Αντιμετώπιση της προβληματικης συμπεριφορας

1. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗΣ
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ
BEHAVIOUR MODIFICATION
AD/HD SEMINARS
FACILITATOR :
ΚΟΚΟΣΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
ADD-ADHD CYPRUS

2. ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ
• 1. Τι είναι συμπεριφορά;
Συμπεριφορά είναι οτιδήποτε μπορούμε να
παρατηρήσουμε και να μετρήσουμε.
2. Η συμπεριφορά διακρίνεται σε:
Εξωτερική (αυτό που βλέπουμε)
Εσωτερική (αυτό που δεν μπορούμε να δούμε)
π.χ. σκέφτομαι το σχολείο, ανησυχώ για τα
χρήματα κτλ

3. ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ
 Τι είναι η τροποποίηση της συμπεριφοράς;
«Αφορά στη συστηματική εφαρμογή των αρχών της
μάθησης και τεχνικών αξιολόγησης και βελτίωσης
την εξωτερική και εσωτερική συμπεριφορά ενός
ατόμου, με σκοπό να το βοηθήσουμε να λειτουργεί
πιο ολοκληρωμένα μέσα στα πλαίσια του κοινωνικού
συνόλου.» (MARIN,G.,& PEAR, J. (2003).)

4. ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ
 Μύθοι, παρεξηγήσεις και πραγματικότητες:
 Η χρήση ενισχυτών για την τροποποίηση της
συμπεριφοράς είναι δωροδοκία.
 Οι θεραπευτές είναι ψυχροί και δεν τους
ενδιαφέρει η συναισθηματική κατάσταση των
ανθρώπων με τους οποίους εργάζονται.
 Για την τροποποίηση της συμπεριφοράς γίνεται
χρήση φαρμάκων, χειρουργικών επεμβάσεων στον
εγκέφαλο κτλ.

5. ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ
 Τι είναι;
 «Ανάλυση της συμπεριφοράς είναι η επιστήμη που
μελετάει γεγονότα που συμβαίνουν στο περιβάλλον
ενός ανθρώπου και αλλάζουν τη συμπεριφορά του.»
(Baer, Wold & Risley, 1968).
 Τι είναι η Ε.Α.Σ.;
 Είναι η εφαρμογή των νόμων της ανάλυσης της
συμπεριφοράς, με σκοπό την επίλυση προβλημάτων
συμπεριφοράς.

6. ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ
 ABC Paradigm
 Antecedent (αυτό που συμβαίνει ακριβώς πριν την
εκδήλωση της συμπεριφοράς).
 Behaviour (Συμπεριφορά: αυτό που παρατηρούμε
και μπορούμε να μετρήσουμε).
 Consequence (αυτό που συμβαίνει αμέσως μετά την
εκδήλωση μιας συμπεριφοράς).

7. ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ
 Μέτρηση: χρήση κλινικής και αντικειμενικής
γλώσσας.
 Ορισμός της συμπεριφοράς : περιγραφή της
συμπεριφοράς με τρόπο αντικειμενικό και
κατανοητό σε όλους.
 Δεδομένα και ανάλυση δεδομένων.

8. ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ
 Ενίσχυση / Ενισχυτές:
 Ενίσχυση: είναι η διαδικασία χρήσης ενισχυτών για
την αλλαγή της συμπεριφοράς.
 Ενισχυτής: είναι ένα γεγονός που έπεται μιας
συμπεριφοράς και αυξάνει την εμφάνισή της.

9. ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ
 Τιμωρία: είναι η διαδικασία κατά την οποία ένα
γεγονός σταματά ή εμποδίζει μια ενέργεια και
μειώνει την εμφάνιση μιας συμπεριφοράς.
 Χρησιμοποιείται ως τελευταία λύση.
 Είναι πιο εύκολο να χρησιμοποιηθεί και γι’αυτό
πρέπει να είμαστε προσεκτικοί.

10. ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ
 Είναι καλό να είμαστε προσεκτικοί στην επιλογή
αντιμετώπισης αλλά και στα μηνύματα που δίνουμε
μέσω της συμπεριφοράς μας.
 Τα παιδιά / μαθητές τροποποιούν πολλές φορές τη
συμπεριφορά τους ανάλογα με τη δική μας ή με τον
τρόπο τον οποίο έχουμε επιλέξει για την
αντιμετώπιση ενός προβλήματος.

11. ΜΕΡΙΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ

12. ΣΤΟΧΟΘΕΤΗΣΗ
 Οι στόχοι μας πρέπει να είναι:
1. Λειτουργικοί
2. Να είναι πραγματοποιήσιμοι σε λογικά χρονικά
πλαίσια
3. Να αναθεωρούνται και να επιλύονται τυχόν
προβλήματα
4. Να υπάρχει πλάνο
5. Να βασίζονται σε παρατήρηση και δεδομένα

13. ΣΤΟΧΟΘΕΤΗΣΗ
1. Αποφεύγουμε τις «Μεγάλες Προσδοκίες»
2. Ξεκινάμε με κάτι λογικό και ρεαλιστικό, για να
σιγουρέψουμε την επιτυχία.
3. Πρέπει να ακολουθούν όλοι οι εμπλεκόμενοι το
ίδιο πλάνο παρέμβασης.
4. Όταν βλέπουμε, ότι πλησιάζουμε την επίτευξη
ενός στόχου, «βάζουμε πλώρη» για το επόμενο
βήμα και δε χάνουμε πολύτιμο χρόνο.
5. Δεν υπάρχουν θαύματα ή θαυματουργικές λύσεις.
Μη χάνουμε χρόνο ψάχνοντας για πράγματα που
δεν υπάρχουν. Η επίτευξη στόχων είναι
αποτέλεσμα συστηματικής δουλειάς και
αποτελεσματικού πλάνου παρέμβασης.

14. ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ
 Ξεκινώντας από τη σχολική αίθουσα:
 Οποιοδήποτε δρόμο και αν ακολουθήσουμε,
οποιαδήποτε τακτική ή παρέμβαση επιλέξουμε, πρέπει
να ξέρουμε οτι ένας απο τους κυριότερους στόχους μας
είναι η βελτίωση της μαθησιακής εικόνας των μαθητών
και η βελτίωση της καθημερινότητάς τους μέσα στην
τάξη.
 Γιατί;
 Ο χώρος της τάξης είναι η πρώτη «μικρή κοινωνία»
μέσα στην οποία ο μαθητής καλείται να επιβιώσει.
 Πολλές απο τις αρνητικές συμπεριφορές που μας
απασχολούν έχουν τη βάση και τη ρίζα τους ακριβώς
εκεί. Στα όρια του σχολείου.
 Επίσης, πολλές απο τις συμπεριφορές που μας
προβληματίζουν έχουν τη ρίζα τους στην «κακή»
μαθησιακή εικόνα.

15. ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ
 Δημιουργούμε γέφυρες επικοινωνίας και
συνεργασίας με το σχολείο και το δάσκαλο της
τάξης.
 Όσο και αν ακούγεται δύσκολο, δεν είναι
ακατόρθωτο.
 Προσπαθούμε να μειώνουμε τις εντάσεις και να
βρίσκουμε κοινούς τόπους για συνεννόηση και
επικοινωνία.
 Οι δάσκαλοι χρειάζονται τη βοήθεια των γονιών.
 Όλα τα παραπάνω είναι καταστάσεις με αμφίδρομη
δυναμική.

16. ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ
 Προσπαθούμε να δημιουργήσουμε ένα δίαυλο
επικοινωνίας και μεταξύ του σχολείου και των
ανθρώπων που βλέπουν τους μαθητές, μετά το
σχολείο, όπου αυτό είναι δυνατόν.
 Αυτό που κάνουν οι μαθητές το απόγευμα δεν είναι
και δεν μπορεί να είναι άσχετο με τη δουλειά που
γίνεται το πρωί. Όλοι μας έχουμε ως κοινό στόχο
το καλό των μαθητών/παιδιών. Ας
χρησιμοποιήσουμε αυτόν το στόχο ως κοινό τόπο
για συνεργασία και επικοινωνία.

17. ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ
 Μερικά ακόμη...
 Δυνατός προγραμματισμός μαθησιακής παρέμβασης, ο οποίος
με τη σειρά του να ενδυναμώνει το μαθητή.
 Δε χρειάζεται τα πάντα να στρέφονται γύρω από τον
«πλανήτη» «κατ’οίκον εργασία», ή να γίνονται με μόνη μας
επιδίωξη το βραχυπρόθεσμο στόχο της ολοκλήρωσής της.
 Καλλιέργεια ανεξάρτητων ανθρώπων. Όχι ανθρώπων
εξαρτώμενων από κάποιον τρίτο για την ολοκλήρωση της
κατ’οίκον εργασίας. Το να ολοκληρώνουν μόνοι τους τις
εργασίες τους θα τους ενδυναμώσει πολύ περισσότερο. Θα
τους κάνει πιο υπεύθυνους και πιο ώριμους. Εκτός αυτού,
νιώθουν, ότι είναι και αυτοί, όπως όλοι οι άλλοι! Που είναι
δηλαδή...

18. ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ
 Πιο πρακτικά για τη σχολική τάξη...
1. Ο μαθητής κάθεται στα μπροστινά θρανία και μακριά από
πράγματα που του αποσπούν την προσοχή.
2. Δίνουμε επιπλέον χρόνο για ολοκλήρωση μιας εργασίας.
3. «Σπάμε» μια εργασία σε μικρότερα κομμάτια ή τη δίνουμε σε μικρά
αποσπάσματα.
4. Δίνουμε γραπτώς τις οδηγίες μας.
5. «Ξυπνάμε» διακριτικά το μαθητή και τον κρατάμε σε εγρήγορση.
6. Του δίνουμε «προαγωγή» στη θέση του βοηθού της τάξης ή του
δασκάλου.
7. Ενισχύουμε με έμφαση τη θετική συμπεριφορά. Βρίσκουμε
ευκαιρίες να ενισχύουμε ακόμη και αυτά που θεωρούμε
αυτονόητα.
8. Μπορούμε να εφαρμόσουμε ένα πρωτόκολλο/συμβόλαιο
συμπεριφοράς, το οποίο θα συμφωνηθεί από κοινού μεταξύ
εκπαιδευτικού και μαθητή.

19. ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ
1. Ενθαρρύνουμε το μαθητή να κρατά ένα αρχείο ή τετράδιο
με θέματα, αντί για τα 1000 μικροσκοπικά τετραδιάκια
που πρέπει να έχει.
2. Βοηθάμε το μαθητή να έχει τετράδιο, όπου σημειώνει την
κατ’οίκον εργασία του. Όταν, όμως, δούμε ότι
δυσκολεύεται ή ξεχνά, μπορεί ο δάσκαλος να το ελέγχει ή
να δίνει τις οδηγίες του γραπτώς και με διακριτικότητα.
3. Δίνουμε την ευκαιρία στο μαθητή για διαλείμματα (στην
ουσία τον προλαβαίνουμε) ή «νόμιμες ευκαιρίες» να
σηκωθεί για λίγο αναθέτοντάς του μικρά θεληματάκια.
(ADDitude Magazine, 2004)

