Lezo LH ikastetxekoek prestatutako materiala, oarsoaldea ezagutzeko

1. GURE HERRIA LEZO

3. Lezo Gipuzkoako ipar-ekialdean dago, Donostiatik 7 km-ra. Lezok Oiartzualdea osatzen du, Errenteria, Pasaia eta Oiartzun herriekin batera. HERRIAREN KOKAPENA Oiartzualdea

4. Bere udal barrutiak 12,94 km²-ko hedadura du eta perimetroak 14.000 metro inguruko luzera du. Lezok 6.022 biztanle ditu (2008). LEZOREN MUGAK Iparraldean Jaizkibel mendia eta Pasaia. Ekialdean Gaintxurizketako gaina, Hondarribia eta Irun. Mendebaldean Pasaiako portua. Hegoaldean Errenteria eta Oiartzun. LEZO IRUN HONDARRIBIA

5. LEZOREN ARMARRIA BEHEKO ALDEAN, ZILARREZKO HONDOAN ITSASOA. HONEN GAINEAN, HIRU ZUHAITZ ZELAI BATEAN. ZUHAITZEN GAINEAN BIHOTZ ITXURAKO HOSTO BERDE BANA.

6. HERRIAREN IZENA Lezoko udalerrian finkaturiko populazio-gune baten lehen aztarnak X. mendetik datozkigu, Oiartzun ibaiaren bailara Nafarroako Erresumako zati zeneko garaietatik alegia. Interesgarria da zenbait toponimo, esaterako, "port de Lazon" XIII. mendean eta "portua" XVII. mendean, Zubitxoren inguruetan aurkitzea, gaur egun badiako uretatik lehor alderantz urrundurik aurkitzen diren puntuetan.

7. Lehen aipamen idatzia 1203koa da, Hondarribia hiribildua sortu eta Lezo honen menpe gelditu zenekoa. Lehenago Donostiaren menpe egon zen, 1180-1203 bitartean. Hondarribiaren gobernupean egonagatik, bazuen autonomia ekonomiko eta administratiboa. Unibertsitate titulua zuen herrixka zen eta bere mugak zehaztuak zeuden.

8. Oiartzun ibaia Aiako Harritik eta Bianditz mendiko magaletik datozen erreka batzuek bat egitean sortzen da eta Pasaiako portuan itsasoratzen da. Oiartzun, Errenteria-Orereta, Lezo eta Pasaia herriak zeharkatzen ditu. Gipuzkoako ibairik motzena da, 16,6 km luze baita. OIARTZUN IBAIA

9. GURE IBAIAK KIRATS EDERRA DU ITSAS BEHERA DAGOENEAN Oiartzun ibaia kutsatu samarra dago. Arrazoiak hauek dira: meategiak, lantegiak eta geure etxeetako zikinkeria. URAREN KALITATEA 2002ko UDA Kutsatu gabea Kutsatu samarra Kutsatua Oso kutsatua Izugarri kutsatua

10. URTEGIA Errenteria-Oreretako lurretan Añarbeko urtegia dago, erdigunetik urruti, inguru zoragarri batean, baso eder batean, hain zuzen. Urtegi honetan biltzen den ura Oiartzualdeko eta Donostialdeko etxeetara iristen da. IPARRAGIRREKO UR-BILTEGIA Jaizkibeldik eta Altamiratik erreka batzuk jaisten dira, Zubitxo erreka, besteak beste. Lezok kontsumitzen duen uraren % 88 Añarbetik hartzen du eta beste % 12 Jaizkibeldik hartzen du. ZUBITXO ERREKA AÑARBE

11. Lezo Jaizkibel mendiaren eta Altamira muinoaren artean dago eta Pasaiako portutik Gaintxurizketako gaineraino hedatzen da. GURE MENDIAK ALTAMIRA 75 m JAIZKIBEL 545 m

12. JAIZKIBEL Jaizkibel mendian hiru dorre daude. Azken gerra karlistan eraiki ziren (1872-76). I. dorrea II. dorrea III. dorrea

13. JAIZKIBEL

14. LEZOKO AUZOAK ALTAMIRA GAINTXURIZKETA LOPENE IJURKO ALDE ZAHARRA PYSBE SAN PEDRO

15. PYSBE PYSBE enpresaren babesean eraikitako auzoa da. SAN PEDRO Soroz eta belardiz inguratutako eta etxe txikiez osatutako auzo polita.

16. ALTAMIRA Altamira izeneko muinoan dago. Bertan Altzate igerilekua dago. IJURKO Etxe-orratzez eta etxe-bloke handiez osaturiko auzoa da. Saldise plaza bertan dago. LOPENE Auzo berria da. Lezoko azken auzoa da eta Gaintxurizketako bidean dago. Plaza handi bat du eta bertan anbulatorioa dago.

18. ALDE ZAHARRA Hiru kalek osatzen dute: Donibane kaleak, Zubitxo kaleak eta Kale nagusiak. Hiru kale hauek Gurutze Santuaren plazan elkartzen dira. Plaza honetan udaletxea eta Lezoko Santu Kristoren basilika daude. Goiko plazan San Joan Bataiatzailearen eliza handia dago.

