi i planifikuar nga buxheti i shtetit për shkak të krizës financiare nuk vjen i
plotë pranë ShSSh-së i cili është i detyruar që të bëjë një ndarje pak a shumë të barabartë mes
komunave.
Në Qarkun e Kukësit, për vitin 2011 rezultojnë 755 fëmijë me aftësi të kufizuar (207 0-6 vjeç,
349 6-15 vjeç, 199 15-18 vjeç). Prej tyre 298 janë femra (93 të moshës 0-6 vjeç, 131 të moshës
6-15 vjeç dhe 74 të moshës 15-18). Pra 2 % e numrit të fëmijëve janë me aftësi të kufizuar: të
verbër, para e tetraplegjikë dhe me paaftësi mendore dhe fizike duke çuar kështu që 604
personave kujdestarë në të shumtën e rasteve familjarë të të paaftëve tu privohet mundësia për
të kërkuar punë tjetër me pagë më të mirë për vete e familjen, për të ecur në shoqëri apo për të
gëzuar jetën si të gjithë të tjerët.
Për këtë kategori fëmijësh për qarkun e Kukësit për vitin 2011 janë akorduar 82 446 000 lekë
ose 9100 lekë për person ne muaj.
Graf 2: Paraqitja grafike e rretheve me përqindjet përkatëse të fëmijëve (15-18 vjeç) me aftësi
të veçanta, për vitin 2010.
Në skemën e përfitimit të SHSSH janë të përfshirë edhe 19 fëmijë jetimë të cilët përfitojnë
36000 lekë në vit ose 3000 lekë në muaj.
15

16. Harta 1: Përqindja e fëmijëve me aftësi të kufizuar të moshës 0-18 vjeç, në komunat përkatëse,
për vitin 2010.
Me mbështetjen financiare të UNICEF si dhe “ALB-AID” Kukës janë ngritur:
 Sektori i përkujdesjes shoqërore pranë qarkut.
 Njësia e monitorimit të drejtave të fëmijëve pranë qarkut
 Këshilli i Rajonal i Edukimit pranë Qarkut Kukës
 Zyra e mbrojtjes se fëmijëve në Bashkinë Kukës,
 Observatori për zbatimin e të drejtave të fëmijëve për qarkun pranë ALB – AID
 Bërthama e shërbimit multi-disiplinor pranë ZSHS në dobi të shëndetit mendor dhe fizik të
fëmijëve pranë Bashkisë Kukës
Në nivel qarku janë zbatuar një sërë projektesh:
 “Aktivizohuni në veprimtaritë e shkollës nëse doni që zëri juaj të dëgjohet dhe vota juaj të
numërohet.”
 Organizimi i kampeve verore.
 Fuqizimi i Njësisë për Mbrojtjen e Fëmijës dhe Familjes CFPU
 Observatori për të drejtat e fëmijëve
 Qendra e shërbimit ditor për fëmijët me aftësi të kufizua.
 Qendra sociale pranë Bashkisë Kukës që ofron shërbime për 12 fëmijë me aftësi të kufizuar.
 Është punuar më mirë në drejtim të edukimit të fëmijëve me nevoja specifike
 Që prej vitit 2011 me financim të UNICEF shoqata ALB-AID po zbaton projektin për
ngritjen dhe fuqizimin e Njësisë për të drejtat e fëmijëve.
 Po punohet që Njësia për të Drejtat e Fëmijëve të qarkut Kukës të funksionojë me kapacitet
të plotë pas përfshirjes së saj në strukturën e këshillit të qarkut.
Me gjithë zhvillimet pozitive objektivi për përfshirjen 90 % e grupeve vulnerabile të fëmijëve
në politikat e ZSHS Kukës nuk është realizuar. Këtu s’janë të përfshirë fëmijët në risk: anëtarë
të familjeve të varfra, që lypin, që punojnë, braktisin shkollën, të rrugës, të ngujuar për shkak të
16

17. gjakmarrjes, të pashoqëruar në emigracion apo që bien pre e drogës, abuzimeve dhe
kriminalitetit.
Edhe pse në vitin 2011 në krahasim me atë 2006 numri i fëmijëve të ekspozuar ndaj këtyre
rreziqeve është ulur, vazhdon të jetë problem sidomos fëmijët egjiptianë, romë e jetim.
- Fëmijët në risk
Janë evidentuar 834 fëmijë në rrezik (në kushte të vështira ekonomike, aftësi të kufizuar, që
kanë braktisur shkollën, jetim apo me prindër të divorcuar. 22 (0f.) shfrytëzohen për punë, 42
(10 f) në rrezik të lartë, 122 (80 f) në rrezik të mesëm. Numri fëmijëve rom është 64 (27 f), i
fëmijëve jetim 168 (67 f), i atyre të abuzuar 62 (12 f.) dhe me prindër të divorcuar 36 (11 f.)
a) Mbrojta dhe referimi
Nga viti 2006 e këtej, në qarkun e Kukësit janë bërë hapa përpara në drejtim të mbrojtjes
shoqërore të fëmijëve. Ne Bashkinë Kukës funksionon qendra ditore për fëmijët me aftësi të
kufizuara, e ngritur në vitin 2007 me fond të Bankës Botërore nga organizata ASED fillimisht e
financuar nga Kantonet e Zyrihut dhe të Bernes në Zvicer dhe që nga tetori i vitit 2009 nga
Bashkia Kukës.
Qendra Sociale pranë bashkisë Kukës në bashkëpunim me shoqatën ALB-AID ka identifikuar
dhe referuar disa fëmijë që i përkasin territorit të bashkisë Kukës.
Grafiku 3; Rastet e te femijeve te identifikuar dhe referuar ne nga NjMFF bashkia Kukes
Rastet e te femijeve te identifikuar dhe referuar
ne nga NjMFF bashkia Kukes
12
Identifikuar
62
Referuar (për strehim, këshillim, etj)
Gjithsesi duhet të përmendim se edhe kur referohen rastet për fëmijët në nevojë apo rrezik ka
shumë burokracira pasi duhet të plotësohen një sërë dokumentesh që rasti të marrë rrugën e
zgjidhjes. Mund të përmendim rastin e një fëmijë i cili kishte shumë kohë që ecte i lidhur dhe
shoqërohej nga gjyshja e tij. Edhe pas shumë përpjekjeve dhe thirrjeve nga NjMFF Kukës për
referimin e tij në qendrat e specializuara u desh publikimi i rastit në emisionin “Fiks fare” që ky
rast të merrte zgjidhje. Gjithsesi nga NjMFF Kukës janë referuar disa raste në qendrat
kombëtare. Policia gjithashtu ka luajtur një rol të rëndësishëm për sa i përket identifikimit dhe
referimit të rasteve të fëmijëve në risk trafikimi, abuzimi etj.
b) Fëmijët jashtë kujdesit prindëror
Në qarkun e Kukësit përbëjnë 3.9 % (0-14 vjeç). Prej tyre 0.01 % jetimë biologjikë dhe 3.8 %
jetim më një prind në një varfëri ekstreme.
17

18. Në 2011 qarku numëron1585 fëmijë jetimë (47 jetimë biologjik, 1538 me një prind prej të
cilëve 872 në rrethin e Kukësit, 290 në Tropojë dhe 376 në Has.
Grafiku 4: Numri i fëmijëve jetim (2009)
Numri i femijeve jetim biologjik dhe me nje prind
1800
1600
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
1538
872
biologjik
me një prind
376
290
47
Rajoni
Kukës
8
Rrethi Kukës
39
Rrethi
Tropojë
0
Rrethi Has
c) Fëmijët e rrugës.
Në rajonin e Kukësit 1 janë identifikuar 269 raste të fëmijëve të rrugës ose 0.7 % të fëmijëve (014 vjeç). Pjesa më e madhe e të cilëve i përkiste komunitetit egjiptian që lypnin këtej dhe përtej
kufirit. Ndonëse ky fenomen është kufizuar edhe pse nuk kemi statistika, mund të themi se ende
është i pranishëm por i përqendruar kryesisht tek fëmijët egjiptian. Ka shumë fëmijë që
punojnë, veçanërisht në fshat puna sezonale shpesh herë bën që nxënësit të mos frekuentojnë
rregullisht shkollën.
d) Fëmijët e ngujuar
Në vitin 2009 numërohen 26 fëmijë të ngujuar të cilët janë të privuar nga përfitimi i shërbimeve
dhe nevojave bazë si arsimimi. Shoqata “Partnerë për Fëmijë” ka identifikuar dhe ofruar
shërbime për rreth 220 fëmijë të ngujuar në rrethin e Tropojës të cilët janë raportuar në
Drejtorinë Arsimore Rajonale dhe në MASH për të marrë mësim në shtëpi. Gjithsesi kjo
kategori duhet parë me vëmendja nga ZA Tropoje, (sipas ASHMDF në vitin shkollor 201120112 në të gjithë Shqipërinë numërohen 35 fëmijë të ngujuar të cilët kanë qenë pjesë e
politikave të MASH për arsimin në shtëpi) 2 .
e) Trafikimi
Sa i takon trafikimit të fëmijëve, kundrejt dy rasteve të identifikuar në vitin 2006 në vitin 2010
kjo shifër është ulur në zero.
f) Fëmijët jetim
Në skemën e përfitimit të SHSSH janë të përfshirë edhe 19 fëmijë jetimë të cilët përfitojnë
36000 lekë në vit ose 3000 lekë në muaj.
1
2
Statistika të vitit 2009
Raporti vjetor i monitorimit të zbatimit të ligjit për mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve 2012
18

