Het aantal asielzoekers en vluchtelingen naar Nederland is het afgelopen jaar fors toegenomen. Hun kinderen en ook die van grote aantallen arbeidsmigranten zijn leerplichtig. Het Nederlandse onderwijs staat voor een enorme uitdaging. Hoe worden de kinderen opgevangen in het onderwijssysteem, zodat ze snel de taal leren en integreren in de Nederlandse samenleving?

1. 4 MR magazine, nummer 7, november 2015
Sterke toename buitenlandse kinderen
MAATWERK VEREIST
Het aantal asielzoekers en vluchtelingen naar Nederland is het afgelo-
pen jaar fors toegenomen. Hun kinderen en ook die van grote aantal-
len arbeidsmigranten zijn leerplichtig. Het Nederlandse onderwijs
staat voor een enorme uitdaging. Hoe worden de kinderen opgevan-
gen in het onderwijssysteem, zodat ze snel de taal leren en integre-
ren in de Nederlandse samenleving? Frederik Smit
N
aar schatting ontvangt Neder-
land in 2015 ruim 35 duizend
asielzoekers, met name uit Sy-
rië en Eritrea. De schattingen worden
maandelijks naar boven bijgesteld. De
overgrote meerderheid van de vluchtelin-
gen blijft hier, zo leert de geschiedenis.
Daarnaast zijn de afgelopen jaren zo'n
400.000 arbeidsmigranten met hun kin-
deren in Nederland komen wonen, voor-
namelijk afkomstig uit Polen, Roemenië
en Bulgarije. Hierdoor is er een forse toe-
loop ontstaan naar Nederlandse basis-
scholen en scholen voor voortgezet on-
derwijs. Drie voorbeelden uit de praktijk.
Het Mozaïek
De excellente openbare basisschool Het
Mozaïek in Arnhem verzorgt onderwijs
aan asielzoekerskinderen in de Proces
Opvang Locatie (POL) van het Centraal
Orgaan Asielzoekers (COA). Leerkracht
Diantha de Kinkelder, vertelt: 'Naast de
eetzaal zijn twee klaslokalen ingericht
waar we de kinderen lesgeven. De kinde-
ren die in het asielzoekerscentrum wo-
nen, zijn zeer gemotiveerd om naar
school te gaan. Ruim voordat we 's och-
tends beginnen staan ze al te wachten om
naar binnen te mogen. Dagelijks zijn er
vijf tot vijftien kinderen aanwezig. Ze
blijven ongeveer zes weken, voordat dui-
delijk is of hun asielaanvragen zijn toege-
wezen. Daarna stromen ze door naar an-
dere locaties.’ In de POL wordt lesge-
geven aan een onderbouwgroep met leer-
lingen in de leeftijd van vier tot acht jaar
en een bovenbouwgroep met leerlingen
van acht tot veertien jaar. Binnen de
school zijn heldere regels en afspraken
om kinderen een veilige en voorspelbare
omgeving te bieden. De Kinkelder: ‘De
kinderen spreken over het algemeen wei-
nig tot geen Nederlands, soms Engels.
Om de zelfredzaamheid van de kinderen
te vergroten en de aansluiting bij een Ne-
derlandse school zo soepel mogelijk te
laten verlopen, staan de Nederlandse taal
en "schoolgewenning" centraal in onze
aanpak.We zijn heel doelgericht bezig
aan de hand van de kerndoelen van het
basisonderwijs. Het doel is ze een zo
goed mogelijke start te laten maken in
het Nederlandse onderwijs. Het is heel
dankbaar werk.’ Bij het besluit om vanuitDe asielzoekerskinderen in de Proces Opvang Locatie in Arnhem zijn zeer gemotiveerd.

2. MR magazine, nummer 7, november 2015 5
>
Het Mozaïek een onderwijsproject voor
asielzoekers te starten, is de mr uiteraard
betrokken geweest. De raad heeft daar-
over een positief advies uitgebracht. Zie
ook artikel 11, lid eWms.
