Scholen krijgen middelen van de overheid om het onderwijs te bekostigen. Voor sommige activiteiten wordt een vrijwillige ouderbijdrage gevraagd, maar die is voor ouders van leerlingen die in armoede leven niet altijd op te brengen. Het gevolg kan zijn dat deze leerlingen van sommige activiteiten worden buitengesloten. Om dit uitsluiten te verbieden, is nu een wettelijke regeling in de maak. Amsterdam heeft al maatregelen genomen: basisscholen die om een hoge ouderbijdrage vragen krijgen geen subsidie meer. Het Brabantse schoolbestuur SAAM* schaft binnenkort de ouderbijdrage helemaal af.

1. NP/MRMAGAZ-MI20001
1
JAARGANG 36 | FEBRUARI 2020
VRIJWILLIGE OUDERBIJDRAGE TER DISCUSSIE > 4
DE OPKOMST VAN VIRTUEEL LESGEVEN > 8
VERSLAG WMS CONGRES 2019 > 12
WAT DOET UW SCHOOL AAN DUURZAAMHEID? > 16

2. 4 MR magazine, nummer 1, februari 2020
Vergroten van kansengelijkheid
VRIJWILLIGE OUDERBIJDRAGE:
AAN BANDEN LEGGEN OF
AFSCHAFFEN?
Scholen krijgen middelen van de overheid om het onderwijs te bekostigen.
Voor sommige activiteiten wordt een vrijwillige ouderbijdrage gevraagd,
maar die is voor ouders van leerlingen die in armoede leven niet altijd op
te brengen. Het gevolg kan zijn dat deze leerlingen van sommige
activiteiten worden buitengesloten. Om dit uitsluiten te verbieden, is nu
een wettelijke regeling in de maak. Amsterdam heeft al maatregelen
genomen: basisscholen die om een hoge ouderbijdrage vragen krijgen
geen subsidie meer. Het Brabantse schoolbestuur SAAM* schaft binnenkort
de ouderbijdrage helemaal af. Frederik Smit
D
e ouderbijdrage is een vrijwillige
financiële bijdrage van ouders
ten behoeve van specifieke activi-
teiten. Scholen besteden de bijdrage door-
gaans aan extra activiteiten buiten het ge-
wone lesprogramma om, zoals excursies,
buitenlandreizen, sportdagen en culturele
activiteiten. Hoewel de ouderbijdrage vrij-
willig is en ouders geen afdwingbare beta-
lingsplicht hebben, laat recent onderzoek
zien dat tweederde van de ouders zich
verplicht voelt de bijdrage te betalen. En
dat terwijl informatie over de vrijwillig-
heid, de hoogte en de besteding van de
ouderbijdrage in de schoolgids moet staan
en de oudergeleding van de mr instem-
mingsrecht heeft over de inhoud van de
schoolgids. Sommige scholen wekken ech-
ter de suggestie van verplichting door
brieven of rekeningen te sturen waarop
niet expliciet staat dat de ouderbijdrage
vrijwillig is. Dit leidt nogal eens tot wrevel.
Groepsdruk, sociale dwang, alsmede de
wens om hun kind volwaardig aan het on-
derwijs op de school te laten deelnemen,
maken dat ouders vaak onvoldoende
ruimte zien om zich tegen de ‘vrijwillige’
ouderbijdrage te verzetten.
Uitsluiting
Uit de Schoolkostenmonitor po, vo, mbo
2018-2019 blijkt dat bijna alle scholen
ouders om een bijdrage voor ondersteu-
ning van het lesprogramma vragen. De
vrijwillige ouderbijdrage is volgens ou-
ders in het primair onderwijs € 57 per
jaar.Voor vmbo is de gemiddelde vrijwil-
lige ouderbijdrage € 82, voor havo € 96
en voor vwo € 112. De kosten voor uit-
stapjes en vieringen kunnen deel uitma-
ken van de vrijwillige ouderbijdrage,
maar er zijn ook scholen die deze kosten
apart in rekening brengen. Als ouders de
vrijwillige ouderbijdrage niet betalen,
kunnen hun kinderen wél worden uitge-
sloten van deze activiteiten als ze geen
verplicht onderdeel van het lesprogram-
Armoede
Bijna twee op de drie basisschoolleraren heeft leerlingen in de klas die in armoede
leven. Ouders met een minimuminkomen kunnen de vrijwillige ouderbijdrage
voor schoolreisjes vaak niet betalen en dat zijn lastige momenten waarop kinderen
uitsluiting ervaren. Deze ouders zijn ook terughoudend om de school hiervan op
de hoogte te stellen uit angst anders behandeld te worden.Thuis zijn er vaak zo
veel zorgen dat kinderen gestrest op school komen en zich niet goed kunnen con-
centreren. Ze hebben ook meer kans op een taalachterstand en leer- en ontwikkel-
problemen. Bijna de helft van de leraren zoekt contact met hulpinstanties, zoals
het Jeugdeducatiefonds, om deze gezinnen en hun kinderen bij te staan. Ruim
twee op de drie scholen hebben een potje om deze groep te steunen.

