1. Mga Katotohanan sa likod ng mga
Pangyayari
*Unang Sigaw ng Paghihimagsik
*Unang Labanan ng mga Pilipino’t
Kastila
*Dahilan ng Alitan ni Bonifacio at
Aguinaldo
*Dahil sa Halalan ang pagsama ng
Loob ni Bonifacio
*Dinakip si Andres at ang Kapatid
nya
*Hinuwad na Lagda
*Hinatulang Barilin ang Magkapatid
2. Ang unang Sigaw ng
Paghihimagsik ay nangyari,
hindi sa pook na kinalalagyan
ngayon ng monumento sa
Balintawak, kundi sa Kangkong.
Nangyari ito noong ika 25 ng
Agosto ng 1896, ayon na rin sa
patunay ng Balo ni Andres
Bonifacio . . .
3. Dahil sa si Rizal at iba
pang matatalino ng panahong iyon,
kabilang na rin pati si Mabini, ay
hindi kasangayon at kasalungat ng
paghihimagsik, sa matuwid na hindi
pa nahahanda ang bayan para sa
ganitong gawain na ipinalalagay
nilang lubhang mapa-nganib
4. kaya sina Andres
Bonifacio at Emilio Jacinto ay
umisip ng mabuting paraan
upang maipagpatuloy at
huwag manglamig ang
inihanda nilang paghihimagsik
5. - ginawa nila ay
ipinangalat na kasabuwat ng
Katipunan ang lalong mga litaw na
maginoo at ma-yayaman sa
Maynila, at upang manibulos sa
paniniwala ang bayan,
6. - ang ginawa pa nila’y lihim
na ipinagsuplong ang mga
mayayamang ito sa mga may
kapangyarihan at nang ipadakip
na at ipabaril ng mga kastila ang
mga nasabing marurunong at mga
mayayaman na kinabibilangan
nina Don Francisco Roxas at iba
pa, at ang iba naman ay
7. - tulad nina Luis Yangko at
iba pa, ay lumakas ang loob ng
marami at pati ng mga nag -
aalanganin sa paghihimagsik
ay nakisama na kina Andres
Bonifacio at Emilio Jacinto.
8. Ang may kagagawan nito ay si
Emilio Jacinto at kaya naman
ginawa ang gayon ay upang
maipagtagumpay ang
paghihimagsik, hindi kailangang
puhunanin ang buhay ng ilang
ma-rurunong at mayayaman,
yamang and kalahatan naman ay
siyang makikinabang at
9. Unang Labanan ng mga
Pilipino’t Kastila
Ang mga unang
labanan ng mga kastila at ng
mga maghihi-magsik ay
nangyari sa Balintawak, San
Juan, Rizal, Pateros,
Mandaluyong, Santa Mesa, at
San Mateo.
10. Kung hindi man nag-
tagumpay ang mga
manghihimagsik sa mga unang
pakikilaban ay naging sanhi
naman ito upang ang Katipunan
ay lumaganap sa iba’t ibang
dako, kabilang na ang Kabite at
iba pang kalapit lalawigan.
11. Nang magtatapos ang
taong 1896 ay dumating sa
Kabite si Andres Bonifacio,
bilang pagbibigay loob sa
anyaya nina heneral Artemio
Ricarte at Mariano Alvarez
12. . Nang dumating na si
Andres Bonifacio, ang
lalawigan ng Kabite ay
nahahati sa dalawang
pangkat, na ang isa’y kilala sa
tawag na Magdiwang na
siyang kina-bibilangan ni
Andres Bonifacio .
13. pinangunguluhan ni
heneral Mariano Alvarez na
tinawag na “Virey” o
pangalawang hari, na
sumasakop sa mga bayan ng
Nobeleta, San Francisco de
Malabon, Indang, Mendez
Nuiiez, Alfonso, Bailen,
14. at Salinas at ang isang
pangkat ay tinatawag namang
Sangguniang Magdalo at ang
nasasakop ay ang mga bayan
ng Kawit, Imus, Bakood, Perez
Dasmarifias, Karmona, Silang
at Amadeo.
15. Dahil sa Halalan ang Pagsama ng
Loob ni Bonifacio
Nang makuha ng mga kastila
ang Silang at dahil sa walang awang
pananampalasan ng mga kastila, ang
bayan ay humingi ng pagkakaisa dahil
sa ang mga manghihimagsik ay
nahahati nga sa dalawang pangkat na
ang isa’y kilala sa tawag na
Sangguniang Magdiwang at ang isa’y
Sangguniang Magdalo.
16. Si Jacinto Lum-breras
ay siyang tumawag ng pulong
upang pag-isahin na lamang
ang dalawang pangkat na
nasabi at humirang ng mga
magsisi-pamuno sa
Pamahalaan ng Himagsikan.
