συμβουλευτικη ληψη αποφασεων

1. Γνωστική και συναισθηματική διάσταση
στη λήψη αποφάσεων: Από τα
πρότυπα συμπεριφοράς στο
«προφίλ» λήψης επαγγελματικών
αποφάσεων
Διδάσκων: Αναστάσιος Ασβεστάς, PhD
Συντονίστρια: Κατερίνα Αργυροπούλου, PhD

2. Δομή / περιεχόμενο της 5ης Θ.Ε.
• Ορθολογική διαδικασία λήψης απόφασης
• Στάδια λήψης απόφασης
• Γνωστική & συναισθηματική διάσταση στη λήψη αποφάσεων
• Τρόποι λήψης απόφασης
• Προφίλ λήψης απόφασης
• Ευέλικτο προφίλ λήψης απόφασης

3. Η επαγγελματική επιλογή δεν αποτελεί στιγμιαία απόφαση του ατόμου, αλλά συνιστά μια
διαδικασία επαγγελματικής ανάπτυξης, η οποία επηρεάζεται από πολλά αλληλένδετα ζητήματα,
ενώ έχει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στη διαχείριση της σταδιοδρομίας
Η διαδικασία λήψης επαγγελματικής απόφασης θεωρείται παραδοσιακά μια ορθολογική
διαδικασία που σηματοδοτεί την επιλογή μεταξύ διαφόρων εκπαιδευτικών και επαγγελματικών
εναλλακτικών, προκειμένου το άτομο να επιλύσει ένα άμεσο πρόβλημα (επάγγελμα), ενώ
ουσιαστικά εργάζεται προς έναν μακροπρόθεσμο επαγγελματικό αντικειμενικό σκοπό
(σταδιοδρομία) (Σιδηροπούλου-Δημακάκου, 1993)
Η επιλογή αυτή προϋποθέτει ότι υπάρχουν:
• δύο, τουλάχιστον, εναλλακτικές για να προκρίνουμε τη μία- διαφορετικά δεν υπάρχει
επιλογή,
• κάποια αξία ή κάτι σπουδαίο που να σχετίζεται με τις συνέπειες· αν τίποτε δεν είναι
σημαντικό, δεν υπάρχει πραγματική επιλογή, και
• ποικιλία στην αποτελεσματικότητα των συνεπειών και στο πόσο πολύ το άτομο τις θέλει· αν
όλα είναι εξίσου αποτελεσματικά και επιθυμητά, γιατί να ταλαιπωρούμαστε να επιλέξουμε;
Οι εναλλακτικές επιλογές αναφέρονται σε διαφορετικές περιπτώσεις, όπως στην πορεία που
θα ακολουθήσει κάποιος για να φθάσει στη λύση και στη μέθοδο με την οποία θα επιχειρήσει
να προσεγγίσει ένα πρόβλημα.

4. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΔΕΞΙΟΤΗΤΑΣ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ
Η λήψη απόφασης δεν αποτελεί μια απλή υπόθεση συλλογής ιδιαίτερων
επαγγελματικών πληροφοριών προϋποθέτει μια λογική εξελικτική διεργασία, όχι μια
τυχαία διαδικασία, που σηματοδοτεί έναν λογικό συνδυασμό δεδομένων.
ΣΤΑΔΙΑ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ
γνώση, αξιολόγηση στόχου, εξερεύνηση, δέσμευση, εφαρμογή,
επαναξιολόγηση (Guyrdham & Tyler, 1992)

5. • Γνώση - προσδιορισμός προβλήματος- χρειάζεται να σπουδάσω- ποια
εκπαιδευτική κατεύθυνση θα ακολουθήσω- ποιο επιστημονικό πεδίο-ποια
ομάδα προσανατολισμού
• Αξιολόγηση στόχου- α) πόσο σημαντική είναι η απόφαση αυτή για εμένα και β)
τι είμαι πρόθυμος/η να κάνω για να πετύχω το στόχο μου (π.χ. ελεύθερος
χρόνος vs μελέτη μαθημάτων)
• Διερεύνηση: Αναζήτηση πληροφοριών, αξιολόγηση εναλλακτικών λύσεων,
κριτήρια επιλογής (αξίες, στάσεις, προτιμήσεις)- επίλυση διλημμάτων/
αναζήτηση τρόπων διερεύνησης πληροφοριών
• Δέσμευση: Ανακοίνωση στο περιβάλλον & πιθανή η παρουσία δυσκολιών
• Εφαρμογή: επιλογή επιπρόσθετων δραστηριοτήτων για την υλοποίηση της
απόφασης (ενέργειες που μας φέρνουν πιο κοντά στην απόφασή μας)
• Επαναξιολόγηση (μια δια βίου διαδικασία)

