Polityczna (nie)stabilność reform systemów emerytalnych

1. Polityczna (nie)stabilnosć reform systemów emerytalnych
Polityczna (nie)stabilnosć reform systemów emerytalnych
Krzysztof Makarski, Joanna Tyrowicz
z pomocą M. Bieleckiego, O. Komady i M. Malec
Joanna Tyrowicz
Wydział Nauk Ekonomicznych UW
Instytut Ekonomiczny, Narodowy Bank Polski
Ogólnopolska Konferencja Emerytalna - 2015

2. Polityczna (nie)stabilnosć reform systemów emerytalnych
Motywacja
Wyobraźmy sobie, że robimy reformę NDC − > FDC w Polsce w 1999 roku

3. Polityczna (nie)stabilnosć reform systemów emerytalnych
Motywacja
Wyobraźmy sobie, że robimy reformę NDC − > FDC w Polsce w 1999 roku
Czy taka reforma po jakims czasie staje się stabilna?

4. Polityczna (nie)stabilnosć reform systemów emerytalnych
Motywacja
Cele i intuicja
Cel
Załóżmy, że wprowadzono reformę, która po pewnym czasie przyniesie
długookresowe korzyści:
czy kiedykolwiek stanie się politycznie stabilna?
Intuicja
Wraz z wymieraniem najstarszych kohort, korzyści dobrobytowe staną się
dominujące
Chęć zrozumienia/wyjaśnienia procesu odwracania reform emerytalnych

5. Polityczna (nie)stabilnosć reform systemów emerytalnych
Motywacja
Wnioski z literatury
Fala reform emerytalnych: Holzman i Stiglitz (2001), Bonoli i Shikinawa
(2006), Gruber i Wise (2009).
Większość z nich (częściowo) odwrócona: Jarrett (2011).
(Przynajmniej) niektóre z negatywnym efektem dobrobytowym: Hagemejer
et al. (2015).

6. Polityczna (nie)stabilnosć reform systemów emerytalnych
Motywacja
Wnioski z literatury
Fala reform emerytalnych: Holzman i Stiglitz (2001), Bonoli i Shikinawa
(2006), Gruber i Wise (2009).
Większość z nich (częściowo) odwrócona: Jarrett (2011).
(Przynajmniej) niektóre z negatywnym efektem dobrobytowym: Hagemejer
et al. (2015).
Ekonomia polityczna systemów emerytalnych: czy reforma zostanie
wprowadzona
Cooley i Soares (1999),
Galasso i Profeta (2002),
przegląd literatury w wykonaniu de Waque (2005)

7. Polityczna (nie)stabilnosć reform systemów emerytalnych
Motywacja
Wnioski z literatury
Fala reform emerytalnych: Holzman i Stiglitz (2001), Bonoli i Shikinawa
(2006), Gruber i Wise (2009).
Większość z nich (częściowo) odwrócona: Jarrett (2011).
(Przynajmniej) niektóre z negatywnym efektem dobrobytowym: Hagemejer
et al. (2015).
Ekonomia polityczna systemów emerytalnych: czy reforma zostanie
wprowadzona
Cooley i Soares (1999),
Galasso i Profeta (2002),
przegląd literatury w wykonaniu de Waque (2005)
Koncentracja na korzyściach dobrobytowych z prywatyzacji systemu i
redystrybucji: Conesa i Kruger (1999), Nishiyama i Smetters (2007), Fehr
(2009).

8. Polityczna (nie)stabilnosć reform systemów emerytalnych
Model
Konsument
Gospodarstwa domowe
”urodzeni” w wieku 20 lat (j = 1), żyjący maksymalnie 100 lat(J = 80)
ich prawdopodobieństwo przeżycia zależne od wieku i czasu π
decydują o podaży pracy l aż do osiągnięcia wieku emerytalnego ¯J
(”wypychani” na emeryturę)

9. Polityczna (nie)stabilnosć reform systemów emerytalnych
Model
Konsument
Gospodarstwa domowe
”urodzeni” w wieku 20 lat (j = 1), żyjący maksymalnie 100 lat(J = 80)
ich prawdopodobieństwo przeżycia zależne od wieku i czasu π
decydują o podaży pracy l aż do osiągnięcia wieku emerytalnego ¯J
(”wypychani” na emeryturę)
optymalizują użyteczność osiąganą z czasu wolnego 1 − l i konsumpcji c
Uj,t =
J−j
s=0
δs πj+s,t+s
πj,t
u(cj+s,t+s , lj+s,t+s )
funkcja użyteczności przyjmuje postać
u(c, l) = log(cφ
(1 − l)1−φ
)

