Dokumen tersebut memberikan informasi mengenai litar bekalan kuasa DC. Ia menjelaskan fungsi komponen utama seperti pengubah, penerus, penapis dan pengatur voltan. Dokumen ini juga menyenaraikan langkah-langkah penting dalam penggunaan dan penyelenggaraan litar bekalan kuasa serta cara mengesan dan mengatasi kerosakan komponen.

1. DIPLOMA TEKNOLOGI ELEKTRONIK
SEMESTER 4
2/2014
MACHINE MAINTENANT CONTROL
LAPORAN AMALI
LITAR POWER SUPPLY
NAMA PENGAJAR
PN.DALILAH BINTI ABDULLAH
NAMA PELAJAR
MOHAMAD HUSNI BIN RAMLI
13114156

2. 2
ISI KANDUNGAN
BIL PEKARA MUKA SURAT
1 PENGENALAN 3
2 GAMBARAJAH LITAR BEKALAN KUASA BRIDGE
RECTIFIER
4
3 FUNGSI KOMPONEN DALAM LITAR 5-8
4 PENGUJIAN DAN KESELAMATAN 9
5 KESAN KEROSAKAN KOMPONEN DAN CARA
MENGATASI
10-12
6 CARA MEMATERI DENGAN BETUL 13
7 SOP 14
8 LANGKAH KESELAMATAN 15-16
9 KESIMPULAN 17

3. 3
PENGENALAN
Kuasa elaktrik yang dibekalkan dalam negara kita adalan dalam bentuk ac 240V RMS
dan 50Hz. Walau bagaimana pun voltan dc amat diperlukan untuk mengendalikan sebahagian
besar alatan elektronik contohnya Radio. Peralatan elektronik lain juga memerlukan voltan dc
samada dalam nilai yang lebih tinggi atau rendah dan memerlukan voltan dc yang stabil.
Bekalan kuasa dc adalah merupakan satu liitar elektronik yang menukarkan voltan bekalan
utama ac 240V kepada voltan dc yang diperlukan.
Litar bekalan kuasa dc mengandungi 4 komponen atau bahagian utama :
1. Pengubah : Menurun atau menaikan voltan ac masukan 240V kepada nilai yang
dikehendaki.
2. Penerus : Menukarkan voltan ac kepada voltan dc berdenyut.
3. Penapis : Proses untuk menghasilkan voltan dc yang linar tanpa berdenyut.
4. Pengatur : Kebolehan bekalan kuasa menghasilkan voltan dc yang tetap walaupun
berlaku perubahan pada beban keluaran atau voltan masukan.

4. 4
GAMBARAJAH LITAR BEKALAN KUASA BRIDGE RECTIFIER

5. 5
FUNGSI SETIAP KOMPONEN DALAM LITAR BEKALAN KUASA
1)PENGUBAH (TRANSFORMER)
Gambarajah blok bekalan kuasa a.t. mempunyai lima peringkat. Setiap
peringkat mempunyai fungsi masing-masing. Blok yang pertama ialah pengubah (
transformer ). Pengubah yang biasa digunakan ialah pengubah penurun ( step-down
transformer ). Bahagian primer pengubah bekalan kuasa disambungkan kepada bekalan
kuasa ac 240V 50 Hz di Malaysia dan bahagian sekunder diturunkan mengikut
kesesuaian peralatan elektronik yang digunakan.
Selain daripada itu oleh kerana pengubah terbina dari dua belitan gelung
primer dan sekunder yang tiada langsung hubungan terus antara keduanya melainkan
dengan proses aruhan, maka penggunaannya juga bertujuan untuk mengasingkan
rangkaian litar-litar dipihak sekunder daripada talian bekalan ac yang tinggi di pihak
primer. Pengasingan ini dapat mengelakkan pengguna dipihak sekunder dari terkena
kejutan elektrik voltan AC yang tinggi. Pengasingan itu juga dapat mengelakkan litar
primer menerima kesan dari sebarang kerosakan litar di lilitan sekunder.
Pengubah 'transformer'
Pengubah
langkah turun
Pengubah
langkah naik
Belitan primer Belitan sekunder