19. Sipas të dhënave numri i fëmijëve jetim me ndihmë ekonomike është 32. Një numër ky më i
ulët se vitet e tjera 3 . Ose nga 494 fëmijë jetim me një prind në vitin 2003, në vitin 2005 ky
numër u rrit në 1538 prej të cilëve 1192 në fshat, ndërsa në vitin 2011 kjo shifër shkoi në 1641.
Duhet theksuar se në Qarkun e Kukësit nuk ka asnjë institucion të specializuar për trajtimin e
këtij kontingjenti fëmijësh në nevojë.
Megjithëse në raport me vitin 2006 numri i fëmijëve në rrezik dhe në nevojë që duhen trajtuar
nga shteti dhe OJF-të është ulur, sërish dalim në përfundimin se mbeten një problem i
ndjeshëm.
Kapacitetet
Një ndër burimet për identifikimin e rasteve në rrezik janë administratorët social të bashkive
dhe komunave 4 por duhet të theksojmë se me gjithë trajnimet e herëpashershme për ngritjen e
kapaciteteve nga shoqëria civile dhe pushteti lokal mungojnë të dhënat për numrin e rasteve të
fëmijëve në risk. Një faktor kyç që kë çuar në krijimin e kësaj situate është edhe lëvizja e
administratorëve social në bazë të bindjeve të tyre politike.
Gjithashtu mund të radhisim se:
 Ata nuk janë të familjarizuar me treguesit dhe kategoritë e ndryshme sociale.
 Për shkak se skemat e mbrojtjes shoqërore mbulojnë me shërbime vetëm dy kategori
sociale, familjet e varfra dhe individët me paaftësi, informacioni që posedojnë komunat
dhe bashkitë i përket vetëm këtyre dy kategorive.
 Shkalla e njohjes së problemeve sociale në komunitet është shumë e ngushtë. Kategoritë
me probleme sociale të raportuara në seksionet e mbrojtjes shoqërore në bashkitë e
komunat janë vetëm ato janë brenda familjeve te varfra.
 Në shumë prej komunave dhe bashkive nuk ka të dhëna për kategori të tilla fëmijë viktimë të dhunës në familje, fëmijë të trafikuar, fëmijë të rrugës apo që punojnë. Kjo
për dy arsye. Së pari për shkak se fenomene të tilla mbahen te fshehura brenda rrethit
familjar dhe se dyti se nuk ofrohet asnjë shërbim për këto kategori. Rrjedhimisht ata
mbeten të përjashtuar.
 Edhe në rastet kur ekziston informacioni mbi kategori te ndryshme sociale, ai është
sasior. Nuk ka studime cilësore nga bashkitë, komunat apo institucione të tjera
joqeveritare mbi identifikimin e nevojave për shërbime për grupe te veçanta sociale.
 Administratorët socialë nuk janë punonjës socialë të mirëfilltë. Pjesa më e madhe e tyre
janë me arsim të mesëm dhe për me tepër nuk janë trajnuar 5 për çështje të tilla si: cilët
janë grupet nё risk, definicionet përkufizimet e grupeve në risk, format e mbledhjes së
informacionit dhe teknikat e raportimit. Kjo limiton mundësinë e organizimit të një
sistemi informacioni të saktë dhe të shpejtë dhe sigurisht dhënien e shërbimeve sipas
nevojave.
 Si përfundim, mungesa e një programi statistikor ku të identifikohen grupet sociale, si
dhe mungesa e vrojtimeve cilësore të thelluara për grupe të veçanta në nivel njësie
vendore e bën të vështirë hartimin e një plani të përkujdesjes komunitare dhe politikave
sociale rajonale.
II. Trajnimi 100 % i të gjithë administratorëve social të qarkut
 Nuk janë ngritur Komisioni për fëmijët në Këshillin e Qarkut dhe zyrat për mbrojtjen e
fëmijëve pranë bashkisë Bajram Curri.
3
Jo të gjitha komunat kanë përcjellë informacion për numrin e jetimëve pranë SHSSH
Nëpunës të Zyrës së ndihmës ekonomike dhe përkujdesjes sociale në bashki e komuna.
5
Administratorët socialë janë gjithashtu objekt të ndërrimeve të shpeshta.
4
19

20. 






Mungon një qendër qarku për mbledhjen dhe shpërndarjen e informacionit.
Pak po bëhet për analizat dhe raportimet periodike nga strukturat përkatëse.
Njësia për të drejtat e fëmijëve e qarkut nuk funksionon me kapacitet të plotë.
Administratorët socialë të komunave janë të pa profilizuar, në pjesën më të madhe me
arsim të mesëm dhe të pa trajnuar.
Shfrytëzim i fëmijëve për të punuar e lypur është evident.
Fëmijët (0- 18 vjeç) të verbër, para dhe tetra-plegjikë dhe aftësi të kufizuar mendore e
fizike përveç pagesës nuk marrin shërbim tjetër.
Jashtë çdo shërbimi janë edhe 1588 fëmijë jetim e 269 të rrugës.
III. Ngritja e rritja e një programi statistikor ku të identifikohen grupet sociale në nevojë
dhe ndjekja e gjendjes së tyre në mënyre progresive
Në raport me kuadrin e përgjithshëm rajonal të planit të verimit nuk janë realizuar:
 Trajnimet administratorëve social për zbatimin e Konventës për mbrojtjen e të drejtave të
fëmijëve.
 Identifikimi i fëmijëve me aftësi të kufizuara dhe ndërtimi i programeve për ndërhyrjet e
nevojshme e përfshirjen brenda institucioneve arsimore
 Ngritja e zyrës për monitorimin e zbatimit të Konventës për të drejtat e fëmijëve pranë
ZSHS Kukës
 Ngritja e zyrave për mbrojtjen e fëmijëve pranë bashkive Krumë e Bajram Curri
 Analiza dhe raportimi një herë në vit nga zyra MKDF për zbatimin e Konventës për të
drejtat e fëmijëve
 Raportimi një herë në 6 muaj nga ana e administratorëve socialë të komunave për
problemet e zbatimit të Konventës për fëmijët.
 Mbulimi nga ana e një specialisti në DAR/ZA zbatimin e Konventës
 Raportimi një herë në muaj i drejtorive të shkollave pranë DAR e ZA
 Ngritja pranë shkollave e grupeve për fëmijët me nevoja të veçanta
 Shtrirja e shërbimit psikologjik në shkollat në qendër të komunave
 Ngritja e një strukturë e posaçme pranë drejtorive të shërbimit shëndetësor parësor për
zbatimin e të drejtave të fëmijëve në aspektin e shërbimit shëndetësor ndaj fëmijëve
 Raportim për situatën dhe masat e marra për mbrojtjen e fëmijëve nga keqtrajtimi në
institucionet e shtetit
IV. Ulja e familjeve me ndihmë ekonomike
Ky objektiv nuk është realizuar. Numri i familjeve me ndihmë ekonomike është rritur për shkak
të rritjes së papunësisë.
Në raport me 2006 mbeten të parealizuara:
 Rritja e cilësisë së shërbimit social: 90 % e punonjësve të jenë me kualifikim përkatës
mbetet objektiv i parealizuar,
 Rritja e mundësive financiare për shërbimin social. Mbi 30 % e buxhetit të qeverisjes
vendore të jetë në dispozicion të fondit shoqëror
 Ulja e familjeve me ndihmë ekonomike në masën 50 %
- E drejta për pjesëmarrje
Në krahasim me vitin 2006 në drejtim të rritjes së pjesëmarrjes së nxënësve në veprimtaritë
shkollore në përgjithësi dhe në vendimmarrjet e tyre në veçanti, në shkollat e qarkut Kukës janë
shënuar hapa domethënës përpara.
20

21. Shoqata ALB – AID prej më se 4 vjetësh po zbaton projektin “Aktivizohuni nëse doni që zëri
juaj te dëgjohet dhe vota juaj të numërohet”, ky projekt ka synuar ngritjen e një modeli për
pjesëmarrjen e fëmijëve në vendimmarrje.
Pothuajse në të gjitha shkollat ku shoqata ALB-AID ka operuar qeveritë e nxënësve janë
funksionale. Në vitin 2006 në shkollat e qarkut Kukës qeveria e nxënësve njihej shumë pak,
ndërsa në vitin 2011 ajo është kthyer në një faktor kyç në procesin mësimor edukativ.
Megjithëse është rritur pjesëmarrja e nxënësve në vendimmarrje ato ende nuk kanë një organ të
shkruar brenda shkollës ku mund të shprehin lirshëm mendimet e tyre.
Veprimtaritë e zhvilluara kanë gjallëruar ndjeshëm jetën kulturore e artistike dhe ekstrakurrikulare, pjesëmarrja e nxënësve në këto veprimtari dhe vendimmarrjet e shkollave duke
rritur më tej rolin e qeverive të nxënësve si struktura të pavarura të këtyre institucioneve. Këto
kanë ndikuar në:
 Formimin e nxënësve me kulturë dhe shprehi demokratike
 Përfshirjen e nxënësve në vendimmarrjet e organeve drejtuese të arsimit.
Kanë aktivizuar:
 Debatin, mendimin ndryshe, idetë, talentin
 Përgjegjësinë, reagimin dhe vetëveprimin të komunitetit të nxënësve ndaj problemeve e
sfidave të shkollës e moshës.
 Bashkëpunimin me organet drejtuese e kolegjiale të arsimit, pushtetin vendor dhe
faktorë të tjerë , pa të cilin si zor të arrihej diçka serioze.
Me gjithë këto arritje zbatimi i projektit ka nxjerrë në pah mjaft probleme në terren pedagogjik
tradicional që e vinte mësuesin në qendër, të mbetjeve të theksuara të patriarkalizmit në familje,
të përvojës së paktë në lëmë të qeverive të nxënësve, ka hasur jo pak vështirësi, ka nxjerrë në
pah mjaft probleme.
 Vendin e qeverisë së nxënësve në shkollë,
 Zgjedhje të lira dhe demokratike,
 Raportin e kësaj strukture të pavarur me drejtorinë e shkollës dhe organet e saj
kolegjiale,
 objektin e punës së qeverive të nxënësve,
 vendin i koordinatorit etj.
Rekomandime të përgjithshme:
Duke qenë se objektivat e Strategjisë dhe planit rajonal të veprimit nuk janë përmbushur grupi i
punës për realizimin e tyre bën këto rekomandime:





Forcimi i mekanizmave të kontrollit për zbatimin e ligjit për të drejtat e fëmijëve.
Te rritet përgjegjësia nga institucionet lokale dhe njësite e qeverisjes vendore për
zbatimin e ligjeve qe kane ne fokus të drejtat e fëmijëve.
Te ndërgjegjësohen te gjithë aktoret dhe vete fëmijët nën nismën: “Çështja e fëmijëve
është çështje e të gjithëve”.
Rritja e kërkesës për bashkëpunim tek partnerët për zbatimin e marrëveshjeve qe kanë
te bëjnë me mbarëvajtjen dhe zbatimin e politikave për realizimin e te drejtave te
fëmijëve.
Njësitë e pushtetit vendor të marrin përgjegjësitë që ju takojnë në ngritjen e Njësive për
Mbrojtjen e fëmijëve dhe mbështetjen financiare në përputhje me dinamikën e nevojave
të fëmijëve në komunitetin e tyre dhe mbi bazën e përgjegjësive Kushtetuese dhe
ligjore.
21

22. 
Njësia për të drejtat e fëmijëve pranë qarkut të mundësoje krijimin e një sistemi bazë
të dhënash për grupet sociale në nevojë si dhe krijimin e një sistemi vlerësimi e
monitorimi të nivelit të varfërisë duke bërë dhe rekomandimin për shërbime shoqërore.