10. Polityczna (nie)stabilnosć reform systemów emerytalnych
Model
Konsument
Gospodarstwa domowe
za pracę otrzymują płacę, która równoważy rynek
ich prywatne oszczędności są oprocentowane stopą, która równoważy rynek
otrzymują świadczenia emerytalne oraz ”niezamierzony spadek”
płacą podatki

11. Polityczna (nie)stabilnosć reform systemów emerytalnych
Model
Konsument
Gospodarstwa domowe
za pracę otrzymują płacę, która równoważy rynek
ich prywatne oszczędności są oprocentowane stopą, która równoważy rynek
otrzymują świadczenia emerytalne oraz ”niezamierzony spadek”
płacą podatki
Ograniczenie budżetowe
(1 + τc
t )cj,t + sj,t = (1 − τl
t )(1 − τι
)wj,t lj,t ← dochód z pracy
+(1 + (1 − τk
t )rt )sj−1,t−1 ← dochód z kapitału
+(1 − τl
t )pι
j,t ← emerytura
+bj,t ← spadek
−Υt ← podatek pogłówny

12. Polityczna (nie)stabilnosć reform systemów emerytalnych
Model
Producent
Firmy
firmy działające w warunkach doskonałej konkurencji
standardowa funkcja produkcji Cobba-Douglasa
Yt = Kα
t (zt Lt )1−α
z warunku maksymalizacji zysku
wt = zt (1 − α)kα
t = zt (1 − α)
Kt
zt Lt
α
rt = αkα−1
t − d = α
Kt
zt Lt
α−1
− d

13. Polityczna (nie)stabilnosć reform systemów emerytalnych
Model
Rząd
Sektor rządowy
opodatkowuje wynagrodzenie z pracy i kapitału oraz konsumpcję
(gromadząc T)
przeznacza stałą część PKB na wydatki rządowe G

14. Polityczna (nie)stabilnosć reform systemów emerytalnych
Model
Rząd
Sektor rządowy
opodatkowuje wynagrodzenie z pracy i kapitału oraz konsumpcję
(gromadząc T)
przeznacza stałą część PKB na wydatki rządowe G
pobiera składki emerytalne i wypłaca emerytury z systemu NDC (oraz
zobowiązania DB z przeszłosci)
subsidyt = τι
¯J−1
j=1
wj,t lj,t −
J
j= ¯J
pj,t Nj,t

15. Polityczna (nie)stabilnosć reform systemów emerytalnych
Model
Rząd
Sektor rządowy
opodatkowuje wynagrodzenie z pracy i kapitału oraz konsumpcję
(gromadząc T)
przeznacza stałą część PKB na wydatki rządowe G
pobiera składki emerytalne i wypłaca emerytury z systemu NDC (oraz
zobowiązania DB z przeszłosci)
subsidyt = τι
¯J−1
j=1
wj,t lj,t −
J
j= ¯J
pj,t Nj,t
pokrywa koszty obsługi długu D i utrzymuje stałą relację długu do PKB
podatek pogłówny Υ domyka ograniczenie budżetowe rządu
Gt + subsidyt + (1 + rt )Dt−1 = Tt + Dt + Υt
J
j=1
Nj,t

16. Polityczna (nie)stabilnosć reform systemów emerytalnych
Model
Rząd
System emerytalny
Początkowy stan ustalony: system zdefiniowanego świadczenia (DB)
Egzogeniczne składka emerytalna τ i stopa zastąpienia ρ
pDB
¯J,t = ρw ¯J−1,t−1l ¯J−1,t−1
indeksacja: 0.25 stopy wzrostu funduszu płac

