1. Улаанбаатар Их Сургууль
Бизнес менежментийн тэнхим
Хичээлийн нэр
Лекц :№ 5
Сэдвийн нэр: Монгол орны байгалийн бүс, бүслүүр
Хичээлийн кредит: 3кр
Хичээлийн индекс: ВА335
Судлах анги: АЖМ-3

2. Байгалийн бүс, бүслүүр
Дэлхийн бөмбөрцөгт экватораас холдох
тутам нарны тусгалын өнцөг багасдаг
билээ. Үүнийг дагаж дулааны байдал
буурдгаас гадна өргөрөг бүрд байгалийн
өөр
нөхцөл
байдал
дэлхийд
бүс
байдалтайгаар бий болсон байдаг. манайд
байгалийн бүсийг өмнөөсөө хойшоо цөлийн
ба говийн, хээрийн, ойт хээрийн гэсэн
үндсэн 3 бүсээр ялгаж үздэг.

3. Говийн ба цөлийн бүс: Манай орны
нутгийн өмнөд хэсгийг эзлэх энэ бүсийг
говийн, цөлийн гэж ялгаж болно. Цөлийн ба
говийн бүс нь Их нууруудын хотгор, ГовьАлтайн уулс, Говь-Алтайн уулсын ар
өврийн хотгор тал газруудыг хамран манай
улсын нутгийн 40 орчим хувийг эзлэн
оршино.

4. Хээрийн бүс: Хээрийн бүс нь Хангайн
нурууны өврөөс зүүн тийшээ өргөсөн
үргэлжлэх бөгөөд урд захын хил нь говийн
бүсийн хойд хилээр хязгаарлагдана. Хээрийн
бүсийн зүүн хэсгийн хойд хил нь Хангайн
нурууны зүүнээр хойш эргэж бараг Орхон,
Туул голын бэлчир хүрэх бөгөөд цааш урагш
эргэж Богдхан уулын урдуур Хэрлэн гол хүрч
Хэрлэнбаян Улаан ба Өндөрхаан уулын
өврөөр, Улз голын саваар явж Хэнтийн
нурууны зүүгээр хойшоо эргэж улсын хилд
хүрнэ.

5. Ойт хээрийн бүс: Хээрийн бүсийн хойд
хил нь ойт хээрийн бүсийн өмнөд хил
болно. Ойт хээрийн бүсийн урд хилээс
хойш орших бүх нутаг ойт хээрийн бүсэд
багтана гэж үзэж бас болохгүй. Учир нь энэ
бүсийн дотор тайга, тагийн бүслүүр бүхий
өндөр уулууд багтаж байдаг. Ойт хээр гэдэг
нь ойтой хээр гэсэн үг бөгөөд ой нь бага,
хээр нь их гэсэн санаа билээ.

6. Өндрийн бүслүүр:
Газрын гадаргаас дээшлэх 100 метр тутамд
агаарын температур 0.60С-аар буурдаг билээ.
Ийм учраас уул өөд өгсөх тутам байгалийн
нөхцөл өөрчлөгдөж байгалийн өөр өөр
бүсүүдийг үүсгэнэ. өндөр ууланд үүсэх ийм
бүсийг уулын босоо бүслүүр гэж нэрлэдэг.
Манай оронд өндөр ууланд тайга, таг, мөнх
цасны гэсэн 3 бүслүүр тодорхой ялгарна.
Уулын орших өргөрөгөөс шалтгаалан эдгээр
бүслүүрүүдийн үүсэх өндөр нь уул бүрд өөр
өөр байна.

7. Тайгын бүслүүр: Өндөр уулсад ойт хээрийн
бүсээс дээш барагцаалбал 1800-2300 м өндөрт
тайгын бүслүүр үүснэ.
Хэнтий ба Хөвсгөлийн уулсад их талбай
эзлэх ба Хангайн уулсад бага. Монгол Алтай,
Хархираа, Түргэний уулсад арай хуурай
учраас тайгын бүслүүр үүсдэггүй.
Тайгын бүслүүрийн уур амьсгалын байдал
үлэмж сэрүүн, YII сарын дундаж температур
+120С, жилд дунджаар 400-500 мм тунадас
унана. Цасан бүрхүүлийн зузаан 1 м, түүнээс
их, цастай байх хугацаа удаан.

8. Тагийн бүслүүр: Хангай, Хэнтий, Хөвсгөлийн
уулс, Алтайн уулсад 2300 орчим метр өндөрт,
Говь-Алтайн уулсад 3000 м-ээс 3000 м-ээс
дээш энэ бүслүүр үүснэ.
Тагийн бүслүүрт жилийн дундаж температур
нь -80С орчим, жилдээ 500 мм түүнээс ч их
тунадас унадаг. Харин Говь-Алтайн уулсад
тунадас арай бага унана. Тагийн бүсэнд уулын
нугын хөрс тархана. Байнга хүйтэн, сэрүүн
уур амьсгалтай учраас ой модгүй, ургамал нь
таяир сийрэг, тундрийн байгалийн төрх
байдалтай.

9. Мөнх цасны бүслүүр: Алтай Таванбогд,
Хархираа, Түргэн, Цамбагарав, Хангайн
нурууны
Отгонтэнгэр,
Хөвсгөлийн
Мөнхсарьдагийн
оргилуудад
тагийн
бүслүүрээс дээш мөнх цасны бүслүүр оршино.
Энд YII сарын дундаж температур 00С-аас
доош байна. Монгол Алтайн уулсад 3300
орчим метр өндрөөс, Хархираа, Түргэн, Их
Түргэний уулсад 3400 орчим метр өндрөөс,
Хангайн уулсад 3500 орчим метр өндрөөс,
Соёны уулсад 3300 3300 орчим метрийн
өндөрт мөнх цасны хил үүсчээ.