6. Τα στάδια λήψης απόφασης συγκροτούν μια προσεκτικά σχεδιασμένη
επαγγελματική απόφαση, ενώ δημιουργούν συνήθως ένα πλαίσιο, το
οποίο βοηθά το άτομο στην πορεία του και λειτουργεί ως εξής:
α) εξασφαλίζει όλα τα σημαντικά βήματα,
β) παρέχει ένα «χάρτη» για την αξιολόγηση των επιλογών,
γ) εξηγεί την προσέγγισή του στους άλλους,
δ) τεκμηριώνει την πορεία και δικαιώνει τις αποφάσεις, και
ε) του επιτρέπει να αναλύει και να θέτει προτεραιότητες (Σιδηροπούλου-Δημακάκου,
1997).

7. • Ωστόσο, ποτέ δεν μπορεί να είμαστε σίγουροι, ότι μια απόφασή μας θα
είναι σωστή για χρόνο, πέρα από τη στιγμή που την πήραμε, γιατί ακόμη κι
όταν μπορεί να ελέγξουμε τις εξωτερικές συνθήκες, δεν μπορούμε να
αποφύγουμε τις εσωτερικές μας αλλαγές.
Γνωστικά, Συναισθηματικά και Συμπεριφορικά στοιχεία
διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο κατά τη διαδικασία λήψης
επαγγελματικών αποφάσεων.

8. Η λήψη αποφάσεων για τη σταδιοδρομία συνίσταται
τη γνωστική πλευρά,
που περιλαμβάνει
πληροφορίες για την
επιθυμητή έκβαση
μιας εναλλακτικής και
τα προτιμώμενα μέσα
για να επιτευχθεί
το συναισθηματικό
στοιχείο, που αναφέρεται
σε θετικά ή αρνητικά
συναισθήματα απέναντι
σε μια κατάσταση
το συμπεριφορικό
στοιχείο που
εκδηλώνεται, όταν το
άτομο επιλέγει εκείνους
τους τρόπους
συμπεριφοράς που
ανταποκρίνονται στο
αξιολογικό του σύστημα
(αξίες και στάσεις)

9. Στις επαγγελματικές αποφάσεις αναδεικνύεται η
παρουσία των ΑΤΟΜΙΚΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ
• Οι άνθρωποι δεν λαμβάνουν αποφάσεις με τον ίδιο τρόπο.
• Κάθε άτομο συνθέτει τα δικά του χαρακτηριστικά και δική
του εξελικτική δυναμική όταν προβαίνει σε αποφάσεις.

10. ΑΤΟΜΙΚΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΣΤΗ ΛΗΨΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ
ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ
• Οι τρόποι (styles) ή οι στρατηγικές λήψης αποφάσεων αναφέρονται στο
πώς σκέφτεται και λειτουργεί το άτομο στη διαδικασία της επιλογής.
• Οι τρόποι αυτοί φανερώνουν τόσο τον γνωστικό τομέα όσο και τη
συναισθηματική πλευρά της συμπεριφοράς και μας δείχνουν τη
μεθοδολογία που ακολουθεί το άτομο, προκειμένου η απόφασή του να
έχει την καλύτερη δυνατή έκβαση.
Αν και το συναίσθημα, θεωρείτο ότι δεν είναι καλό να εμπλέκεται στη λογική
επεξεργασία των πληροφοριών για τη λήψη επαγγελματικών αποφάσεων,
ωστόσο φαίνεται ότι είναι άρρηκτά συνδεδεμένο με τα γνωστικά συστήματα της
λήψης αποφάσεων, αποδίδοντας χαρακτηριστικά αρέσκειας ή απαρέσκειας σε
διάφορες εναλλακτικές λύσεις

12. Πρότυπα συμπεριφοράς στη λήψη απόφασης
§ Εξαρτημένη στρατηγική ή απόφαση, φαίνεται να είναι η ευκολότερη, μια
και το μόνο που χρειάζεται να κάνει κανείς είναι να αποδεχθεί τις επιλογές
των άλλων.
§ Η υιοθέτηση της συγκεκριμένης στρατηγικής οδηγεί πολλές φορές, την
απόφαση έξω από τον έλεγχο του ατόμου και τη μεταφορά της ευθύνης
αυτής αλλού, ενώ τα αποτελέσματα της απόφασης θα επηρεάσουν τη ζωή
του ατόμου σαν να είχε κάνει το ίδιο την επιλογή.

