Σχηματισμός του Απαρεμφάτου στην Ε.Φ. - Βασικές συντακτικές χρήσεις του απαρεμφάτου. Ειδικό και τελικό απαρέμφατο. Εν. 13 Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας Α΄ Γυμνασίου, σελ. 102-105
Σχηματισμός του Απαρεμφάτου στην Ε.Φ. - Βασικές συντακτικές χρήσεις του απαρεμφάτου. Ειδικό και τελικό απαρέμφατο. Εν. 13 Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας Α΄ Γυμνασίου, σελ. 102-105
4. ΩΣ ΝΤΟΠΙΟΛΑΛΙΑ ΟΡΙΖΕΤΑΙ Ο ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΜΙΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ,
ΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΩΝ ΕΚΦΡΑΣΕΩΝ ΚΑΙ ΛΕΞΕΩΝ ΠΟΥ ΟΛΕΣ ΜΑΖΙ
ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΤΗ Γ
ΛΩΣΣΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ, ΤΟ Γ
ΛΩΣΣΙΚΟ ΙΔΙΩΜΑ,
ΤΗΝΤΟΠΙΚΗΓ
ΛΩΣΣΙΚΗΙΔΙΟΜΟΡΦΙΑΚΑΘΕΠΕΡΙΟΧΗΣΜΙΑΣΧΩΡΑΣ
ΟΡΙΣΜΟΣ
6. ◦Ποικίλοι παράγοντες ευθύνονται για την σταδιακή εξασθένιση των
ιδιωμάτων, ανάμεσα στους οποίους συγκαταλέγονται η μετανάστευση
των ανθρώπων στα μεγάλα αστικά κέντρα, η εκπαιδευτική πολιτική
και η επικράτηση της Κοινής Νέας Ελληνικής ως το ομιλούμενο
πρότυπο. Συνάμα για την υποβάθμιση των ιδιωμάτων ευθύνεται και η
παράλληλη ύπαρξη στερεοτύπων που θέλουν τα ιδιώματα ως
γλωσσικό σύστημα χαμηλού γοήτρου, τα οποία ταυτίζονται με την
επαρχία και με ομιλητές χαμηλού μορφωτικού επιπέδου και ταπεινής
καταγωγής.
8. Η αχαϊκή πρωτεύουσα, η Πάτρα, αποτελούσε και συνεχίζει να
αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα αστικά κέντρα της
Ελλάδας.
Η πλεονεκτική θέση που κατέχει με το τεράστιο λιμάνι της και ο ρόλος
της ως διαύλου επικοινωνίας την καθιστούν εμπορικό και οικονομικό
κέντρο.
9.
10. Η ομιλούμενη γλώσσα των Πατρινών είναι η Κοινή Νέα Ελληνική. Υπάρχουν
εντούτοις αρκετοί άνθρωποι στην ευρύτερη περιοχή της Πάτρας και των περιχώρων
της, οι οποίοι χρησιμοποιούν στον λόγο τους το αχαϊκό ιδίωμα, το οποίο εντάσσεται
στην ευρύτερη οικογένεια των πελοποννησιακών ιδιωμάτων.
Το αχαϊκό ιδίωμα, όσον αφορά τα επίπεδα ανάλυσης της γλώσσας, εμφανίζει
χαρακτηριστικά στο επίπεδο της φωνητικής/φωνολογίας, της μορφολογίας και του
λεξιλογίου.
12. o Όσον αφορά το επίπεδο της φωνητικής/ φωνολογίας,
χαρακτηριστικό γνώρισμα του αχαϊκού ιδιώματος είναι η
φατνοουρανική πραγμάτωση /l/ και /n/ ως /ʎ/ και /ɲ/
αντιστοίχως, όταν έπεται /i/.
◦π.χ.: το όνομα Βασίλης προφέρεται [vasiʎis]
◦π.χ.: η λέξη ζουζούνι προφέρεται [zuzuɲi]
◦π.χ.: η λέξη μαλλί προφέρεται [maʎi]
13. o Ένα ακόμη χαρακτηριστικό του αχαϊκού ιδιώματος είναι, αυτό της
προσθήκης του /e/ σε λέξεις, το οποίο προστίθεται
τόσο στην αρχή π.χ.: η λέξη νύχτωσε προφέρεται [enixtose]
όσο και στο τέλος τους π.χ.: η λέξη έτρεχαν προφέρεται [trexane]
14. o Επίσης, στην προφορά αρκετών ομιλητών και ομιλητριών
παρατηρείται το χαρακτηριστικό να προσκολλάται το φώνημα /ο/
ανάμεσα σε φθόγγους /u/ και /e/.