17. Polityczna (nie)stabilnosć reform systemów emerytalnych
Model
Rząd
System emerytalny
Początkowy stan ustalony: system zdefiniowanego świadczenia (DB)
Egzogeniczne składka emerytalna τ i stopa zastąpienia ρ
pDB
¯J,t = ρw ¯J−1,t−1l ¯J−1,t−1
indeksacja: 0.25 stopy wzrostu funduszu płac
Reforma: niefinansowy i finansowy system zdefiniowanej składki (NDC + FDC)
Egzogeniczna składka emerytalna τ i konta emerytalne
pDC
¯J,t =
suma zgromadzonych składekFDC+NDC
¯J,t
dalsze oczekiwane trwanie życia ¯J,t
ZUS: indeksacja 0.25 stopy wzrostu funduszu płac
OFE: akumulacja poprzez inwestycje, brak podatku od kapitału

18. Polityczna (nie)stabilnosć reform systemów emerytalnych
Scenariusze
Ekonomia polityczna
Co dzieje się w poszczególnych scenariuszach?
Scenariusz 1 - przesunięcie składek: OFE ⇒ ZUS
Scenariusz 2 - przesunięcie emerytur (suwak): annuitet ⇒ świadczenie
Scenariusz 3 - połączenie scenariusza 1 i 2

19. Polityczna (nie)stabilnosć reform systemów emerytalnych
Scenariusze
Ekonomia polityczna
Co dzieje się w poszczególnych scenariuszach?
Scenariusz 1 - przesunięcie składek: OFE ⇒ ZUS
Scenariusz 2 - przesunięcie emerytur (suwak): annuitet ⇒ świadczenie
Scenariusz 3 - połączenie scenariusza 1 i 2
Przeprowadzamy niezależne głosowania w kolejnych latach
Jeżeli ekwiwalent konsumpcji jest dodatni, kohorta głosuje za scenariuszem
Jeżeli scenariusz osiągnie większość, wcielamy go w życie
Kolejność głosowania bez znaczenia (Dhami & al-Nowaihi, 2010)

20. Polityczna (nie)stabilnosć reform systemów emerytalnych
Wyniki
Wyniki głosowania

21. Polityczna (nie)stabilnosć reform systemów emerytalnych
Wyniki
Głosują za zmianami, bo mają niższe podatki
(głosowanie w 2012 i 2042 roku)

22. Polityczna (nie)stabilnosć reform systemów emerytalnych
Wyniki
... które maleją na skutek obniżenia długu ...
(głosowanie w 2012 i 2042 roku)

23. Polityczna (nie)stabilnosć reform systemów emerytalnych
Wyniki
... i to pomimo jednoznacznie niższych emerytur...

24. Polityczna (nie)stabilnosć reform systemów emerytalnych
Wyniki
... które są niższe, bo filar kapitałowy daje szybszą akumulację
“oszczędnosci”

25. Polityczna (nie)stabilnosć reform systemów emerytalnych
Wyniki
Przesunięcie emerytur (suwak) szybko przestaje być preferowany
Zwycięzca głosowania
Rok głosowania Zwycięzca
2012 Obie zmiany
2022 Obie zmiany
2032 Tylko przesunięcie składek
2042 Tylko przesunięcie składek
2052 Tylko przesunięcie składek
2062 Tylko przesunięcie składek
2072 Tylko przesunięcie składek
2082 Tylko przesunięcie składek
2152 Tylko przesunięcie składek

26. Polityczna (nie)stabilnosć reform systemów emerytalnych
Wnioski
Wyniki i rekomendacje
Literatura implicite zakłada stabilnosć ex post - ta intuicja jest mylna
Pokazaliśmy, że:
Nawet, gdy wszystkie głosujące kohorty korzystają z obecnosci FDC,
demontują filar kapitałowy
Nie ma poparcia politycznego dla “suwaka” (po zakończeniu obsługi
emerytur starego portfela)

27. Polityczna (nie)stabilnosć reform systemów emerytalnych
Wnioski
Wyniki i rekomendacje
Literatura implicite zakłada stabilnosć ex post - ta intuicja jest mylna
Pokazaliśmy, że:
Nawet, gdy wszystkie głosujące kohorty korzystają z obecnosci FDC,
demontują filar kapitałowy
Nie ma poparcia politycznego dla “suwaka” (po zakończeniu obsługi
emerytur starego portfela)
Decyzja o odwróceniu reformy emerytalnej jest podejmowana zawsze, bo
zawsze redukuje obciążenia podatkowe żyjących kohort.
Głosujący decydują się na rozwiązania, które w długim okresie zmniejszają
dobrobyt

28. Polityczna (nie)stabilnosć reform systemów emerytalnych
Wnioski
Dziękujemy za uwagę!