Opdrachtenfiche omgevingsboek bijdrage 2020

1. Arteveldehogeschool –Educatieve bacheloropleidingvoorlageronderwijs
Hetvolksverhaal“DeHerbakker”
1. Plaats - adres
De Herbakker- Pastoorde Nevestraat10, 9900 Eeklo
2. Geolocatie / geolokalisatie
Geef de correcte coördinaten!Exact te bepalen via GoogleMaps (instructiefilmpje te bekijken via Canvas).
51°11'12.1"N 3°33'47.4"E
3. Korte omschrijving
We gaan metde klasnaar De HerbakkerinhetcentrumvanEeklo.Aande zijkantvanditcultuurcentrumhangt
een schilderij. Dit kunstwerk stelt een volksverhaal voor. Hiermee gaan we aan de slag.
4. Doelgroep
De activiteitisontworpenvoorde derde graad.Deze leerlingenkunnenzichal beterinlevenineenanderetijd,
waardoor ze het verhaal zullen begrijpen en ermee aan de slag kunnen.
5. Tijdsduur
Voorzie voor deze activiteit twee lesuren. De verplaatsing neemt in totaal 25 minuten in beslag.
6. Eindtermen
Muzische vorming: beeld
1.2 De leerlingen kunnen door betasten en voelen (tactiel), door kijken en zien (visueel) impressies opdoen,
verwerken en erover praten.
1.3 De leerlingenkunnenbeeldinformatie herkennen,begrijpen,interpreterenenerkritischtegenover staan.
1.4° De leerlingen kunnen plezier en voldoening vinden in het beeldend vormgeven en genieten van wat
beeldend is vormgegeven.
Nederlands
3.3 De leerlingenkunnen(verwerkingsniveau= beschrijven) de informatie achterhalenin:voorhenbestemde
teksten in tijdschriften.
4.4 De leerlingen kunnen (verwerkingsniveau= structureren): voor een gekendpersooneen verslag schrijven
van een verhaal, een gebeurtenis, een informatieve tekst.
Mens en maatschappij
3.9.° De leerlingen tonen belangstelling voor het verleden, heden en de toekomst, hier en elders.

2. Arteveldehogeschool –Educatieve bacheloropleidingvoorlageronderwijs
7. Leerinhoud
Volksverhaal De Herbakker:
In de Middeleeuwen was men ervanovertuigd dat oude, mismaakte en versletenmensen vernieuwd konden
wordendoorhet drinkenvaneenlevenselixir,hetbadeninde fonteinderverjongingof hetherbakkenineen
oven.Bij hetherbakkenhakte menhethoofdvande romp,herkneeddeenherschilderde menhetenbakte het
in de oven. Ondertussen plaatste men een groene kool op het lichaam (symbool van het ijle, lege hoofd).Na
hetbakkenvanhet nieuwe hoofdwerddatterugop hetlichaamgeplaatstenkonmenjongenherborenweer
verder. Maar al dat herbakken was niet zonder gevaar. Zat je hoofd te lang in de oven dan werd je een
heethoofd.Was de baktijd te kort dan sprak men van een halve gare. En liep er bij het bakken iets fout,dan
ging je door het leven als misbaksel.
Diepere betekenissen:
Inditvolksverhaal gaathetnietenkeloverhetuiterlijk.Sommigenwildenookhuninnerlijkveranderen.Alshet
herbakkennietgoedverliep,werdje eenheethoofd,eenhalve gare of eenmisbaksel.Deze woordenvertellen
ons eigenlijk iets over het karakter van de persoon.
De sage bevat een aansluitende moraal : Kinderen wordt voorgehouden dat ze maar beter tevreden kunnen
zijn met hun eigen hoofd. Want de kans is groot dat je bij de bakker vandaan komt als een heethoofd, een
misbaksel of een halve gare.
Net zoals vandaag wilden mensen er toen ook langer jong uit blijven zien.
Dit is een sage, geen waargebeurd verhaal.
Een sage is een traditioneel volksverhaal dat zich afspeelt op een bekende plaats.
Gedicht schrijven: stappen
- Inspiratie zoeken rond het thema (mindmap)
- Wat wil ik er zeker inzetten? (omcirkelen)
- Rijmen of niet?
- Kladversie
- Nakijken
- Net versie

