Lược giải kinh duy ma cật

1. Lược giâi kinh Duy Ma Cật
Tác giâ: HT. Thích Trí Quâng
Lời tựa
Kinh Duy Ma là bċ kinh quan trąng trong hû Đäi thĒa
Phêt giáo và đðc biût tđ tđĚng cĎa kinh đã làm n÷n tâng
cho giáo nghÿa Thi÷n tông. Ở Viût Nam, đa sĈ tu Thi÷n,
nön kinh này đã ânh hđĚng vào đĘi sĈng các Thi÷n sđ và
thù hiûn qua các bài thė ngċ đäo.
1

2. Tuy nhiên, tĒ xđa đøn nay, ngđĘi Viût Nam chþ phiên
dĀch kinh Duy Ma tĒ chĕ Hán ra chĕ Viût. Chđa cĂ tác
phèm nào nghiên cēu giâng giâi v÷ tđ tđĚng cĎa kinh.
Nëm 1982, trđĘng Cao cçp Phêt hąc Viût Nam mĘi tôi
giâng däy bċ kinh này. Đù đáp ēng gçp rút yêu cæu tu
hąc thiøt yøu cĎa Tëng Ni sinh, chčng tĆi đã biön soän bċ
LđĜc giâi kinh Duy Ma. Phæn triùn khai Ğ nghÿa bċ kinh này
đđĜc cën cē trên nhĕng tài liûu mà chčng tĆi đã nghiön
cēu khi tu hąc Ě Nhêt Bân cĎa các giáo sđ Nhêt là ông
Tamaki, Nomura, Kyobashi, v.v„
Khi xuçt bân læn thē nhçt gięi thiûu mċt sĈ ý trong kinh,
chčng tĆi nghÿ nĂ thých hĜp vęi thĘi đäi và hoàn cânh cĎa
Phêt giáo Viût Nam. Chčng tĆi đã nhên đđĜc nhi÷u ý kiøn
đĂng gĂp cĎa Tëng Ni Phêt tĔ. Læn này, nhìm đáp ēng
nhu cæu tu hąc mĊi ngày tĈt đõp hėn, chčng tĆi cho tái
bân tác phèm này vęi ít nhi÷u sĔa đĉi.
Tuy nhiên, chúng tôi hy vąng rìng trong tđėng lai nøu
đĎ duyên lành, sô hoàn thành mċt bċ tđ tđĚng Duy Ma đù
gięi thiûu đæy đĎ hėn các tác phèm và tác giâ liên quan
đøn kinh Duy Ma cĎa Trung QuĈc, Tri÷u Tiên, Nhêt Bân.
Mðc dù tác phèm tái bân đã đđĜc sĔa đĉi, thiøt nghÿ
khó tránh khăi nhĕng sė suçt. Kính mong các bêc cao
minh tĒ bi hoan hğ chþ giáo thöm đù læn tái bân tęi, tác
phèm đđĜc hoàn mĠ hėn. Chčng tĆi chån thành biøt ėn
quý vĀ.
2

3. Trong viûc thành tĖu cĆng đēc cčng dđĘng Pháp
bâo này, chúng tôi xin thành kính ghi nhę cĆng ėn giáo
dđěng cĎa các bêc cao đēc : cĈ Hāa ThđĜng Thiûn Hoa,
cĈ Hāa ThđĜng Trí ThĎ, Hāa ThđĜng Trí TĀnh, giáo sđ
Sakamoto, giáo sđ Yamamoto, giáo sđ Nakamura v.v„
cùng quý tác giâ mà chčng tĆi đã tham khâo sách cĎa
quý Ngài.
MČa An cđ PL.2535 – 1991
Hòa thượng THÍCH TRÍ QUẢNG
3

4. Tổng luận
NHẬN XÉT TỔNG QUÁT VỀ SỰ PHÁT TRIỂN CÛA TƯ
TƯỞNG PHẬT GIÁO ĐẠI THỪA
Sau khi thành đäo, tĒ Bć đ÷ đäo tràng đøn Sa La song
thą trâi qua hėn 300 hċi, Phêt dùng tuû giác quan sát thêt
tđęng các pháp và thĖc träng xã hċi, Ngài đđa ra n÷n
giáo lý trong sáng, toàn bích.
Tuy giáo pháp cĎa Phêt có tám vän bĈn ngàn pháp
mĆn, nhđng chýnh yøu vén là tinh thæn “Phêt pháp täi thø
gian, bçt ly thø gian giác”. Phêt däy chúng ta phát triùn
nøp sĈng đäo đēc thanh cao và phát huy trí tuû thçy
đčng nhđ thêt đù hành đċng phù hĜp vęi chuyùn biøn
cĎa quy luêt khách quan. Chýnh Đēc Phêt đã tüm thçy
chân lý ngay trên thø gian và thù hiûn chân lý trong cuċc
sĈng dđęi mąi tình huĈng.
Trön bđęc đđĘng hoìng hĂa đċ sanh, tùy theo sinh
hoät tĒng nđęc, Ngài däy chčng Tëng nhên thēc đčng
đín v÷ thĖc träng xã hċi và đđa ra pháp tu tđėng đng, đù
hoán chuyùn tâm chúng hċi an trú thanh tĀnh ngay trong
lòng cuċc đĘi. Và xa hėn, hą nđėng theo Phêt pháp, câi
täo nøp sĈng xã hċi trĚ thành thiûn mĠ hėn.
Vęi nhân cách siêu viût, trí tuû tuyût luân, viûc làm
thánh thiûn lĜi läc cho đĘi, cùng vęi hàng đû tĔ mô phäm
Thánh chúng, Phêt đã đáp ēng yêu cæu cæn thiøt cĎa xã
hċi lúc bçy giĘ. Ngài đã là hät nhân thu hút mąi tæng lęp
4

5. ngđĘi quy ngđěng. Mċt đäo Phêt hiûn hĕu sĈng đċng,
cæn thiøt tçt yøu nhđ vêy đã nhõ nhàng đèy lČi tđ tđĚng
läc hêu cĎa Bà La Môn giáo.
Phêt täi thø, mąi ngđĘi sĈng hänh phúc bên Ngài, thì
vçn đ÷ tìm hiùu v÷ Phêt tçt nhiên không cæn đðt ra. Tuy
nhiên, khi Ngài Niøt bàn, khĆng cĂ ngđĘi cĂ đäo đēc và tri
thēc nhđ Ngài đù dìu dít chúng hċi. TĒ đĂ, ngđĘi ta bít
đæu suy nghÿ, tüm hiùu v÷ Phêt.
Mąi ngđĘi đ÷u cĂ chung suy nghÿ rìng cæn góp nhðt
lĘi Phêt däy, truy÷n trao cho nhau đù tu hành. Trong læn
kiøt têp này, dÿ nhiön khĆng thù trČng tuyön đæy đĎ lĘi
Phêt däy, cďng nhđ khĆng đđĜc mąi ngđĘi tán thành
hoàn toàn.
Thêt vêy, nhĕng chēng nhân quan trąng đã tĒng trĖc
tiøp nghe Phêt thuyøt pháp nhđ Xá LĜi Phçt hay MĐc Ki÷n
Liên không còn hiûn diûn. Các Ngài đã nhêp Niøt bàn.
Ngoài ra, lĀch sĔ cďng ghi rĄ đäi đû tĔ thuyøt pháp bêc
nhçt Phú Lâu Na và 500 Tĝ kheo khĆng đćng ý vęi nhĕng
gü đđĜc kiøt têp. Hą đã rĘi bă cuċc hąp đøn hang đċng
khác đù trùng tuyên läi.
Theo tôi, nhĕng gì các vĀ La hán hiùu và góp nhðt
đđĜc trong kĝ kiøt têp đæu chþ là mċt phæn tđ tđĚng cĎa
Phêt. Chýnh Đēc Phêt thđĘng nhíc đi nhíc läi rìng pháp
cĎa Ngài nói cho chúng ta chþ là lá trong tay khô chøt,
không phâi chån lĞ. Ý này đđĜc xác đĀnh trong kinh Vën
Thù rìng suĈt 49 nëm thuyøt pháp, Phêt chđa nĂi mċt lĘi.
5

6. Và kinh Pháp Hoa diún tâ các pháp víng lðng không thù
dùng lĘi đù diún tâ.
Nhđ vêy, đi÷u Phêt nói ra mà Ngài còn khîng đĀnh là
phđėng tiûn. HuĈng chi cái chúng ta ním bít phđėng
tiûn chþ là “Phđėng tiûn nìm trong phđėng tiûn”, ít hîn
còn cách xa chân lý Phêt hėn nĕa.
Dđęi nhãn quan Phêt giáo Đäi thĒa, ý ti÷m tàng bên
trong chúng ta cæn vên dĐng mang lĜi ích thiøt thĖc cho
đĘi sĈng vý nhđ lá trong rĒng. Nó hoàn toàn khác vęi
nhĕng gü đĂng khuĆn trong lĘi Phêt nói, không còn sēc
sĈng, giĈng nhđ ním lá trong tay.
Đøn đåy, cæn đ÷ cêp thêm v÷ vçn đ÷ liön quan đøn
sĖ hđng vong cĎa Phêt giáo Ấn Đċ đù hiùu rõ thêm viûc
làm tác häi cĎa ngđĘi theo chĎ nghÿa giáo đi÷u. Các nhà
sĔ hąc đ÷u thíc míc rìng Phêt giáo sinh hoät mänh mô
khi Phêt täi thø và đøn thĘi kĝ Phêt giáo phát triùn, sinh
đċng cĎa đäo Phêt cďng cān mänh. Nhđng đċt nhiên,
Phêt giáo bĀ suy đći cho đøn mçt tích Ě Ấn Đċ. Täi sao läi
xây ra tình träng tû häi nhđ vêy; trong lúc Ě nhĕng nđęc
khác, Phêt giáo cďng gðp chĈng phá mänh mô mà vén
duy trì tćn täi đđĜc ?
Theo tĆi, ThđĜng tąa bċ thĘi çy cē khđ khđ giĕ nguyên
nhĕng gì hą cho là đčng theo Phêt däy. Hą không chĀu
nhìn vào thĖc träng xã hċi đù đáp ēng yêu cæu thĘi đĂ,
đã trĚ thành đĈi kháng vęi Bà La MĆn giáo. Giáo đoàn
sĈng đĂng khuĆn trong giáo đi÷u, nên gięi trí thēc trong xã
6