17. Sa pulong ay si
Jacinto Lumbreras ang unang
nangulo, at pagkatapos, nang
gagawin na ang halalan ay si
Andres Bonifacio ang
pinapangulo at kalihim naman si
“Vibora” (Heneral Artemio
Ricarte).
18. Bago maghalalan
ay nagsalita si Andres
Bonifacio at hiniling sa
kalahatan na sinomang
mahalal ay dapat kilalanin at
igalang.
19. Nang gawin ang halalan ay si
Hen. Emilio Aguinaldo ang nagwagi,
noo’y hindi kaharap sa pulong, laban
kay Andres Bonifacio at Mariano
Trias.
Nang gawin naman ang
paghahalal ng pangalawang pang-ulo
ay si Hen. Mariano Trias ang
nagtagumpay laban kina Andres
20. Sa pagpili ng Kapitan Heneral
ay si heneral Artemio Ricarte ang
nahirang laban kay Heneral Santiago
Alvarez.
Ang nahirang na maging
Direktor de Guerra ay si Heneral
Emiliano Riego de Dios laban kina
Ariston Villanueva, Daniel Tria Tirona at
Santiago Alvarez.
21. Dahil sa malalim na ang gabi
ay dinaan na lang sa pagtata-yuan
ang paghirang sa Sekretario del
Interior at ang nagwagi ay si Andres
Bonifacio laban kina Mariano Alvarez
at Pascual Alvarez.
22. Dito nagsimula ang gulo
pagka’t si Daniel Tria Tirona ay
tumindig at tumutol sa pagkakahalal
kay Andres Bonifacio, sa matuwid na
mayroong ilang may lalong kakayahan
sa gayong tungkulin at ito’y si Jose del
Rosario ng Kabite, kilalang mana-
nanggol.
23. Dinamdam ni Andres Bonifacio
ang nangyaring pagta-wad sa kanyang
kakayahan kaya’t ipinagunitang hindi
lahat ng mga nahalal ay may
kakayahan o matatalino at sinabi pa rin
na bago maghalalan ay pinagkaisahan
nila na sino mang lumabas ay kanilang
kikilalanin at igagalang.
24. Dahil sa si Daniel Tria
Tirona ay patuloy rin sa pagtutol
kaya’t sa yamot ni Andres
Bonifacio ay iniwan ang pulong,
kasama ng iba niyang mga
kabig at sinabi sa kalahatan na
pinawawalan niya ng kabuluhan
ang kinalabasan ng halalan.
25. Sa sama ng loob ni
Andres Bonifacio ay inisip na
patuluyang humiwalay sa
bagong kahihirang na
pangkalahatang pamunuan ng
Himagsikan, sa paraang
magtatag ng bagong
26. Si Heneral Pio del
Pilar ay kinausap ni Andres
Bonifacio at inalok na siyang
gagawing Heneralisimo o
punong pangkalahatan ng
Hukbong Naghihimagsik na
sinangayunan naman.
27. Nang isasa-gawa na lamang ang
bagay na ito o ang pagpipisan ng
hukbo sa ilalim ng pamumuno ni Heneral
Pio del Pilar ay hindi mala-man kung bakit
si Heneral del Pilar ay nagbago ng loob.
Dumulog siya kay Heneral Emilio
Aguinaldo at ipinagsumbong ang tangka
ni Andres Bonifacio, kaya’t ang ginawa
naman ni Heneral Aguinaldo ay nag-utos
na sundan at ipadakip si Andres
Bonifacio, pati ng mga kabig.
28. Ako ang inaatasan sana
upang dumakip kay Andres Bonifacio
at sa kanyang mga kabig, nguni’t
dahil sa pagkakaroon ko noon ng
karamdaman, gawa ng isang daplis
na tama ng punglo sa aking ulo na
noo’y hindi pa gumagaling, ay sina
Koronel Agapito Bonson, Jose
Ignacio Pawa at Felipe To-pacio ang
nagsitupad sa mabigat na gawaing
29. Inabutan nila si Andres
Bonifacio sa Pasong Limbon,
munisipio ng Indang, at doo’y
nagkalaban, na ang naging
wakas ay ang pagkakapatay sa
isang kapatid ni Andres
Bonifacio na si Ciriaco, at ang
mga kawal naman ni Andres
30. at ang mga kawal naman
ni Andres Bonifacio ay
nakapatay ng isang sarhento
sa mga nagsisiusig na taga
Imus at nagngangalang
Antero. Nang mangyari ito ay
ika 28 ng Abril ng 1897.