3. Arteveldehogeschool –Educatieve bacheloropleidingvoorlageronderwijs
8. Lesdoelen
 Hun waarnemingenvanhet schilderij noteren(1.2)
 beeldinformatieinterpreteren(1.3)
 eigeninterpretatiegevenoverhetschilderij (1.2)
 eigeninterpretatieoverhetschilderijvergelijkenmetanderen(1.2)
 informatie noterenuiteentekst(3.3)
 gedichtschrijvenrondeenbepaaldthema(4.4)
 pratenoverhetverleden(3.9)
9. Materiaal
- Werkbladen
- Foto’s(delenschilderij)
- Pennen/dunnestiften
- Kladpapier
- Netpapier
- Schrijfplankjes
- Gedicht(omvoor te lezen)
- Correctiesleutel werkblad
- Achtergrondinformatie
- Placemats
- Stellingen (enveloppe)
- Printvan origineleschilderij
- Versierde kartonnendooswaarde gedichteninkomen (+zwaarvoorwerp)
- Fluitje
10.Organisatie
We makenonsklaarom op stapte gaan. De afsprakenwordengemaaktenwe vertrekken.We gaandirectnaar
het Herbakkersplein. Daar krijgt iedereen eenwerkblad. Dit hangen ze aan hun schrijfplankje. Stap voor stap
wordtde sage duidelijkengaande kinderendaarmeeaande slag.Ditdoenze aande handvande volgordevan
het werkblad. Dit gebeurt zowel klassikaal, in groep als individueel, afhankelijk van de opdracht.
Van het werkblad maakt de leerkracht op voorhand een bundel waar een nietje in zit.
De leerkrachtheefteenzakmee waaral hetmateriaal inzit. De leerlingenhebbenhunschrijfplankeneenpen
bij.
Bij opdracht 5 maken de kinderen een gedicht. Deze gedichten gaan in een doos, zodat voorbijgangers ze
kunnen lezen. Op de kartonnen doos staat dat er gedichten inzitten die leerlingen van het zesde leerjaar
geschreven hebben. In de doos zit ook een zwaar voorwerp, zodat ze niet kan wegwaaien.
Op het werkblad staat meer uitleg over deze opdracht.
Op de terugweg staan we even stil bij het standbeeld “De Herbakker” en “Lotjen”. Ik vertel dat deze beelden
hierstaan ter nagedachtenisvan de sage. We staan er niette langbij stil,hierbij zitgeenopdracht.Ik wil hen
ditmeegeven,omdathetwel eendeelisvanhetschilderij enhetvolksverhaal waarwe het net over hadden.

4. Arteveldehogeschool –Educatieve bacheloropleidingvoorlageronderwijs
11.Werkbladen – instructiebladen – richtlijnen…
De kinderenkrijgenelkeenwerkblad.Viaditwerkbladwordthetvolksverhaalachterhetschilderij duidelijk.Er
wordt klassikaal, in groep, in duo en individueel gewerkt.
Het werkblad vindt u hieronder.
Naam: …………………………………………………………………………… Datum:…………………………
De Herbakker
Opdracht 1
Je krijgt per groep een deel van het schilderij. Bekijk dit aandachtig en bespreek in groep.
Beantwoord volgende vragen:
Wat zie je?
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
Wat gebeurt hier volgens jou/je groep?
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
Wie van de groep zaljullie antwoorden aan de klas vertellen? _________________________________

5. Arteveldehogeschool –Educatieve bacheloropleidingvoorlageronderwijs
Opdracht 2
We situeren het schilderij in deze tijd: ____________________________________________________
Wat gebeurde hier in Eeklo in deze tijd? (luister naarde leerkracht)
Denk ingroep na over volgende vragen. Noteer inkernwoorden.
Hoe komt het dat het volksverhaal van DeHerbakker hier op dat moment ontstond?
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
Hoe ontstonden sagen?
Los de rebus op om het antwoord te vinden.
Een sageiseen korte vertelling die ……………………………………………………………………………. verklaart.