Taalklassen
Scholen kunnen kinderen van nieuwko-
mers die korter dan een jaar in Neder-
land wonen, aanmelden voor taalklassen
of taalscholen, neveninstroomprojecten,
(internationale) schakelklassen en exper-
tisecentra voor anderstaligen. De ouders
dienen hiervoor toestemming te geven
(art. 165WPO). De focus van de lessen
in deze klassen of scholen is gericht op
het leren van de Nederlandse taal. De
kinderen boeken over het algemeen méér
leerwinst dan vergelijkbare kinderen die
niet in een taalklas hebben gezeten. Na
zo'n één tot anderhalf jaar kunnen de
kinderen doorgaans doorstromen naar
het reguliere onderwijs. Deze aanpak
blijkt een effectief instrument te zijn om
de kinderen te laten integreren in het
Nederlandse schoolsysteem. De gemeen-
tenVlaardingen en Schiedam zijn een
aantal jaren geleden het neveninstroom-
project De Globe en de schakelklas De
InternationaleVos gestart. Met de toele-
verende scholen zijn afspraken gemaakt
over de functies van het project en de
schakelklas, de te gebruiken lesmethoden,
de grootte van de groepen en welke leer-
lingen te plaatsen. De medezeggen-
schapsraden zijn hierin gekend (art. 8
Wms) en hebben de openheid en het on-
derling overleg binnen de schoolorgani-
saties over dit onderwerp bevorderd (art.
7, lid 1Wms). Daarnaast hebben ze
schriftelijk verslag gedaan van hun werk-
zaamheden (art. 7, lid 3Wms).
De Globe
Neveninstroomproject De Globe in
Vlaardingen heeft de ambitie om kinde-
ren van nieuwkomers van zes tot en met
twaalf jaar een veilige basis te bieden, hen
zo snel mogelijk goed Nederlands te le-
ren en ze te laten wennen aan het Neder-
landse onderwijssysteem. Naast veel taal
en rekenen krijgen de kinderen ook gym-
nastiek, wereldoriëntatie, muziek en dra-
malessen aangeboden. Op dit moment
zijn er 45 leerlingen, verdeeld over vier
groepen en er werken vijf leerkrachten,
drie onderwijsassistenten en een IB-er.
Meer dan de helft van de leerlingen zijn
vluchtelingen en dat aantal neemt toe.
Elke groep heeft weer zijn specifieke ken-
merken. Locatiedirecteur Liset Dagelet:
‘De opleiding van de ouders van de kin-
deren van vluchtelingen varieert van re-
delijk hoog opgeleid tot analfabeet, een
heel diverse groep dus.We leren de kin-
deren en hun ouders hoe te functioneren
in de Nederlandse cultuur.Wat zijn de
normen en waarden en wat kunnen
school en ouders van elkaar verwachten?’
De tweede grote groep zijn de arbeidsmi-
Taal is het grootste probleem
De leerlingen van De InternationaleVos in Schiedam, hier tijdens introductieweek, zijn voornamelijk afkomstig uit Afrika, Polen en Syrië.

3. 6 MR magazine, nummer 7, november 2015
granten. ‘Kinderen van arbeidsmigranten
zijn soms vervreemd van hun ouders,
omdat ze na lange tijd weer contact met
elkaar hebben.Vaak zijn deze kinderen
als "prinsjes en prinsesjes" verwend door
opa en oma in het land van herkomst.
Veel ouders maken zeer lange werkdagen
en komen ’s avonds laat bekaf thuis. De
kinderen zijn grotendeels op zichzelf
aangewezen, ook op jonge leeftijd. Ze re-
ageren soms zeer "mat" in lessituaties,
omdat ze vaak tegen wil en dank in Ne-
derland zijn.’
Een personeelslid van De Globe neemt
binnenkort zitting in de mr, waarin drie
scholen met hetzelfde BRIN-nummer
zijn vertegenwoordigd. ‘Dat is belang-
rijk’, geeft Dagelet aan, ‘omdat de op-
vang van vluchtelingen waarschijnlijk va-
ker tijdens de mr-vergaderingen op de
agenda zal staan. De ouders van onze
leerlingen hebben geen zitting in de mr.