6. 6
2)PENERUS (RECTIFIER)
Penerus tetimbang juga adalah merupakan satu lagi jenis penerus gelombang penuh.
Tatarajah penerus tetimbang adalah dimana ia menggunakan empat diod separuh
pengalir dan pengubah yang sama seperti yang digunakan dalam penerus gelombang
separuh iaitu pengubah yang tidak bertap tengah. Dalam penerus jenis ini, dua diod
akan berfungsi dalam satu masa dan dua diod lagi dalam keadaan tidak berfungsi (off).
Merujuk kepada rajah Apabila titik A pada setengah kitar positif maka titik B akan
menjadi negatif, oleh yang demikian diod D3 dan D4 akan dipincang hadapan sebab anod
D3 mendapat voltan positif manakala katod D4 mendapat voltan negatif. Manakala D1
dan D2 dipincang songsang sebab katod D1 menerima voltan positif manakala anod D2
menerima voltan negatif. Arus akan mengalir dari titik A melalui D3, RL yang mana
setengah kitar positif terhasil merentas RL iaitu pada titik keluaran, seterusnya arus akan
mengalir melalui bumi ke titik B dan terus balik ke titik A melalui belitan sekunder.
Sebaliknya apabila titik A menerima setengah kitar negatif manakala titik B adalah
positif, maka D1 dan D2 akan mendapat pincang hadapan sebaliknya D3 dan D4 dipincang
songsang. Dengan yang demikian arus akan mengalir dari titik B melalui D2 ke punca
positif RL terus ke bumi, maka setengah kitar positif akan terhasil merentas RL iaitu pada
titik keluaran, seterusnya arus akan terus mengalir melalui D1 ke titik A dan balik ketitik
B melalui belitan sekunder.

7. 7
3)PENAPIS (KAPASITOR)
Keluaran litarpenerusadalahvoltandcberdenyut.Untukmendapatkanvoltan dckeluaran yang
lebih linar, penapis diperlukan. Rajah menunjukkan bentuk gelombang sebelum dan selepas
litar penapis.
Tugas utama penapisialahuntukmenukarkan voltan dc berdenyut kepada voltan dc yang tulin
tanpa denyut atau riak seperti keluaran voltan dc dari sebuah bateri.
Walau bagaimanapun,tidaksemuapenapisdapatmenghasilkanvoltan dctulin.Voltankeluaran
penapisbiasanyavoltan dcyangmasihbelum linar.Voltanini adalahpercampuranvoltan dcdan
sedikitvoltan acyang dipanggil sebagai voltan riak. Rajah 4.8 menunjukkan bentuk gelombang
voltan dc tulin.
V
Litar Penerus
Gelombang
Separuh
Litar Penapis
V
t
t
V
t
Voltan a.t. berdenyut Voltan a.t. beriak
Rajah : Gelombang keluaran sebelum dan selepas penapis
Va.t.
V
tRajah 4.8 : Voltan dc. tulen

8. 8
4)PENGATUR VOLTAN (VOLTAGEREGULATOR)
Bekalan kuasa yang baik mesti mempunyai pengatur voltan, dimana fungsi pengatur
voltan ini adalah untuk menghasilkan voltan dc yang stabil walaupun berlaku perubahan beban
keluaran atau voltan masukan. Tanpa pengatur voltan, voltan keluaran akan berubah apabila
bekalan masukan atau rintangan beban berubah.
Rajah , menunjukkansimulasi pengaturvoltandimanalitarini menerimavoltan dc dari penerus dan
penapis sebanyak 15V dan keluaran pengatur memerlukan voltan sebanyak 12V yang telah susut
merentasRA sebanyak3V.SekiranyaberlakuperubahankepadabebanRL yangmenyebabkan voltan
keluaran berkurang maka nilai RA perlulah juga dikurangkan supaya voltan keluaran akan tetap
kepada 12V, untuk melaras RA secara manual adalah mustahil, oleh yang demikian satu litar
pengatur voltan perlulah diadakan untuk mengatur voltan itu secara automatik.
Terdapat tiga litar pengatur voltan yang biasa digunakan:-
 pengatur voltan diod zener
 pengatur voltan siri bertransistor
 pengatur voltan litar bersepadu (I.C)

9. 9
PENGUJIAN DAN KESELAMATAN
Mengesan kerosakan
Dalam litar bekalan kuasa pengatur voltan terdapat empat peringkat iaitu pengubah,
penerus, penapis dan pengatur, kerosakan boleh berlaku dimana-mana peringkat.
Pemerhatian yang khusus perlu dibuat untuk mengenal pasti kesan (symptom)
kerosakan. Pertama pastikan bekalan ac pada litar disambung dengan betul dan suis
ditutup (on). Jika tiada voltan dc keluaran tiada, pastikan ada voltan ac masukan pada
belitan sekunder, jika tiada voltan ac pada sekunder pengubah, tiga kemungkinan
kerosakan boleh berlaku:
a) Belitan primer atau sekunder terbuka
b) Dawai penyambung dari palam terbuka / putus
c) Fius terbuka / putus.
Untuk menguji, pastikan suis soket dibuka (off) dan palam ditanggalkan dari soket,
meter Ohm boleh digunakan untuk menguji keterusannya. Jadual 4.23 menunjukkan
simptom dan kerosakan yang berlaku pada bekalan kuasa pengatur voltan boleh laras.
Terdapat tiga jenis kerosakan yang biasa berlaku kepada komponen elektronik :
1. Terbuka
2. Terpintas
3. Bocor