13. Πρότυπα συμπεριφοράς στη λήψη απόφασης
§ Διαισθητική στρατηγική, βασίζεται στις εσωτερικές αντιδράσεις του ατόμου
και είναι συνήθως αυθόρμητη, καθώς χρειάζεται πολύ λίγο χρόνο, μικρή
συγκέντρωση στοιχείων και ελάχιστο συνειδητό σχεδιασμό
§ Εάν υπάρχει χρόνος και πρόσβαση σε πληροφορίες, είναι σοφό να
χρησιμοποιούμε τόσο την προαίσθηση όσο και την πληροφόρηση, γιατί έτσι,
λαμβάνουμε υπεύθυνες αποφάσεις.

14. Πρότυπα συμπεριφοράς στη λήψη απόφασης
§ Ορθολογική στρατηγική, περιλαμβάνει τη διερεύνηση των αναγκών και του
περιβάλλοντος και την προσεκτική εκτίμηση των διαφόρων εναλλακτικών
λύσεων.
§ Η συγκεκριμένη στρατηγική χρησιμοποιείται σε σημαντικές αποφάσεις, όπως
εκπαιδευτικές-επαγγελματικές και καθιστά το λήπτη απόφασης δραστήριο,
υπεύθυνο, και προσεκτικό.

15. Ωστόσο, όποιος ακολουθεί κατά γράμμα αυτή τη στρατηγική διατρέχει τον
κίνδυνο να πάρει μια τελείως εκλογικευμένη και ανεξάρτητη απόφαση, η
οποία μπορεί να μην εκπροσωπεί την πραγματικότητα, δεδομένου ότι τόσο τα
συναισθήματα όσο και οι γνώμες των ανθρώπων που είναι σημαντικοί στη
ζωή θεωρούνται σπουδαία για κάθε άτομο

16. Κλίμακα για τον Προσδιορισμό του Τρόπου Λήψης
Επαγγελματικής Απόφασης
(Assessment of Career Decision Making, ACDM. Harren, 1979)
• 30 προτάσεις
• Διωνυμική κλίμακα
βαθμολόγησης/ (Ναι-Όχι)
• 3 στρατηγικές λήψης απόφασης
• Ορθολογική (10 προτάσεις)
• Διαισθητική (10 προτάσεις)
• Εξαρτημένη (10 προτάσεις)
• Εντοπισμός του τρόπου λήψης απόφασης
(Διαισθητικού ή Εξαρτημένου)
• Βελτίωση της προσέγγισης στη λήψη
αποφάσεων
Αν για παράδειγμα το άτομο παίρνει
αποφάσεις με εξαρτημένο τρόπο, θα
μπορούσε ο σύμβουλος να βοηθήσει το άτομο
να γίνει περισσότερο υπεύθυνο και
ανεξάρτητο
ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΑΛΕΙΟΥ ΣΤΗΝ
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ

17. Πρότυπα συμπεριφοράς στη λήψη απόφασης
o Έρευνες υποστηρίζουν ότι το άτομο αποφασίζει με βάση τη στρατηγική που
ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα και τις δυνατότητές του (Shanteau, 1988).
o Για το λόγο αυτό, αν υποχρεωθούν να προσαρμοστούν σε ένα δεσμευτικό ορθολογισμό
τα άτομα που δεν έχουν ανάλογες τάσεις «ορθολογισμού», είναι πιθανόν να υποφέρουν
(Mau & Jepsen, 1992) και να μην είναι ικανοποιημένα από την απόφασή τους.
o Επιπλέον, τα συναισθηματικά στοιχεία υπαγορεύουν πότε πρέπει ή δεν πρέπει να
χρησιμοποιείται η λογική (Etzioni, 1988).
«μια ισορροπημένη απόφαση» θα πρέπει να περιλαμβάνει στοιχεία και από τα τρία είδη
απόφασης: πληροφορίες από εσωτερικές και εξωτερικές πηγές, αξία πληροφοριών,
περαιτέρω εξερεύνηση