31. Dinakip si Andres Bonifacio at
ang Kapatid Niya
Umagang-umaga ng ika 29 ng
Abril nang idating sa Naik, ang
magkapatid na Bonifacio, na
ang Andres ay nakaduyan at
may sugat sa liig at ang
Procopio ay wala ni gurlis sa
32. Nag-kataon naman na
noo’y may tinanggap na balitang
sasalakayin ng mga kastila ang
bayan ng Naik kaya’t ang ginawa ni
Heneral Emilio Aguinaldo ay
ipinadala sa Marigundong ang
magkapatid na Andres at Procopio
Bonifacio, kasama ang asawa ni
Andres na si Ginang Gregoria de
Jesus, na natatanurang mabuti ng
mga kawal na sandatahan.
33. Pagdating sa Marigundong
ay nagtatag ng isang Sangguniang
Digma na pinangunguluhan ni
General Mariano Noriel at siyang
naatasang gumawa ng paglilitis.
Si Placido Martinez ang
naging tagapagtanggol ni Andres
Bonifacio at sa kanyang kapatid na
Procopio ay si Teodoro Gonzales. Ang
piskal ay si Jose Elises at ang “Juez
Instructor” ay si Koronel Pedro
34. Hinuwad ang Lagda ni
Heneral Pantaleon Garcia
Kung paanong ang pangalan ko’y
napasangkot sa bagay na ito na
ipinalalagay na siyang
parang “Juez Instructor” at pati
ng lagda ko’y hinuwaran upang
gamitin sa ilang kasulatan na
tunay na wala akong anomang
kinalaman, ay siyang hindi
35. Kung ito’y kagagawang
sarili ni Pedro Lipana na
siyang tunay na “Juez
Instructor” ay siyang hindi ko
rin mabatid, gayon din naman
kung ang pagkakasagawa niya
nito ay may nag-utos sa kanya
na isang punong
36. Nang ilathala ni G.
Teodoro M. Kalaw ang sipi ng
mga kasulatang ito ay gumawa
ako ng makailang
pagpapabulaan sa mga
pahayagan at
37. ang ibig ko’y magpaliwanag
ang mga nabubuhay pang may
kinalaman sa mahiwagang
pagkakapatay sa magkapatid
na Andres at Procopio
Bonifacio, nguni’t wala namang
magkaroon ng lakas ng loob
na maglahad o magsiwalat ng
buong katotohanan,
38. kaya’t ako’y lalong
naniniwala ngayon na ang
pagkakapatay sa
magkapatid na Andres at
Procopio Bonifacio ay
tunay na nababalot ng
malaking hiwaga.
39. Dahil dito, ang ating
masisipag na mananalaysay
ay dapat mag-sikap sa
pagtuklas ng boong
katotohanan at nang ang
bayan ay hindi maligaw ng
landas,
40. yamang sa kasaysayan
ay walang dapat mapasulat kundi
ang tunay na nangyari, na wika
nga ni Andres Bonifacio ay dapat
katakutan pagka’t sa kasaysayan
ay walang nalilihim.
41. Hinatulang Barilin ang
Magkapatid na Bonifacio
Ang naging hatol ng
Sangguniang Digma ay barilin ang
magkapatid na Andres at Procopio
Bonifacio at ang kapasiyahang ito
ay inilipat sa kamay ni Heneral
Emilio Aguinaldo upang lagdaan.
42. Noon naman, ang bayan
ng Marigundong ay pinasimu-lan
namang salakayin ng mga kastila
hanggang sa kaming lahat ay
naitaboy hanggang sa
kabundukan, kaya’t hindi ko na
nalaman kung ano ang nangyari
sa magkapatid na Bonifacio
43. at nang ma-karaan ang
isang linggo ay saka ko
nabalitaan na binaril ang
magkapatid na Bonifacio ng
mga kawal na pinamumunuan ni
Koronel Lazaro Makapagal.
44. Nabalitaan ko rin naman na ang
asawa ni Andres Bonifacio, si Ginang
Gregoria de Jesus, ay lumapit kay
Heneral Aguinaldo upang ihingi ng
kapatawaran ang Andres
at ang Procopio, nguni’t ang
kaawawang babae ay hindi man
lamang kinausap at pinagpakitaan ni
Heneral Aguinaldo.
45. Kailangang isiwalat sa
mga talang ito ang sa mula’t
mula pa ay hindi mabuting
pagkakaunawaan ni Andres
Bonifacio at ni Heneral Emilio
Aguinaldo.
46. Si Heneral Aguinaldo
ay binibin-tangan ng Andres na
nakikipag-ututang dila sa mga
kastila at ang Aguinaldo ay may
gayon ding hinala sa Andres.
47. Bago nangyari ang
halalan sa Tejeros ay
napatibayan ang kanilang hindi
pagkakasundo pagka’t tuwing
sasalakayin ng mga kastila
ang mga lupaing sakop ng
Sangguniang Magdalo,
48. nang makaraan ang isang
linggo ay saka ko nabalitaan
na binaril ang magkapatid na
Bonifacio ng mga kawal na
pinamumunuan ni Koronel
Lazaro Makapagal.
