Bài dạy sinh viên Y4 có kèm handout.

1. LÀM MẸ AN TOÀN
QUẢN LÍ THAI
Ths. BS. TRẦN LỆ THỦY
Giảng viên ĐHYD
Email: tlthuy@yahoo.com
Đối tượng SV Y4

2. BIÊN SOẠN THEO:
- “HƯỚNG DẪN QUỐC GIA VỀ CÁC DỊCH VỤ CHĂM SÓC SKSS
2009”- BỘ Y TẾ
- CỔNG THÔNG TIN ĐiỆN TỬ BỘ Y TẾ www.moh.gov.vn

3. Links to:
Powerpoint and Handout
http://www.slideshare.net/tlthuy

4. MỤC TIÊU
 ĐỊNH NGHĨA LÀM MẸ AN TOÀN
 CÁC BiỆN PHÁP CỤ THỂ GIÚP LÀM MẸ
AN TOÀN
 VẤN ĐỀ CẦN LƯU Ý TRONG CHĂM SÓC
SK THIẾT YẾU
 VỆ SINH THAI NGHÉN
 4 CÔNG CỤ CHÍNH ĐỂ QUẢN LÍ THAI

5. LÀM MẸ AN TOÀN

6. ĐỊNH NGHĨA
 Làm mẹ an toàn là những biện pháp được
áp dụng để đảm bảo sự an toàn cho cả
người mẹ và thai nhi, giảm tỉ lệ tử vong và
bệnh tật ngay từ khi người phụ nữ còn mang
thai, trong khi sinh và suốt trong thời kỳ hậu
sản

7.  KHHGĐ
 Chăm sóc người mẹ trước, trong và sau khi
sanh
 Thông tin, giáo dục, truyền thông, tư vấn để
cung cấp kiến thức về SKSS
 Phát hiện và xử trí kịp thời những trường
hợp bất thường
CÁC BiỆN PHÁP

8. CHĂM SÓC TRƯỚC SANH
 Nên khám thai định kì
 Tiêm phòng uốn ván
 Bổ sung viên sắt và acid folic để chống thiếu
máu.
 Giáo dục cho thai phụ về chế độ dinh dưỡng,
lao động, nghỉ ngơi, vệ sinh thai nghén bao
gồm cả vấn đề sinh hoạt tình dục.

9. CHĂM SÓC TRƯỚC SANH
 Phát hiện những bất thường của thai nhi
 Những trường hợp cá biệt
 Chuyển tuyến kịp thời những thai kì nguy cơ
 Cấp cơ sở phải xử trí được những biến
chứng sản khoa không quá phức tạp
 Bệnh nội khoa

10. CHĂM SÓC TRONG CHUYỂN DẠ
 Khai thác các yếu tố của mẹ và thai
 Diễn biến của chuyển dạ
 Tiên lượng cuộc đẻ - xử trí thích hợp
 Bệnh nội khoa
 Vết mổ cũ
 Tăng co
 Tư vấn trong khi chuyển dạ:

11. CHĂM SÓC TRONG THỜI KÌ HẬU SẢN
 Băng huyết sau sanh
 Theo dõi chặt chẽ bà mẹ và trẻ sơ sinh ngay
sau khi sinh
 Tư vấn sau khi sinh
– nuôi con bằng sữa mẹ, chăm sóc trẻ sơ sinh, sự
phát triển của trẻ sơ sinh
– sinh lý bình thường trong thời kỳ hậu sản
– chế độ dinh dưỡng, vệ sinh, BPTT sau sinh.

12. Các bất thường trong khi có thai,
trong chuyển dạ và hậu sản
 Xuất huyết trong ba tháng đầu, giữa, cuối
 Băng huyết sau sanh
 Thai kèm bệnh lí
 HIV

13. Xử trí sớm  giảm tử vong
 Đến cơ sở y tế muộn
 Chuyển tuyến muộn
 Xử trí muộn, không thích hợp
 không an toàn

14. Thực hiện nạo hút thai an toàn.
 Mặc dù phá thai không an toàn có thể phòng
tránh được, nhưng những tai biến của nó
vẫn xảy ra trên thế giới!!
 Tử vong mẹ do phá thai chiếm tới 1/8 tử
vong mẹ

15. GiẢM TỈ LỆ TỬ VONG DO PHÁ THAI
 Quy tắc vô khuẩn và kỹ thuật.
 Phát hiện sớm và xử trí kịp thời những tai
biến
 BPTT dễ dàng

16. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN
LMAT
 Liên quan giữa các chương trình và chính
sách:
– Hệ thống luật pháp và chính sách
– Hỗ trợ của gia đình và cộng đồng
– Người phụ nữ cần có chế độ dinh dưỡng phù hợp
– Chú trọng vào 3 lĩnh vực chính: KHHGĐ, phát
hiện và xử trí kịp thời các tai biến sản khoa.

17. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN
LMAT
 Kiến thức và kỹ năng của nữ hộ sinh  đào
tạo bà đỡ dân gian
 Mối liên hệ chặt chẽ giữa người cung cấp
dịch vụ và cộng đồng

18. CHĂM SÓC SỨC KHỎE SẢN
KHOA THIẾT YẾU

19. Dinh dưỡng
 Tăng lượng ít nhất ¼
 Tăng chất
 Không nên ăn mặn, không hút thuốc lá, uống
rượu.
 Không uống thuốc nếu không có chỉ định của
thầy thuốc.
 Tránh táo bón

20. Làm việc
 Làm việc theo khả năng: Những người có
công việc nặng nhọc hay độc hại
 Không mang vác nặng
 Không để kiệt sức.
 Không làm việc dưới nước hoặc trên cao.
 Quan hệ tình dục thận trọng.