7. hċi tĒ tĒ rĘi bă Phêt giáo. Dđęi mít Bà La Môn hay xã hċi,
tu sÿ Phêt giáo trĚ thành nhĕng ngđĘi ën häi và dæn dæn bĀ
rėi vào quön lãng.
Trái vęi chĎ trđėng thoái hĂa bĀ tàn lĐn dæn cĎa
ThđĜng tąa bċ, giáo nghÿa Đäi thĒa vęi tinh thæn phóng
khoáng, dung hóa và thu nhiøp nhĕng gì Phêt däy Bà La
MĆn, cđ sÿ, hay nĂi chung cho xã hċi phát triùn.
Vì vêy, giáo nghÿa Đäi thĒa chîng nhĕng khĆng đĈi
kháng vęi Bà La Môn giáo, mà còn gæn gďi lĜi ích, nên
đđĜc hą tiøp thu đù phát triùn thành tån hđng Bà La MĆn
gąi là Ấn Đċ giáo.
Tóm läi, tinh thæn cĐc bċ, tiêu cĖc cĎa Phêt giáo Tiùu
thĒa đã bĀ Bà La Môn giáo xóa bă. Ấn Đċ giáo ra đĘi køt
hĜp vën minh Vû Đà vęi tinh ba cĎa giáo nghÿa Đäi thĒa.
Tinh thæn Phêt giáo Đäi thĒa ti÷m èn trong Ấn Đċ giáo
ngày nay đđĜc thù hiûn qua lĘi phát biùu cĎa cĈ ThĎ
tđęng Nerhu. Ông tĖ coi münh theo đäo Phêt, mðc dù
thĖc sĖ Ćng là týn đć cĎa Ấn Đċ giáo. Hoðc đąc các tác
phèm cĎa triøt gia danh tiøng Ấn Đċ nhđ Tagore, cďng
thçy man mác giáo nghÿa Đäi thĒa hàm chēa bên trong.
TrĚ läi vçn đ÷ thĘi kĝ kiøt têp læn đæu cĎa Ngài Ca
Diøp, chúng ta nhên thçy thĘi đĂ chđa soän thành kinh
điùn, chþ truy÷n thĒa bìng cách truy÷n khèu.
Sau đĂ, vü trünh đċ hiùu biøt cĎa mĊi ngđĘi khác nhau,
tuy cùng mċt lĘi däy cĎa Phêt läi nây sanh nhĕng nhên
7

8. thēc khác biût. ĐĂ là nguyön nhån phát sinh A Tĝ Đàm hay
luên täng, täo thành giáo lý tam täng.
Kinh täng và luêt täng ghi läi cuċc sĈng cĎa Phêt và
lĘi däy cĎa Ngài. Luên täng giâi thích lĘi Phêt. SĖ giâi thích
này thay đĉi khác nhau tùy theo xuçt xē, hoàn cânh quĈc
đċ và trünh đċ nhên thēc cĎa tĒng luên sđ. TĒ đĂ, dén đøn
hiùu biøt và nhên thēc v÷ lĘi däy cĎa Phêt khĆng đćng
nhçt, mĚ đæu cho thĘi kĝ A Tĝ Đät Ma phát triùn. Nhi÷u bċ
phái Phêt giáo đđĜc hünh thành, nhđng chung quy cĂ hai
bċ phái chýnh là ThđĜng tąa bċ và Đäi chúng bċ.
ThđĜng tąa bċ gćm nhĕng ngđĘi lęn tuĉi, bâo thĎ, ít
thích câi cách sĔa đĉi, thđĘng quen sĈng theo lĈi mān cď,
câm thçy bình ĉn hėn. Hą chĎ trđėng y kinh, y luêt Phêt
däy, khĆng đđĜc thêm bęt.
Trái läi, Đäi chúng bċ gćm lęp ngđĘi tró cĂ tđ tđĚng
tiøn bċ, chĎ trđėng kø thĒa tđ tđĚng cĎa Phêt, nhđng lçy ý
cĎa đäi chúng làm chính và tùy theo yêu cæu cĎa đäi
chúng mà vên dĐng, phát triùn giáo lý phĐc vĐ đäi chúng.
TĒ cën bân dĖa trên ý thēc v÷ xã hċi, v÷ đäi chúng
làm chuèn, khác vęi chĎ trđėng giáo đi÷u cĎa ThđĜng tąa
bċ, kinh điùn cĎa Đäi chúng bċ phát triùn nhĕng điùm męi
lä hėn kinh cĎa ThđĜng tąa bċ biên soän.
Tđ tđĚng cĎa hai bċ phái này bít đæu lan rċng mänh
mô thành hai con đđĘng. Con đđĘng Nam truy÷n Phêt
giáo đi xuĈng phía Nam Ấn Đċ và qua Xri Lanca biên soän
8

9. thành täng kinh Pali. Con đđĘng Bíc truy÷n Phêt giáo tĒ
Trung Ấn Đċ đi ngđĜc lên phía Bíc, truy÷n sang
Apganixtan, Trung ĐĆng, Trung Á đøn Trung QuĈc, Tri÷u
Tiên và Viût Nam.
Tđ tđĚng cĎa ThđĜng tąa bċ truy÷n xuĈng phía Nam
đđĜc tiøp nhên đæy đĎ nguyên võn, vü nėi đây n÷n vën
hóa còn thçp hay chđa cĂ vën hĂa.
NgđĜc läi, tđ tđĚng Phêt giáo cĎa Đäi chúng bċ tĒ
Trung Ấn lên Bíc Ấn gðp ngay tđ tđĚng triøt hąc có sïn
thuċc vën hĂa Hy Läp, Ai Cêp, La Mã.
Thêt vêy, sau Phêt nhêp diût 400 nëm, Alexandre
chinh phĐc Ấn Đċ và mang đøn tđ tđĚng Hy Läp, mċt n÷n
triøt hąc lęn cĎa nhân loäi thĘi çy. Chýnh trong mĆi trđĘng
cĎa vën minh Ấn køt hĜp vęi vën minh Hy Läp, sân sinh ra
tđ tđĚng Phêt giáo Đäi thĒa, täo nên mċt cái nhìn męi v÷
Phêt giáo dđęi däng triøt hąc.
Đäi thĒa Phêt giáo hay Phêt giáo phát triùn chú trąng
đøn viûc vên dĐng tinh thæn cĎa kinh, diún tâ theo chân ý
cĎa Phêt bìng lĈi vën thĘi đäi. Sách giáo lý diún tâ theo
vën xđa khĆng cān thých hĜp, đđĜc thay bìng kinh điùn
Đäi thĒa đđėng đæu vęi tđ tđĚng ngoäi đäo.
ĐĂ là chân tinh thæn Phêt giáo phát triùn, truy÷n bá
đøn nėi nào cďng tiøp thu nhĕng nòt sáng đõp cĎa vën
hĂa đĀa phđėng đù phát triùn tinh ba cĎa đĀa phđėng çy.
Sēc sĈng cĎa Phêt giáo phát triùn giĈng nhđ dāng nđęc
9

10. ngąt trôi chây đøn mąi nėi, nuĆi sĈng, tđęi mát đçt đai
cây că xanh tđėi mà khĆng tàn phá, cuĈn trĆi đi nhĕng kĝ
hoa dĀ thâo.
Vęi sĖ hài hòa tĈt đõp, Phêt giáo Đäi thĒa hay Phêt
giáo phát triùn læn læn khác biût Phêt giáo gĈc, đðt giá trĀ
truy÷n thĒa Phêt giáo trên tinh thæn hėn là kø thĒa hình
thēc. Phát triùn nċi dung và xóa bă hình thēc chính là
nguyên nhân phát xuçt bċ kinh Duy Ma cďng nhđ kinh
Hoa Nghiêm, Pháp Hoa.
Theo sĖ nghiên cēu lĀch sĔ, nhĕng bċ kinh này thĖc sĖ
đđĜc hình thành vào thø kğ thē nhçt trđęc công nguyên.
Vì vêy, các hąc giâ thø gięi không cho rìng kinh này do
Phêt nói ra và Ngài A Nan kiøt têp đù läi cho chúng ta.
Ngày nay, các hąc giâ đ÷u đćng ý rìng kinh điùn Đäi
thĒa đđĜc biên soän sęm nhçt trđęc công nguyên 100
nëm. CĂ ngđĘi dĖa vào đåy đù chþ trých kinh Đäi thĒa
không phâi cĎa Phêt.
Tuy nhiên, có thù køt luên rìng tam täng kinh điùn
cĎa Phêt dù thuċc hû Nam truy÷n hay Bíc truy÷n đ÷u
không phâi ghi nhên mċt cách chính xác trĖc tiøp tĒ lĘi
nói cĎa Phêt. Ý kinh thuċc v÷ phæn thuyøt giâng cĎa Phêt,
nhđng vën kinh do ngđĘi đĘi sau ghi läi. MĊi khi thuyøt
pháp, Phêt ēng cën cė, trünh đċ, hoàn cânh đĀa phđėng
mà nói pháp khác nhau. Trong chúng hċi, ngđĘi nghe
pháp trünh đċ khĆng đćng, nên sēc tiøp thu và ghi nhên
phâi khác nhau, là đi÷u tçt yøu.
10

11. Kinh thuċc hû Nam truy÷n vęi lĈi vën mċc mäc, bình
dân diún tâ sĖ kiûn thĖc tø hėn. Kinh điùn cĎa Phêt giáo
phát triùn thü vën lĞ hàm chēa Ğ nghÿa såu síc và châi
chuĈt, rçt linh hoät nhđ kinh Hoa Nghiöm cĂ đøn 45 ngàn
bài kû.
Ngoài ra, xây dĖng trên tinh thæn phát triùn nċi dung,
Phêt giáo Đäi thĒa thđĘng chia giáo lý Phêt thành hai
phæn : phđėng tiûn môn và chân thêt môn. Giáo lý thuċc
chân thêt môn không thù dùng ngôn ngĕ diún tâ. Phêt
cďng thđĘng nhíc trong kinh Pháp Hoa rìng các pháp
tđęng thđĘng tĖ víng lðng, chþ có thù dùng tâm mà trĖc
nhên. Chính vì sĖ khĂ khën trong viûc chþ däy cďng nhđ
trĖc nhên chân thêt pháp, Phêt khĚi lāng đäi bi, täm dùng
giáo lĞ phđėng tiûn. Phêt thđĘng vý pháp phđėng tiûn đĂ
nhđ ním lá trong tay, đã rĘi khăi sĖ sĈng. SĖ hiùu biøt và
diûu dĐng cĎa Ngài nhđ lá trong rĒng luĆn xanh tđėi theo
bĈn mùa.
Tinh thæn Đäi thĒa nhìm triùn khai sēc sĈng cĎa lá
trong rĒng. Hay nói cách khác, nhìn sĖ vêt hiûn hĕu, sinh
hoät đčng nhđ thĘi đäi và phân tích, vên dĐng giáo lý cho
phù hĜp vęi xã hċi đang sĈng. Còn giáo pháp Phêt thuyøt
ra chþ là phđėng tiûn hđęng dén chúng ta tiøp cên chân
lý.
Phát huy tinh thæn này, Phêt giáo Đäi thĒa cĈ gíng
tìm hiùu Ğ nghÿa såu xa hàm chēa bên trong lĘi nói cĎa
Phêt, cĈ diún tâ chân ý cĎa Phêt. Quan niûm bâo thĎ thì
11