Ndryshimet në programet e ndihmës ekonomike me adresim më të mire ndaj nevojave
të fëmijëve dhe ndryshimi i masës së pagesës ndikojnë drejtpërdrejt në zbutjen e
varfërisë dhe parandalimin e fenomeneve sociale që prekin fëmijët e varfër.

Bashkëpunimi lokal dhe rajonal i pushtetit vendor dhe OJF-ve dhe krijimi dhe
funksionimi i rrjeteve sociale është domosdoshmëri për njohjen e të drejtave të fëmijëve
dhe mbrojtjen e tyre.

Aplikimi i modelit të “Shtëpive familje” edhe në njësitë vendore të Qarkut të Kukësit
është i domosdoshëm.
22

23. Kapitulli III
Vlerësimi i zbatimit të objektivave të Strategjisë Rajonale për Fëmijët në
lidhje me të drejtën për arsim cilësor
E drejta e fëmijëve për arsim 2006 – 2011
I. Qëllimi dhe përmbajtja e raportit
Gjatë periudhës 2006-2011 është punuar për zbatimin e Strategjisë rajonale dhe Planit të
veprimit për fëmijët në qarkun e Kukësit, në mbështetje të legjislacionit shqiptar dhe disa
strategjive që kanë në qendër të vëmendjes plotësimin e të drejtave të fëmijëve si Strategjia
kombëtare e zhvillimit të arsimit, Strategjia kombëtare për fëmijët, Strategjia e zhvillimit të
qarkut të Kukësit në mbështetje të OZHM dhe Strategjia rajonale e zhvillimit të arsimit bazë në
qarkun e Kukësit.
Qëllimi i këtij raporti është të analizojë se si strategjitë e hartuara e të miratuara dhe organizmat
e ngritura po fokusohen në:
 shtrirjen e shërbimit arsimor, me synim rritjen e tërheqjes së fëmijëve në arsimin
parashkollor, uljen e braktisjes së shkollës në arsimin e detyruar dhe rritjen e tërheqjes
në arsimin e mesëm të nxënësve që mbarojnë arsimin e detyruar, në pasurimin e bazës
materiale didaktike e laboratorike, në përmirësimin e aftësive profesionale dhe trajnimin
e mësuesve, uljen e numrit të mësuesve pa arsim përkatës si dhe në përmirësimin e
infrastrukturës shkollore.
 përmirësimin e cilësisë së shërbimit arsimor, me synim rritjen e rezultateve lëndore e
edukative, sidomos të fëmijëve më të margjinalizuar nga braktisja e fshehtë në arsimin
bazë.
Burimet e hartimit të raportit janë të dhënat zyrtare të Drejtorisë Arsimore Rajonale Kukës për
treguesit e zhvillimit të arsimit bazë, dokumentet e veprimtarisë së Bordit Rajonal Këshillimor
të Prindërve të qarkut Kukës si dhe informacione të Shoqatës ALB-AID me seli në Kukës.
Raporti, krahas artikulimit të qëllimit e përmbajtjes së tij, do të përmbajë analizën e gjendjes së
përgjithshme të të drejtave të fëmijëve në rajon, aspektet gjinore të të drejtave të fëmijëve në
edukim, informacion të thelluar për grupet e fëmijëve në nevojë, aksesin ndaj shërbimit arsimor
si dhe një listë rekomandimesh për të ardhmen.
II. Gjendja e të drejtave të fëmijëve në edukim në qarkun e Kukësit
Tabela e treguesve 2006-2010-2015, sipas Strategjisë së Arsimit bazë të qarkut Kukës
TREGUESIT
1
2
3
4
2006
2010
Plani
2010
Fakti
2015
Numri i nxënësve për shkollë
Përqindja e shkollave me më pak se 100 nxënës
Përqindja e nxënësve të regjistruar në klasën e parë,
që janë 6 vjeç në fillim të vitit shkollor
Përqindja e nxënësve të regjistruar në klasën e parë
203
28
74
250
15
85
243
7
73
300
2
95
50
75
88
90
23

24. që kanë ndjekur kopshtin të paktën një vit
Përqindja e nxënësve që kanë braktisur shkollën
Përqindja e vajzave që kanë braktisur shkollën
Numri i orëve të munguara për nxënës
Numri i nxënësve për mësues
Përqindja e mësuesve pa arsimin përkatës
Përqindja e mësuesve pa arsimin përkatës në ciklin
e ulët
Përqindja e mësuesve pa arsimin përkatës në ciklin
e lartë
Përqindja e orëve të munguara nga mësuesit
kundrejt të gjitha orëve mësimore
Numri i punonjësve psiko-socialë
Numri i nxënësve për një klasë
Përqindja e nxënësve që zhvillojnë mësim në klasat
kolektive
Përqindja e shkollave që punojnë me dy turne
Përqindja e nxënësve që e kanë shkollën më shumë
se 30 minuta larg nga shtëpia
Numri i kompjuterëve për nxënës
Përqindja e shkollave me palestër
Përqindja e shkollave me bibliotekë
Përqindja e shkollave me laborator të kimisë
Përqindja e shkollave me laborator të fizikës
Përqindja e shkollave me laborator të gjuhëve të
huaja
Përqindja e shkollave me banjë
Përqindja e shkollave me banjë veç për vajzat
Përqindja e shkollave me ujë të pijshëm
Përqindja e shkollave me linjë telefonike
Përqindja e nxënësve që përsëritin klasën
Përqindja e nxënësve që përsëritin klasën në ciklin
e ulët
Përqindja e nxënësve që përsëritin klasën në ciklin
e lartë
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
3
3,7
16,5
18
39
24
1,5
2
10
24
25
15
1.4
2.2
12
19.5
31
19.2
0,5
1
8
30
20
10
41
25
39
20
1,56
1
1
0,5
5
20
18
10
25
10
4
21
22
35
30
5
10
25
5
30
7
30
0
35
1ë1400
15
25
14,9
15
0
1ë500
20
50
30
30
20
1ë56
15
60
14.9
15
0
1ë100
35
90
75
75
50
75
50
54
2
3,34
2,56
90
75
80
20
2
2
78
65
55
5
1.3
0.9
100
100
100
50
1
1
2,36
2
0.4
1
Për periudhën në shqyrtim, gjendja e të drejtave të fëmijëve në qarkun e Kukësit ka
përmirësime të dukshme. Këtë e kanë mundësuar një sërë faktorësh:
1. Qeveria shqiptare, në harkun kohor të pesë viteve në shqyrtim, ka ndërmarrë një sërë
reformash thelbësore në të mirë të plotësimit të të drejtave të fëmijëve në edukim, më të
rëndësishmet e të cilave janë:


Kalimi i sistemit arsimor bazë nga modeli 8-vjeçar në modelin 9-vjeçar, duke krijuar
hapësira për një formim më solid lëndor e edukativ të fëmijëve dhe për t`i përgatitur më
mirë ata për arsimin e mesëm.
Ministria e Arsimit dhe e Shkencës ka hartuar e po zbaton në të gjithë sistemin e arsimit
para-universitar dy projekte madhore: Arsim cilësor e të barabartë për të gjithë dhe
24

25. 



Braktisja zero e shkollës. Zbatimi i këtyre projekteve në qarkun e Kukësit ka
përmirësuar si aksesin e fëmijëve për të marrë shërbimin arsimor, ashtu edhe cilësinë e
formimit dhe të përgatitjes së tyre arsimore.
Rritja e motivimit financiar të mësuesve e të drejtuesve të shkollave në masën 40-50%.
Pajisja e 60% të shkollave me kompjuterë dhe lidhja e internetit në 40% të shkollave,
duke bërë që numri i nxënësve për 1 kompjuter nga 1400/1 të ulet në 56/1. Në shkollat e
qytetit janë ngritur laboratorët virtualë, të cilët po ndihmojnë nxënësit në përvetësimin
më të mirë të programit mësimor, përmes përdorimit të teknologjisë së informacionit.
Përpjekjet e suksesshme për menaxhimin e shkollës nëpërmjet planit të ri shkollor me
fokus arritjet e nxënësve, gjë që ka bërë që rendimenti i mësimit të rritet në masën 10%,
Vazhdimi dhe futja në sistem e punës së mësuesve nëpërmjet objektivave të arritjeve të
nxënësve, veçanërisht objektivave minimale të domosdoshme të të nxënit, gjë që ka bërë
të mundur uljen e numrit të nxënësve me vështirësi në të nxënë në masën 5 % dhe uljen
e analfabetizmit në popullatën shkollore në masën 0.5 %.
2. Në nivel qarku janë zbatuar një sërë projektesh, që e kanë renditur Kukësin ndër
prodhuesit e modeleve që po zbatohen në nivel kombëtar:






Projektet për zbutjen e braktisjes së fshehtë, që u vijnë në ndihmë fëmijëve me vështirësi
në të nxënë janë zbatuar me sukses, si nga DAR Kukës, me mbështetjen e Unicef-it,
ashtu edhe nga organizata të tjera si “Partner për fëmijët”, me mbështetjen e Komisionit
Evropian, duke ulur numrin e nxënësve me vështirësi në të nxënë. Në kuadrin e zbatimit
të këtyre projekteve, vëmendja është fokusuar në vlerësimin e hapave të ndërmarra në
shkolla në zbatim të udhëzimeve të MASH-it për reduktimin e braktisjes së fshehtë dhe
në hartimin e rekomandimeve për përshkallëzimin e qasjes së kësaj dukurie në punën e
shkollave dhe të drejtorive të tyre, si dhe në organizimin e kurseve mësimdhënëse me
mbi 200 nxënës në nevojë, kryesisht në zonat rurale.
Projektet për përmirësimin e menaxhimit të shkollës përmes Planit vjetor e zhvillimor
me fokus arritjet e nxënësve.
Projektet për hartimin dhe zbatimin e objektivave lëndore minimale të domosdoshme të
të nxënit.
Projektet për ndërtimin dhe përdorimin e teknologjisë së informacionit në arsim (EMIS).
Në zbatim të projektit madhor të MASH-it për uljen në zero të braktisjes fizike të
shkollës nga fëmijët, në bazë edhe të rekomandimeve të studimit të kryer nga DAR
Kukës për këtë dukuri, janë hartuar dhe po zbatohen plane veprimi për shkollat dhe
DAR-in e ZA-të e qarkut për uljen e saj.
Rritja e kontributit të prindërve në edukimin e fëmijëve po bëhet jo vetëm nëpërmjet
organizmave prindërore në shkollë, por edhe organizmave prindërore koordinuese si
Bordi Rajonal Këshillimor i Prindërve pranë DAR-it dhe Këshilli Rajonal i Arsimit
pranë Qarkut Kukës, të cilat kanë intensifikuar veprimtarinë e nëpërmjet zbatimit të
projekteve të mbështetura nga Unicef-i.
Zbatimi i këtyre reformave ka sjellë përmirësimin e shërbimit arsimor, gjë që shprehet në rritjen
e arritjeve të nxënësve si në aspektin lëndor, ashtu edhe në atë edukativ, që ka të bëjë me
sjelljen e fëmijëve dhe vlerat morale e sociale të tyre.
3. Me gjithë punën e bërë, problematika e të drejtave të fëmijëve në qarkun e Kukësit ende
është e ngarkuar me mosrealizime, të cilat ndikojnë në formimin e përgjithshëm të tyre dhe në
25

26. pajisjen me aftësitë e nevojshme për të përballuar arsimimin e mëtejshëm dhe përshtatjen në
tregun e punës.
Problemi kryesor në plotësimin e të drejtave të fëmijëve në edukim në qarkun e Kukësit është
cilësia ende e dobët e shërbimit arsimor, e parë kjo si në aspektin e aksesit që siguron sistemi
për të gjithë fëmijët, ashtu edhe për cilësinë e produktit arsimor.
Edukimi parashkollor
Shkalla e regjistrimit neto në arsimin e detyruar në qarkun e Kukësit, në sipas rretheve, është në
nivel më të lartë krahasuar me qarqet e tjera. Rrethet kanë përkatësisht këtë shkallë regjistrimi:
Kukësi 80,8%, Hasi 80,25%, Tropoja 78,1%.
Grafiku 4. Shkalla e regjistrimit neto në arsimin e detyruar sipas rretheve, qarku i Kukësit, viti
2009
Grafiku 5: Numri i kopshteve dhe numri i fëmijëve në arsimin parashkollor.
Numri i kopshteve 2006-2011
93
100
80
52
60
40
50
31
14
20
20
23
7
0
Numri i kopshteve 2006
Kukës
Viti 2006
Nr
Rrethi
1
Kukës
2
Has
3
Tropojë
4
Qarku
Numri i kopshteve 2011
Has
Tropojë
Qarku
Numri i kopshteve
31
14
7
52
Numri i fëmijëve në kopshte
1722
541
448
2711
26

27. Viti 2011
Nr
Rrethi
1
Kukës
2
Has
3
Tropojë
4
Qarku
Numri i kopshteve
50
20
23
93
Numri i fëmijëve në kopshte
1851
647
711
3209
a) Në nivel qarku, përqindja e tërheqjes së fëmijëve 3-6 vjeç në edukimin parashkollor
për rrethin e Kukësit është 34%, në zonat rurale 27 % dhe në zonat urbane 50 %, duke
qenë ndjeshëm nën mesataren e vendit, e cila është në shifrat 44 %. Zonat rurale janë më
të zbuluara për nga shtrirja e shërbimit të arsimit parashkollor. Në edukimin
parashkollor 6 komuna nuk kanë fare kopsht për fëmijët dhe 6 komuna të tjera kanë
vetëm nga 1 kopsht. Në këtë pikë përmirësimet kanë qenë të pakta e të ngadalta. Në
harkun kohor të pesë vjetëve numri i fëmijëve në kopshte është rritur me rreth 500
fëmijë në nivel qarku.
Një ndihmesë për përfshirjen e fëmijëve 3-6 vjeç në edukimin parashkollor ka luajtur
edhe shoqata “Partnerë për Fëmijë” e cila ka zbatuar disa projekte në qarkun e Kukësit.
Gjithashtu përmirësime ka në numrin e nxënësve të klasës së parë që kanë ndjekur
kopshtin të paktën një vit, përqindja e të cilëve ka arritur në 88%, nga 76% që ishte në
vitin 2006.
Përmirësime ka në aplikimin e metodologjive të përparuara të mësimdhënies e edukimit
në këtë nivel të arsimit, si zbatimi i standardeve dhe metodologjia “Hap pas hapi”, që
kanë mundësuar përparimin e fëmijëve në zotërimin e koncepteve bazë për moshën si
dhe në aftësitë për jetë sociale, sidomos në qytete.
Në zbatim të një udhëzimi të posaçëm të Ministrisë së Arsimit dhe të Shkencës, për të ndihmuar
fëmijët që nuk kanë ndjekur kopshtin të përgatiten më mirë për klasën e parë dhe të fitojnë
aftësitë e domosdoshme sociale, janë ngritur klasa përgatitore, të cilat kanë treguar efektivitet.
Grafiku 7: Numri i fëmijëve që kanë ndjekur klasa të tilla është si më poshtë:
Numri i femijeve qe kane ndjekur klasa pergatitore
2011
300
245
250
200
150
100
50
147
109117
78
73
44
22
30
53
46
18
20 6 20 6
0
Kukës
Has
Gjithsej
Tropojë
Vajza
Fshat
Qarku
Vajza
Viti 2011
27

28. Nr
1
2
3
4
Rrethi
Kukës
Has
Tropojë
Qarku
Gjithsej
147
78
20
245
Vajza
73
30
6
109
Fshat
44
53
20
117
Vajza
22
18
6
46
b) Në arsimin bazë, në aspektin e aksesit për fëmijët 6-16 vjeç, problem mbetet braktisja e
shkollës. Në qarkun e Kukësit kjo dukuri është në shifrat 1.4 %, krahasuar me 1.2 % e
mesatares në nivel vendi. Tendenca e përgjithshme është ulja e numrit të nxënësve që braktisin
shkollën. Në vitin 2006 braktisja ishte në shifrat 2.4% ose 1% më e madhe se në vitin 2011.
Planet e veprimit të shkollave, në bashkëpunim me qeverisjen vendore, duket se po
funksionojnë. Në shifra shqetësuese mbetet braktisja e shkollës nga vajzat, sidomos në klasat e
larta të arsimit bazë. Ajo shkon në 2.2%, nga 3.3% që ishte në vitin 2006, me një përmirësim
prej 1.1%.
c) Për të bërë analizën dhe për të vlerësuar cilësinë e shërbimit arsimor ndaj fëmijëve 6-18 vjeç
është e udhës të nisemi nga arritjet e nxënësve, nga shkalla e zhvillimit fizik, njohës e
emocional të tyre, që vjen si rezultat i përvetësimit të programeve mësimore dhe edukative në
shkollë dhe jashtë saj.
 Analfabetizmi në popullatën shkollore është ende prezent, me gjithë punën e orientuar
drejt fëmijëve që nuk dinë të shkruajnë e të lexojnë. Aktualisht 2% e nxënësve që janë
në bankat e shkollës janë analfabetë. Krahasuar me vitin 2006 numri i nxënësve
analfabetë në shkolla është ulur me 0.9%. Kjo ka ardhur nga zbatimi i planeve të punës
së diferencuar me fëmijët me vështirësi në shkrim e lexim si dhe nga zbatimi i
projekteve që kanë synuar këtë kategori fëmijësh. Tendenca është për uljen e mëtejshme
të analfabetizmit në popullatën shkollore. Nuk ka të dhëna për fëmijët deri në 18 vjeç që
janë jashtë sistemit arsimor.
 Një tjetër dukuri negative që është e dukshme në aspektin e arritjeve të nxënësve është
braktisja e fshehtë. Kjo konsiston në faktin se një pjesë e konsiderueshme e nxënësve
(të dobët) nuk merren në konsideratë nga mësuesit në procesin mësimor, braktisen dhe
nuk arrijnë të plotësojnë objektivat minimalë të domosdoshëm të të nxënit. Këta nxënës
mbarten nga klasa në klasë dhe u jepet edhe dëftesa e lirimit, ndërsa, realisht kanë
dobësi të theksuara në formimin e tyre, në aftësitë për të lexuar e shkruar si dhe për të
kryer veprimet elementare matematike. Një projekt i mbështetur nga UNICEF-i, është
zbatuar nga DAR Kukës me këtë kategori fëmijësh dhe rezultatet kanë qenë
impresionuese, sidomos në lëndën e gjuhës shqipe dhe të matematikës në klasat fillore
të arsimit bazë.
Një testim i arritjeve të fëmijëve në plotësimin e objektivave minimale të domosdoshme të të
nxënit, i zhvilluar gjatë vitit 2010 në 10 shkolla të rrethit Kukës, qytet e fshat, jep këtë
panoramë:
Nr
1
2
3
4
5
6
Lënda
Matematikë
Gjuhë shqipe
Histori
Biologji
Kimi
Fizikë
Përqindja e fëmijëve që janë përgjigjur pozitivisht
85
90
86
90
83
72
28