18. Προβληματισμοί
o Οι τρόποι λήψης απόφασης δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται δογματικά, καθώς το άτομο
χρησιμοποιεί στοιχεία από δύο η περισσότερους τρόπους συν άλλους ψυχολογικούς
παράγοντες
o Οι διαφορετικές προσεγγίσεις στη λήψη αποφάσεων για τη σταδιοδρομία
ανταποκρίνονται καλύτερα στην παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών που είναι
προσαρμοσμένες στον ιδιαίτερο τρόπο λήψης απόφασης των ωφελούμενων.
• Οι τρόποι λήψης απόφασης δεν μπορούν να περιγράψουν τον πολυσύνθετο χαρακτήρα της
διαδικασίας λήψης απόφασης και να διακρίνουν με έναν ξεκάθαρο τρόπο πώς το άτομο
προβαίνει σε αποφάσεις
• Οι τρόποι λήψης απόφασης κατηγοριοποιούν τα άτομα σε μερικούς τύπους που
βασίζονται στα επικρατέστερα χαρακτηριστικά τους.

19. Προφίλ (ιδιαίτερα χαρακτηριστικά) λήψης απόφασης
Τα άτομα χρησιμοποιούν μια πληθώρα τρόπων λήψης απόφασης ορμώμενα από έναν
συνδυασμό χαρακτηριστικών
Δεν μιλούμε πλέον, για «τρόπο» λήψης επαγγελματικής απόφασης αλλά για ένα
«προφίλ» λήψης επαγγελματικής απόφασης
Το «προφίλ» λήψης απόφασης διαμορφώνεται τόσο από την προσωπικότητά του ατόμου
όσο και από τους εξωτερικούς παράγοντες που επιδρούν στη διαδικασία της επιλογής
Η αξιολόγηση αυτού του «προφίλ» (των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών) είναι ιδιαίτερα χρήσιμη
στον επαγγελματικό προσανατολισμό, καθώς έχουμε πιο στοχευμένες πληροφορίες για τις
ανάγκες του ατόμου
Ο σχεδιασμός κατάλληλων παρεμβάσεων διευκολύνει το άτομο να αποφασίζει με βάση τον
τρόπο που ανταποκρίνεται στην προσωπικότητα και τις δυνατότητές του (δηλαδή στο
προσωπικό του στυλ)

20. Career Decision-Making Profile
Questionnaire (CDMP)
Career Decision-Making Profile Questionnaire (CDMP)
Ερωτηματολόγιο Χαρακτηριστικών Λήψης
Επαγγελματικής Απόφασης
Itamar Gati, Shiri Landman, Shlomit Davidovitch, Lisa Asulin-Peretz, & Reuma Gadassi
Ένα ερωτηματολόγιο διερεύνησης των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών που διακρίνουν το
άτομο, όταν παίρνει αποφάσεις που αφορούν τη σταδιοδρομία του

21. Προφίλ (ιδιαίτερα χαρακτηριστικά) λήψης απόφασης
Ταχύτητα λήψης της τελικής απόφασης: ο χρόνος που χρειάζεται το άτομο για να
πάρει την τελική του απόφαση όταν υπάρχουν οι απαραίτητες πληροφορίες.
Συλλογή και Επεξεργασία Πληροφοριών: κατά πόσο το άτομο είναι πολύ προσεκτικό
κατά τη συλλογή πληροφοριών, τις αναλύει στα συστατικά τους και τις επεξεργάζεται
σύμφωνα με τα συστατικά αυτά.
Επιθυμία να ευχαριστήσεις τους άλλους - Εξάρτηση: ο βαθμός στον οποίο το άτομο
επιδιώκει να ικανοποιήσει τους σημαντικούς άλλους (π.χ. γονείς, σύντροφος, φίλοι) και
επιθυμεί να αποφύγει την πλήρη ευθύνη της λήψης αποφάσεων από τον ίδιο
Αναζήτηση συμβουλής από άλλους: ο βαθμός στον οποίο το άτομο, καθώς διέρχεται τα
διαφορετικά στάδια της διαδικασίας λήψης αποφάσεων, αναζητά τη συμβουλή των
άλλων.