12. chþ ghi nhên lĘi Phêt và luôn luôn trân trąng giĕ nguyên,
khĆng thay đĉi.
NgđĘi thù hiûn tinh thæn tìm hiùu nghÿa lĞ thåm såu
cĎa kinh điùn Đäi thĒa mċt cách chân thành là Træn
Huy÷n Trang. Ngài là pháp sđ đĘi ĐđĘng, mà vua ĐđĘng
Thái Tông quý møn, nhên làm em. Ngài tha thiøt vęi viûc
tìm hiùu chân ý cĎa giáo pháp Đäi thĒa, đã vđĜt mąi khó
khën, hiùm nguy gian khĉ sang Ấn Đċ cæu pháp.
Trđęc Ngài, kinh Duy Ma đã cĂ 5 bân và bân gæn
nhçt cĎa Ngài Cđu Ma La Thêp dĀch, cách Ngài 100 nëm.
Ngài Huy÷n Trang câm nghÿ kinh Duy Ma cān hàm chēa
nhi÷u nghÿa såu xa bön trong mà Cđu Ma La Thêp chđa
dĀch đđĜc. Vü Cđu Ma La Thêp là ngđĘi Quy Tđ, khĆng hiùu
rĄ vën Trung QuĈc, phâi nhĘ Tëng Duû, Tëng Triûu sĔa kinh,
thü Ğ khĆng cān đčng nĕa.
Đi÷u này thôi thúc Ngài Huy÷n Trang ra đi tüm áo
nghÿa kinh, trâi qua 17 nëm Ě Ấn Đċ. TrĚ v÷, Ngài dĀch läi
bân kinh Duy Ma có tính cách hąc thuêt. Bân cĎa Ngài
Cđu Ma La Thêp dĀch mang tính chçt týn ngđěng.
Hąc giáo lĞ Đäi thĒa không ním đđĜc chân ý cĎa
kinh, chúng ta dú thø tĐc hĂa hay khĆng tđĚng hĂa đäo
Phêt, trĚ thành xiùn đ÷. Chính Phêt cďng xác đĀnh rìng
Ngài hiûn hĕu trên cuċc đĘi đù dìu dít chúng sanh tĒ bĘ
mö đøn bøn giác. Và kinh không phâi là cēu cánh, chþ là
phđėng tiûn nhìm chuyùn đĉi ta tĒ con ngđĘi phàm phu
vô minh thành bêc sáng suĈt.
12

13. Tçt câ kinh Đäi thĒa nĂi chung đ÷u thù hiûn tính chçt
này rõ rût và kinh Duy Ma cďng khĆng nìm ngoài mĐc
tiêu çy.
II. VỊ TRÍ CÛA KINH DUY MA TRONG HỆ TƯ TƯỞNG
PHẬT GIÁO ĐẠI THỪA
Kinh Duy Ma là bċ kinh Đäi thĒa có sęm nhçt, phát
sinh tĒ ngã rô cĎa bċ phái Phêt giáo và 10 đi÷u phi pháp
Ě thành Tĝ Da Ly.
(Nguyön vü đēc Thích Tôn diût đċ sau khoâng 100 nëm,
các vĀ Tĝ kheo xuçt thân tĒ dòng hą Tĝ Xá Ly, đ÷ xđęng ra
10 hành vi chĎ trđėng là thých hĜp vęi gięi luêt cĎa Tĝ kheo.
10 hành vi đĂ nhđ sau : 1- Diêm tĀnh : Cën cē vào gięi luêt,
các Tĝ kheo khĆng đđĜc đù đć ën cách đöm. Nghÿa là
các thē đć ën thĆng thđĘng, khĆng đđĜc đù đøn ngày
hôm sau rći läi ën. Nhđng nøu đć ën đĂ đem đęp vęi muĈi,
thì vén có thù đđĜc dùng ngày hôm sau. 2- Chþ tĀnh : V÷
bĕa ën cĎa Tĝ kheo phâi Ě lúc chính ngą. Nøu đčng lčc
đang đi giĕa đđĘng, thì bĕa ën cĂ thù đđĜc dùng Ě quá
giĘ ngą mċt chčt, nghÿa là mðt trĘi đã xø bóng chĒng đċ
2 chĎ, mĊi chĎ 1 thđęc 5 tçc ta. 3- TĐ läc gian tĀnh : Tĝ kheo
sau khi ën rći, nøu Ě trđęc giĘ ngą, tęi chĈn tĐ läc khác, xin
đđĜc thēc ën, vén có thù đđĜc thĐ dĐng. 4- TrĐ xē tĀnh :
Mċt tháng hai kĝ các Tĝ kheo phâi tĐ têp Ě mċt trĐ xē nào
đĂ đù làm lú BĈ tát. Nøu trĐ xē quá hõp, có thù đđĜc phân
chia làm hai nėi đù làm lú BĈ tát. 5- Tùy ý tĀnh : Quyøt nghĀ
cĎa đoàn thù xuçt gia, cæn phâi toàn viên tên têp đù giâi
13

14. quyøt. Nøu trđĘng hĜp không thù xuçt tĀch đđĜc, sau khi
giáo đoàn quyøt nghĀ, sô có thù đem nhĕng quyøt nghĀ
đĂ thĆng cáo sau. 6- CĔu trĐ tĀnh : Có thù noi theo vào
ti÷n lû, nghÿa là noi theo thù lû cĎa ngđĘi trđęc đã làm. 7Sinh hòa hĜp tĀnh : Sau giĘ ngą, các Tĝ kheo khĆng đđĜc
ën phi thĘi. Nhđng cĂ thù đđĜc dČng nđęc hòa lén vęi sĕa,
không cæn phâi đù sĕa líng xuĈng. 8- Bçt ých lď ni sđ đàn
tĀnh : Tąa cĐ cĎa Tĝ kheo kých thđęc b÷ dài, b÷ rċng phâi
theo đčng nhđ quy đĀnh trong gięi luêt. Nøu là tąa cĐ
không có vi÷n xung quanh, có thù đđĜc dùng quá khuôn
khĉ đã đĀnh. 9- ThĎy tĀnh : Tĝ kheo khĆng đđĜc uĈng rđĜu,
nhđng vü trđĘng hĜp bûnh hoän, dČng đù làm thuĈc, có
thù pha lén vęi nđęc đù uĈng. 10- Kim ti÷n tĀnh : Tĝ kheo
vĈn dÿ khĆng đđĜc cæm ti÷n. Nøu bçt đíc dÿ, cĂ thù đđĜc
cæm ti÷n bäc và xúc tích ti÷n bäc.
MđĘi đi÷u trên thĖc ra vi phäm gięi luêt. Đēng v÷
phđėng diûn nghiêm khíc cĎa gięi luêt mà giâi thích là
phi pháp. Nhđng đēng v÷ mðt khoan đäi mà giâi thích, thì
thích hĜp vęi gięi luêt.
Các Tĝ kheo Ě phđėng ĐĆng, đēng v÷ phe tĖ do mà
giâi thích, nên dung hēa 10 đi÷u kù trön. Trong lčc đĂ, Ě
phđėng Tåy cĂ mċt hąc giâ tinh thông gięi luêt là trđĚng
lão Da Xá du hành tęi thành Phû Xá Ly, gðp ngày BĈ tát.
Ngài nhên thçy các Tĝ kheo thuċc dòng Tĝ Xá Ly khuyøn
hĂa týn đć cčng dđĘng ti÷n bäc. Ngài rçt kinh ngäc.
14

15. Vü can ngën viûc đĂ, Ngài đĈi trđęc týn đć mà tuyên
cáo : “Viûc Tĝ kheo cæm ti÷n và nhên ti÷n là mċt cçm gięi
nghiêm trąng trong gięi luêt”, đù cânh cáo các Tĝ kheo.
Các Tĝ kheo cho rìng trđĚng lão Da Xá làm phđėng
ngäi sĖ cčng dđĘng cĎa týn đć và lëng mä đäi chúng. Hą
bít Ngài phâi xin lĊi trđęc đäi chčng và týn đć. Nhđng
Ngài không nghe theo, trĈn vào thành, đĈi trđęc dân
chúng công nhiên phát biùu 10 hành vi phi pháp nhđ trön.
Đäi chúng thçy vêy li÷n têp Tëng tác pháp sçn xuçt (đuĉi
ra khăi chúng, theo luêt Phêt, nøu mċt Tĝ kheo nào đem
lĊi xçu cĎa đäi chúng công bĈ trđęc týn đć sô bĀ xuçt
chúng).
TrđĚng lão Da Xá trĚ läi phđėng Tåy, câm thçy gięi
luêt cĎa Phêt bĀ suy tàn. Ngài quyøt đi vên đċng các bêc
trđĚng lão đù giâi quyøt 10 đi÷u phi pháp. Các trđĚng lão
køt luên 10 đi÷u kù trên là phi pháp.
NgđĜc läi, các Tĝ kheo thuċc ĐĆng bċ không phĐc
tùng nghĀ quyøt này. Hą cùng nhau hċi hąp täi nėi khác
và cďng đù kiøt têp kinh điùn, gąi là Đäi kiøt têp hay Đäi
chúng kiøt têp) (Trých LđĜc sĔ Phêt giáo Ấn Đċ tr. 89 cĎa
HT. Thích Thanh Kiùm).
Có thù nói kinh Duy Ma là cái nôi cĎa Đäi thĒa Phêt
giáo, kiøn giâi giáo lý theo chân tinh thæn Đäi thĒa “Mang
đäo vào đĘi làm sáng đõp cho đĘi, mà không bĀ đĘi làm ô
nhiúm”.
15

16. Thêt vêy, kinh Duy Ma phát xuçt tĒ cách nhìn khách
quan v÷ xã hċi. Bìng trí Bát Nhã cĎa hû Đäi thĒa rąi vào
lòng xã hċi sau Phêt nhêp diût 100 nëm, tđ tđĚng Duy Ma
đã ra đĘi täi thành Tĝ Da Ly và manh nha phát triùn trong
gięi trí thēc. Đēng trên lêp trđĘng Bát Nhã quán chiøu sĖ
vêt đčng nhđ thêt, Đäi chúng bċ nhên thçy thành Tĝ Da Ly
là trung tåm giao lđu v÷ tđ tđĚng, vën hĂa, thđėng mäi.
Nėi đĂ cĂ 500 trđĚng giâ thuċc thành phæn giàu có, trí
thēc. Hą là nhĕng ngđĘi đu tč nćng cĈt cĎa xã hċi, không
thù chçp nhên tôn giáo mang tính chçt läc hêu; cďng
nhđ ngày nay hünh thēc khçt thĖc không tćn täi đđĜc Ě
các nđęc vën minh.
SĖ quan sát chính xác cĎa Phêt giáo Đäi thĒa v÷ hiûn
thĖc xã hċi Ě thành Tĝ Da Ly ngày nay đđĜc chēng minh
rõ rût. Theo khâo chēng cën cē vào Đäi ĐđĘng Tây VĖc
thuêt ký cĎa Ngài Huy÷n Trang, các nhà khâo cĉ tìm thçy
n÷n nhà cĎa Duy Ma và trđĚng giâ Bâo Tích cùng các
dçu vøt lđu läi cĎa mċt thành phĈ trù phú.
Sinh hoät trong mĆi trđĘng cĎa n÷n vën hĂa giao lđu,
nhĕng nhà Phêt giáo Đäi thĒa nhên chån đđĜc thĖc träng
cĎa Phêt giáo đang đĉ dĈc trong mċt xã hċi phát triùn
vęi tđ tđĚng vën minh cĎa Hy Läp truy÷n xuĈng, cċng
thêm lý luên síc bén có sïn låu đĘi cĎa giáo lý Vû Đà.
Vêy mà các vĀ trđĚng lão thuċc ThđĜng tąa bċ läi còn
quá câu nû hình thēc, tĖ sĈng khép mình trong vă gięi luêt
cēng nhíc. Sinh hoät tĆn giáo đĈi vęi hą chþ đĂng khuĆn
vào công viûc lêp đi lêp läi mċt cách đėn thuæn, máy
16