6. Arteveldehogeschool –Educatieve bacheloropleidingvoorlageronderwijs
Opdracht 3
Lees het volksverhaal en los het kruiswoordraadsel op.
1 h
e 2 e
3 h e r b a k k e n
b k
4 j a l
o k o
n k
5 g r o e n e k o o l
6 s r
l s
i 7 m i s l u k t
m t
m a
8 h e e t h o o f d
r
Horizontaal
3. Het opnieuw mooi maken van een hoofd.
5. Wat zetten ze op het lichaam tijdens het
bakken?
7. Wat was er gebeurd met het hoofd
wanneer het een misbaksel was?
8. Een hoofd dat te lang in de oven heeft
gezeten.
Verticaal
1. Hoe werd de stad, waar dit verhaal werd
verteld, nog genoemd?
2. De stad waar het volksverhaal plaatsvond.
4. Hoe wouden ze er weer uitzien?
6. Een radeloze vader wou dat zijn domme
zoon … werd.
Opmerking:
Bij een antwoord met twee woorden hoef je geef vakje tussen te laten als spatie. Schrijf alles aan
elkaar.

7. Arteveldehogeschool –Educatieve bacheloropleidingvoorlageronderwijs
Opdracht 4
Jullie zitten opnieuw in groepjes. Elke groep krijgt een stelling en een placemat. Eerst denkt iedereen individueel na
over de stelling. Jeschrijft op wat jedenkt in jeeigen vakje van de placemat. Nadien bespreek jedit in groep en schrijf
jeeen gemeenschappelijk antwoord inhet middenvak.
Als je dat gedaan hebt, gaje in groep naar een voorbijganger en vraag jeof hij/zij het volksverhaal van De Herbakker
kent. Zoja, dan vraag je zijn/haar mening over jullie stelling.
Wees vriendelijk en steljullie zelf eerst voor aan die mensen. Vertel dat jullie leerlingen zijn van de basisschool en dat
jullie iets willen vragen voor een opdracht. Bedankt de mensen achteraf om tijd te maken voor jullie.
Opdracht 5
Luister aandachtig naar het gedicht dat de leerkracht voorleest.
Je gaatzo dadelijk per twee een gedicht schrijven rond het thema “De Herbakker van Eeklo”.
Er zijn een aantal stappen die we doorlopen wanneer we een gedicht schrijven.
1Inspiratie zoeken rond het thema
2 Wat moet zeker in het gedicht? Omcirkel dit in de woordspin hierboven.
3 Zal het gedicht rijmen? Ja / Nee
4 We schrijven een kladversie. Dit hoef je maar op één werkblad te doen.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

