Lezoko LH ikastetxeak sortutako materiala, Oarsoaldea ezagutzeko

1. OIARTZUN

3. Oiartzun Gipuzkoako ipar-ekialdean dago, Donostiatik 11 km-ra. Oiartzunek Oiartzualdea osatzen du, Errenteria, Pasaia eta Lezo herriekin batera. HERRIAREN KOKAPENA Oiartzualdea

5. OIARTZUNEN ARMARRIA ERDIKO ALDEAN, GAZTELUA. HONEN GAINEAN, SEI PUNTAKO IZARRA. GAZTELUAREN ALBOETAN BI ADAR.

6. HERRIAREN IZENA Ibar honen izena Iruñeko elizbarrutiaren mugak zehaztean azaltzen da 1027 urtean eta dokumentuetan aurkitutako lehen aipamena da. Hala ere, antzinako geografoek Oeaso herria eta Oiarsoko portua (Pasaia) aipatu zituztenean bailara honetaz ari zirela uste da. Erromatarrek bailara honetan utzitako aztarnak bat datoz iritzi honekin.

7. Oiartzunek XIII. mendearen hasieran herri titulua jaso bazuen ere, ez zuen XV. mendera arte bere lurrak mugatu eta eskubideak errespetatzea lortu.

8. Oiartzun ibaia Aiako Harritik datorren Arditurri errekak eta Bianditz mendiko magaletik datorren Sarobe errekak bat egitean sortzen da eta Pasaiako portuan itsasoratzen da. Oiartzun, Errenteria-Orereta, Lezo eta Pasaia herriak zeharkatzen ditu. Gipuzkoako ibairik motzena da, 16,6 km luze baita. OIARTZUN IBAIA

9. GURE IBAIAK KIRATS EDERRA DU ITSAS BEHERA DAGOENEAN Oiartzun ibaia kutsatu samarra dago. Arrazoiak hauek dira: meategiak, lantegiak eta geure etxeetako zikinkeria. URAREN KALITATEA 2002ko UDA Kutsatu gabea Kutsatu samarra Kutsatua Oso kutsatua Izugarri kutsatua

10. URTEGIA Errenteria-Oreretako lurretan Añarbeko urtegia dago, erdigunetik urruti, inguru zoragarri batean, baso eder batean, hain zuzen. Urtegi honetan biltzen den ura Oiartzualdeko eta Donostialdeko etxeetara iristen da. KARRIKA ERREKA SAROBE ERREKA ARDITURRI ERREKA Hala ere, Oiartzunek bere mendietatik hartzen du kontsumitzen duen ur guztia. AÑARBE

11. Oiartzun herria Aiako Harria menditik Oreretaraino hedatzen da. GURE MENDIAK BUNIANAGIRRE 781 m ERRENGA 770 m ZARIA 630 m OIARTZUN

12. AIAKO HARRIA Aiako Harrian hiru gailur daude. Irumugarrieta (810 m), Txurrumurru (826 m) eta Erroilbide (837). Txurrumurru Irumugarrieta Erroilbide

13. AIAKO HARRIA Euskal Herriko mendi zaharrenetarikoa eta granitozko mendi bakarra.

14. AIAKO HARRIA PARKE NATURALA Aiako Harria 1995ean Parke Natural izendatu zuten. Bertan Oiartzun, Irun, Errenteria, Hernani eta Donostiako lurrak biltzen ditu 6.913 hektareatan. Parkean leku paregabeak daude eta animalia eta landare espezie bereziak bizi dira. Parkeko lekuak, animaliak eta landareak zaindu behar ditugu.

15. OIARTZUNGO AUZOAK ERGOIEN GURUTZE ITURRIOTZ ARRAGUA ALTZIBAR ELIZALDE KARRIKA UGALDETXO

16. ALTZIBAR ARRAGUA Oreretatik atera eta Oiartzungo lehen auzoa da. Bertan Euskotrenen geltokia dago Bailarako lehen auzoetariko bat dugu Altzibar.

17. GURUTZE Irungo bidean dago. Arkaleko haitzetan Beloaga gaztelua zegoen. ELIZALDE Bailarako auzo zaharrenetariko bat dugu. Egun udalerriko burua da eta bertan udaletxea dago.

18. ITURRIOTZ Bailarako auzo zaharrenetariko bat dugu Iturriotz. Bertan dorretxe bat dago. ERGOIEN Elizaldetik Lesakarako bidean, Aritxulegi mendatera igo baino lehen dago. Bertan, Arditurriko meategiak, Luberri ikasgune geologikoa eta Herri Musikaren Txokoa daude.

19. UGALDETXO KARRIKA Altzibartik Artikutzarako bidean dago, Bianditz mendatera igo baino lehen. Arragua eta Iturriotzen artean dago. Bertan industria gune bat eta merkataritza gune bat daude..