17. mĂc, là đi khçt thĖc và truy÷n bá nhĕng giáo đi÷u không
còn thích hĜp vęi xã hċi vën minh.
ĐĈi trđęc nhĕng tû träng đĂ, nhĕng nhà tâm huyøt
Đäi thĒa thao thēc cho sĖ sĈng còn cĎa Phêt giáo. Trđęc
trào lđu tiøn hóa xã hċi, hą đã vên dĐng tôn chþ cĎa Phêt
cho phù hĜp vęi thĘi đäi. Vën minh loài ngđĘi tiøn đøn
đåu, tri thēc cĎa Phêt giáo mĚ rċng và chþ đäo cho sinh
hoät thø gian đøn đĂ. Nøu tri thēc cĎa gięi Phêt giáo thçp
hėn xã hċi, thì sô bĀ nhên chüm. Tđ tđĚng Duy Ma đđĜc
hình thành theo tinh thæn này.
Vì vêy, có thù nói kinh Duy Ma khĚi đæu cho sĖ duy
tân Phêt giáo. Bċ kinh này tĉng hĜp toàn bċ nhên thēc
cĎa câ Tiùu thĒa lén Đäi thĒa. Tuy nhiên, chþ ląc lçy nhĕng
sâu kín hay phæn cĈt tĎy cĎa kinh và loäi bă phæn không
cæn thiøt.
Theo lĈi kiøn giâi męi v÷ giáo lĞ Đäi thĒa, kinh Duy Ma
đđĜc xøp vào thĘi kĝ chþnh lý giáo lý cĎa Phêt. TĒ giáo lý
khô chøt, sĈng đĂng khuĆn, khĆng ých lĜi gì cho xã hċi,
kinh Duy Ma rút ra nhĕng điùm tinh ba đem trang nghiöm
cho thån tåm chčng ta đù thëng hoa cuċc sĈng. Và rċng
hėn nĕa, rąi giáo lý giác ngċ vào lòng xã hċi đù kiøn täo
xã hċi vën minh, hänh phúc, tēc xây dĖng mċt TĀnh đċ
ngay trên nhân gian.
Công viûc chþnh lĞ đđĜc thù hiûn qua nċi dung kinh
bìng sĖ kiûn 10 đäi đû tĔ cĎa Phêt tiêu biùu cho 10 vĀ
Thanh vën xuçt gia đ÷u khĆng dám đøn thëm bûnh cđ sÿ
17

18. Duy Ma. Hą khĆng dám đøn, vì quá nù sĜ nhên thēc rċng
lęn cĎa Duy Ma đã đánh ngã kiøn giâi thçp kém cĎa hą.
Kinh Duy Ma mđĜn hình ânh 10 đäi đû tĔ bĀ mċt cđ sÿ
vçn nän đù diún tâ thao thēc cĎa Đäi chúng bċ, hay nói
chung tâm träng cĎa hàng Tëng lĕ sau khi Phêt Niøt bàn.
Hą bđęc chån vào đĘi chäm trán vęi thĖc tø phď phàng.
Làm thø nào truy÷n đäo, giĕ vĕng tđ cách làm thæy cĎa
thiên hä, khi hą phâi đĈi đæu vęi ngđĘi trí thēc thø gian
vđĜt hîn gięi xuçt gia v÷ mąi lãnh vĖc.
Kinh Duy Ma vô ra câu chuyûn 10 đäi đû tĔ cĎa Phêt
đã trâ lĘi mċt cách lúng túng nhĕng câu hăi cĎa cđ sÿ Duy
Ma hay phâi chĀu thua, cči đæu im lðng. Ý này gĜi chúng
ta hình dung cuċc sĈng cĎa tu sÿ đĂng khuĆn trong lęp vă
tôn giáo, mà không sĔ dĐng đđĜc kho tàng giáo lý cĎa
Phêt quá diûu dĐng, trong khi xã hċi mĊi ngày mċt tiøn
triùn nhanh chóng, không ngĒng. Nøu cē tiøp tĐc lĈi sĈng
läc hêu, quay lđng läi vęi xã hċi, đi ngđĜc läi đà phát triùn
cĎa vën minh nhån loäi, chîng bao lâu Phêt giáo sô bĀ tĖ
đào thâi ra khăi cuċc đĘi.
Trđęc mĈi đu tđ đĂ, giai tæng trí thēc chĎ trđėng phâi
tĉ chēc läi Phêt giáo có mċt hđęng đi rĄ rût, cao thđĜng
và lĜi ích thiøt thĖc trên nhân gian. Và kinh Duy Ma xây
dĖng trên tinh thæn này đã hünh thành hai méu ngđĘi lý
tđĚng cĎa đäo Phêt : mċt méu ngđĘi tiêu biùu cho gięi tu
sÿ là Vën ThČ Sđ LĜi Bć tát và mċt ngđĘi gđėng méu đäi
diûn cho gięi cđ sÿ täi gia tu hành đčng pháp, thù hiûn
18

19. đđĜc trí tuû sáng suĈt, đĘi sĈng đäo đēc, làm sáng đõp
cho đäo và đĘi. Câ hai méu ngđĘi xuçt gia và täi gia nhđ
vêy đ÷u có giá trĀ ngang nhau. Tuy hai síc thái nhđng là
mċt, đđa đøn kiøn giâi cao nhçt cĎa giáo lĞ Đäi thĒa là
pháp môn bçt nhĀ. Theo pháp bçt nhĀ, nhĕng gì còn chia
chó, còn phân biût đđĜc, thì còn nìm trong vāng đĈi đãi
cĎa pháp sanh diût thø gian.
Viûc vçn đáp vęi cđ sÿ Duy Ma, tçt câ đäi đû tĔ cĎa
Phêt đ÷u thçt bäi, ngoäi trĒ Vën ThČ Sđ LĜi Bć tát.
Vën ThČ tiöu biùu cho gięi xuçt gia có tri thēc tuyût vĘi,
đã đĈi đáp trĆi chây mąi thíc míc cĎa cđ sÿ. Hünh ânh
này gĜi nhíc hàng tu sÿ chčng ta muĈn giáp mðt vęi đĘi,
giáo hĂa chčng sanh, ngoài đĘi sĈng phäm hänh cao
quý, còn phâi trang bĀ sĖ hiùu biøt chính xác. Vęi kiøn thēc
thø gian và siêu thø gian, chúng ta chþ đäo mąi viûc thành
công. ThĖc hiûn đđĜc đi÷u này, tĖ đċng xóa bă đđĜc chþ
trých tu sÿ là lęp ngđĘi ën bám.
Hình ânh kiùu méu thē hai hċ trì chánh pháp thù hiûn
qua cđ sÿ Duy Ma. Ngài sĔ dĐng trí tuû sáng suĈt, tùy hoàn
cânh, tČy ngđĘi mà hiûn thån tđėng đng đù mang đøn an
vui lĜi läc.
Viûc làm cĎa Duy Ma gĜi nhíc hàng cđ sÿ rìng tuy
lën lĂc trön mąi nóo đđĘng đĘi, nhđng tåm phâi luôn
hđęng v÷ VĆ thđĜng chánh đîng giác, giĈng nhđ nhđ
hoa sen vén tăa hđėng thėm ngát trong vďng bČn nhė.
Cđ sÿ mang tinh thæn Duy Ma lçy trí tuû và tâm tĒ bi làm
19

20. hành trang xây dĖng cho chýnh münh và ngđĘi cČng thëng
hoa, täo dĖng mċt xã hċi an läc giâi thoát.
Tóm läi, hai hình ânh Vën ThČ và Duy Ma là hai méu
ngđĘi mô phäm lĞ tđĚng duy trì và bâo vû chánh pháp
còn mãi trên thø gian. NĈi gĂt theo các Ngài trön bđęc
đđĘng tu, đi theo lċ trình cĎa kinh Duy Ma, chúng ta
không an trú Niøt bàn, cďng khĆng trđęc sanh tĔ, phâi giâi
thoát ngay trên cuċc đĘi này. Nghÿa là vęi trí Bát Nhã
quán sát, chčng ta khĆng theo đuĉi con đđĘng hoàn
toàn thø tĐc nhiúm Ć, nhđng cďng khĆng đi trön Thánh
đäo xa lánh cuċc đĘi.
Chčng ta bđęc theo Trung đäo, tēc con đđĘng xây
dĖng thø gięi giác ngċ, tình thđėng và hänh phúc ngay
trong lòng thø gian. Thành tĖu đđĜc nhđ vêy, chúng ta
xēng đáng là ngđĘi kø thĒa cĎa Phêt hiûn hĕu trên cuċc
đĘi chþ nhìm mang ánh sáng trí tuû và phđęc läc đøn cho
mąi ngđĘi.
20

21. III. PHIÊN DỊCH VÀ CHÚ SỚ KINH DUY MA
Kinh Duy Ma nguyên tên là Vimalakirti Nirdesa đđĜc
lđu truy÷n tĒ Ấn Đċ sang Tây VĖc, Trung QuĈc, Tây Täng,
Mông Cĉ, Tri÷u Tiên, Nhêt Bân và Viût Nam. Đðc biût v÷
mðt tđ tđĚng giáo lĞ đã biùu hiûu đðc síc v÷ vën hąc cho
đøn nghû thuêt, cďng nhđ xã hċi cho đøn lĀch sĔ giáo hċi,
mà ngày nay hãy cān đđĜc chú ý.
Tđ tđĚng Duy Ma là cën bân cho tđ tđĚng Trung đäo
cĎa Long Thą và cďng là cën bân cho giáo nghÿa cĎa
các tĆng phái nhđ TĀnh đċ tông, Mêt tĆng, ĐĀa Luên tông,
Thiên Thai tông, Thi÷n tĆng, Pháp Tđęng tông. Tuy nhiên,
đøn nay thĆng thđĘng ngđĘi ta vén xem kinh này là cĎa
Thi÷n tông. Và thĖc tø thì v÷ mðt síc bén cĎa giáo lý, kinh
này đã phát huy đđĜc týnh đäi biùu v÷ Thi÷n tông cĎa
Phêt giáo Đäi thĒa. Do đĂ, kinh Duy Ma quan hû chðt chô
vęi Thi÷n tông qua suĈt các quá trình truy÷n bá.
Đi÷u đĂ thçy rõ nhçt Ě Trung QuĈc, Tri÷u Tiön. Sau đåy
lđĜc qua các điùm chĎ yøu :
- Tđ tđĚng Trung đäo : Đåy là Ğ nghÿa bao quát toàn
bċ kinh, thĖc hành tđ tđĚng này là “Hänh Bć tát” nhđ
đđĜc hiùn thĀ trong “Tên, vô tên giâi thoát”, “Bçt tên hĕu vi,
bçt tên vĆ vi”. Toàn thù kinh toát ra tính chçt cĎa hänh Bć
tát, đðc biût đđĜc nói rõ trong nĔa phèm Vën ThČ Sđ LĜi
Bć tát thëm bûnh và phèm 11 Bć tát đäo.
21