29. 7
Dituri natyre
95
Këto rezultate janë 5-10% më të larta se në vitin 2006. Më shumë kujdes është bërë në punën
me nxënësit me prapambetje në të nxënë në lëndët Gjuhë shqipe e Matematikë. Kjo përvojë po
shtrihet edhe për lëndët e tjera të programit mësimor si Histori, Gjeografi dhe Edukatë
shoqërore.
III. Aspekte gjinore të të drejtave të fëmijëve në edukim
Ky faktor do të analizohet në dy aspekte:
 Aspekti i braktisjes së shkollës
 Aspekti i kalueshmërisë dhe diplomimit deri në arsimin e mesëm
1. Braktisja vajza-djem
Gjatë vitit 2010 është ulur numri i djemve dhe i vajzave që braktisin shkollën. Në total kjo ulje
është me 1% dhe te vajzat ulja është me 1.1%.
2. Kalueshmëria e vajzave në shkollë, krahasuar me djemtë
Në rrethin e Kukësit për vitin shkollor 2009-2010 kalueshmëria në total është 97.5%, ndërsa
vajzat kanë kaluar në masën 98.4%. Në fshat kalueshmëria në total është 97.2%, ndërsa vajzat
kanë kaluar në masën 98.1%.
Nuk ka diferenca të ndjeshme midis djemve dhe vajzave për sa i përket kalueshmërisë në
arsimin e detyruar. Bie në sy një fakt pozitiv se në arsimin e detyruar kalueshmëria e vajzave
është më e mirë se e djemve.
V. Aksesi ndaj edukimit
1. Raporti i komunitetit ndaj shërbimit arsimor
Plotësimi i të drejtave të fëmijëve në edukim lidhet me autonominë e shkollës, me partneritetin
midis aktorëve të komunitetit shkollor dhe midis shtetit e shoqërisë civile, me hapësirën që kanë
në dispozicion aktorët komunitarë të edukimit për të qenë pjesë e vendimmarrjes në politikat
rajonale arsimore.
Me gjithë përmirësimet, këto probleme mbeten të zgjidhura pjesërisht.
Vetëm në 10% të shkollave të qarkut funksionojnë qeveritë e nxënësve. Falë një projekti të
zbatuar nga Shoqata “Viktimat e minave e të armëve”, me mbështetjen e UNICEF-it, në këto
shkolla nxënësit po bëjnë që të dëgjohet zëri i tyre për problemet e shkollës dhe po organizojnë
veprimtari të larmishme për ndërgjegjësimin e fëmijëve për të qenë aktivë e kurajozë në
zgjidhjen e problemeve të tyre. Ndërkaq, në shkollat e tjera qeveritë e nxënësve nuk janë
vepruese.
Ka lëvizje pozitive për përfshirjen e prindërve në edukim, sidomos në shkollat e qyteteve, si
rrjedhojë e zbatimit të një projekti nga DAR Kukës, me mbështetjen e UNICEF-it. Bordi
Rajonal Këshillimor i Prindërve që po funksionon prej dy vjetësh pranë DAR Kukës po shtron
probleme të rëndësishme të edukimit të fëmijëve, duke përmirësuar ndjeshëm vendimmarrjen
institucionale në shërbim të të drejtave të fëmijëve.
Por në shkollat e fshatrave kjo lëvizje është e zbehtë, duke bërë që roli i prindërve në plotësimin
e të drejtave të fëmijëve të jetë në nivele të ulëta.
29

30. Me një udhëzim të MASH-it pranë shkollave janë ngritur Bordet e shkollave. Këto organizma
komunitare në shkollë ende nuk po sjellin ndonjë ndikim të dukshëm në përmirësimin e
menaxhimit të shkollave dhe në plotësimin më të mirë të të drejtave të fëmijëve në arsim. Në
shkollat e qyteti Bordet e shkollave janë disi më aktive dhe po angazhohen në hartimin e
miratimin e Planeve të drejtorive të shkollave si dhe në mbështetjen me fonde të prindërve të
një varg veprimtarish edukative në shkollat e tyre. Në shkollat e fshatit bordet e shkollave janë
ngritur në letër, por nuk janë funksionale. Mbetet detyrë e rëndësishme vlerësimi i punës së
deritanishme të bordeve të shkollave dhe hartimi i rekomandimeve për fuqizimin institucional
të tyre për t`i bërë efikase.
Pranë Këshillit të qarkut Kukës është ngritur dhe po funksionon Këshilli Rajonal i Arsimit, i cili
ka për mision koordinimin e kontributeve të të gjithë aktorëve me përgjegjësi në edukim për të
zgjidhur më mirë problemet e të drejtave të fëmijëve për arsim cilësor. Veprimtaria e këtij
organizmi pritet të realizojë më shpejt dhe më mirë treguesit e planifikuar në Strategjinë e
Arsimit të qarkut Kukës.
2. Problemet kryesore të aksesit në edukim
a) Infrastruktura
Gjatë vitit 2010 në qarkun e Kukësit në drejtim të sistemit arsimor janë investuar 121.662 në
mijëra lekë, kryesisht këto investime janë realizuar në rikonstruksione objekte shkollore dhe
ndërtime objektesh të reja. Të ndara sipas rretheve, nga totali i investimeve që janë realizuar në
shkallë qarku përqindjen më të lartë të investimeve për vitin 2010 e zë rrethi Has me 63.3%,
ndërsa rrethi Kukës me 11.06% dhe Tropoja me 12.7%. Për sa i përket investimeve në pajisje
për biblioteka shkollore janë realizuar në vlerën e 1175ë në mijëra lekë. Është për tu theksuar se
gjatë vitit 2010 për arsimin në rrethin Tropojë investimi prej 493ënë mijëra lekë për pasjen me
biblioteka shkollorë nuk është realizuar për arsye të mos përdorimit në kohë të fondeve.
Me gjithë investimet e bëra për përmirësimin e infrastrukturës shkollore, ende ka probleme të
cilat vështirësojnë përmirësimin e cilësisë së edukimit të fëmijëve. Godinat shkollore,
përgjithësisht, janë të amortizuara dhe larg standardeve që ka përcaktuar shteti ynë për to. 90%
e tyre nuk kanë banjë moderne për djem e për vajza, uji i pijshëm mungon në më shumë se 50
% të shkollave, më shumë se 40% e shkollave nuk kanë rrjet elektrik dhe shkollat e fshatit nuk
kanë linjë telefonike.
Është shtuar numri i shkollave që kanë biblioteka me literaturë të përshtatshme për edukimin e
fëmijëve, nga 25% në 60%. Vetëm 15% e shkollave, ose 3% më shumë se në vitin 2006, kanë
palestra dhe terrene sportive në shërbim të mësimit të edukimit fizik dhe të zhvillimit të
veprimtarive sportive, që fëmijët i duan shumë. Në 85% të shkollave mungojnë laboratorët
bashkëkohorë për zhvillimin e lëndëve bazë shkencore, me një përmirësim prej 15%.
b) Klasat kolektive
Si rezultat i lëvizjeve masive të popullatës drejt zonave fushore e urbane, në fshat ka rënë
ndjeshëm numri i nxënësve për klasë. Në këto kushte janë krijuar klasa kolektive, ku dy-tri
klasa zhvillojnë mësim me të njëjtin mësues në lëndë të ndryshme. Kështu, vetëm në rrethin e
Kukësit mësojnë në klasa kolektive 2223 fëmijë ose 22% e numrit të përgjithshëm të nxënësve,
prej të cilëve 1460 në ciklin e ulët dhe 763 në ciklin e lartë. Kjo dukuri ka ulur ndjeshëm
cilësinë e arritjeve të nxënësve. Mendimi i përgjithshëm është që duhet të eliminohen klasat
30

31. kolektive përmes përqendrimit të shkollave të ciklit të lartë të arsimit 9-vjeçar. Për këtë janë të
nevojshme:
 Kryerja e një studimi për nevojën e përqendrimit të shkollave.
 Përmirësimi i infrastrukturës rrugore në fshatrat e thella.
 Vendosja e transportit komunal të nxënësve.
 Listimi i nxënësve që do të sistemohen në konviktet e qyteteve.
c) Mësuesit pa arsim përkatës
Problemi më shqetësues për cilësinë e shërbimit arsimor është mungesa e mësuesve të
kualifikuar për të dhënë mësim, sidomos në shkollat e fshatit. Nëse do të konsiderojmë mësues
të kualifikuar vetëm mësuesit me arsim të lartë, për rrethin e Kukësit, aktualisht gjendja
paraqitet si më poshtë:
 Mësues pa arsim përkatës gjithsej: 31%, ose 6% larg objektivit për vitin 2010. Në
krahasim me vitin 2006, përmirësimi është 11.2%.
 Mësues pa arsim përkatës në arsimin fillor: 19.2%, ose 4% larg objektivit për vitin 2010.
 Mësues pa arsim përkatës në arsimin 9-vjeçar: 39%, ose 14% larg objektivit të
përcaktuar për vitin 2010.
Me gjithë përmirësimet që kanë ndodhur, shifrat janë ende larg objektivave të përcaktuara për
vitin 2010.
Siç shihet, sfida më e madhe për të plotësuar të drejtën e fëmijëve për edukim cilësor mbetet
përmirësimi i nivelit profesional të mësuesve.
d) Financimi i shkollave
Financimi i shkollave vazhdon të mbetet në nivele të ulëta. Mungon transparenca e fondeve në
shërbim të arsimit. Komuniteti shkollor dhe Bordet e shkollave nuk kanë në dispozicion fondin
për çdo shkollë.
Pjesa mbizotëruese e shpenzimeve shkon për pagat e personelit mësimor. Transferta e
pakushtëzuar, e cila do të mund të lehtësonte kushtet e të nxënit është kaq e pakët sa është tejet
pak. Po aq tejet të pakta janë paratë që shkollat përfitojnë prej burimeve të brendshme të
bashkive e komunave.
Fondet e pamjaftueshme që niveli lokal u veçon shkollave ka për pasojë cilësi të dobët të
mirëmbajtjes së godinave shkollore dhe mosrespektim të normave të konsumit të pajisjeve
shkollore dhe të mjeteve mësimore, por, ndërsa në disa zona të tjera, prindërit shtrëngohen të
mbushin disi nevojat financiare të shkollave, në qarkun e Kukësit ky kontribut është kaq i vogël
sa nuk sjell ndonjë ndryshim në kushtet e të nxënit.
VI. Rekomandime
1. Prioritete dhe objektiva në arsim për plotësimin e të drejtave të fëmijëve deri në vitin 2015
 Rritja e frekuentimit të fëmijëve në arsimin parashkollor: 70 % për fëmijët 3-6 vjeç dhe
100 % për fëmijët 5 vjeçar.
 Rritja e frekuentimit të nxënësve në arsimin fillor: Ulja e braktisjes së shkollës, sidomos,
për fëmijët e varfër, romë dhe të ngujuar si dhe për vajzat.
 Rritja e cilësisë së mësimdhënies: Rritja e numrit të mësuesve me arsim përkatës.
 Shtrirja e sistemit të arsimit profesional dhe orientimi i tij drejt kërkesave të tregut
 Përmirësimi i efektivitetit të administrimit: 100 % e drejtuesve të shkollave të kenë
kryer kurse në shkolla për drejtim e administrim të shkollës.
 Rritja e mundësive financiare të sistemit arsimor: Mbi 30 % e buxhetit të qeverisjes
vendore të jetë në dispozicion të arsimit.
31

