Proyekto sa FIL4: Panitikan ng Rehiyon
Halaw sa librong "Literatura ng Iba't-Ibang Rehiyon ng Pilipinas" (2001) ni Carmelita S. Lorenzo, et. al.
Presentasyon ni Alia Janiel Sultan
BSED IIB - FILIPINO
Proyekto sa FIL4: Panitikan ng Rehiyon
Halaw sa librong "Literatura ng Iba't-Ibang Rehiyon ng Pilipinas" (2001) ni Carmelita S. Lorenzo, et. al.
Presentasyon ni Alia Janiel Sultan
BSED IIB - FILIPINO
Ang mga araling ito ay naglalaman ng mga impormasyong batay sa mga salitang itinuturing na hiram mula sa wikang banyaga. Tatalakayin dito ang mga pamantayan sa pag-angkop ng pagsasalin ng mga salita mula sa banyaga at pagtutumbas nito sa wikang Filipino.
Makabagong Gramar ng Filipino.
Sa pagsasalita, kailangan ng tatlong salik:
Ang pinagbubuhatan ng enerhiya;
Ang artikulador; at
Ang resonador
Ang interaksyon ng tatlong salik na ito ang lumilikha ng along ng mga tunog. Ang hangin naman ang nagiging midyum ng mga alon ng mga tunog upang marinig ang mga ito. An presyon o puwersang nilikha ng papalabas na hiningang galing sa baga ang siyang enerhiyang buhat sa babagtingang pantinig na nagpapagalaw sa artikulador. Nababago naman ang tunog dahil sa bibig na siyang resonador.
Nasa bibig ang apat na bahaging mahalaga sa pagbigkas ng mga tunog:
Dila at panga,
Ngipin at labi,
Matigas na ngalangala, at
Malambot na ngalangala
Nagkakaroon ng pagbabagu-bago ng hugis at laki ang guwang sa loob ng bibig sa malayang iginagalaw ang panga at dila. Maaaring mapahaba, mapaikli, mapalapad, mapapalag ang dila na maitutukod sa ngipin o sa ngalangala, maaari ring iarko ayon sa gustong bigkasin.
Nabibigkas ang mga patinig sa pagtaas at pagbaba ng harap, sentral o likod na bahagi ng dila kasama ng pagbabagu-bago ng hugis ng bibig, kasama na ang mga labi na dinarama ng tinig.
Nag-iiba naman ang mga tunog ng mga katinig batay sa:
Punto ng artikulasyon,
Paraan ng artikulasyon, at
Pagkakaroon o di-pagkakaroon ng tinig
Tinatawag na punto ng artikulasyon ang bahaging pinakamaliit na guwang para makalusot ang hangin o di makalabas ang hangin.
Anim ang punto ng artikulasyon:
Labyal o panlabi na nangangahulugan ng paglalapat ng mga labi,
Dental o pagngipin na nangangahulugan ng pagdidiit ng dulo ng dila at likod ng ngipin,
Palatal o pangngalangala o pagdidiit ng gitnang bahagi ng dila at ng ngalangala,
Velar o pagdidiit ng likod ng dila at ng velum,
Glotal o impit na pagdidiit ng mga babagtingan, at
Panlalamunan o larindyal/laryngeal.
Pamamaraan ng artikulasyon ang tawag sa paraan ng paglabas ng hangin. Maaaring mahati sa:
Pasara o istap o pabuga ang paglabas ng hangin kapag nasasarhan o napipigil ang paglabas ng hangin,
Pailong o nasal kapag lumalabas sa ilong ang hangin,
3. Pasutsot o fricative kapag lumalabas ang hangin
sa makitid na daanan sa pagitan ang artikulador
at punto ng artikulasyon.
4. Pagilid o lateral kapag lumalabas ang hangin sa
magkabilang tabi ng dila tungo sa sentro ng dila
na siyang pumipigil dito, at
5. Pangatal o tril na buhat sa sunod-sunod na galaw
ng dila.
Maibibilang na rito ang pagkakaroon o di-pagkakaroon ng tinig ng mga katinig. May tinig kapag gumagalaw ang babagtingan kaya lumalabas ang tunog at walang tinig kung hindi gumagalaw ang babagtinga.
Ang mga araling ito ay naglalaman ng mga impormasyong batay sa mga salitang itinuturing na hiram mula sa wikang banyaga. Tatalakayin dito ang mga pamantayan sa pag-angkop ng pagsasalin ng mga salita mula sa banyaga at pagtutumbas nito sa wikang Filipino.
Makabagong Gramar ng Filipino.
Sa pagsasalita, kailangan ng tatlong salik:
Ang pinagbubuhatan ng enerhiya;
Ang artikulador; at
Ang resonador
Ang interaksyon ng tatlong salik na ito ang lumilikha ng along ng mga tunog. Ang hangin naman ang nagiging midyum ng mga alon ng mga tunog upang marinig ang mga ito. An presyon o puwersang nilikha ng papalabas na hiningang galing sa baga ang siyang enerhiyang buhat sa babagtingang pantinig na nagpapagalaw sa artikulador. Nababago naman ang tunog dahil sa bibig na siyang resonador.