22. - Tinh thæn gięi luêt : Các vçn đ÷ “tąa cĐ” tác pháp
trong khi ën, vçn đ÷ nam nĕ cën đù phát xuçt tĒ bân vĀ Tĝ
kheo, Tĝ kheo Ni cĎa Tiùu thĒa gięi tiøn triùn đøn Đäi thĒa
gięi hoðc Bć tát hąc xē. Vì kinh Duy Ma xuçt hiûn trong bĈi
cânh sau Phêt nhêp diût 100 nëm. ĐĂ là lčc mà giáo đoàn
khĚi xđęng tđ tđĚng câi cách, nên kinh Duy Ma mang tinh
thæn phĂng khoáng đù triùn khai vçn đ÷ gięi luêt theo
nghÿa cĎa Niøt bàn và Phêt tánh luên.
Kinh Duy Ma đđĜc phiên dĀch ra Hán vën trđęc sau 6
læn, hiûn còn 3 bân dĀch sau :
1.- Chi Khiöm đĘi Ngô dĀch “Phêt thuyøt Duy Ma Cêt
kinh” 2 quyùn.
2.- Cđu Ma La Thêp đĘi Dao Tæn dĀch “Duy Ma Cêt SĚ
Thuyøt kinh” 3 quyùn.
3.- Huy÷n Trang đĘi ĐđĘng dĀch “Thuyøt Vô Cçu Xđng
kinh” 6 quyùn.
Trong đĂ bân dĀch cĎa La Thêp đđĜc phĉ biøn và
truy÷n bá sâu rċng hėn câ. V÷ vçn đ÷ nghiên cēu kinh
Duy Ma hiûn nay, vì nguyên bân tiøng Phän không tìm
thçy, nên ngoài bân dĀch tiøng Tây Täng, chĎ yøu đ÷u lçy
Hán dĀch làm cė sĚ.
V÷ chú sę, có thù nĂi “Chč Duy Ma” cĎa Tëng Triûu
cho đøn nay vén đđĜc coi là tác phèm tiêu chuèn v÷ giâi
thích kinh Duy Ma.
22

23. Ngoài ra, cĂ “Duy Ma kinh sę” gćm quâng sę và lđĜc
sę cĎa Thiön Thai, “Duy Ma kinh Nghÿa KĞ” cĎa TĀnh Ảnh,
“TĀnh Danh Huy÷n luên” cĎa Gia TđĘng, “Thuyøt Vô Cçu
Xđng kinh sę” cĎa TĒ Ân và “Duy Ma kinh nghÿa sę” cĎa
Thánh Đēc thái tĔ là nhĕng tác phèm đäi biùu. Trong sĈ
các tác phèm chú sę kù trên chþ có TĒ Ân sĔ dĐng bân
tân dĀch, cān ngoài ra đ÷u dĖa vào bân cĖu dĀch cĎa La
Thêp.
Gæn đåy, kinh Duy Ma đã 4 læn đđĜc dĀch sang tiøng
Âu MĠ. Læn thē nhçt nëm 1897 và 1898, Đäi Nguyên Gia
Cát đã dĀch ra Anh vën, đëng tâi liên tĐc trong The Hansei
Zasshi.
Læn thē hai do Hāa thđĜng Tuy÷n Phđėng Hoàn dĀch
ra Anh vën, đëng tâi liên tĐc trong Eastern Buddhist hoàn
toàn dĀch xong 14 phèm.
Læn thē ba, giáo sđ Jacob Fischer cĎa TrđĘng phĉ
thông Trung hąc Niigala, nëm Chiöu Hāa thē 19 vęi sĖ
cċng tác cĎa Hoàng Đi÷n Vď Tam đã dĀch ra tiøng Đēc.
Læn thē tđ, nëm Chiöu Hāa thē 37, giáo sđ Etienne Lamotte dùng bân dĀch tiøng Tây Täng và tham chiøu bân
Hán dĀch cĎa Huy÷n Trang đã dĀch ra tiøng Pháp. Tên các
dĀch bân kù trön nhđ sau :
- Bân dĀch cĎa Đäi Nguyên : The Vimalakirti Nirdesa
Sutra (The discourse of the Wonderous Law of
Emancipation).
23

24. - Bân dĀch cĎa Tuy÷n Phđėng : The Vimalakirti Sutra,
Vimalakirti’s Discourse on Emancipation.
- Bân tiøng Pháp : L’Enseignement du Vimalakirti
(Vimalakirtinirdésa).
Riêng bân sau cùng cĎa Lamotte có sĔ dĐng đĈi
chiøu Tây Täng và bân Hán cĎa Huy÷n Trang đã dĀch và
chú giâi (Traduite et Annotée).
HẨM 1
PHẬT QUỐC
I. LƯỢC VĂN KINH
TĆi nghe nhđ væy mċt thuĚ ną Đēc Phêt Ě thành Tĝ Da
Ly, nėi vđĘn Yöm La cČng 8.000 Tĝ kheo, 32.000 Bć tát nhđ
Quán Thø Âm, Đíc Đäi Thø, Vën ThČ Sđ LĜi, Di Lðc, Đîng
Quán, Quang Nghiöm, Bâo Tých, ThđĘng Tinh Tçn, Bçt Hđu
Tēc, v.v„ Thi Khý Đäi Phäm và 10.000 Phäm Thiön, Đø Thých
và 10.000 chđ Thiön tČy tČng cČng bát bċ chčng : Long
thæn, Dä xoa, Càn thát bà, A tu la, Ca låu la, Khèn na la,
Ma hæu la dà, đ÷u đøn pháp hċi.
Phêt đang nĂi pháp cho đäi chčng, con cĎa trđĚng
giâ Bâo Tých và 500 thiøu niön đøn đânh lú, dång ląng báu
cčng Phêt. Do oai lĖc cĎa Phêt khiøn 500 ląng báu çy hąp
thành mċt cåy ląng trČm khíp cĄi tam thiön đäi thiön thø
gięi. Tçt câ nči, biùn, sĆng, suĈi, mðt trĘi, mðt trëng, tinh tč,
cung điûn cĎa các vĀ thæn và chđ Phêt đang nĂi pháp
trong mđĘi phđėng đ÷u xuçt hiûn trong ląng çy.
Đäi chčng thçy thæn lĖc cĎa Phêt đ÷u khen ngĜi và
Bâo Tých cďng đąc kû tán thán : “Bäch Thø TĆn, 500 thiøu
niön cČng đi vęi con đ÷u phát tåm VĆ thđĜng chánh
24

25. đîng giác, nguyûn muĈn nghe cĄi Phêt thanh tĀnh. Cči
mong Thø TĆn däy hänh Bć tát đù chčng con đđĜc TĀnh
đċ cĎa Phêt”.
Phêt däy rìng tçt câ chčng sanh là cĄi Phêt cĎa Bć
tát, vý nhđ muĈn xåy dĖng nhà phâi xåy tĒ mðt đçt, khĆng
thù xåy giĕa hđ khĆng. TrĖc tåm, thåm tåm, bć đ÷ tåm là
TĀnh đċ Bć Tát, sáu pháp ba la mêt, bĈn vĆ lđĜng tåm, bĈn
pháp nhiøp, 37 trĜ đäo phèm, mđĘi đi÷u lành v.v„ đ÷u là
TĀnh đċ cĎa Bć tát. Bć tát muĈn đđĜc cĄi Phêt thanh tĀnh
nön làm cho tåm thanh tĀnh, tČy theo tåm thanh tĀnh mà
cĄi Phêt đđĜc thanh tĀnh.
Xá LĜi Phçt nghÿ rìng tåm cĎa Phêt thanh tĀnh, täi sao
cĄi Ta bà cĎa Ngài toàn là hæm hĈ, gai chĆng nhė nhęp
thø này.
Phêt biøt tåm niûm çy, li÷n bâo : “Mðt trĘi, mðt trëng
há khĆng sáng chëng. Täi sao ngđĘi mČ läi khĆng thçy?
Cďng thø, chčng sanh do tċi chđęng, nön khĆng thçy thø
gięi Nhđ Lai thanh tĀnh trang nghiöm”.
Loa Kø Phäm Thiön trâ lĘi Xá LĜi Phçt rìng Ćng thçy
nđęc cĎa Phêt Thých Ca thanh tĀnh nhđ cung trĘi TĖ Täi. Khi
çy, Phêt çn ngĂn chån xuĈng đçt, tēc thü cĄi tam thiön đäi
thiön thø gięi li÷n hiûn ra trëm ngàn trån bâo trang nghiöm
rĖc rě.
Khi Phêt hiûn ra cĄi nđęc trang nghiöm thanh tĀnh,
Bâo Tých và 500 thiøu niön đ÷u chēng vĆ sanh pháp nhén,
tám vän bĈn ngàn ngđĘi phát tåm VĆ thđĜng chánh
đîng giác.
Và khi Phêt thåu nhiøp thæn lĖc, cĄi nđęc trĚ thành
nhđ xđa. Chđ Thiön đđĜc pháp nhãn thanh tĀnh, 8.000 Tĝ
kheo khĆng cān chçp pháp, tåm đđĜc giâi thoát.
25

26. II. GIẢI THÍCH
Kinh Đäi thĒa thđĘng phån ra mđĘi loäi hünh thø gięi
gćm sáu thø gięi phàm (đĀa ngĐc, ngä quğ, sčc sanh, A tu
la, ngđĘi, trĘi) và bĈn thø gięi cĎa Thánh (Thanh vën,
Duyön giác, Bć tát và Phêt). Tuy cĂ mđĘi loäi hünh thø gięi
khác nhau, nhđng chčng ta thđĘng qua läi mđĘi thø gięi
này ngay trong cuċc sĈng hiûn täi; khĆng phâi đĜi đøn
chøt męi thay đĉi thø gięi. Mċt sát na tåm trđęc ta hoan
hğ là đang Ě cĄi trĘi, sát na tåm sau ta đau khĉ cČng cĖc
là đang rėi vào đĀa ngĐc. Trong tĒng niûm tåm, chčng ta
luôn thay đĉi cânh gięi münh sĈng nhđ vêy.
Phêt däy tåm con ngđĘi tČy theo tác đċng cĎa
duyön bön ngoài täo thành mđĘi loäi hünh thø gięi, hay
mđĘi tåm cĎa mđĘi thø gięi. MđĘi tåm này køt hĜp vęi
mđĘi cânh bön ngoài sanh ra 100 pháp và 100 pháp đđĜc
quan sát qua mċt vāng thêt tđęng các pháp gąi là 10
Nhđ ThĀ, chčng ta cĂ 1000 NHƯ. 1000 NHƯ tđėng quan vęi
ba đĘi quá khē, hiûn täi, vĀ lai biøn thành 1000 x 3 = 3000
pháp.
Ngài Thiön Thai phát hiûn pháp nhçt niûm tam thiön,
nghÿa là trong mċt sát na tåm, chčng ta cĂ 3000 loäi hünh
khác nhau.
Theo Ngài, vü tåm chčng ta quá giao đċng nön khĆng
nhên đđĜc đi÷u này. Nøu hành giâ trĐ đĀnh hay đđĜc Phêt
çn tåm sô thçy đĎ 3000 mĆ hünh khác nhau trong mċt
niûm tåm.
Chýnh vü tåm cĂ khâ nëng sanh khĚi các loäi hünh thø
gięi, Phêt đđa ra pháp tu kiøn täo TĀnh đċ. Đčng nhđ pháp
tu hành, thü loäi hünh đĂ hiûn ra, tđėng tĖ nhđ theo hąa đć,
viûc xåy dĖng phâi thành cĆng.
26