◦π.χ.: που έριχνε [pourixne]
15. o Τέλος, συχνή είναι η διαφορετική προφορά κάποιων λέξεων κυρίως
από ομιλητές και ομιλήτριες μεγαλύτερης ηλικίας
◦π.χ.: η λέξη τρύπα προφέρεται [trupa]
◦π.χ.: η λέξη σέρνω προφέρεται [surno]
◦π.χ.: η λέξη πες προφέρεται [pese]
17. o Όσον αφορά το επίπεδο της μορφολογίας είναι σύνηθες
χαρακτηριστικό του αχαϊκού ιδιώματος να αντικαθίσταται στον
παρατατικό η κατάληξη -ούσα με τις καταλήξεις -ηγα και -αγα.
◦π.χ.: το ρήμα μπορώ στον παρατατικό έχει παρατηρηθεί και
μπόρηγα, αλλά και μπόραγα αντί του μπορούσα
18. o Επίσης, αρκετοί ομιλητές και αρκετές ομιλήτριες τείνουν να
χρησιμοποιούν ως παρελθοντική αύξηση το η- αντί για το ε-.
◦π.χ.: ήβρισκα αντί για έβρισκα
19. o Τέλος, όσον αφορά τα ρήματα παρατηρείται συχνά η χρήση της
κατάληξης -σαντε στα μεσοπαθητικά ρήματα στο γ΄ πρόσωπο του
πληθυντικού του παρατατικού χρόνου.
◦π.χ.: καθόσαντε αντί για κάθονταν ή καθόντουσαν.
20. o Στα τοπικά επιρρήματα που λήγουν /- ω/ παρατηρείται η χρήση
του /-ου/
◦π.χ. κάτου αντί για κάτω
◦π.χ. επάνου αντί για επάνω
21. o Αναφορικά με τα ουσιαστικά παρατηρούνται τα ακόλουθα ιδιαίτερα
γνωρίσματα. Αρχικά, στην αιτιατική πτώση συνηθίζεται η χρήση της
κατάληξης –νε.
◦π.χ. άντρα καλόνε αντί για άντρα καλό
22. o Συνήθης είναι επίσης η μετατροπή της κατάληξης -ιών σε -ιώνε.
◦π.χ. γατιώνε αντί για γατιών
◦π.χ. ματιώνε αντί για ματιών
23. o Επιπλέον, πρέπει να αναφερθεί πως ο πληθυντικός αριθμός των
θηλυκών ουσιαστικών σε -α και -η σχηματίζεται με την κατάληξη
-άδες
◦π.χ. αδερφάδες αντί για αδερφές.
24. o Επιπλέον, ο πληθυντικός αριθμός των αρσενικών ουσιαστικών σε -ης
σχηματίζεται σε -αίος.
◦π.χ. νοικοκυραίοι αντί για νοικοκύρηδες
25. o Επιπρόσθετα, ένα ακόμη μορφολογικό γνώρισμα του αχαϊκού
ιδιώματος είναι και η προσθήκη του φθόγγου /i/ ανάμεσα σε δυο
σύμφωνα συμφωνικού συμπλέγματος.