32. 2. Sfidat
a) Politikat për arsimin
Platforma e zhvillimit afatgjatë të arsimit të jetë një dokument konsensual, i miratuar nga
Kuvendi i Shqipërisë.
Çdo iniciativë, projekt e investim në arsim të orientohet nga interesi i arsimimit të fëmijëve, i
plotësimit të të drejtave të tyre për zhvillim.
Drejtuesit, specialistët dhe mësuesit të përfshihen në statusin e nëpunësit civil, me qëllim që të
zbatohen kritere profesionale në trajtimin, emërimin e menaxhimin e tyre dhe të shmanget
dukuria e sjelljes politike me stafin e arsimit.
Projektet dhe iniciativat për zhvillimin e arsimit në qarkun e Kukësit të integrohen në zhvillimet
rajonale ndërkufitare me Kosovën dhe Maqedoninë.
b) Zhvillim institucional
Në përcaktimin e politikave arsimore rajonale kërkohet më shumë autonomi për rajonet.
Shkollat duhet të kenë autonomi të përzgjedhin stafin mësimdhënës e ndihmës dhe të kenë në
dispozicion buxhetin e vet, i cili të administrohet në bashkëpunim me organizmat komunitarë
në shkollë dhe të jetë në funksion të zbatimit të projekteve që do të rritin rezultatet e nxënësve.
Shkollat me numër të vogël nxënësish dhe me klasa kolektive nuk janë efektive, prandaj është i
nevojshëm përqendrimi i tyre.
c) Zhvillim njerëzor
Plotësimi i nevojave të institucioneve arsimore me mësues me shkollë të lartë mësuesie kërkon
ndërgjegjësimin e të rinjve të preferojnë këtë profesion, fuqizimin e shkollave të mesme në
qendër të rretheve të qarkut si dhe mekanizma motivuese për të rinjtë që vendosin të vazhdojnë
degët e mësuesisë.
Trajnimi dhe kualifikimi në shërbim i mësuesve duhet të përmirësohet e të bëhet më efektiv,
duke e lidhur me procedurat e testimit, certifikimit dhe motivimit profesional e financiar.
Shkollat e larta duhet të marrin më shumë përgjegjësi për trajnimin në punë të mësuesve dhe të
drejtuesve të shkollave.
d) Zhvillim shoqëror
Drejtimet kryesore ku mund të përqendrohet puna për zhvillimin e shoqërisë civile, me qëllim
rritjen e kontributit të saj për fëmijët, mendojmë, janë:
Ndërgjegjësimi i komunitetit për nevojën e përfshirjes së tij në mbrojtjen dhe realizimin e të
drejtave të fëmijëve.
Advokim më i fuqishëm pranë institucioneve shtetërore dhe qeverisjes vendore për të zbatuar
detyrat e tyre në interes të fëmijëve.
Rritja e kapaciteteve të prindërve, nënave dhe baballarëve për trajtimin dhe edukimin
bashkëkohor të fëmijëve.
Fuqizimi i organizatave vendore që operojnë në fushën e fëmijëve.
Mbështetje me fonde e projekteve të shoqërisë civile dhe iniciativave të saj për përmirësimin e
gjendjes së të drejtave të fëmijëve në rajon.
32

33. Kapitulli IV
Vlerësimi i zbatimit të objektivave të Strategjisë Rajonale për Fëmijët në
lidhje me të drejtën e mbijetesës dhe kujdesit shëndetësor në qarkun e
Kukësit.
E drejta e mbijetesës dhe e kujdesit shëndetësor
I. Vështrim i përgjithshëm.
Sistemi shëndetësor në Qarkun e Kukësit kryesisht është publik. Shteti siguron pjesën me të
madhe të shërbimeve që i ofrohen popullatës në fushën e promocionit, parandalimit,
diagnostikimit dhe kurimit. Sektori privat mbulon shërbimin farmaceutik, në pjesën më të
madhe atë stomatologjik . Funksionojnë klinika diagnostikuese të syve analizash të gjakut të
përqendruar në Kukës.
Shërbimi shëndetësor diagnostikues dhe kurues është i organizuar në dy nivele: shërbimi
parësor dhe ai spitalor dytësor.
Shërbimet e shëndetit publik dhe promocionit ofrohen në kuadrin e shëndetit parësor.
Mbështeten dhe mbikëqyren nga ISHP
 Funksionon DSHP (Drejtoria e Shëndetit Publik) e cila koordinon të gjitha shërbimet
shëndetësore të qarkut. Si drejtori të veçanta funksionojnë: Drejtoria spitalore dhe
Drejtoria e kujdesit shëndetësor parësor.
 Në qarkun e Kukësit niveli shërbimit shëndetësor përfaqësohet nga 4 qendra spitalore (2
në Kukës, 1 në Bajram Curr 1 në Krumë) dhe 3 shtëpi lindje (1 për çdo rreth) Pranë
qendrës spitalore të Kukësit funksionon dhe poliklinika e specialiteteve.
 Për çdo 1000 banorë në rrethin e Kukësit shërbejnë 1, 3 mjekë, shifër e barabartë me 60
% të standardeve evropiane.
 Mesatarja e numrit të shtretërve për banorë në qarkun e Kukësit është 8 herë më e vogël
se ajo e republikës dhe rreth 15, 6 herë më të vogël se ajo e Evropës
 Numri i lindjeve në qarkun e Kukësit (2010) ishte 99, ai vdekjeve 48 si pasojë, rritja
natyrore e popullsisë për këtë vit ishte me 51 frymë.
nr
Treguesit
Rr. Kukës
Rr. Has
Rr. Tropojë
Qarku
1.
2.
3.
4.
5.
6,
7.
Nr. i banorëve
Nr i mjekëve
Nr. banor - mjek
Nr. infermiere e mami
Nr. banor – infer. - mami
Farmaci me kontratë
Farmaci pa kontratë
60 521
28
2161
141
429
8
o
20931
10
2093
40
523
1
0
28 380
14
2027
109732
52
2110
3
0
12
0
Në qendrat shëndetësore përfshihen shërbime të tilla si:
shërbimi i mjekut të familjes,

konsultori i gruas,

konsultori i fëmijës,

reparti mjekim–injeksioneve,

laboratori klinik–biokimik, bakteriologjik,

radiolog dhe Kimist Ushqimore,

shërbimi i higjienës dhe epidemiologjisë, etj.
33

34. Raporti infermierë- mami për banorë (2009)
Nga 25 komuna që ka qarku 9 (Margegaj, Lekbibaj, Tropojë, Bujan, Fierzë, - Bytyç, Llugaj, të
rrethit të Tropojës; Malëzi, Bushtricë të rrethit të Kukësit janë më mirë se standardi (1
infermiere- mami për 270 banorë) në numrin e infermiereve për banorë. 16 të tjerat (Krumë,
Golaj, Gjinaj, Fajza të rrethit të Hasit; Shtiqën, Tërthore, Surroj, Arrën, Kalis, Grykë e Çajës,
Shishtavec, Zapod, Topojan, Ujmisht Bicaj të rrethit të Kukësit) e janë shumë larg këtij
standarti.
Harta numer 2: Raporti 1 mjekë : banorë sipas komunave (2009 - 2011)
nr
1.
2
3.
4.
5.
6
7.
8.
9.
10.
11.
12.
Komuna
Bushtricë
Golaj
Zapod
Margegaj
Bajram Curri
Shishtaveci
Topojani
Fierza
Lluga
Kruma
Bicaj
Lekbibaj
2009
4063
3874
3093
3005
2728
2653
2597
2464
2260
2190
2145
2122
2011
4144
2635
3138
2961
2045
2647
2605
2341
2221
2192
2895
2038
34