8. Arteveldehogeschool –Educatieve bacheloropleidingvoorlageronderwijs
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
5 We kijken ons gedicht na. Staan er spelfouten in? Kloppen de zinnen? Vormt het een mooi geheel?
6 Schrijf jullie gedicht nu in het net. Je schrijft het allebei in het net. Op die manier kunnen we eentje
meenemen naar de klas en kan er een nette versie in de doos.
 Aan het schilderij staat een kartonnen doos. Alle gedichten haar hierin. Mensen die
geïnteresseerd zijn in het schilderij en het volksverhaal kunnen er een gedicht over lezen dat
jullie geschreven hebben.
Bijlagen
Het volksverhaal:De HerbakkervanEeklo
Vroegerwasmenervanovertuigddatoude,mismaakte enversletenmensenvernieuwdkondenwordendoorhet
drinkenvaneenlevenselixir,hetbadeninde fonteinderverjongingof hetherbakkenineenoven.Bij het
herbakkenhakte menhethoofdvande romp,herkneedde enherschilderdemenhetenbakte hetinde oven.
Ondertussenplaatstemeneengroenekool ophetlichaam(symboolvanhetijle,lege hoofd).Nahetbakkenvan
hetnieuwe hoofdwerddatterugophetlichaamgeplaatstenkonmenjongen herborenweerverder.
Alshethoofdte langin de ovenwasblijvenzitten,wasje eenheethoofd,hadmenje nietlanggenoeglatenzitten,
dan was je een halve gare, en een mislukt hoofd was natuurlijk een misbaksel.
HetfeitdatEekloinVlaanderensederteeuwenbekendstaatalsHerbakkersstadiste dankenaanhetverhaal inhet
volksboek "De Vermaekelijke klugt" (1750). Het vertelt over een radeloze vader die zijn domme zoon al naar
ZottegemenhetMinnewatergestuurdhadomslimmerte worden,maarnietsmochtbaten.Eenadvocaatgaf hem
de raad eensnaar Eeklote gaan want "daar wordenhoofdengebakkenmetgekruldeenplatte haren,metschele,
loense,lodderigeenlepeogen,zwarte enandere kuntge erookkrijgenvolgensuw goestingensmaak. "Zogezegd,
zo gedaan.Nadiengingde zoon naar Parijs waar hij "uitblonk in zijn studies door zijn wijsheid en geleerdheid."

9. Arteveldehogeschool –Educatieve bacheloropleidingvoorlageronderwijs
12.Oplossingen - sleutel
Hetisde bedoelingdatde kinderennadenkenoverhetverleden,overhetvolksverhaaldatinEekloisontstaan.
De meeste opdrachtenhebben geen juist of foutantwoord.Vaak wordende meningen,interpretaties, … van
de leerlingen gevraagd. Er is wel een correctiesleutel voor opdrachten 2 en 3. Deze correctie wordt enkel
gebruikt door de leerkracht.
De correctiesleutel vindt u hieronder.
Correctiesleutel werkblad
De Herbakker
Opmerking:
Er is enkel een correctiesleutel voor de opdrachten 2 en 3. Bij de andere opdrachten zijn de antwoorden
eigen mening, eigen interpretaties en eigen creaties.
Opdracht 2
We situeren het schilderij in deze tijd: nieuwe tijd_________________________________________
Wat gebeurde hier in Eeklo in deze tijd? (luister naarde leerkracht)
Denk ingroep na over volgende vragen. Noteer inkernwoorden.
Hoe komt het dat het volksverhaal van DeHerbakker hier op dat moment ontstond?
eigen ideeën, mogelijkheden___________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
Hoe ontstonden sagen?
Los de rebus op om het antwoord te vinden.
Een sageiseen korte vertelling die …………..…volksgeloof………………. verklaart.

10. Arteveldehogeschool –Educatieve bacheloropleidingvoorlageronderwijs
Opdracht 3
Lees het volksverhaal en los het kruiswoordraadsel op.