3. 5MR magazine, nummer 1, februari 2020
>
ma zijn. Als er kosten worden gemaakt
voor uitstapjes dan betreft dat naar de
mening van ouders veelal verplichte kos-
ten. Ze geven ook aan (60 tot 68 pro-
cent) niet te weten wat de consequenties
zijn van het niet kunnen of willen betalen
van de kosten voor uitstapjes of vierin-
gen. In een klein aantal gevallen (3 pro-
cent) geven ouders aan dat de hoogte
van de kosten van invloed is geweest op
de schoolkeuze voor hun kind. Op een
gemiddelde school (van ruim 200 leerlin-
gen) gaat het om ongeveer zes leerlingen.
De Schoolkostenmonitor laat ook zien
dat de bedragen die scholen vragen sterk
verschillen en met name in het voortge-
zet onderwijs hoog kunnen oplopen tot
wel meer dan € 500, met een maximale
vrijwillige ouderbijdrage van € 1054 per
jaar. Kortingen of vrijstellingen op de
vrijwillige ouderbijdrage komen in de
praktijk weinig voor.Verder blijkt dat de
activiteiten die scholen uit de vrijwillige
ouderbijdrage bekostigen sterk variëren
en dat voor ouders niet altijd duidelijk is
waar hun bijdrage aan wordt besteed.
Inning
Het staat besturen en scholen vrij om
hun eigen constructie voor het innen van
een vrijwillige ouderbijdrage te kiezen. In
het primair en voortgezet onderwijs
wordt de ouderbijdrage meestal door of
namens het bevoegd gezag van de school
geïnd. Er doen zich echter ook andere
situaties voor. Zo zijn er scholen die ge-
bruikmaken van de diensten van een ou-
derraad of oudervereniging. Soms wor-
den ouders automatisch lid van een
oudervereniging zodra zij hun kind in-
schrijven. Scholen noemen de vrijwillige
ouderbijdrage in dit geval ook wel ‘con-
tributie’ of ‘lidmaatschapsgeld’.
Rechtvaardige stad
De gemiddelde ouderbijdrage in Amster-
dam is € 112. Amsterdamse basisscholen
die een vrijwillige ouderbijdrage vragen
van meer dan € 225 en soms oplopend
tot € 700 krijgen vanaf volgend school-
jaar geen subsidie meer van de gemeente.
Marjolein Moorman, wethouder onder-
wijs (PvdA): ‘Amsterdam is een stad die
zich kenmerkt door de enorme diversiteit
van haar inwoners. Ieder kind verdient
Wethouder onderwijs in Amsterdam Marjolein Moorman
Stadspas
In Amsterdam kunnen vanaf dit schooljaar alle basisschoolleerlingen uit minima-
gezinnen mee op schoolreisje. De gemeente springt financieel bij als ouders de
vrijwillige bijdrage niet kunnen betalen. Ruim 17.000 basisschoolleerlingen kun-
nen gebruikmaken van de stadspas die wordt verstrekt aan mensen met een mini-
muminkomen. Ouders kunnen de pas bij de basisschool laten scannen. De ge-
meente maakt vervolgens € 50 ouderbijdrage over om de kosten te dekken. Uit de
pilot die hier aan vooraf ging, bleek dat de methode laagdrempelig en makkelijk
uitvoerbaar is. Op dit moment zijn al 196 van de 233 basisscholen aangesloten.

4. 6 MR magazine, nummer 1, februari 2020
alle kansen om zich optimaal te kunnen
ontwikkelen. Het mag niet zo zijn dat de
dikte van de portemonnee van de ouders
bepalend is voor de ontwikkelkansen van
kinderen.Wij willen als college geen stad
zijn waar een kind wordt uitgesloten van
een educatief uitje, een feestje op school
of een sportdag, omdat ouders de vrijwil-
lige ouderbijdrage niet kunnen betalen.
We hebben daarom besloten dat ouders
met een laag inkomen de vrijwillige ou-
derbijdrage kunnen betalen met de stads-
pas.We willen ook een rechtvaardige stad
zijn waarin iedereen, los van zijn of haar
achtergrond, gelijke kansen heeft om zijn
of haar hun potentie waar te maken. Dat
begint met kwalitatief goed onderwijs op
alle Amsterdamse scholen.Tegelijkertijd
is een ongelijke behandeling nodig om te
zorgen dat iedereen daarvan profiteert.