20. OIARTZUNGO BASERRIA IEROBI HAUNDI SAROBE ZABALE URDIÑOLA PIKORRENEA

21. GARBUÑO MAKUTSO OZENZIO ZUAZNABAR

24. ...NOLAKOA ZEN OIARTZUN? ETA LEHEN...

25. DUELA 20.000 URTE Oiartzungo lurretan Paleolitoko aztarnak eta Metal-Aroko hilobi-monumentuak (harrespilak eta hilarriak) daude. Aztarna zaharrenak hezur grabatuak dira, duela 11.000-13.000 urtekoak. Erromatarren garaiko aztarnak ere badaude; erromatarrek ustiatutako berun- eta zilar-meategiek garrantzi handia izan zuten I-II. mendeetan. ANDREARRIAGA OIANLEKU ERRENGA EGIAR

26. OIARTZUN ERDI AROAN Oiartzungo ibarrak Pasaiatik Bidasoarainoko lurraldea hartzen zuen, Iruñeko erresumaren garaian. 1180tik aurrera Donostiaren menpe egon zen bailara osoa. 1203an Hondarribia, Irun, Lezo eta Pasaia bereizi egin ziren eta Altzibar, Elizalde, Iturriotz eta Orereta auzoak geratu ziren. 1320an Oreretak hiribildu-titulua lortu zuen, baina bailaratik bereizi gabe. Bailarako gainerako guneek, Elizalde, Iturriotz eta Altzibarrek ez zuten Orereta hiriburutzat onartu nahi izan eta 1375ean Oreretatik bereizten saiatu ziren. Ez zuten lortu eta Gipuzkoako Batzar Nagusietara ere ezin izan zuten ordezkaririk bidali.

27. 1453 Oiartzunek Oreretatik bereiztea lortu zuen eta 1508tik aurrera Batzar Nagusietara ordezkariak bidaltzeko eskubidea lortu zuen, Errenteriatik aparte. Bailara osoan nekazaritza eta artzaintza nagusi baziren ere, burdinolek ere garrantzi handia izan zuten. Frantzia eta Espainiaren arteko gerrak zirela eta, hainbat aldiz suntsitu egin zuten bailara osoa. OIARTZUN ARO MODERNOAN

28. OIARTZUN ARO GARAIKIDEAN Arlo ekonomikoan Arditurriko meategiek garrantzi handia izan zuten. Gerra karlistetan borroka leku izan zen eta Santa Kruz apaiza Oiartzungo mendietan ibili zen. XX. mendearen bukaeran hainbat industrialde zabaldu ziren. Populazioa poliki-poliki handitu da.

29. MONUMENTU ETA ERAIKIN INTERESGARRIAK

30. URDIÑOLA ETXEA IBARGAIN JAUREGIA OIARTZUNGO ERAIKINAK PAGOAGA DORREA BIDASORO DORREA

33. SAN ESTEBAN ELIZA XV. mendean erre ondoren, XVI-XVII mendeetan berreraiki zen. Kanpoko aldeko dorrea nabarmena da. Elizalden dago.

34. SAN JOAN BATAIATZAILEAREN BASILIKA XVI. mendeko eraikina da, Basilika edota Ospitale Santua gisa erabilia. Aurreko aldean 1682 urtean egindako bailararen armarria ikus daiteke. Basilika urtean behin irekitzen da, ekainaren 24an, hain zuzen. Egun Kultura Etxea da eta bertan liburutegia dago.

35. PERTSONAIA OSPETSUAK

36. JON OÑATIBIA IDAZLEA SEBASTIAN MENDIBURU IDAZLEA MANUEL LEKUONA IDAZLEA JUAN MARI LEKUONA OLERKARIA JOSE ANTONIO BENGOETXEA LEKUONA "ARDOTX" BERTSOLARIA MARZELINA LOPETEGI OLAIZ BERTSOLARIA EUSEBIO AZPIAZU ORGANOJOLEA JUAN MARTIN INDA "PERKAIN" PILOTARIA

40. ANTTON KAZABON IDAZLEA ALAITZ eta MAIDER TRIKITILARIAK JOKIN MITXELENA MARRAZKILARIA PEIO AÑORGA IDAZLEA ALAIA MARTIN BERTSOLARIA HILARIO ARBELAITZ SUKALDARIA XABIER LETE POETA ANTTON VALVERDE MUSIKAGILEA MARTXEL TOLEDO KIROLARIA

48. BESTELAKOAK SANTA AGEDA ARTIKUTZAKO ERROMERIA SAN TOMAS FERIA URTE ZAHARREKO KOPLAK SAN NIKOLAS TTIKIA SAGARDO EGUNA BERTSO ETA MENDI ASTEAK