11. Arteveldehogeschool –Educatieve bacheloropleidingvoorlageronderwijs
13.Bronnen
z.a. (2015). Bakkervan Eeklo. Geraadpleegdop 11 maart 2020 via
https://nl.wikipedia.org/wiki/Bakker_van_Eeklo
Gybels,F. (2020). De Herbakker. Geraadpleegdop11 maart 2020 via
https://www.volksverhalen.be/Eeklo_Herbakker
z.a. (2020). Sage(volksverhaal).Geraadpleegdop11 maart 2020 via
https://nl.wikipedia.org/wiki/Sage_(volksverhaal)
Gybels,F.(2020). Volksverhalen.Geraadpleegdop21 maart 2020 viahttps://www.volksverhalen.be/info
z.a. (2020). Standbeeld 'Den Eeclooschen Herbakker'. Geraadpleegdop 12 maart 2020 via
https://www.knooppunter.com/standbeeld-den-eeclooschen-herbakker
z.a. (2029). Legendevan den Eeclooschen Herbacker. Geraadpleegdop 12 maart 2020 via
https://www.eeklo.be/Eeklo_leeft/VVV_Eeklo/Legende_van_den_Eeclooschen_Herbacker
z.a. (2011). Eeklo? Geschiedenis. Geraadpleegdop 21 maart 2020 via
https://www.eeklo.be/informatie/Over_Eeklo/Eeklo
z.a. (2010). Meetjesland 2010. Geraadpleegdop13 maart 2020
https://issuu.com/toerisme-vlaanderen/docs/brochure_meetjesland2010/58
Wauters,W. (2017). Een oven volvan menig hoofd en zotten bol. Geraadpleegdop13 maart 2020 via
file:///C%3A/Users/emmel/Downloads/Een_oven_vol_van_menig_hoofd_en_zotten_b.pdf
z.a. (z.j.). Denieuwetijd.Geraadpleegdop14 maart 2020 via http://tijd-en-tijdlijn.weebly.com/nieuwe-tijd-
en-nieuwste-tijd.html#
z.a. (z.j.). Rebusmaken. Geraadpleegdop22 maart 2020 viahttps://www.festisite.nl/rebus/

12. Arteveldehogeschool –Educatieve bacheloropleidingvoorlageronderwijs
14.Achtergrondinformatie voor de leerkracht
Schilderij
In hetMuiderslot inMuiden(Amsterdam) hangteenschilderij daterenduitde tweede helftvande 16de eeuw
met als titel: "De backer van Eelco" (waarschijnlijk een verschrijvingvan Eeclo). Het toont het ritueel van het
herbakken.
Hetoriginele schilderij iste bezichtigeninhetMuiderslotinMuiden.EenkopievanhetschilderijDe Bakkervan
Eeklo hangt aan de buitengevel van het gebouw De Herbakker in Eeklo.
Eeklo 16de eeuw
Tijdensde godsdienstoorlogenvande 16e eeuw belandtEekloinde frontlijntussenhetprotestantse noorden
en het katholieke zuiden en worden zware verwoestingenaangericht.De bevolking vlucht en een tijdlang ligt
Eeklo er zelfs zo goed als verlaten bij. Dit is één van de redenen waarom de stad nog weinig Middeleeuwse
gebouwentelt.OpmerkelijkgenoegkrijgtpreciesindezeperiodeEekloeenhoofdrolin hetvolksverhaalvande
Herbakker.
Gedicht
Gy ziet het, de oven is nu vol
van menig hoofd en zotten bol:
ik laet ze bakken tot den noen,
zy hebben ‘t zeker wel van doen,
zoo wel de dienaer als de heer,
en vrouwen, man, al even zeer,
en jong, en oud, en wys, en gek;
want ieder hoofd heeft zyn gebrek.
Versregel uit het gedicht Oven à la Mode uit Het masker van de Wereldt afgetrocken (1650)
van Adriaen Poirters.

13. Arteveldehogeschool –Educatieve bacheloropleidingvoorlageronderwijs
Standbeelden
De stad Eekloherdenktditvolksverhaal methetkleinere beeldjeLotjenvoorhetstadhuisenhetmonumentale
beeld ‘De Herbakker’ dat midden op de doorgaande weg N9 opgesteld staat.
Lotjen: De vrouwenfiguur heeft immers geen hoofd, maar een kool. Het beeldverwijst ook naar het Eeklose
dialect, waar de term ‘lotjen’ gebruikt wordt voor een meisje of een jonge vrouw.
De Herbakker
Cultuurcentrum
In Eeklois hetcultureel centrumnaar deze sage genoemdCultureel CentrumDe Herbakker.Hetaansluitende
plein wordt het Herbakkersplein genoemd.
15.(optioneel) Extra mogelijkheden tot naverwerking
De kinderen kunnen hun zelfgeschreven gedicht inoefenen en voor de klas brengen.