27. Pháp tu đæu tiön Phêt däy là phđėng pháp diût khĉ
đù cĂ Niøt bàn. Khi làm theo đčng mĆ hünh Phêt đ÷ ra,
hành giâ đđėng nhiön đät quâ vĀ La hán, täo dĖng đđĜc
loäi hünh thē nhçt trong thø gięi Thánh là Niøt bàn cĎa
Thanh vën.
Trong mđĘi loäi thø gięi phàm Thánh, thçp nhçt là
cânh gięi đĀa ngĐc và cao nhçt là thø gięi Phêt, mċt mĆ
hünh thø gięi lĞ tđĚng mà chčng ta tu hành đ÷u cĈ gíng
đät đøn.
Trong thø gięi Phêt, Ngài cďng vô ra cho chčng ta
bĈn loäi thø gięi thanh tĀnh hay bĈn TĀnh đċ khác nhau
qua bĈn bċ kinh Di Đà, Duy Ma, Hoa Nghiöm và Pháp
Hoa.
TĒng chðng đđĘng tu hành, tđ cách và khâ nëng cĎa
ngđĘi nghe pháp thëng tiøn đĉi męi, cďng nhđ tČy thĘi tČy
chĊ mà Phêt thuyøt pháp khác nhau. TĒ đĂ, hünh thành
nön TĀnh đċ hay cânh gięi an lành khĆng giĈng nhau.
Tu chēng thåm nhêp đđĜc bĈn TĀnh đċ nĂi trön,
chčng ta sô bđęc vào TĀnh đċ sau cČng do chýnh ta täo
dĖng.
Vü vêy, cĂ thù hiùu rìng tuy cČng mċt TĀnh đċ, nhđng
Phêt nđėng theo trünh đċ tu chēng khác nhau cĎa chčng
hċi diún tâ cânh gięi TĀnh đċ dđęi nhĕng däng thēc sai
khác.
KhĚi đæu, chčng ta cĂ méu TĀnh đċ là thø gięi Tåy
Phđėng CĖc Läc cĎa Phêt A Di Đà. Trön bđęc đđĘng vân
du hĂa đċ khi đøn thành Xá Vû, Phêt đđĜc hàng vua
chča cho đøn ngđĘi dån thđĘng høt sēc kýnh nù. Nhçt là
vua Ba Tđ Nðc quá kýnh trąng Phêt và Thánh Tëng, đã ban
síc luêt rìng ngđĘi tu phäm tċi gü cďng đđĜc miún tċi, kù
câ giøt ngđĘi cďng khĆng bĀ xĔ tċi.
27

28. Vü thø, nhĕng thành phæn xçu ác vü quy÷n lĜi mà xuçt
gia. Hą len lăi vào Tëng đoàn và Kĝ Hoàn tĀnh xá trĚ thành
nėi tranh chçp phēc täp vęi sĖ xuçt hiûn cĎa sáu nhĂm ác
Tëng, gąi là lĐc quæn Tĝ kheo.
Nhĕng vĀ chån tu khĆng thù chĀu đĖng chung sĈng
trong mĆi trđĘng tû häi nhđ vêy, hą xin Phêt đøn nėi khác.
Ngài męi khuyøn khých hą cĈ gíng nhiøp tåm tu Ě thø gięi
Ta bà, chøt sô vãng sanh v÷ thø gięi Tåy Phđėng CĖc Läc.
ĐĂ là thø gięi lĞ tđĚng đđĜc Phêt vô ra cho chčng hċi
hđęng tåm đøn, đù an trč giâi thoát, täm quön đi mĆi
trđĘng tû ác hiûn täi.
Đøn lčc tåm chčng hċi täm an đĀnh, Phêt khĆng
muĈn hą thăa mãn vęi sinh hoät đėn giân duy nhçt là khçt
thĖc, ën, ngĎ. Ngài cďng khĆng muĈn hą mãi an trč trong
ba pháp : KhĆng, VĆ tác, VĆ nguyûn cĎa hàng A la hán,
chîng muĈn làm gü và cďng chîng mong cæu gü, kù câ
mong muĈn thành Phêt.
Phêt męi täo đi÷u kiûn gĜi Ğ cho chčng Tëng phát
triùn tåm bć đ÷. GĜi Ğ bìng cách dén pháp hċi đäo tràng
đøn thành Tĝ Da Ly, mċt thành phĈ vën minh đù hą mĚ
rċng tæm nhên thēc, cĂ cái nhün đĉi męi.
Ở thành Tĝ Da Ly, Phêt gięi thiûu cho chčng hċi thçy
thø gięi Phêt Ě ngay đåy, Ě trong vđĘn Yöm La, khĆng
phâi Ě thø gięi Tåy Phđėng xa xĆi nào nhđ Ngài đã gięi
thiûu Ě thành Xá Vû.
Thø gięi Phêt hay vđĘn Yöm La bçy giĘ gćm chčng
hċi đäo tràng đang nghe Phêt giâng kinh Duy Ma vęi
8.000 Tĝ kheo, 32 ngàn Bć tát, 10 ngàn Phäm Thiön, 12
ngàn chđ Thiön tČy tČng Đø Thých, cČng vęi bát bċ chčng.
Vęi chčng hċi đĆng nhđ vêy, đäo tràng cĎa Phêt phâi
lęn đøn bao nhiöu đù dung chēa đđĜc ? Và Phêt phâi
28

29. giâng nhđ thø nào cho các loài hünh dáng, tåm tđĚng
hoàn toàn khác nhau hiùu đđĜc ?
V÷ mðt týn ngđěng cĎa tĆn giáo, thđĘng chçp nhên
hiûn tđĜng này nhđ sĖ thêt theo kiøn giâi “Phêt thuyøt
nhçt åm, chčng sanh tČy loäi giâi”. Tuy nhiön, v÷ phđėng
diûn tđ tđĚng, chčng ta phâi hiùu dđęi däng triøt hąc, męi
ním bít đđĜc lĞ cĎa kinh này.
Trđęc høt, đĈi vęi tám ngàn Tĝ kheo dĖ hċi, chčng ta
hiùu hą là đû tĔ tČy tČng Phêt đù tu hąc. TĒ cao nhçt cĂ
mđĘi đäi đû tĔ, cho đøn ngđĘi tæm thđĘng nhçt chþ quòt
lá hĈt phån, mĊi ngđĘi đ÷u nhên đđĜc pháp phæn cĎa
Phêt.
TČy trünh đċ, hoàn cânh, cuċc sĈng khĆng giĈng nhau,
mĊi thæy đ÷u nhên đđĜc nhĕng gü Phêt truy÷n trao và
sĈng vęi sĚ đíc riöng, tåm hćn trĚ thành yön tÿnh. Tåm hćn
yön tÿnh cĎa hą tđėng quan vęi tåm thanh tĀnh cĎa Phêt,
täo thành thø gięi Phêt.
Trong thø gięi Phêt nhă bò này, các Thanh vën chung
sĈng chþ thçy cĂ Phêt là ngđĘi giâi thoát và các Ngài là
Thánh chčng giâi thoát. ĐĂ là loäi hünh thø gięi cĎa Tĝ
kheo mang tåm cæu đäo, siöng tu ngày đöm hay thø gięi
cĎa Thanh vën. Các Ngài đøn vęi Phêt chþ nhìm mĐc tiöu
hąc và tu, quy÷n lĜi và thø gian gät bă bön kia bĘ tđĘng
tĀnh xá. Các Ngài chinh phĐc tçt câ phi÷n não nhiúm Ć đù
thành ngđĘi trong säch, dĖ vào dāng Thánh.
Ngày nay, chčng ta khĚi đæu bđęc theo dçu chån
cĎa Thanh vën tu têp, sĈng trong chčng, trong xã hċi. ĐĈi
vęi mąi tranh chçp bućn phi÷n, chčng ta phâi dēt khoát
đù ngoài tai, chþ mċt lāng cæu sao cho tåm thanh tĀnh giâi
thoát. Nøu cān bućn phi÷n bĖc bċi, rĄ ràng là phàm phu
trån, khĆng phâi Thanh vën. Trön bđęc đđĘng hành đäo,
29

30. tĆi cďng cĂ mċt khoâng thĘi gian dài chþ đù tåm hąc và
tu. Trong lāng chþ mong sao thåm nhêp thø gięi Phêt, sęm
ra khăi sanh tĔ, cān viûc hėn thua xin đù nhđĘng cho
ngđĘi khác.
Thø gięi Thanh vën là mċt bċ phên thø gięi nìm trong
thø gięi Phêt, hay nĂi chung tám ngàn Tĝ kheo chĀu ânh
hđĚng Phêt và thçy Phêt đćng vęi các Ngài. Các Ngài
nghÿ rìng münh hiùu Phêt, tu vęi Phêt, cĂ đđĜc sĚ đíc và
Ćm sĚ đíc này đđĜc mċt phæn giâi thoát. Læn læn hät
nhån này phát triùn, các Ngài trĚ thành trong säch hoàn
toàn v÷ thù xác lén tinh thæn. Vü vêy, tám ngàn Thanh vën
là đû tĔ nhă cĎa Phêt cďng thanh tĀnh. Tđėng quan cĎa
Thanh vën đĈi vęi Phêt là tđėng quan giâi thoát.
Ngoài tám ngàn Tĝ kheo hay Thanh vën liön hû vęi
Phêt, xa hėn cān cĂ 32 ngàn Bć tát đøn nghe pháp. Bć tát
là đû tĔ lęn cĎa Phêt, làm cĆng viûc giáo hĂa chčng hĕu
tünh. Các Ngài đã giác ngċ, thåm nhêp Phêt huû, lçy trý
tuû làm thån mäng, khĆng lçy tē đäi ngď uèn làm mäng
sĈng.
Vü thø, Bć tát nhìm chþ Bć tát tåm, Bć tát hänh, khĆng
chþ cho con ngđĘi sanh diût. NgđĘi cĂ tåm thĆng vęi Phêt,
tiøp thu đđĜc giáo nghÿa đù sĈng vęi thø gięi Phêt và cĂ
hänh đćng nhđ Phêt, ngđĘi đĂ là Bć tát.
32 ngàn Bć tát chčng ta khĆng thçy, vý nhđ åm thanh
tĒ đài phát thanh phát ra, bçt cē nėi nào cĂ radio đ÷u
bít đđĜc. Nhđng chčng ta khĆng thù thçy åm thanh này.
Bć tát tĒ Phêt huû lđu xuçt và thåm nhêp chčng sanh
cďng giĈng nhđ vêy. Các Ngài vào thån hünh nào, thån
đĂ li÷n biøn thành Bć tát. Bć tát lĖc hoàn toàn vĆ hünh, nĂi
phàm thån là Bć tát sai, nhđng nĂi phàm thån khĆng phâi
Bć tát cďng khĆng đčng.
30