20. ΠΙΟ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ
 POSITIVE BEHAVIOUR SUPPORT (PBS)
 Το PBS είναι ένας τρόπος να βοηθήσουμε τους άλλους να βελτιώσουν
τη δύσκολη ή αρνητική τους συμπεριφορά και βασίζεται στα ακόλουθα 4
σημεία:
1. Αντίληψη του οτι δεν ελέγχουμε τους άλλους αλλά τους
υποστηρίζουμε στην προσπάθειά τους να αλλάξουν τη συμπεριφορά
τους.
2. Υπάρχει λόγος πίσω από την εκδήλωση μιας συμπεριφοράς.
3. Εφαρμογή ενός μεγάλου και συνεχώς αυξανόμενου ρεπερτορίου
γνώσεων σε σχέση με το πώς μπορούμε να καταλάβουμε τους άλλους
και να επηρεάσουμε θετικά τη ζωή τους.
4. Συνειδητή προσπάθεια να αποφεύγουμε τον εκφοβισμό ή τη χρήση
δυσάρεστων γεγονότων με σκοπό τη διαχείριση της συμπεριφοράς.
Ο εκφοβισμός αφορά στην προσπάθεια ελέγχου της συμπεριφοράς
των άλλων μέσω της απειλής επερχόμενων δυσάρεστων γεγονότων ή
της υπόσχεσης διαφυγής από τα δυσάρεστα γεγονότα που θα
συμβούν.

21. ΠΙΟ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ
 Τι περιέχει το PBS;
 Functional Behaviour Assessment (FBA)
 Το FBA είναι η διαδικασία κατανόησης της συμπεριφοράς πριν την
παρέμβαση. Είναι μια συστηματική διαδικασία περιγραφής της
συμπεριφοράς, εντοπισμού περιβαλλοντικών παραγόντων και
γεγονότων, τα οποία προλέγουν μια συμπεριφορά και καθοδήγησης
της ανάπτυξης αποτελεσματικών προγραμμάτων παρέμβασης.
 3 βασικά σημεία του FBA είναι:
1. Κάθε συμπεριφορά εξυπηρετεί κάποιο σκοπό
2. Κάθε άτομο είναι μοναδικό
3. Ο καλύτερος τρόπος παρέμβασης βασίζεται στην προηγούμενη
κατανόηση του σκοπού / της λειτουργίας της συμπεριφοράς.

22. ΠΙΟ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ
 Τι περιλαμβάνει το FBA;
1. Ξεκάθαρη και αντικειμενική περιγραφή της συμπεριφοράς.
2. Τυπικές Ρουτίνες (π.χ. Πότε εμφανίζεται συνήθως μια
συμπεριφορά;)
3. Λογική της παρέμβασης. Γιατί παρεμβαίνουμε;
4. Δυνατά σημεία / ανάγκες του ατόμου. Ποιες ιδιαίτερες ικανότητες
έχει ο μαθητής που μπορούν να χρησιμοποιηθούν, για να
εξασφαλιστεί η επιτυχία ενός προγράμματος;
5. Αξίες / κουλτούρα.
6. Προτιμήσεις / τι του αρέσει; / τι δεν του αρέσει;
7. Βιολογικοί / σωματικοί παράγοντες
8. Περιβαλλοντικοί παράγοντες.
9. Κίνητρα.
10. Μαθησιακό ιστορικό / Στύλ μάθησης

23. ΠΙΟ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ
 TOKEN ECONOMIES (T/E):
1. Τι είναι το Token; Είναι ένα χειροπιαστό αντικείμενο ή σύμβολο, το
οποίο αποκτά ενισχυτική αξία εφόσον ανταλλάσεται με αντικείμενα
ή δραστηριότητες κάποιας αξίας για το μαθητή.
2. Ενισχυτής: είναι ένα αντικείμενο ή κάποια δραστηριότητα που έχει
ιδιαίτερη αξία για το μαθητή π.χ. κάποιο ιδιαίτερο προνόμιο,
επίσκεψη σε κάποιο χώρο κτλ.
3. Response-cost: είναι μια μορφή τιμωρίας που θα μπορούσε να
αποτελεί μέρος του T/E. Πρόκειται για τη στέρηση ενός ή
περισσοτέρων Token σε περίπτωση που δεν τηρηθεί η συμφωνία σε
σχέση με την εμφάνιση ή μη εμφάνιση μιας συμπεριφοράς.
4. Token Economy: είναι ολόκληρο το σύστημα, όπου κερδίζονται
tokens κάθε φορά που εκδηλώνεται μια επιθυμητή συμπεριφορά.