35. 13.
14.
15.
16.
17.
18.
19
20.
21.
Bytyç
Fajza
Bashkia Kukës
Malëziu
Tropojë
Shtiqën
Tërthore
Bujan
Surroj
2095
2077
2047
2025
1855
1823
1661
1541
2130
2105
2080
2632
3950
1829
1793
1112
1524
2138
4. Mbështetja buxhetore
Ndërkohë për vitet tjera nuk ka të dhëna, për vitin 2010 për të gjithë qarkun nga 589 217 000
lekë investime të planifikuara vetëm 15, 440 000 lekë ose 2, 62% i takonin sektorit të
shëndetësisë dhe nga 484 069 000 lekë të realizuara vetëm 5 217 000 lekë apo 1, 08 % i
takonin kësaj fushe të shërbimeve ndaj popullatës.
Te
planifikuara
total Qarku
Viti
2010
Te
realizuara
total Qarku
Shendetesia
total
Shendetesia
te realizuara
Perqindja per shendetesine
nga totali i shpezuar per
qarkun
589 217 000
15, 440 000
484 069 000
5 217 000
1.08
Prej tyre asnjë lekë nuk është parashikuar dhe realizuar për zonat rurale të këtyre rretheve.
Investime për shëndetësinë për vitin 2010 në 000 lekë
nr Investime në lekë
1 Të planifikuara
- Nga këto për shëndet.
2. Të realizuara
- Nga këto për shëndet.
Qarku
589 930
15 440
484 096
5 217
Rr. Kukës
236 589
4 440
215 858
1 120
Rr Has
151 699
9 190
125 429
4 097
Rr Tropojë
200 930
1 810
143 809
0 000
II. Objektivat e Strategjisë dhe Planit rajonal të veprimit të vitit 2006:
1. Ulja e vdekshmërisë foshnjore
2. Përmirësimi i shëndetit të nënës
3. Luftë HIV/AIDS, malaries dhe sëmundjeve tjera
3. Niveli i realizimit të objektivave
a. Ulja e vdekshmërisë foshnjore
Situata e respektimit së drejtës së fëmijëve për kujdes shëndetësor, në qarkun e Kukësit në krahasim e
vitin 2006, ka shënuar përmirësime.
Për vitin 2010, në qarkun e Kukësit, vdekshmëria foshnjore ka qenë 4 për 000 për moshën 0-5 vjeç dhe
5 për 000 për moshën 0-1vjeç kundrejt 22,8 për 000 në vitin 1 2006. Kjo ulje e vdekshmërisë foshnjore
në rang qarku, ka ardhur si rezultat i:




mbulimit më mirë të qarkut me personel mjekësor të mesëm dhe të lartë,
identifikimit të hershëm të sëmundjeve tek fëmijët e trajtimit në kohë të dhe metoda
bashkëkohore fëmijëve të sëmurë.
trajtimit të rasteve të rënda në spitalet e specializuara më të afërta.
përmirësimit të ushqyerjes së fëmijëve duke mos pas më asnjë rast të formës së rëndë në
këtë drejtim dhe organizimit të fushatave ndërgjegjësuese nga ana e drejtorisë së
shëndetit publik në zonat rurale.
35

36. 














vaksinimit 100% të fëmijëve, krahasuar me shumë të meta e mangësi me të cilat është
përcjellë ky proces gjatë vitit 2006.
Në krahasim me vitin 2006, kur të gjitha komunat e qarkut nuk mbuloheshin me mjekë
të përgjithshëm, sot të gjitha mbulohen me mjekë të tillë, disa madje dhe më shumë se 2
mjekë.
Është përmirësuar monitorimi i gjendjes shëndetësore nëpërmjet krijimit të ambienteve
shëndetësore për këtë qëllim, përmirësimit të të ndjekjes dinamikës së parametrave
fiziologjikë, që përcaktojnë ecurinë normale të shëndetit të fëmijëve dhe plotësimit më
mirë me bazë të nevojshme materiale të konsultoreve të fëmijëve në rajon
Rol të rëndësishëm për nxitjen e organeve e strukturave lokale për mbrojtjen e të
drejtave të fëmijëve, përkitazi të së drejtës së tyre për kujdes shëndetësor e mbijetesë ka
luajtur Observatori i drejtave të fëmijëve i ngritur në Kukës që në tremujorin e katërt të
vitit 2009.
Ky përmirësim ka ardhur edhe si pasojë e punës së konsultoreve të fëmijës drejtim të
edukimit shëndetësor të nënave për mirërritjen e fëmijëve sidomos për moshën 0 – 2
vjeç. Në rrethin e Kukësit funksionojnë 22 tilla në atë të Hasit 32, ndërkohë” që për
rrethin e Tropojës ka informacion vetëm për aktivitetin e tyre e jo për numrin e tyre në
krahasim të 10 të tillave, për të gjithë qarkun në vitin 2006. Në harkun kohor të një viti
në to janë bërë 10 741 vizita.
Rëndësi i është kushtuar vaksinimit të foshnjave brenda afateve të përcaktuara.
Me gjithë përmirësimet problemi i trajtimit të fëmijëve dhe zhvillimit fizik të tyre në
moshën 1 – 2 vjeç mbetet problematik.
Megjithëse pranohet se ushqyerja e fëmijëve për këtë moshë është përmirësuar dhe raste
të kequshqyerjes nuk ka, ende nuk ka struktura monitorimi dhe studimi në shkallë qarku
për të dhënë një mendim të saktë rreth këtij problemi dhe rekomandimet përkatëse. Për
pasojë nuk ka masa nga institucionet e shërbimit shëndetësor parësor për ndërhyrje në
raste të tilla
Nuk ka trajnime të stafit shëndetësor dhe materiale informative mbi komponentët e
ushqyerjes në gji, kohën e futjes së ushqimeve tjera plotësuese dhe komponentëve
diadetik.
Ende vazhdon mentaliteti, sipas të cilit, fëmija çohet te doktori vetëm në raste ekstreme
të sëmundjes.
Në një emision të Televizionit Top-Channel të datës 20.11. 2011, u kumtua se 19 % e
fëmijëve qarqeve Shkodër dhe Kukës, janë anemikë për shkak të mungesës së hekurit në
gjak. Ky informacion edhe pse nuk mund të merret krejtësisht i saktë duhet të jetë
shkak për t’u vënë në pozita alarmi e gjithë hierarkia e organeve përgjegjëse të shëndetit
publik.
Problem mbetet edhe pamjaftueshmëria jodike për shkak të mos konsumimit të kripës
jodizuar nga ana e fëmijëve.
Nuk mbahen shënime për lëndimet jo aksidentale dhe vdekjet e dyshimta.
Edhe pse tashmë pranë Qendrës spitalore të Kukësit funksionon pavioni i sëmundjeve
infektive për fëmijët, ende jemi larg për të folur për zbatimin e ligjit për parandalimin e
sëmundjeve infektive te fëmijët e arsimit parashkollor e shkollor në zonat rurale.
E pakënaqshme paraqitet edhe situata higjieno - sanitare e kopshteve dhe shkollave të
zonave të thella, ku vërehet mungesa e kanalizimeve të ujrave të zeza, ujit të pijshëm,
ajrosje etj.
36

37. 






Nga 197 nxënës të anketuar në 7 shkolla të tre rretheve të qarkut 121 prej tyre pohojnë
se nuk ka ujë të rrjedhshëm në shkollat e tyre, 3 pohojnë se nuk ka tualet në shkollën e
tyre, 54 se nuk funksionojnë këto anekse.
Mungojnë plane konkrete për fushata sensibilizuese e stabilizuese.
Largësia nga qendrat shëndetësore ato spitalore, infrastruktura e vështirë rrugore dhe
mungesa e transportit, influencojnë negativisht për t’u ardhur në ndihmë në kohë
fëmijëve të sëmurë për pasojë dhe në shëndetin e tyre.
Ende në qark nuk ka pediatër të specializuar. Ky nivel i shërimit pediatrik, në një
mënyrë se tjetër ndikon në shërbimin shëndetësor ndaj fëmijëve.
Edhe pse mjaft shkolla kanë infermiere dhe stomatologë, këto shërbime janë shumë
mungesa . Kështu nga 197 të anketuar në 7 shkolla të qarkut të të 3 rretheve 178 nuk e
dinë se ekziston ky shërbim në shkolla, 116 prej tyre nuk janë paraqitur asnjëherë te
dentisti për dy muajt e fundit, 152 nuk dinë se ka infermiere në shkollë dh 134 se mjeku
i familjes nuk është dukur asnjëherë në shkollë.
Por sipas këtyre anketimeve edhe psikologjik si shtrirje dhe cilësi lë shumë për të
dëshiruar.
Kundrejt kuadrit të përgjithshëm të Planit rajonal të veprimit të vitit 2006 nuk janë
realizuar: futja e shërbimit të detyruar të shërbimit stomatologjik në shkolla, ngritja e
skuadrave mjekësore të lëvizshme për të ofruar shërbime shëndetësore ditore në zonat e
thella, informatizimi i problemeve të fëmijëve në qarkun e Kukësi, ri organizimi i
shërbimeve dentare, mjekësore dhe psikologjike në shkolla, përmes krijimit të
shërbimeve multidisplinore, krijimi bërthamës së shërbimit multidisiplinor pranë ZSHS
në dobi të shëndetit mendor dhe fizik të fëmijëve, kontroll periodik një herë në 6 muaj i
fëmijëve me sëmundje ngjitëse, skuadra mobile me mjekë specialistë që bëjnë
diagnostikimin e e fëmijëve një herë në vit. Le për të dëshiruar puna për organizimin e
fushatave sensibilizuese për HIVAIDS, edukimin seksual, shtatzëninë dhe të ushqyerit
e fëmijës.
b. Përmirësimi i shëndetit të nënës
Në vitin 2005, vetëm në rrethin e Kukësit nga 989 lindje të regjistruara, ka pasur 13 vdekje të
fëmijëve të porsa lindur dhe 261 aborte nga të cilët 115 të planifikuara.
2011, sipas raporteve të Drejtorive të shërbimit publik të rretheve nuk ka asnjë rast aborti për
moshën nën 18 vjeç. Në rrethet Tropojë dhe Has nuk ka asnjë lindje të gjallë nën peshë ndërsa
në rrethin e Kukësit janë evidentuar 6 raste nga 794 lindje të regjistruara. Këto informacione
duhet merren me rezervë, kur njohim mentalitetin që dënon pa mëshirë vajzat që eventualisht
mbeten shtatzënë dhe që detyrohen të abortojnë në kushtet e një konspiracioni absolut. Kjo gjë
mund të çojë në mosnjohjen e rasteve të aborteve në fshehtësi, jashtë qendrave shëndetësore
dhe një personel të pakualifikuar.