10. 10
KESAN KEROSAKAN
1. Kerosakan pada pengubah
Voltan dc keluaran 0V dan tiada voltan
sekunder. Rintangan belitan primer dan
sekunder rendah (normal)
Dawai penyambung bekalan
masukan atau fius terbuka
Voltan dc keluaran 0V dan tiada voltan ac pada
belitan sekunder. Rintangan belitan primer infiniti
dan rintangan rendah pada belitan sekunder.
Belitan primer terbuka
Voltan dc keluaran 0V dan tiada voltan ac pada
belitan sekunder.Rintangan belitan sekunder infiniti
dan rintangan rendah pada belian primer.
Belitan sekunder terbuka
2. Kerosakan pada penerus (gelombang penuh dan
tetimbang)
Voltan dc keluaran rendah dan terdapat voltan riak.
Diod penerus terbuka
Fius terbuka disebabkan arus yang berlebihan.
Rintangan pada pengubah normal
Diod penerus pintas.
3. Kerosakan kapasitor penapis
Voltan dc keluaran rendah, paras voltan riak
bertambah. Pengaturan voltan lemah.
Kapasitor penapis terbuka
Fius terbuka, rintangan keluaran penerus rendah bila
diukur pincang depan dan songsang.
Kapasitor penapis pintas.

11. 11
Voltan dc keluaran rendah dengan paras voltan riak
bertambah. Pengaturan voltan lemah (mungkin litar
berfungsi dengan tak stabil)
Kapasitor penapis bocor.
4. Kerosakan litar pengatur
Voltan dc keluaran 0V dan voltan masukan ke
pengatur sedikit tinggi dari normal.
Transistor siri dasar dan
pengeluar terbuka.
Voltan masukan dan keluaran pengatur sama, fius
boleh jadi terputus atau merosakan transistor
disebabkan arus yang berlebihan.
Transistor pemungut dan
pengeluar terpintas.
Voltan dc keluaran rendah, transistor siri menjadi
panas.
Diod zener terpintas
Tiada voltan rujukan, voltan dc keluaran mungkin
akan tinggi atau rendah bergantung kepada corak
sambungan diod zener.
Diod zener terbuka.
Voltan dc keluaran lebih tinggi dari sepatutnya, tiada
pengaturan voltan dan tiada voltan kawalan.
Penguat ralat terbuka
(transistor atau I.C)
Diod zener menjadi panas disebabkan arus yang
berlebihan. Litar tak boleh dikawal. Voltan dc
keluaran rendah lebih rendah dari voltan zener.
Penguat ralat pintas.

12. 12
Cara mengatasi kerosakan pada komponen:
 Pastikan memahami litar debgan jelas
 Pastikan setiap komponen yang digunakan berada dalam keadaan baik
 Kenali setiap komponen yang digunakan/ rujuk datasheet komponen
 Fahami datasheet setiap komponen yang digunakan
 Pastikan teknik memateri kaki komponen debgab betul dan kemas
 Pasang kaki komponen pada terminal yang betul
 Tentukan polariti setiap komponen aktif dengan betul
 Kenali komponen aktif dan pasif sebelum memasang litar
Terdapat tiga kaedah asas mengesan kerosakan :
a) Pemerhatian dengan pancaindera – melihat fizikal komponen jika ada yang
hangus atau sebagainya dan menghidu jika ada komponen terbakar.
b) Suntikan dan surihan isyarat.
c) Sukatan voltan dan rintangan.

13. 13
CARA-CARA MEMATERI KAKI KOMPONEN
 LANGKAH 1
Bersihkan mata soldering sebelum digunakan.
 LANGKAH 2
Komponen- komponen perlu di pasang pada tempat yang betul diatas PCB. Terutama
komponen yang mempunyai polarity.
 LANGKAH 3
Pastikan soldering dipanaskan pada suhu 350˚c - 400˚c untuk mendapatkan tahap
kepanasan yang disyorkan.
 LANGKAH 4
Apabila tidak diperlukan letakkan pada soldering stand.
 LANGKAH 5
Pastikan kawasan kerja tiada bahan-bahan yang mudah terbakar berdekatan dengan
solder yang panas.
 LANGKAH 6
Semasa membuat soldering ,pastikan ianya tidak berlaku:
 Litar pintas /short circuit antara komponen yang digunakan
 Litar rosak
 LANGKAH 7
Pastikan keselamatan peralatan dan diri diutamakan. Jangan bergurau semasa
melakukan proses kerja ini.