22. Προφίλ (ιδιαίτερα χαρακτηριστικά) λήψης απόφασης
Εσωτερική Έδρα Ελέγχου: κατά πόσο το άτομο πιστεύει ότι ελέγχει το επαγγελματικό
του μέλλον και νιώθει ότι οι αποφάσεις που παίρνει επηρεάζουν τις μελλοντικές
επαγγελματικές του ευκαιρίες.
Επιδίωξη για το ιδανικό επάγγελμα: Η έκταση στην οποία το άτομο προσπαθεί να βρει
ένα επάγγελμα που είναι τέλειο για τον εαυτό του
Προθυμία για συμβιβασμό: ο βαθμός στον οποίο το άτομο είναι πρόθυμο να επιδείξει
ελαστικότητα όταν αντιμετωπίζει δυσκολίες και εμπόδια στη πραγμάτωση της επιλογής
του και να στραφεί σε άλλη εναλλακτική λύση.

23. Για παράδειγμα, ένας μαθητής με υψηλή βαθμολογία στη διάσταση της εξάρτησης
μπορεί να επωφεληθεί από μια συζήτηση που οδηγεί στην αποκάλυψη της αιτίας
αυτής της προδιάθεσης και στη διερεύνηση των μακροπρόθεσμων συνεπειών.
Για παράδειγμα, εάν ένα άτομο λάβει υψηλή βαθμολογία στη διάσταση «επιθυμία να
ευχαριστήσει τους άλλους», ο σύμβουλος μπορεί να δείξει τη σημασία της
εξισορρόπησης των επιθυμιών κάποιου με εκείνες των σημαντικών άλλων.
Ένας έφηβος ακόμη, που λαμβάνει γρήγορα αποφάσεις, αλλά δεν μπορεί να τις
συλλέξει με έγκυρο και αξιόπιστο τρόπο και να τις αναλύσει στα συστατικά τους
μέρη, ενδέχεται να μην επικεντρώνεται σε αυτό που θεωρείται σημαντικό και είναι
προτεραιότητα.
Οι έφηβοι που φαίνεται να έχουν υπερβολικές φιλοδοξίες τελειομανίας (επιδίωξη για
το ιδανικό επάγγελμα) μπορεί να τις ερμηνεύουν ως αντανάκλαση της μεγάλης
εμπιστοσύνης που έχουν στην ικανότητά τους να επιτύχουν τους επαγγελματικούς
τους στόχους
Ωστόσο, κατά πόσο οι ικανότητες αυτές είναι αληθείς και αντιστοιχούν πράγματι στην
αυτοπεποίθηση των ωφελούμενων?

24. Ευέλικτο προφίλ λήψης επαγγελματικής απόφασης
η ικανότητα του ατόμου να αξιολογεί με
αποτελεσματικό τρόπο όλες τις πληροφορίες
που απαιτούνται για την ολοκλήρωση της
διαδικασίας λήψης απόφασης, χωρίς περιττές
καθυστερήσεις, τόσο κατά την έναρξη όσο και
κατά την υλοποίηση της διαδικασία
ετοιμότητα, κινητοποίηση, ενεργός
εμπλοκή, ανάπτυξη συλλογισμών
για την προτεινόμενη λύση,
συγκέντρωση πληροφοριών με
γνώση εαυτού και περιβάλλοντος

25. Ευέλικτο προφίλ λήψης επαγγελματικής απόφασης
η ολοκληρωμένη συλλογή και επεξεργασία πληροφοριών, η ισχυρή έδρα
εσωτερικού ελέγχου, η μεγαλύτερη ταχύτητα στην λήψη αποφάσεων, η
λιγότερη αναβλητικότητα, η λιγότερη επιθυμία να ευχαριστήσεις τους
άλλους, η επιδίωξη για το ιδανικό επάγγελμα και η χαμηλή προθυμία για
συμβιβασμό θεωρούνται λειτουργικά στοιχεία για την όσο το δυνατό
καλύτερη ευστοχία στις επαγγελματικές αποφάσεις

26. Από τη θεωρία στην πρακτική εφαρμογή
ΠΡΟΒΟΛΗ VIDEO
«6 καπέλα σκέψης»: διερεύνηση
εποικοδομητικών λύσεων και αναζήτηση
πρωτότυπων ιδεών

27. Τέλος 5ης Θεματικής Ενότητας