De gemeentelijke rol in onderwijs gaat
naar mijn mening daarom verder dan al-
leen maar leerplicht inzetten en de finan-
ciering voor de huisvesting van scholen
regelen. Bij elke beleidskeuze stellen we
ons de vraag of deze bijdraagt aan het
bieden van de beste kansen voor alle Am-
sterdamse leerlingen.’ Gelijke kansen
voor alle kinderen begint met een goede
basis: goede scholen met voldoende lera-
ren in prettige gebouwen. Passend en
toegankelijk onderwijs zijn daarbij rand-
voorwaarden. Moorman: ‘We investeren
het meest waar dat het hardste nodig is.
Scholen met meer leerlingen die risico
lopen op achterstand ontvangen meer
middelen, bijvoorbeeld voor extra taalon-
dersteuning, verlengde leertijd of extra
inzet op ouderbetrokkenheid.’
Maar hoeveel extra de stad ook investeert
in scholen en leerlingen die dat nodig heb-
ben, het bestaande systeem werkt op som-
mige onderdelen niet in het voordeel van
kwetsbare kinderen. Moorman vervolgt:
‘Een hoge vrijwillige ouderbijdrage ver-
kleint de toegankelijkheid van scholen en
werkt als een mogelijke drempel voor ou-
ders om hun kind aan te melden voor een
school. Dit vergroot de kansenongelijk-
heid en dat vind ik zorgelijk. Daarom heb-
ben we besloten vanaf aankomend school-
jaar scholen die een te hoge ouderbijdrage
vragen subsidies te weigeren voor bijvoor-
beeld aanvullende financiering om vak-
leerkrachten en onderwijsondersteunend
personeel aan te kunnen stellen en de on-
dersteuning van directeuren om de werk-
druk te verlagen. Met deze regeling be-
ogen we dat kinderen niet meer worden
uitgesloten en een einde maakt aan het
dilemma waar scholen voor staan om ou-
ders die de vrijwillige ouderbijdrage niet
kunnen betalen uit te sluiten van activitei-
ten die niet tot het curriculum behoren.
De meeste schoolbesturen in Amsterdam
staan achter mijn aanpak om de onge-
wenste effecten van de vrijwillige ouder-
bijdrage te verminderen. Ik zorg ervoor
dat dit thema hoog op hun agenda blijft
staan.We hebben als college het voorne-
men dat er vanaf schooljaar 2021-2022
een plafond komt voor de hoogte van de
vrijwillige ouderbijdrage van € 112. En ik
ben het volkomen eens met de aanpak van
schoolbestuur SAAM* om de ouderbij-
drage af te schaffen.’
Brabants schoolbestuur
loopt voorop
Stichting SAAM* met 27 basisscholen in
Oss, Uden enVeghel en omgeving
schrapt volgend schooljaar de vrijwillige
ouderbijdrage. In een brief van het be-
stuur aan de ouders staat dat in afstem-
Medezeggenschap
Het schoolbestuur stelt vast hoe hoog een vrijwillige financiële ouderbijdrage van
ouders aan de school is. Het schoolbestuur bepaalt ook waaraan de school de ou-
derbijdrage besteedt.
• De oudergeleding van de mr in het primair onderwijs en de ouder-/leerlingenge-
leding in het voortgezet onderwijs heeft instemmingsbevoegdheid bij de vaststel-
ling of wijziging van de hoogte en de vaststelling of wijziging van de bestemming
van de middelen die van de ouders of de leerlingen worden gevraagd zonder dat
daartoe een wettelijke verplichting bestaat, onderscheidenlijk zijn ontvangen op
grond van een overeenkomst die door de ouders is aangegaan (artikel 13 lid 1 on-
der cWms en artikel 14 lid 2 onder cWms).
• Het personeelsdeel krijgt het voorstel ter informatie (artikel 8Wms).
• De (g)mr heeft een toegevoegde waarde voor het bestuur als het inhoudelijk te-
genspel krijgt van de raad: wees als (g)mr vroegtijdig betrokken bij de beleidsvor-
ming en bouw (in)formele evaluatiemomenten in om de activiteiten van het be-
stuur te beoordelen en te verbeteren.
• Boor de kennis en kunde van de achterban (personeelsraad, ouderraad, ouderver-
eniging, leerlingenraad, leerlingenparlement) aan als belangrijke bron van inspiratie.