31. Giáo sđ Nomura thý dĐ Bć tát lĖc khi vên dĐng đđĜc
Phêt huû, chîng khác gü thù cĎa dāng điûn là mċt. Nhđng
điûn truy÷n vào máy, thü tČy theo máy mà cĂ cĆng dĐng
khác nhau, nëng suçt khác nhau.
Giĕa Bć tát và Phêt thĆng vęi nhau, bçt cē Ě đåu vén
thçy và nghe đđĜc Phêt, nön hành đċng theo Phêt. Täi
sao trong pháp hċi Linh Sėn läi cĂ đøn bát thêp vän ēc na
do tha Bć tát ? ĐĂ là viûc cĎa Phêt, chčng ta chđa biøt
đđĜc. Tuy nhiön, con sĈ này gĜi cho chčng ta Ğ thēc các
Ngài khĆng víng bĂng, chþ vü chčng ta khĆng thçy.
32 ngàn Bć tát hiûn hĕu trong vđĘn Yöm La, nghÿa là
đã hiûn hĕu trong toàn thành Tĝ Da Ly. Bć tát cĂ mðt Ě tçt
câ ngành ngh÷, tĒ nguyön thĎ quĈc gia cho đøn ngđĘi
tæm thđĘng nhçt. Khi tiøp thu giáo lĞ, Bć tát đ÷u nhên
đđĜc Nhđ Lai lĖc truy÷n vào và tČy cën tánh, khâ nëng
tĒng ngđĘi mà phát triùn lĜi läc. Chýnh các Ngài täo thành
sēc sĈng mãnh liût cho thành Tĝ Da Ly.
NĂi cách khác, Bć tát tĒ quâ hđęng nhån trĜ hĂa
Phêt Thých Ca, cĂ thù hiùu là nhĕng ngđĘi bìng xđėng thĀt
cĂ tåm hćn rċng lęn, thđėng ngđĘi, đang thĖc hiûn sáu
pháp ba la mêt. Hą đ÷u hđęng v÷ Phêt, đđĜc coi là 32
ngàn Bć tát đøn pháp hċi.
Bć tát cĂ đøn dĖ hċi thêt hay khĆng, theo tĆi, khĆng
phâi là vçn đ÷ quan trąng. Điùm chýnh yøu là lĖc Bć tát
täo thành sēc mänh ânh hđĚng câ thành Tĝ Da Ly hay
nhĕng tåm hćn lęn chč tåm dćn lĖc v÷ Phêt. Hą làm
nhĕng viûc cĎa Phêt làm, täo thành uy thø mänh mô cho
Phêt.
Ngoài ra, cān cĂ Thi Khý Đäi Phäm dén 10 ngàn Phäm
Thiön đøn nghe pháp. Đäi Phäm Thiön vđėng, lčc nhă tĆi
nghÿ là TrĘi thêt. Khi trđĚng thành, tĆi khĆng hiùu Đäi Phäm
31

32. Thiön vđėng mċt cách đėn giân là đçng sáng thø, mà
hiùu theo nghÿa triøt hąc.
Đäi Phäm Thiön vđėng đđĜc ngđĘi Ấn thĘ nhđ đçng
sáng täo ra thø gięi này và Phêt thuyøt Pháp Hoa cďng
chçp nhên Ćng là chĎ cĄi Ta bà. Đi÷u này muĈn diún tâ Ğ
nghÿa Phêt thuyøt pháp cho Bà La MĆn nghe và tu. Vü Bà
La MĆn thĘ Đäi Phäm Thiön vđėng, nhđng nay bă Đäi
Phäm Thiön vđėng đù theo Phêt, thü cĂ khác gü Đäi Phäm
Thiön vđėng sai, Phêt đčng hay sao. Tinh thæn Phêt giáo
Đäi thĒa khĆng cho phòp chčng ta suy nghÿ nhđ vêy, sô
mçt lāng.
Tçt câ Bà La MĆn theo Phêt nghe pháp, nhđng tinh
thæn Bà La MĆn khĆng bă. Hą theo đù nhên thēc sáng
suĈt thöm và làm lĜi ých cho đĘi hėn, đčng vęi tinh thæn
sáng täo cĎa Đäi Phäm.
Bà La MĆn đđĜc mûnh danh là ngđĘi trý, nhđng trý tuû
cĎa hą so vęi Phêt cān gięi hän. Hą hąc Phêt đù phát triùn
trý tuû, khĆng phâi đù tiöu hĎy nhên thēc. Vü vêy, Bà La
MĆn đøn vęi Phêt bìng tünh thæy trā öm ái, khĆng phâi
đøn vęi ni÷m xĂt xa phâi bă đäo Bà La Môn.
Dđęi gĂc đċ này, Bà La MĆn theo Phêt là theo trý tuû.
DČ Phêt khĆng tĖ xđng là đçng sáng täo, trý tuû cĎa Ngài
đã thíp sáng cho xã hċi thĘi çy. Và hàng trý thēc Bà La
MĆn đøn vęi Phêt hay hđęng tåm v÷ Ngài, đ÷u coi nhđ
trĖc tiøp vęi Đäi Phäm Thiön vđėng.
Kø đøn là TrĘi Đø Thých dén 12 ngàn chđ Thiön dĖ hċi.
Đø Thých là chča tù cai trĀ 33 tæng trĘi. Đø Thých tiöu biùu
cho quy÷n uy, nön ngđĘi Ě nhån gian cĂ quy÷n uy bçy
giĘ là vua chča đđĜc coi nhđ con cĎa Đø Thých, mċt
däng nhån cách hĂa các vĀ TrĘi và mċt däng thæn thánh
hĂa con ngđĘi.
32

33. Đø Thých dén 12 ngàn Thiön tĔ nghe pháp gĜi cho
chčng ta hünh dung phâi chëng là hünh ânh các vua chča
trön nhån gian đæy quy÷n uy đøn vęi Phêt hay đang
hđęng tåm v÷ Phêt ?
Ngoài ra, cān cĂ bát bċ chčng : TrĘi, Rćng, Dä xoa,
Càn thát bà, A tu la, Ca låu la, Khèn na la, Ma hæu la dà,
là tçt câ các vĀ thæn mà ngđĘi Ấn Đċ đang thĘ kýnh.
CĂ vua thđĘng xđng là Rćng muĈn dČng sēc mänh
đàn áp khĈng chø thiön hä, thđĘng làm mđa làm giĂ.
Nhĕng vua ngang tàng bäo ngđĜc này thđĘng đi đánh
phá nhđ A Xà Thø.
Hay nhĕng ngđĘi cĂ sēc mänh là Dä xoa, La sát, tiöu
biùu cho häng ngđĘi tung hoành ngang dąc trön trĘi đçt.
Hoðc Càn thát bà, Khèn na la là thæn vën nghû, thæn
chim tçu nhäc trĘi. NĂi theo ngày nay, là nhĕng ngđĘi làm
vën nghû nĉi tiøng. Tçt câ đ÷u hđęng tåm đøn Phêt.
NgđĘi cĂ tåm ác đċc đøn vęi Phêt cďng thành hi÷n là
Ma hæu la dà hay thæn rín, đđĜc cĐ thù qua hünh ânh cĎa
Ưu Låu Tæn Loa Ca Diøp là giáo chĎ đäo Bà La MĆn thĘ
thæn rín.
Chčng hċi nghe pháp theo tinh thæn Đäi thĒa, khĆng
nghe qua åm thanh. Vü nhÿ cën tiøp xčc thanh træn thành
nhÿ thēc, cho đøn Ğ thēc, A läi da thēc đ÷u thuċc v÷ thēc,
cān nìm trong ngď uèn, khĆng phâi là đäo.
Phêt thuyøt pháp khĆng Ě däng cën træn thēc. Pháp
cĎa Ngài truy÷n trao, đi thîng vào lāng ngđĘi, đù rći biøn
thành chçt dinh dđěng nuĆi sĈng mäng mäch Phêt giáo
trđĘng tćn mĊi ngày mċt lęn mänh thöm.
Ngućn sinh lĖc cĎa đäo pháp do Phêt tăa ra, lan rċng
hàng ngàn nëm trön khíp nëm chåu mċt cách tĖ nhiön
33

34. thanh thân, khĆng cæn tĉ chēc bĂ buċc. Đi÷u này tçt
nhiön nìm ngoài hiùu biøt týnh toán theo cën træn thēc
cĎa con ngđĘi.
Dđęi kiøn giâi Đäi thĒa, đāi hăi chčng ta phâi đíc
đäo. Nghÿa là tuû sanh nhün thçy đčng, sĈng đčng vęi
chån lĞ, làm lĜi ých cuċc đĘi, khĆng cān bĀ thø gięi cën
træn thēc làm phi÷n, đđĜc an vui giâi thoát và giáo hĂa
chčng sanh đi trön con đđĘng giác ngċ. ĐĂ męi thêt là
hành Bć tát đäo.
Đäo khĆng thù cĂ Ě con ngđĘi chþ hąc thuċc mċt sĈ
gięi đi÷u, rći đem giâng däy. NgđĘi nghe chîng đđĜc giâi
thoát và cuċc sĈng cĎa ngđĘi giâng cďng chîng dýnh lýu
gü đøn lĘi hą däy. ĐĂ là phi đäo.
Trong pháp hċi này, giĕa Phêt và chčng hċi đã thĆng
nhau bìng tđ tđĚng. Tđ tđĚng Phêt thĆng vęi tđ tđĚng cĎa
các tĆn giáo, triøt hąc đđėng thĘi, đđĜc kinh diún tâ là
Phäm Thiön, Đø Thých, bát bċ chčng đøn nghe pháp.
Quan sát thĖc tø cĂ Bà La MĆn, vua quan „ đĎ häng
ngđĘi tham dĖ, mà hünh dung ra nhĕng thø gięi lĞ tđĚng
hay tđ duy khác nhau. Nhün thçy Bà La MĆn nghe pháp,
hünh dung thành Phäm Thiön nghe pháp. Thçy ngđĘi theo
đäo thĘ rín tiøp thu pháp Phêt, hünh dung ra Ma hæu la
dà v.v„ Nghÿa là nhün thĖc tø đù suy nghÿ mċt cái gü cao
hėn.
Trong mċt đĘi giáo hĂa, cĂ đĎ thành phæn xã hċi
theo Phêt, tiøp thu tđ tđĚng cĎa Ngài đù xåy dĖng cuċc
sĈng. TĒ tu sÿ cho đøn hàng trý thēc, quy÷n quĞ hay ngđĘi
nghèo nhçt đ÷u tham dĖ pháp hċi. CĂ ngđĘi nghe phát
tåm, hoðc khĆng nghe trĖc tiøp cďng phát tåm.
Thành phæn chčng hċi phēc täp, đĎ loäi hünh tham dĖ
thø gięi Phêt, mĚ đæu phèm, gĜi cho chčng ta đĀnh rĄ vçn
34