24. ΠΙΟ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ
 Πιο αναλυτικά...
1. Εντοπισμός και καθορισμός των επιθυμητών συμπεριφορών.
2. Καθορισμός / Επιλογή tokens.
3. Επιλογή των ενισχυτών.
4. Καθορισμός της αξίας των επιθυμητών συμπεριφορών (σε tokens).
5. Ορισμός των κανόνων που θα διέπουν την εξαργύρωση αλλά και
αποταμίευση των tokens.
6. Κανόνες:
 Συγκεκριμένες χρονικές περίοδοι μέσα στην ημέρα που θα μπορεί
να εξαργυρώνει τα tokens.
 Προκαθορισμένη συχνότητα αυτών των περιόδων.
 Όριο στην αποταμίευση.
 Όχι έναντι.

25. ΠΙΟ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ
7. Ενημέρωση όλων όσοι εμπλέκονται.
8. Μέθοδος καταγραφής (ημερήσιος πίνακας,
εβδομαδιαίος κτλ)
9. Εφαρμογή του προγράμματος. Υπενθύμιση των
κανόνων ενίσχυσης.
10. Καταγραφή δεδομένων.
11. «Αποχρωματίζοντας» το Token Economy…

26. ΠΙΟ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ
 Troubleshooting …
1. Το πρόγραμμα μπορεί να μην είναι σε ισχύ για ικανό χρονικό διάστημα,
έτσι ώστε να μπορεί να επιφέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα.
2. Ανεπαρκής ενίσχυση (Ωχ! Ξέχασα!)
3. Αναποτελεσματικοί ενισχυτές
4. Μήπως έχει πρόσβαση στην ενίσχυση μη ελεγχόμενα; Μήπως παίζει
PSP, PLAY STATION, PC, WII, X-BOX κτλ, κτλ, κτλ όποτε θέλει
και όταν δε βλέπουμε;
5. Ανεπαρκής κατανόηση της σχέσης του συστήματος και της ενίσχυσης.
6. Μήπως επιτρέψαμε να έχει καταθέσεις ύψους εκατομυρίων;
7. Μήπως πρέπει να περάσει από τα σαράντα κύματα, για να πάρει ένα
token;
8. Μήπως διαπραγματευόμαστε με συνεχείς «απευθείας συνομιλίες»;
9. Μήπως προχωράμε πιο γρήγορα από το μαθητή και βιαζόμαστε; (το
σύνδρομο των «Μεγάλων Προσδοκιών») π.χ. ανεβάζουμε την αξία
ενός ενισχυτή πολύ γρήγορα.
10. Μήπως γκρινιάζουμε περισσότερο από το κανονικό;

27. ΠΙΟ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ
 Οπτικά βοηθήματα (Για να μην ξεχνιόμαστε)
 Προγραμματισμός
 Ρουτίνες στο σπίτι

28. ΤΕΛΕΙΩΝΟΝΤΑΣ ...
 Λέξεις κλειδιά:
1. Εφαρμογή
2. Σταθερότητα
3. Αξιοπιστία
4. Προγραμματισμός

29. REFERENCES
1. MARTIN, G., & PEAR, J. (2003). Behaviour Modification:
What It Is And How To Do It. New Jersey: Prentice Hall.
2. ADDitude Magazine, 2004.
3. www.additudemag.com
4. Decreasing Behaviour: Positive Behaviour Management,
Differential Reinforcement, Token Economies. P.P
Presentation by Ken Hamilton. Toronto, Canada.
5. Some of What You Always Wanted To know About People and
Behaviour. P.P Presentation by Nicola Barry. Geneva Centre
for Autism. Toronto, Canada.
6. Designing and Implementing positive Behaviour Support Plans
for Students with ASD. Geneva Centre for Autism. Training
Institute. Toronto, Canada.

30. ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΠΟΛΥ!!!

31. CONTACT DETAILS
 Cell # 99233923
 Email address: jkokossis@hotmail.com
ADD-ADHD CYPRUS