14. 14
GUNAKAN PANDUAN SOP YANG TELAH DISEDIAKAN
STANDARD OPERATING PROSEDURE (SOP)
JABATAN OLE KLUSTER ELEKTRONIK
MESIN / PERALATAN DC POWER SUPPLY
JENAMA / MODEL TEXIO PR18-3A
 Sebelum Menggunakan Mesin
I. Pastikan power supply dalam keadaan baik tidak mengalami sebarang kerosakan.
II. Sambungkan prob positif dan negatif pada terminal yang betul.
III. Sambungkan power cord pada plug dan ON kan suis pada power supply.
 Semasa Menggunakan Mesin
I. Pastikan pelaras voltan dijulatkan pada ukuran yang sesuai.
II. Pastikan sambungan prob pada litar dalam keadaan yang betul supaya tidak
berlaku short circuit pada litar yang di sambungkan.
III. Elakan tangan dari bersentuh pada bahagian pengalir prob.
 Selepas Menggunakan Mesin
I. Laraskan julat pemilih pada 0volt kembali dan offkan suis pada power supply.
II. Pastikan tiada sambungan lain setelah power supply di offkan.
III. Tanggalkan prob dan power cord kemudian simpan di tempat yang selamat.
Pegawai yang perlu dihubungi jika berlaku kerosakan /kecemasan
Nama Pegawai: Mohd Syafiq Bin Suhaimi
No Tel : 03-51612622 ext: 342
DISEDIAKAN OLEH :
T.TANGAN :
TARIKH :
DISAHKAN OLEH :
T.TANGAN :
TAIKH :

15. 15
LANGKAH-LANGKAH KESELAMATAN
i. Keselamatan diri
Anda merupakan individu yang melakukan tugas atau kerja. Kecuaian semasa
melakukan kerja boleh mengakibatkan kemalangan diri anda. Oleh yang
demikian dengan mematuhi peraturan keselamatan dengan betul amatlah
penting demi untuk mengelakkan diri daripada terlibat dengan sebarang
kemalangan. Antara peraturan yang perlu diikuti dan diamalkan adalah :
 Cara berpakaian
- Memakai pakaian bengkel
- Memakai kasut bertebat dan bertumit rendah
- Tidak memakai barang kemas
- Tidak memakai tali leher
 Sikap
- Sentiasa mematuhi arahan
- Merancang aktiviti sebelum memulakan kerja
- Melaporkan sebarang kerosakan
- Menggunakan alat yang betul
- Menggunakan alat mengikut prosedur yang ditetapkan
 Fizikal
- Sihat
- Tidak rabun warna
- Jelas penglihatan
ii. Keselamatan alat
Peralatan elektrik hendaklah sentiasa dalamkeadaan baik dan dilengkapi dengan
ciri-ciri keselamatan yang ditetapkan. Antara ciri keselamatan yang perlu
diperhatikan adalah:

16. 16
 Penebatan
- Semua alat dan perkakasan elektrik hendaklah mempunyai
penebat yang baik dan sempurna.
 Penggunaan alat pematerian (soldering iron)
- Alat pemateri adalah satu alat untuk meleburkan bahan
pemateri, oleh yang demikian hujung alat peteri adalah
panas dengan itu elakkan dari meletakkannya dimerata-
rata. Letakkan alat pemateri di pemegangnya (holder).
- Elakkan dari mengetuk alat pateri untuk membersihkan
hujung alat pemateri dari bahan pateri sebab ia akan
merosakkan elemen pemanasnya. Gunakan span basah
untuk membersihkannya
 Penggunaan meter pelbagai (multimeter)
- Gunakan julat yang betul
- Pastikan kekutuban yang betul

17. 17
KESIMPULAN
Secara keseluruhannya selepas melakukan kerja kursus amali ini banyak pekara yang
dapat dijadikan panduan dalam membangunkan sesebuah litar bekalan kuasa juga dapat
menerangkan kendalian dan setiap komponen yang digunakan litar bekalan kuasa DC.
Seterusnya ,dapat mengesan kerosakan yang berlaku pada litar dengan melakukan
troubleshooting pada litar bagi mengsan kerosakan yang berlaku. Disamping itu, kaedah dan
teknik memateri kaki komponen juga memerlukan penelitian yang serius dan semasa
melakukan kerja pastikan mengamalkan langkah-langkah keselamatan.