21. VỆ SINH THAI NGHÉN

22. Vệ sinh trong sinh hoạt
 Thai phụ cần tắm rửa hàng ngày, tránh bơm
rửa trong âm đạo
 Chăm sóc răng miệng tốt
 Mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát.
 Chăm sóc vú  cho bé bú sau này.
 Tránh nắng, bụi và mọi tác nhân độc hại.

23. Vệ sinh trong lao động
 Duy trì cuộc sống thoải mái, tránh căng
thẳng. Ngủ ít nhất 8 giờ mỗi ngày. Chú trọng
ngủ trưa.
 Không lao động nặng nhọc.
 Không chơi các môn thể thao cần dùng
nhiều sức.
 Tập thể dục nhẹ nhàng.

24. QUẢN LÍ THAI

25. Có 4 công cụ chính để quản lý thai:
 Sổ khám thai
 Phiếu khám thai
 Bảng quản lý thai sản
 Hộp hẹn và phiếu hẹn

26. Sổ khám thai
 Sổ khám thai theo mẫu của Bộ Y tế hiện nay
có tất cả 26 cột dọc.
 Sổ khám thai là sổ ghi các dữ kiện trong mỗi
lần khám thai cho thai phụ.
 Sổ khám thai được cấp khi người phụ nữ
khám thai lần đầu.
 Giúp nắm bắt được diễn biến trong quá trình
mang thai của thai phụ.

27. Phiếu theo dõi sức khỏe bà mẹ tại
nhà hoặc phiếu khám thai.
Phiếu theo dõi sức khỏe bà mẹ tại nhà
 Kể cả khám thai và sinh đẻ
 Phiếu được lập cho phụ nữ từ tuổi 15 đến
49.
 Khi có thai, phiếu này sẽ là phiếu theo dõi
khám thai - Phiếu sẽ được lập hai bản

28. Phiếu theo dõi sức khỏe bà mẹ tại
nhà
 Phần bản thân
 Phần tiền sử sản khoa: với các ô trắng ghi chữ "không" và
các ô có mầu ghi chữ “có” có từ một dấu hiệu hay tình trạng
được ghi ở ô có mầu trở lên thì thuộc nhóm thai kì nguy cơ cao
 Phần chăm sóc thai nghén hiện tại
 Diễn biến chuyển dạ, sinh đẻ, tình trạng sơ sinh và
diễn biến hậu sản.
 Kế hoạch hóa gia đình sau đẻ
 Lời khuyên của cán bộ y tế

29. Phiếu theo dõi sức khỏe bà mẹ tại
nhà hoặc phiếu khám thai.
Phiếu khám thai
 Ở những nơi chưa thực hiện được việc lập
phiếu TDSKBMTN thì dùng “phiếu khám thai”
 Mẫu phiếu này có thể không giống nhau tùy
từng địa phương

30. Bảng quản lý thai sản
 Là một bảng lớn treo tường
 Có gắn mẩu bìa nhỏ ghi các thông tin về thai
phụ và tháng dự sanh của thai phụ đó. - "con
tôm".
 13 cột dọc, trong đó cột đầu tiên là tên thôn
(xóm,tổ), 12 cột sau là các tháng ghi từ tháng 1
đến tháng 12
 Các ô ngang: thôn
 Phần cuối là các ô "Sau đẻ".

31. Bảng quản lý thai sản
 Mỗi "con tôm" được ghi 6 thông tin chính là:
họ tên, tuổi, PARA, số đăng ký thai, KC và
DS
 Màu xanh: con so; màu vàng: lần 2 và màu
đỏ: từ lần 3 trở lên.
 Thai kì nguy cơ cao: dấu hoa thị ở góc mẩu
bìa.
 Vị trí: trong tháng dự kiến sinh của thai phụ,
vị trí thôn

32. Bảng quản lý thai sản giúp cho
cán bộ y tế xã biết được:
 Số dự kiến sẽ sinh mỗi tháng (và số nguy cơ cao) 
kế hoạch cho việc sinh đẻ (nhất là vào những tháng
có thể xẩy ra thiên tai, bão lụt)
 Tình hình KHHGĐ: qua số “màu con tôm”
 Phát hiện kịp thời số sản phụ có thai quá hạn, hoặc
đã sinh ở nơi khác… (khi đến hết tháng mà "con
tôm" vẫn còn nằm tại chỗ chưa được lột ra chuyển
xuống dưới).
 Số lượng sản phụ đã đẻ  thăm mẹ và con tại nhà.

33. Hộp (hay túi) luân chuyển phiếu hẹn
 Giúp theo dõi thai phụ có được khám thai
định kỳ theo hẹn của trạm hay không.
 Một hộp bằng gỗ hay bằng giấy có 12 ngăn,
tương đương 12 tháng, đánh số từ 1 đến 12.
(túi nilon)
 Thai phụ đến khám vào tháng nào thì tìm
phiếu TDSKBMTN của thai phụ đó ở trong
ngăn (túi) của tháng đó.

34. Hộp (hay túi) luân chuyển phiếu hẹn
 Sau khi khám xong, hẹn ngày tái khám vào
tháng nào thì để phiếu lưu vào ngăn của
tháng đó.
 Hết tháng mà trong ngăn còn phiếu  người
được hẹn đã không đến khám  cán bộ y tế
phải tìm hiểu nguyên nhân.
 Trường hợp không có phiếu TDSKBMTN thì
viết vào phiếu hẹn để vào các ngăn đó.