Nasa bibig ang apat na bahaging mahalaga sa pagbigkas ng mga tunog:
Dila at panga,
Ngipin at labi,
Matigas na ngalangala, at
Malambot na ngalangala
Nagkakaroon ng pagbabagu-bago ng hugis at laki ang guwang sa loob ng bibig sa malayang iginagalaw ang panga at dila. Maaaring mapahaba, mapaikli, mapalapad, mapapalag ang dila na maitutukod sa ngipin o sa ngalangala, maaari ring iarko ayon sa gustong bigkasin.
Nabibigkas ang mga patinig sa pagtaas at pagbaba ng harap, sentral o likod na bahagi ng dila kasama ng pagbabagu-bago ng hugis ng bibig, kasama na ang mga labi na dinarama ng tinig.
Nag-iiba naman ang mga tunog ng mga katinig batay sa:
Punto ng artikulasyon,
Paraan ng artikulasyon, at
Pagkakaroon o di-pagkakaroon ng tinig
Tinatawag na punto ng artikulasyon ang bahaging pinakamaliit na guwang para makalusot ang hangin o di makalabas ang hangin.
Anim ang punto ng artikulasyon:
Labyal o panlabi na nangangahulugan ng paglalapat ng mga labi,
Dental o pagngipin na nangangahulugan ng pagdidiit ng dulo ng dila at likod ng ngipin,
Palatal o pangngalangala o pagdidiit ng gitnang bahagi ng dila at ng ngalangala,
Velar o pagdidiit ng likod ng dila at ng velum,
Glotal o impit na pagdidiit ng mga babagtingan, at
Panlalamunan o larindyal/laryngeal.
Pamamaraan ng artikulasyon ang tawag sa paraan ng paglabas ng hangin. Maaaring mahati sa:
Pasara o istap o pabuga ang paglabas ng hangin kapag nasasarhan o napipigil ang paglabas ng hangin,
Pailong o nasal kapag lumalabas sa ilong ang hangin,
3. Pasutsot o fricative kapag lumalabas ang hangin
sa makitid na daanan sa pagitan ang artikulador
at punto ng artikulasyon.
4. Pagilid o lateral kapag lumalabas ang hangin sa
magkabilang tabi ng dila tungo sa sentro ng dila
na siyang pumipigil dito, at
5. Pangatal o tril na buhat sa sunod-sunod na galaw
ng dila.
Maibibilang na rito ang pagkakaroon o di-pagkakaroon ng tinig ng mga katinig. May tinig kapag gumagalaw ang babagtingan kaya lumalabas ang tunog at walang tinig kung hindi gumagalaw ang babagtinga.
Ang mitolohiyang ito na mula sa Hawaii ay isa sa mga akdang pampanitikan na tinatalakay sa Grade 10 o Ikasampung Baitang, Ikalawang Markahan, sa tulong ng Batayang Aklat na Pinagyamang PLUMA 10 ng Phoenix Publishing House, Inc.
Ang paksang ito ay tinatalakay sa Grade 10 o Ikasampung Baitang, Ikalawang Markahan, sa tulong ng Batayang Aklat na Pinagyamang PLUMA 10 ng Phoenix Publishing House, Inc.
Ang dulang ito na mula sa Scotland ay isa sa mga akdang pampanitikan na tinatalakay sa Grade 10 o Ikasampung Baitang, Ikalawang Markahan, sa tulong ng Batayang Aklat na Pinagyamang PLUMA 10 ng Phoenix Publishing House, Inc.
Ang maikling kuwentong ito na mula sa Amerika ay isa sa mga akdang pampanitikan na tinatalakay sa Grade 10 o Ikasampung Baitang, Ikalawang Markahan, sa tulong ng Batayang Aklat na Pinagyamang PLUMA 10 ng Phoenix Publishing House, Inc.
Ito ay kwento ng magkambal na may magkaibang pag-uugali. Tinalakay din sa alamat na ito kung paano unang nagkaroon ng water lily sa lawa ng laguna na siyang nagiging sanhi ng pagbaha sa ilog Pasig kapag inaanod ng tubig dahil sa lakas ng ulan.
7. paksa
• Ito ang bahaging pinagtutuunan ng
pansin sa loob ng pangungusap.
8. panaguri
• Ito ang bahagi ng pangungusap na
nagbibigay ng kaalaman o
impormasyon tungkol sa paksa.
9. Mga Uri ng Paksa at Panaguri
1. PAKSANG
PANGNGALAN
1. PANAGURING
PANGNGALAN
HAL:
HAL:
Tungkol sa
Naghihintay ng ulan
pagbabayad ng
ang mga
buwis ang editoryal
magsasaka.
ngayon.
24. Panaguri-Paksa
• Pangungusap na nasa
Karaniwang-Ayos.