◦π.χ. καπινός αντί καπνός
26. o Ολοκληρώνοντας την εξέταση των μορφολογικών χαρακτηριστικών,
πρέπει να επισημάνουμε και την εξαφάνιση του φωνήματος /i/ μετά
από συριστικά σύμφωνα, η οποία είναι γνωστή και ως αποουράνωση
των συριστικών
◦π.χ. κλωτσά αντί για κλωτσιά
◦π.χ. κορίτσα αντί για κορίτσια
28. Λέξεις του αχαϊκού ιδιώματος Λέξεις της Κοινής Ελληνικής
Αλιάδα Σκορδαλιά
Αλυσίβα Ζεστό Νερό Με Στάχτη
Αραποσίτι Καλαμπόκι
Αφερεμένο Χαζό
Αχινέος Αχινός
(Η) Γιαούρτη Το Γιαούρτι
Γορδόνια Κορδόνια
Γούβα Λακούβα
Δώμου Δώσε Μου
29. Λέξεις του αχαϊκού ιδιώματος Λέξεις της Κοινής Ελληνικής
Έγκωσα Χόρτασα
Έκιωσα Τελείωσα
Έντωσα Τέντωσα Έδεσα,
Έρεψα Αδυνάτισα
Ήσαντε Ήταν
Μαντορίνια Μανταρίνια
Μερελό Τρελό
Μπανταβό Χαζό
Μπίγουλη Φιδές
30. Λέξεις του αχαϊκού ιδιώματος Λέξεις της Κοινής Ελληνικής
Μπούλα Μασκαράς
Κάλιασε Έτυχε
Καλικατζούρες Άσχημα Γράμματα
Καλικούτσα Παίρνω Κάποιον Στην Πλάτη
Κάμαρα Δωμάτιο
Καμιανού Κανενός
Καψερός Καημένος
Κλειδωνιά Κλειδαριά
Κοκκινογούλια Παντζάρια
31. Λέξεις του αχαϊκού ιδιώματος Λέξεις της Κοινής Ελληνικής
Κοκότα Καρούμπαλο
Κουντράω Τρακάρω Χτυπάω
Κουρκουσάλι Χαλάζι
Κούτσαβλος Κουτσός
Λιακωτό Ταράτσα
Λιανά Ψιλά (Χρήματα)
Λούμπα Λακκούβα Με Νερό
Μάπα Λάχανο
Μαχαλάς Γειτονιά
32. Λέξεις του αχαϊκού ιδιώματος Λέξεις της Κοινής Ελληνικής
Μολιντίρι Μικρή Σαύρα
Μπαίγνιο Γελοίος, Περίγελος
Μπαμπουλωμένος Κουκουλωμένος
Μπίζα Αρακάς
Μπίτι Εντελώς
Μπλουγούρι Πλιγούρι
Μπούζι Κρύος, Παγωμένος
Νίβομαι Πλένω Το Πρόσωπό Μου
Ντωτό Χαλαρό
33. Λέξεις του αχαϊκού ιδιώματος Λέξεις της Κοινής Ελληνικής
Ξεήγκλωτο Ξεχειλωμένο
Ξεμπουντουλωμός Χαλασμός (Αέρας, Βροχή)
Ξεμπουρίζω Παρασέρνω
Ξεσβουρτσίστηκα Έπεσα, Τσακίστηκα
Πέσε Πες
Ποδαράτη Βόλτα Με Τα Πόδια / Η Παρέλαση
Των Πληρωμάτων Το Τελευταίο
Σαββατοκύριακο Της Αποκριάς.
Ποδέσου Φορέσε Τα Παπούτσια Σου
34. Λέξεις του αχαϊκού ιδιώματος Λέξεις της Κοινής Ελληνικής
Πόμολο Χερούλι Πόρτας Ή Παραθύρου
Πούμωμα, Πούμωσα Κρύωμα, Κρύωσα
Πορτόνι Αυλόπορτα
Πιλάλα, Πιλαλάω Τρεχάλα, Τρέχω
Σακαφ(λ)ιόρα Άσχημη, Ξερακιανή Γυναίκα
Σαρίδια, Σαρώνω Σκουπίδια, Σκουπίζω
Σάχνω Φτιάχνω
Σκαμπίλι Χαστούκι
Σκούρα Παντζούρια
35. Λέξεις του αχαϊκού ιδιώματος Λέξεις της Κοινής Ελληνικής
Σομάρα Κομάρα
Σουφρώνω Κλέβω
Σπίνωσέ Το, Στο Σπινό Βάλτο Πιο Σιγά, Στο Σιγανό
Στάει Στάζει, Χύνεται
Στούμπηγμα, Στουμπήχτηκα Χτύπημα, Χτύπησα-Μελάνιασα
Σφορδάκλι Βατράχι
Ταγιαντρεός Του Αγίου Ανδρέα!!!!
Τάντινο Λεπτό, Ευαίσθητο
Τουτουμάκια Μακαρονάκι Κοφτό (Χυλοπίτες)
36. Λέξεις του αχαϊκού ιδιώματος Λέξεις της Κοινής Ελληνικής
Τσερλιό Διάρροια
Τσιλάγρα Πολυλογία
Τσούπα Κοπέλα
Τσουρούλια Τρέχει Γρήγορα, Μαλλιά Κουβάρια
Χάμω Κάτω
Χοντρομπίγουλη Φιδές
Χούφταλο Ηλικιωμένος
Ψηλαλώνια Υψηλά Αλώνια
Ψιλικά Μυρωδικά