Naast het taalprobleem zijn ze ook bezig
met het opbouwen van een nieuw leven.
Bovendien hebben de kinderen hier maar
een tot anderhalf jaar onderwijs.'
De Internationale Vos
Kinderen van nieuwkomers tussen twaalf
en achttien jaar kunnen in de regioVlaar-
dingen en Schiedam terecht bij De Inter-
nationaleVos, een openbare school voor
voortgezet onderwijs in Schiedam. De
school brengt deze kinderen de nodige
kennis en vaardigheden bij om in het re-
guliere voortgezet onderwijs te kunnen
functioneren. Het lesprogramma richt
zich voornamelijk op het Nederlands, on-
dersteund door vakken die aangeboden
worden binnen het reguliere onderwijs.
Leidinggevende MarcelToebosch: ‘We
hebben hier 17 docenten die lesgeven
aan 140 buitenlandse leerlingen. Op ba-
sis van een intelligentie- en rekentest
worden de leerlingen toegelaten. Het ni-
veau van de leerlingen varieert van prak-
tijkonderwijs tot en met vmbo. Soms
heeft een leerling havo/vwo-niveau.’ De
ouders van de kinderen zijn arbeidsmi-
granten uit onder meer Afrika en Polen
en vluchtelingen uit met name Syrië.
Toebosch legt uit dat de communicatie
met ouders lastig is. ‘In contacten met
ouders maken we soms gebruik van een
tolk, af en toe lukt het om in het Engels
te communiceren.’ De docenten op de
school reageren zeer flexibel op de leer-
wensen en het gedrag van de leerlingen
die nogal eens getraumatiseerd zijn. ‘Dit
betekent vaak improviseren om leerlin-
gen optimaal bij de lessen te betrekken.
We laten bijvoorbeeld leerlingen hun mo-
Van asielzoeker tot vluchteling
In het volkenrecht is nergens vastgelegd dat er een algemene verplichting bestaat
om mensen die hun land verlaten elders op te vangen, met uitzondering van de per-
sonen die als vluchteling worden erkend. Een asielzoeker is iemand die een aanvraag
om toelating als vluchteling heeft ingediend en in een asielzoekerscentrum woont in
afwachting van de goedkeuring. Bij goedkeuring wordt de persoon een vluchteling
op grond van hetVluchtelingenverdrag van Genève van 1951. Hij of zij is ‘een per-
soon die in het herkomstland gegronde vrees heeft voor vervolging vanwege een
godsdienstige of politieke overtuiging, nationaliteit, ras of het behoren tot een be-
paalde sociale groep’. In Nederland helpt de StichtingVluchtelingenwerk asielzoe-
kers bij hun asielaanvraag, behartigt hun belangen bij politici en bestuurders en
helpt hen bij de integratie als ze een vergunning krijgen. Zodra asielzoekers een (tij-
delijke) verblijfsvergunning krijgen, hebben ze afgezien van stemrecht dezelfde
rechten als Nederlanders, zoals bijstand en een sociale huurwoning. Het kabinet
heeft onlangs aangegeven asielzoekers met een verblijfsvergunning geen voorrang
meer te geven bij de verdeling van sociale huurwoningen. Alle kinderen in Neder-
land zijn van 5 tot 16 jaar leerplichtig. Dit geldt dus ook voor kinderen van asielzoe-
kers, vluchtelingen en arbeidsmigranten. Binnen drie dagen na aankomst hebben zij
recht op onderwijs. Begin 2015 kregen ongeveer 2.500 asielzoekerskinderen primair
onderwijs en 2.063 volgden voortgezet onderwijs.
Ook vissen stond op het programma tijdens de introductieweek van De InternationaleVos.

4. MR magazine, nummer 7, november 2015 7
Wie betaalt het onderwijs?