Bestuurder SAAM* Sandra Beuving

5. 7MR magazine, nummer 1, februari 2020
Initiatiefwetsvoorstel
Ook in de landelijke politiek is er aandacht voor de vrijwillige ouderbijdrage. Op 17
december 2019 is het initiatiefvoorstel van Kamerleden Peter Kwint (SP) en Lisa
Westerveld (GroenLinks) door deTweede Kamer aangenomen om te verbieden dat
leerlingen van ouders die geen vrijwillige bijdrage hebben voldaan, worden buiten-
gesloten van activiteiten die buiten het primaire onderwijsproces vallen. Met de in-
voering van dit wetsvoorstel mogen scholen bijvoorbeeld geen leerlingen meer wei-
geren om bijlessen en examentrainingen te volgen die de school buiten het gewone
lesprogramma aanbiedt wanneer niet is voldaan aan de vrijwillige ouderbijdrage. De
Eerste Kamer moet nog met het voorstel instemmen.
ervaren. Daarnaast is het voor sommige
ouders een probleem om de bijdrage te
kunnen voldoen. En het innen ervan
door de ouderraden en ouderverenigin-
gen is lastig als er ouders zijn die niet be-
talen, terwijl anderen dat wel doen.We
vinden dat alle kinderen met een school-
reisje mee moeten kunnen en dat het ver-
sturen van aanmaningen als ouders niet
kunnen betalen niet passend is.’Voor de
komende vier jaar is een nieuw strate-
gisch beleidsplan opgesteld, waarbij een
van de uitgangspunten solidariteit is.
Beuving: ‘We gaan uit van onderlinge so-
lidariteit en willen geen kinderen meer
uitsluiten van activiteiten op basis van de
inkomsten van hun ouders. Financiën
mogen geen belemmering voor hun kan-
sen zijn.We zijn als bestuur verantwoor-
delijk voor de kansen voor alle kinderen.
Dit betekent dat we alle leerlingen het-
zelfde curriculum aanbieden inclusief
uitstapjes en garanderen dat het onder-
wijsaanbod daardoor niet verschraalt.
Een werkgroep werkt het besluit uit en
onderzoekt wat ouderraden en ouderver-
enigingen nodig hebben om de activitei-
ten voor kinderen verder vorm te geven.’
Gmr achter visie bestuur
Gmr-voorzitter en ouder Nicole Uringa:
‘De scholen binnen SAAM* hechten veel
waarde aan ouderbetrokkenheid en vra-
gen ouders hand- en spandiensten te ver-
richten bij excursies, schoolreisjes en vie-
ringen om de kosten zo laag mogelijk te
houden. Daarnaast maken ze gebruik van
de expertise en netwerken van ouders
om hen in te schakelen bij (les)activitei-
ten. De hoogte van de vrijwillige ouder-
bijdrage verschilt per school en wordt ge-
bruikt om schoolreisjes, educatieve
uitstapjes, sinterklaasfeest, kerst en car-
naval mede te financieren.’ Het besluit
om de vrijwillige ouderbijdrage af te
schaffen is al in de gmr besproken. Urin-
ga: ‘We staan natuurlijk achter het uit-
gangspunt dat kinderen niet van activitei-
ten mogen worden uitgesloten als ouders
de ouderbijdrage niet kunnen betalen.
Kinderen verdienen gelijke kansen.’ <
Dr. Frederik Smit is onderzoeker
en adviseur onderwijs, https://
frederiksmit.net.
• DUO Onderzoek en Advies
(2019). Armoede onder leerlin-
gen in het basisonderwijs
• Didactief (december 2019).
Armoede schaadt leerprestaties
• Brief wethouder Moorman
vrijwillige ouderbijdrage, 14 no-
vember 2019
• Beleidsbrief wethouder Moor-
man onderwijsvisie gemeente
Amsterdam 2019-2025
• Initiatiefwetsvoorstel-Kwint/
Westerveld Tweede Kamer over
de vrijwillige ouderbijdrage
• Oberon & SEO Economisch
Onderzoek (2019). Schoolkos-
tenmonitor po, vo, mbo 2018-
2019
• F. Smit (2017). De nieuwe me-
dezeggenschap in het onder-
wijs. Amsterdam: SWP
Gmr-voorzitter SAAM* Nicole Uringa
ming met de directeuren is geconclu-
deerd dat activiteiten die wezenlijk zijn
voor alle kinderen gewoon onderwijs
worden genoemd. Dat betekent dat het
bestuur daarmee ook de verantwoorde-
lijkheid neemt voor de kosten. Als voor-
beelden van activiteiten die voor alle leer-
lingen wezenlijk zijn, noemt het bestuur
schoolreisjes, kamp en een dagje naar het
museum. Sandra Beuving, college van
bestuur van SAAM*: ‘De hoogte van de
ouderbijdrage die ouderraden en ouder-
verenigingen binnen onze stichting vra-
gen verschilt.We merken dat ouders de
vrijwillige bijdrage vaak niet als zodanig