19. GAINTXURIZKETA Jaizkibel mendiaren magalean dago. Baserria da nagusi.

20. LEZOKO BASERRIA GAINTXURIZKETA ITURRIN BAILARA GAINTXURIZKETA GOIKOA BAILARA OLAIZOLA ABENDAÑO APAIZIARTZA ZAPATAZAR-BURU LARRAKA ALARGUNTZA-GOIKOA

21. GAINTXURIZKETA ERREKALDE BAILARA GAINTXURIZKETA SAGASTI BAILARA JUANTENEA GAINTZA JUAN-MARTINDEGI GAINTXURIZKETA SAIZAR

22. HERRIONDO BAILARA DONIBANEALDE BAILARA LOPENE MARTIZKONE URRULEKU MIHURA BORDATXO MIKURA

25. ...NOLAKOA ZEN LEZO? ETA LEHEN...

26. DUELA 20.000 URTE Duela milaka urte Aitzbitarte haitzuloetan eta Landarbaso erreka ondoan bizi ziren inguruko lehenengo biztanleak. Lur guztia elurrez estalita zegoenez, leku lehorra eta beroa aurkitu zuten. Ehiztariak ziren eta ura ez zuten falta. AITZBITARTE HAITZULOA LANDARBASO ERREKA GURE ARBASOEN ETXEA!

27. LEZO ERDI AROAN Lezo erdi aroan muino batean zegoen herri txikia zen. Inguruko biztanleriak bere artzain erako ekonomia mantentzen zuen, aldaketa handirik gabe, urtaroen arabera Jaizkibelgo larreetatik barne aldeko mendietara lekuz aldatuz. Halere, XIII. mendean, Done Jakue Bidearen itsasaldeko ibilbideko herrixka bat zen eta populazioa gero eta gehiago saiatzen zen itsas lanetan. Lezoren lurralde-esparrua orduan geratu zen markaturik.

28. XVI. eta XVII. mendeetan oparotasun garaia izan zen, itsasoari lotutako jarduerengatik. XVIII. mendean Lezoko ekonomian garrantzirik zeukan itsas lanbide bakarra baxurako arrantza zen. Krisi ekonomikoa zela eta, nekazaritza berpiztu zen, batez ere, kanpotik ekarritako laboreak sartu zirelako, esate baterako artoa eta patata. Lezon zenbait ontziola sortu zen eta kaian hainbat ontziraleku zeuden. LEZO ARO MODERNOAN

29. Lezok 1812an Hondarribitik bereiztea lortu zuen eta bere udala osatu zuen. XVIII. mende amaieratik 1876 arte Lezok, herrialde osoak bezalaxe, gerrate eta eskasia aro luze bat bizitu zuen. XIX. mendea bukatu baino lehenago, ordea, industrializazioa eta ondorioz modernizazioa hasi ziren. XX. mendean zehar industria garapenak hazkunde demografiko handia eragin du. LEZO ARO GARAIKIDEAN

30. MONUMENTU ETA ERAIKIN INTERESGARRIAK

31. DONIBANE KALEA GURUTZE SANTUAREN PLAZA KALE NAGUSIA LEZOKO KALE ZAHARRAK Erdi aroko hirigunea bi kalek osatzen dute: Donibane kaleak eta Kale nagusiak.

32. UDALETXEA Herriko udaletxea Lezoko erdigunean dago, elizaren alboan, Gurutze Santuaren plazan. XVII. mendearen hasieran eraiki zuten eta errenazentista estilokoa da.

33. OINETXEAK SUSANA-ENEA JAMOT-ENEAREN ATARIKO ARMARRIA ZABALA ETXEKO ARMARRIA MAISU KRISTOBAL-ENEA

34. SANTO KRISTOREN ELIZA XVIII. mendekoa da. Harlandua dauka koruko arkuan eta gangetan. Kristo gurutziltzatu bizargabe baten X. mendeko taila gotiko-bizantziar bat dago bertan. Alde zaharrean dago, Gurutze Santuaren plazan.

35. SAN JOAN BATAIATZAILEAREN ELIZA Eliza gotikoa zen jatorriz baina, egungo itxura XVI. mendean egindako berritze-lanetan eman zioten. Aipatzekoak dira, kanpoko kontrahorma sendoak, xurrutarriak, leihateak, mendebaldeko portada eta 1818an ezarritako eguzki-orena. Erretaula nagusia XVII. mendekoa da.

36. PERTSONAIA OSPETSUAK

37. ELIAS SALABERRIA MARGOLARIA ANTONIO PILDAIN GOTZAIA JON GARBIZU "ZUBIGAR" OLERKARIA TOMAS GARBIZU MUSIKAGILEA JUAN JOSE SARASOLA "LEXO" BERTSOLARIA LOPE ISASTIKOA HISTORIALARIA JAIMES ZAMORAKOA PILOTUA JUANOT VILLAVICIOSAKOA ALMIRANTEA FRANTZISKO GAINTZAKOA APAIZA

40. JOSE JUAN UGALDE KAZETARIA ANDONI CAZORLA KIROLARIA JOSE ANGEL LOPETEGI MARRAZKILARIA LANDER ZURUTUZA LIBURUZAINA XANTI ESPINA MUSIKAGILEA PATXI INTXAURRANDIETA MUSIKAGILEA PATRI URKIZU IDAZLEA LIERNI FRESNEDO AKTOREA

48. BESTELAKOAK SANTA AGEDA LEZO BERTSOTAN DANTZA JARDUNALDIAK TXOTXONGILO JARDUNALDIAK FOLK ETA JAZZ KONTZERTUAK SAGARDO EGUNA EMAKUME ZIKLOA