Asiel- en vluchtelingenkinderen stromen op verschillende momenten in het jaar in
en uit op een school. Schoolbesturen hebben voor deze leerlingen recht op de be-
kostiging die voor alle leerlingen geldt. Daarnaast hebben ze in het basisonderwijs
afhankelijk van de ‘categorie’ waarin de kinderen vallen, recht op aanvullende be-
kostiging op basis van de Regeling bekostiging personeel PO 2015–2016. Hier-
voor gelden andere peildata. Er zijn gemeenten die scholen ook nog eens extra be-
kostigen. Schoolbesturen in het voortgezet onderwijs hebben daarnaast recht op
aanvullende bekostiging op basis van de Regeling LeerplusarrangementVO,
NieuwkomersVO en eerste opvangVreemdelingen 2009. De aanvullende perso-
nele bekostiging in het voortgezet onderwijs ten behoeve van de eerste opvang is
€4.500,- per 'vreemdeling' op jaarbasis. Omdat de asiel- en vluchtelingenkinderen
vaak verhuizen naar een ander asielzoekerscentrum of naar een andere gemeente,
is het voor scholen vaak moeilijk het onderwijsniveau van een kind te beoordelen.
Recent onderzoek laat bovendien zien dat basisscholen niet altijd weten hoe ze ge-
traumatiseerde kinderen moeten begeleiden. Schoolleiders vrezen ook dat de
werkdruk voor leerkrachten nog verder oploopt. De onderwijsinspectie neemt de
leerresultaten van de leerlingen de eerste vier jaar dat zij in Nederland wonen niet
mee. Deze kinderen worden de eerste jaren dus niet worden gemonitord.
Docenten in het primair en voortgezet onderwijs kunnen een beroep doen op een
korte bijscholing om beter voorbereid te zijn op het lesgeven aan anderstaligen.
Zie ook: www.verus.nl/nieuws/meer-ondersteuning-voor-onderwijs-aan-vluchte-
lingenkinderen-geen-extra-geld.
bieltjes gebruiken bij het vertalen van
teksten. Een leerling die een half jaar lang
voornamelijk voorover gebogen had gele-
gen over z'n tafeltje, werd de tijd gegund
om ''te landen'' in Nederland en is inmid-
dels ijverig aan het werk.’ De Internatio-
naleVos biedt leerlingen leertrajecten op
maat aan. ‘We zijn aangesloten bij
Zo.Leer.Ik!, een programma geïnspireerd
op Kunskapsskolan EDucation, een be-
wezen Zweeds onderwijsprogramma
voor gepersonaliseerd leren. Zo'n vijftig
scholen in Zweden, hetVerenigd Konink-
rijk, deVerenigde Staten, Saudi-Arabië
en India passen dit KED-programma in-
middels toe.We merken dat de leerlingen
in een korte tijd een enorme groei door-
maken. Na zo’n twee jaar kunnen ze
meestal wel instromen in het reguliere
onderwijs. De focus van de lessen is ge-
richt op het optimaliseren van het Ne-
derlands.’
Ook in de mr van De InternationaleVos
zitten alleen personeelsleden.Toebosch:
‘De ouders en leerlingen zijn onvoldoen-
de toegerust om te functioneren in de
raad. Daar moeten we misschien toch
iets op zien te vinden.' <
Dr. Frederik Smit is coördinator
van het Expertisecentrum Ou-
der, school en buurt verbonden
aan het ITS, Radboud Universi-
teit Nijmegen.
• Scheffer, P. De exodus en ons
geweten. NRC, 24-10 2015
• Vasterman, J. Scholen weten
weinig over begeleiden asiel-
zoekerskinderen met trauma’s,
NRC, 5-10-2015.
• www.verus.nl/onderwijs-aan-
vluchtelingenkinderen/veelge-
stelde-vragen-over-onderwijs-
aan-vluchtelingenkinderen
• Scholten, P., Benut de kans die
een vluchteling biedt. Binnen-
lands Bestuur, week 41, 2015
• Keulen, C. van, Perspectief
van basisschoolleerkrachten op
het onderwijs aan vluchtelingen-
en/of asielzoekerskinderen in
Nederland, Universiteit Utrecht.
De kinderen moeten een zo goed mogelijke start maken in het Nederlandse onderwijs.