Ky përmirësim i shëndetit të nënës ka ardhur edhe si pasojë e punës së konsultoreve të
gruas në drejtim të edukimit shëndetësor të nënave gjatë periudhës së shtatzënisë. Në
krahasim me 10 konsultore për nënën dhe fëmijën që kishte gjithë qarku në vitin 2006
(Kukësi renditej i dyti në republikë për lindshmëri) sot në rrethin e Kukësit funksionojnë
22 të tilla në atë të Hasit 31 ndërkohë që për rrethin e Tropojës ka informacion vetëm
për aktivitetin e tyre e jo për numrin e tyre dhe në harkun kohor të një viti në to janë
bërë 4859 vizita.
Është rritur niveli i kulturës shëndetësore në familje dhe shoqëri, nëpërmjet fushatave
sensibilizuese dhe medias.
37

38. 








Është rritur kapja e shpejtë të patologjisë së barrës nga personeli mjekësor,
Ka përmirësime në drejtim të krijimit të mjedisit të ngrohtë e human në shtëpi e shoqëri
ndaj grave shtatzëna.
Ndikim të konsiderueshëm në përmirësimin e shëndetit të nënës dhe krijimin e një
opinioni mbështetës për të, ka pasur dhe veprimtaria e Njësisë për Mbrojtjen familjes e t
Fëmijës pranë Bashkisë Kukës e mbështetur nga shoqata ALB –AID.
Problem mbetet pamjaftueshmëria jodike te gratë për shkak të mos konsumimit të
kripës së jodizuar që pasohet me ndërlikime të rënda te gratë shtatzëna.
Ka mungesa të pajisjeve bashkëkohore për trajtimin e ndërlikimeve gjatë periudhës së
shtatzënisë .
Kukësi ka vetëm 3 qendra materniteti të cilat edhe pse në zonat me dendësi të madhe të
popullsisë, për arsye të largësisë nuk arrijnë të shfrytëzohen prej shumicës së grave që
vazhdojnë të lindin në kushte të papërshtatshme dhe asistencë të grave të afërme të tyre.
Kur është fjala për shëndetin e nënës, në qarkun e Kukësit duhet të kemi parasysh
mentalitetin e zonave rurale të kësaj hapësire ku jetojnë mbi 60 % të banorëve, ku
kontrollet mjekësore të nënave shtatzëna ose jo vendosin burrat e jo vetë të sëmurat.
Këtu duhet shtuar dhe kufizimet dhe ndrojet e vetë grave për të kuptuar dhe insistuar në
të drejtën e tyre.
Akoma vërehen diferencime në kujdesin e nënave në vartësi të gjinisë së fëmijës së
lindur. Gjë që ndikon si në shëndetin e nënës ashtu edhe të fëmijës.
Me që të dhënat që kemi në dorë nuk janë unike dhe të plota për të tre rrethet e qarkut
Kukës, po paraqesim vetëm tabelën e aktivitetit të konsultorit të gruas dhe atë të
qendrave shëndetësore dhe ambulancave të rrethit të Kukësit për vitin 2010.
Shërbimi stomatologjik ne te gjitha shkollat e qarkut mungon
Konsultori i gruas
Nr.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Emërtimi
Numri i konsultoreve
Numri i mjekëve në konsultore
Numri i mamive në konsultore
Numri i vizitave
Nga këto:
Numri i vizitave gjinekologjike
Numri i vizitave obstetrike
Prej tyre me mjekë
Numri i vizitave të para obsetrikale
Nga këto:
- 0 – 13 javë
- 14 – 28 javë
- Mbi 28 javë
Numri i grave me barrë patologjike
Nga këto
- nefropali
- anemi
rrethi
22
22
6
1942
qyteti
1
1
6
1743
fshati
21
21
199
513
922
922
211
318
907
195
15
154
57
31
131
49
57
16
97
41
39
15
34
8
18
6
16
4
10
2
6
38

39. 9,
- rrezik dështimi
- Të tjera
Sëmundje gjinekologjike
- Infeksione të pleviksit të sipërme
a. endometrite
b.parametrite
- Infeksione të rrugëve
a. vaginite
b. cervicite
- Infeksione transmetuar në rrugë seksuale
- Sterilitet
12
23
289
54
55
3
36
113
17
6
5
8
17
169
34
25
20
18
74
9
4
3
4
6
120
20
30
1
18
39
8
2
2
Qendrat shëndetësore dhe ambulancat
nr
A.
1.
2.
3.
4.
B.
1.
2.
3.
4.
C.
Emërtimi
Rrethi ( A + B )
Qendra shëndetësore
numri vizitave
Vizita deri 14 vjeç
- Nga këto nën 1 vjeç
Vizita mbi 14 vjeç
- nga këto mbi 60 vjeç
Vizita në banesë
Ambulanca
Numri I vizitave
Vizita deri 14 vjeç
-nga këto nën 1 vjeç
Vizita mbi 14 vjeç
Nga këto mbi 60 vjeç
Vizita në banesë
Numri mjekëve në qendrat shëndetësore
Numri I mami – inferm. në qendrat shëndet.
Numri mami – inferm në ambulanca
Gjithsej
87
15
53 652
9626
2116
44026
24694
1502
72
10810
3588
964
7222
3746
2232
26
66
85
Qyteti
3
1
Komuna
84
14
3556
506
25 310
11972
36
2
1096
458
98
638
860
30
9
31
4
6070
1610
18716
12722
1466
70
9714
3130
866
6584
2886
2202
17
35
81
c. Luftë HIV/IDS, malaries dhe sëmundjeve tjera
 Ndërkohë që për parandalimin e malaries dhe sëmundjeve të tjera epidemike është
punuar relativisht mirë duke mos pas rast rreziku të tilla, problem edukimit shëndetësor
në drejtim të përdorimit të drogave dhe HIV/AIDS – it, mbetet thuajse në nivelin e
përshkruar në Strategjisë dhe Planit rajonal të veprimit të vitit 2006.
 Vazhdon të mbisundojë opinioni i përgjithshëm se këto probleme nuk janë shumë
serioze për qarkun Kukës, ndërkohë që ka mungesë totale informacioni. Nga qendrat
shëndetësore të rretheve raportohet për 0 raste të identifikuara të përdorimit të lëndëve
narkotike tek fëmijët e moshës deri më 18 vjeç.
39

40. 


Janë ndërmarr vazhdimisht fushata sensibilizuese, takime në të dy ciklet e shkollave 9 vjeçare e ato të mesme kundër duhanit, alkoolit, drogave, për mbrojtjen nga HIV/AIDS,
SST, IST, shëndeti mendor, stresi etj
Edukimi shëndetësor për HIV/AIDS është kufizuar brenda disa konkurseve në shkollat 9
– vjeçare të qyteteve Kukës, Krumë e Bajram Curr. Për edukimin seksual në kuadrin e
programeve mësimore e jashtë tyre po bëhet tepër pak.
Kjo situatë mund të çojë në mungesën e ndërgjegjësimit që mund të pasohet me rreziqe
të mëdha për shëndetin e kësaj moshe.
Rekomandime:
 Në nivele të pushtetit vendor dhe organet shëndetësore, të krijohen struktura të
përhershme të monitorimit për kujdesin shëndetësor ndaj fëmijëve nënave dhe
parandalimin e HIV/AIDS-it.
 Të krijohen modele tip informacioni të hollësishëm për të gjithë institucionet
shëndetësore që japin mundësinë që të njihet gjendja e shërbimit shëndetësor për të
gjitha nivelet në çdo moment të dhënë.
 Të bëhet shpërndarje më e drejt e punonjësve të shëndetësisë për banorë për të përfituar
të gjithë në mënyrë të barabartë.
 Të ngushtohet raporti mjekë - banorë dhe infermierë/mami – banorë.
 Të përmirësohet, infrastruktura spitalore dhe e të gjithë institucioneve të tjera
shëndetësore.
 Të organizohet shërbimi mobil i specialistëve në zonat rurale.
 Të intensifikohet propaganda shëndetësore me të gjitha mjetet e mundshme mediatike,
verbale, figurative, garuese etj.
 Të punohet më shumë për promovimin e kulturës dentare dhe përmirësimit të cilësisë së
tij në shkolla dhe në zonat rurale.
KAPITULLI V :
Pasqyrimi i ndryshimeve të kuadrit ligjor të drejtave të fëmijëve në politiken
sociale të Qarkut të Kukësit.
1. Kuadri institucional dhe decentralizimi.
Plotësimi dhe përmirësimi i kuadrit ligjor si një ndër rekomandimet e Strategjisë dhe Planit
Rajonal të fëmijëve, është kompetencë e institucioneve qendrore shtetërore si Parlamenti,
Qeveria dhe Ministritë përkatëse. Në këtë këndvështrim në periudhën 2006-2010 ka pasur
shumë nisma dhe janë miratuar një sërë ligjesh apo përmirësime ligjore si dhe janë marre
Vendime te ndryshme nga Qeveria të cilët synojnë/ përmirësimin respektimit të drejtave të
fëmijëve.
Ndryshimi thelbësor ka sjellë Ligji Nr. 10347 datë 4.11.2010 “Për mbrojtjen e të drejtave të
fëmijës”. Me anë të këtij ligji sigurohet mbrojtje e veçantë ligjore dhe institucionale e të
drejtave të fëmijës mbi bazën e Kushtetutës dhe akteve ndërkombëtare; merren masa për
ushtrimin e të drejtave mbi bazën e zhvillimit të personalitetit bazuar në interesin më të lartë të
tij; sigurohet jetesa, mbijetesa dhe zhvillimi i fëmijës si dhe sigurohet bashkëpunimi ndërmjet
strukturave dhe autoriteteve qendrore e vendore dhe organizatave që mbrojnë të drejtat e
fëmijëve. Po kështu gjatë periudhës 2006-2010 janë bërë përmirësime ligjore në fushën e
shëndetit publik, mbrojtjen e fëmijëve nga abuzimi dhe shfrytëzimi seksual, procedurave për
40