• HAL:
• Nag-aaral ng Wikang
Filipino ang maraming
banyaga sa Pilipinas.
25. Paksa-Panaguri
• Pangungusap na nasa
Di-karaniwang
Pangungusap.
• HAL:
• Ang maraming banyaga
sa Pilipinas ay nag-aaral
ng Wikang Filipino.
26. GAWAIN
• Sa isang buong papel,
sumulat ng isang sanaysay
tungkol sa pagiging hospitable ng mga
Pilipino gamit ang iba’t ibang uri,
antas, at ayos ng
pangungusap.
Editor's Notes
BILANG ISANG PILIPINO, KILALA TAYO SA IBANG BANSA SA PAGIGING HOSPITABLE, PAANO NINYO IPINAPAKITA ANG KAUGALIANG ITO?ANO ANG TAWAG NATIN SA MGA NAKASULAT SA PISARA?
ANONG MAYROON SA MGA PANGUNGUSAP NA ITO NA MATATAGPUAN DIN SA ATING KATAWAN?ANG MGA BAHAGI NG PANGUNGUSAP AY 2 LAMANG: ANG PAKSA AT ANG PANAGURI NA SIYANG TATALAKAYIN NATIN NGAYON. PERO BAGO ANG LAHAT, ANO BA ANG PANGUNGUSAP?
KASI ANG ALAM NATIN , ANG PANGUNGUSAP AY BINUBUO NG MGA SALITA AT NAGTATAGLAY NG KUMPLETONG KAISIPAN. PERO MAAARI RING ISANG SAMBITLA NA MAY PATAPOS NA HIMIG SA DULO. ANO ANG IBIG SABIHIN NITO? ANG PATAPOS NA HIMIG NA ITO ANG NAGSASAAD NA NAIPAHAYAG NA NG NAGSASALITA ANG ISANG DIWA O KAISIPANG NAIS NIYANG IPAABOT SA KAUSAP.
NARITO ANG ILANG HALIMBAWA.
AYAN, GAYA NG SINABI NATIN KANINA, MAY 2 BAHAGI O SANGKAP ANG PANGUNGUSAP. ITO AY ANG PAKSA, AT ANG PANAGURI. ANO ANG PAKSA?
AYAN. ANG PAKSA ANG SIYANG TEMA SA LOOB NG PANGUNGUSAP O SA ISANG USAPAN. DITO UMIIKOT ANG LAHAT NG SINABI NG NAGSASALITA. NOONG UNA, ANG PAKSA AY TINATAWAG NA SIMUNO PERO SA TULONG NG ILANG PAG-AARAL, NALAMAN NG MGA LINGGWISTA O YUNG MGA NAG-AARAL NG ATING WIKA, NA HIGT NA TINATAGLAY NG SALITANG PAKSA ANG TUNAY NA KAHULUGAN NG BAHAGI NG PANGUNGUSAP. KUNG BAGA, HIGIT NA ANGKOP NA GAMITIN ANG SALITANG PAKSA BILANG BAHAGI NG PANGUNGUSAP KAYSA SA SALITANG SIMUNO. HALIMBAWA: GUMAMIT TAYO NG ISANG PANGUNGUSAP MULA SA ENGLISH: I CUT THE WOOD. ANG I AY SIYANG SIMUNO DAHIL ITO ANG GUMAGANAP NG KILOS. NGAYON, KUNG ISASALIN O ITATRANSLATE NATIN ITO SA WIKANG FILIPINO: SINIBAK KO ANG KAHOY. SA PANGUNGUSAP NA ITO, ANG KO AY TAGAGANAP LAMANG NG PANDIWA O VERB NA SINIBAK, AT KUNG PAGBABASEHAN NATIN ANG AYOS NG PANGUNGUSAP, KUNG SAAN ITO AY NASA KARANIWANG AYOS, ANG SINIBAK KO AY KABILANG LAMANG NG PANAGURI, ANG KO AY SIMUNO AT ANG PAKSA AY ANG ANG KAHOY. KAYA WAG SANA KAYO MALITO SA PAGTUKOY KUNG ALIN ANG SIMUNO AT KUNG ALIN ANG PAKSA.
ANG MGA PANGUNGUSAP NA EKSISTENSYAL AY NAGPAPAHAYAG N PAGKAMAYROON NG ISA O HIGIT PANG TAO, BAGAY, ATB. PINANGUNGUNAHAN ITO NG MGA SALITANG MAY AT MAYROON.
NAGPAPAHAYAG NG DAMDAMIN NG PAGHANGA ANG GANITONG PANGUNGUSAP.
ANG MGA SAMBITLAN TINUTUKOY AY MGA IISAHIN O DADALAWAHING PANTIG NA NAGPAPAHAYAG NG MATINDING DAMDAMIN.
NAGSASAAD NG ORAS O URI NG PANAHON ANG MGA GANITONG PANGUNGUSAP.
MGA PAGBATI, PAGBIBIGAY-GALANG, ATB. NAKAGAWIAN NA SA LIPUNANG PILIPINO.