35. đ÷ Phêt quĈc hay Đēc Phêt là gü và thø gięi Phêt nhđ thø
nào.
Phêt đæy đĎ đēc hänh, tài nëng, trý tuû. Ba điùm siöu
viût này tăa ra thu hčt mąi ngđĘi đøn vęi Ngài, täo thành
sēc mänh vĆ song bao quanh Phêt. Kinh Pháp Hoa gąi là
sēc mänh do nhêp đĀnh. Ở đåy là sēc mänh täo bìng tåm
cĎa mąi thành phæn trong xã hċi hay rċng hėn trong mđĘi
phđėng, đang hđęng v÷ Phêt. Ý này đđĜc kinh diún tâ là
“Nhçt Phêt xuçt thø thiön Phêt hċ”, mċt Đēc Phêt ra đĘi,
tçt câ Phêt khác phĂng quang che chĚ.
Phêt ânh hđĚng đøn mąi ngđĘi. DČ hą đøn hay khĆng,
tåm vén hđęng v÷ Ngài. ĐĂ là mĆ hünh thø gięi Phêt. Tuy
nhiön, chčng hċi sĈng trong thø gięi Phêt vén khĆng nhên
biøt ânh hđĚng cĎa lĖc này. Phâi đĜi đøn con cĎa trđĚng
giâ Bâo Tých đøn vđĘn Yöm La dång cčng ląng báu cho
Phêt, męi hünh dung ra đđĜc.
Con trai cĎa trđĚng giâ Bâo Tých cĂ tài thuyøt phĐc,
dén theo 500 thiøu niön dång ląng bây báu cho Phêt.
Các con cĎa trđĚng giâ tiöu biùu cho thành phæn đu tč
trong xã hċi. Hą đĂng vai trā quan trąng, męi là đĈi tđĜng
thuyøt pháp cĎa Phêt. Kinh Đäi thĒa đðt nðng vçn đ÷ này.
Vü muĈn xåy dĖng xã hċi, phâi cæn nhĕng ngđĘi cĂ khâ
nëng quyøt đĀnh sĖ đi lön cĎa xã hċi. Cæn nhĕng ngđĘi tró
đæy nhĖa sĈng, đæy ni÷m tin, męi khâ dÿ xåy dĖng phát
triùn. Ở đåy tiöu biùu bìng 500 thiøu niön.
Con sĈ 500 thiøu niön gĜi cho chčng ta nhi÷u suy nghÿ :
Ngài Ca Diøp kiøt têp kinh læn đæu triûu têp 500 A la hán,
Phč Låu Na đċ cho 500 La hán. Và đøn đåy cĂ 500 thiøu
niön là đĈi tđĜng đù Phêt thuyøt kinh Duy Ma.
CĂ 500 thiøu niön thêt đøn vęi Phêt cďng đđĜc hay
500 này là 500 ngđĘi tĒ xã hċi bön ngoài đã theo Phêt tu
35

36. hąc. Hą đđĜc Ngài giáo dđěng thành ngđĘi làm lĜi ých
cho đĘi.
500 thiøu niön dång 500 ląng báu cčng dđĘng Phêt.
500 cåy ląng cďng mang Ğ nghÿa såu síc v÷ nhån quâ.
Trön bđęc đđĘng tu, nhĘ phđęc báo đĘi trđęc dén chčng
ta đøn vęi Phêt. NgđĘi đæy nghiûp ác khĆng thù nào gðp
Phêt.
500 thiøu niön khĆng mang nghiûp chđęng khĉ đau
męi đđĜc diûn kiøn, cčng dđĘng Phêt. Cďng vêy, 500
ngđĘi đøn vęi Phêt, đíc La hán là các Ngài đã cĂ tàng
ląng sïn, do tých lďy cĆng đēc tu hành tĒ bao đĘi.
Tàng ląng cān mang Ğ nghÿa thē hai tiöu biùu cho
viûc các thiøu niön đđĜc thĒa hđĚng sĖ nghiûp cĎa cha
Ćng đù läi v÷ nċi tài và ngoäi tài. Hą hđĚng ngoäi tài là gia
tài køch sČ cĎa cha Ćng, täo thành thø đēng cho hą trong
xã hċi. Và nċi tài là huyøt thĈng dāng dĄi, hą đđĜc thĆng
minh, cĂ khâ nëng làm viûc hėn ngđĘi. Nhĕng ngđĘi nhđ
vêy tu hành thành Phêt thü hĜp tünh hĜp lĞ.
NĂi theo ngày nay, muĈn täo tác phèm phâi tüm chçt
liûu tĈt. KhĆng thù lçy cĎi mĐc, phâi dČng gĊ quĞ täc
tđĜng Phêt. Nhĕng khčc gĊ quĞ hay nĂi cách khác, 500
thiøu niön tđ chçt thĆng minh, khăe mänh, tài giăi đđĜc
Phêt đào täo. Chíc chín hą trĚ thành Bć tát hĕu ých cho
đĘi.
500 thiøu niön con cĎa trđĚng giâ bă tĐc xuçt gia,
dång cčng Phêt sĖ nghiûp nċi tài và ngoäi tài. Hą đøn vęi
Phêt bìng tçt câ tåm hćn khát ngđěng kýnh møn, mang
theo tài sân vêt chçt cČng khâ nëng tài giăi, køt thành 500
cåy ląng báu.
Nøu 500 sĖ nghiûp cĎa hą đem sĔ dĐng mċt münh
riöng rô, khĆng đđĜc lĜi ých bao nhiöu. Trái läi, 500 ląng
36

37. báu đðt dđęi trý tuû lãnh đäo cĎa Phêt, mang läi phčc lĜi
thêt lęn.
500 cåy ląng đđĜc Phêt hĜp läi thành mċt cåy ląng,
nhìm nhíc chčng ta mċt ngđĘi khĆng làm đđĜc viûc.
ĐĒng cĈ chçp giĕ riöng đù làm lĜi riöng hoðc cĈ chçp
theo Ğ münh. Phâi hāa hĜp thanh tĀnh đù tĉng hĜp trý tuû
cĎa têp thù, täo thành nhên thēc đčng hėn. CĂ nhđ vêy,
đäo pháp męi phát triùn theo chån tinh thæn Phêt giáo
phát triùn.
Chýnh Phêt cďng là méu ngđĘi tiöu biùu đã køt hĜp
đđĜc trý tuû cĎa ngđĘi trđęc vęi nhĕng triøt thuyøt đđėng
thĘi. Và Ngài đđa ra mĆ hünh tu hành toàn mĠ, toàn bých.
500 ląng báu dång cčng đđĜc Phêt hĜp läi thành mċt
cåy ląng che mát câ thành Tĝ Da Ly và che câ tam thiön
đäi thiön thø gięi„ Hiûn tđĜng này chþ đąc qua, thçy
mang týnh chçt huy÷n thoäi. NgđĘi khĆng cĂ trünh đċ xem
đåy là cåu chuyûn tæm thđĘng cĎa ngđĘi xđa và køt luên
kinh Đäi thĒa hoang đđĘng mö týn. Tuy nhiön, vęi kiøn giâi
cĎa ngđĘi cĂ tæm nhün xa, mąi viûc hünh thành và tćn täi
đ÷u phâi cĂ lĞ do. Nøu chþ mang týnh chçt hoang đđĘng
suĆng, chíc chín khĆng thù phát triùn tćn täi đøn ngày
nay.
Theo tĆi, nøu chčng ta tin cåy ląng cĂ thêt, sô ręt vào
khĆng tđĚng. Đäo Phêt däy chčng ta tĆn trąng sĖ thêt,
khĆng chçp nhên vçn đ÷ biøn hĂa âo thuêt.
Phêt täi thø, trön bđęc đđĘng truy÷n giáo, Ngài
khĆng bao giĘ sĔ dĐng thæn thĆng. Täi sao kinh điùn Đäi
thĒa thđĘng diún tâ Phêt biùu diún nhi÷u thæn bý ? Chčng
ta theo Đäi thĒa khĆng giâi quyøt đđĜc vçn đ÷ này, thü
khĆng thù làm Phêt pháp hđng thĀnh.
37

38. Cæn hiùu rìng biøn hĂa thæn thĆng cĎa ngoäi đäo
nhđ đi trön nđęc, ngći trön đinh, Phêt coi đĂ là tà đäo.
Ngài thĒa sēc, nhđng khĆng làm hay chîng đáng làm.
Phêt ræy ngđĘi khĉ cĆng luyûn têp suĈt đĘi đù đi đđĜc
trön nđęc cĂ lĜi ých gü, chþ cĂ vài đćng đù thuy÷n chĚ là
qua sĆng đđĜc.
Chčng ta đã biøt Phêt cĂ mđĘi hiûu, trong đĂ hiûu
Chánh Biøn Tri, Minh Hänh Tčc chþ sĖ hiùu biøt đčng nhđ
thêt và khâ nëng vên dĐng sĖ vêt mċt cách toàn mĠ cĎa
Ngài.
Đi÷u này diún tâ theo ngày nay là trý khĆn cĎa loài
ngđĘi täo thành nhi÷u tiûn nghi cho cuċc sĈng. Hiûn nay
khoa hąc đđĜc coi nhđ tiöu biùu cho trý tuû cĎa con ngđĘi
Ě mēc đċ cao.
Theo tĆi, trý tuû Phêt siöu viût, vđĜt hîn mąi hiùu biøt
cĎa loài ngđĘi tĒ trđęc đøn nay, męi cĂ thù chþ đäo nhån
loäi hėn 25 thø kğ. Thiøt nghÿ nhĕng gü con ngđĘi làm đđĜc,
dČ là sân phèm cĎa tiøn bċ khoa hąc vđĜt bĖc đi nĕa,
Phêt vén thĒa sēc làm. Nhđng làm viûc đĂ đù làm gü ? ĐĂ
là vçn đ÷ đđĜc đðt ra.
Cæn nhę rìng mĐc tiöu cĎa Phêt nhìm đđa con
ngđĘi ra khăi sanh tĔ luån hći. Và cĆng viûc duy nhçt cĎa
chčng ta trön bđęc đđĘng tu cďng chþ đù thoát ly sanh tĔ.
Thêt là quá nhàm chán vęi cĆng viûc sĈng đi chøt läi
trong nhà lĔa tam gięi. DČ cĂ hđĚng tiûn nghi vêt chçt
gçp hàng triûu læn so vęi cuċc sĈng tu hành đäm bäc,
chčng ta cďng khĆng thù nào bìng lāng đánh đĉi.
Phêt däy chčng ta xåy dĖng TĀnh đċ, mċt TĀnh đċ an
bünh vÿnh cĔu cho nhĕng ai biøt phát huy trý tuû vĆ lêu và
đĘi sĈng đäo hänh vđĜt ngoài tam đċc tham sån si.
38

39. Trý tuû vĆ lêu cĎa đû tĔ Phêt càng phát triùn, thü thø
gięi Phêt càng mĚ rċng. ĐĂ là thø gięi cĎa thđėng yöu,
sáng suĈt, câm thĆng, giâi thoát, hāa hĜp, an vui. Vü vêy
khĚi niûm cĎa ngđĘi sĈng trong TĀnh đċ toàn là niûm lành.
KhĚi niûm thü cĂ thēc ën, cĂ vàng bäc chåu báu, hoa
thėm că lä, trong chęp mít qua läi đi v÷ thø gięi cách xa
hàng muĆn ēc.
MĆ hünh này hoàn toàn khĆng giĈng thø gięi cĎa
phát triùn khoa hąc, nhçn nčt là đøn cung trëng, nhçn nčt
là bëng ngàn vđĜt đäi dđėng. Sđęng thiût ! Nhđng cďng
nhçn nčt là hàng triûu sanh linh biøn thành tro bĐi, hàng
triûu sanh linh dĚ sĈng, dĚ chøt.
Phêt khĆng däy chčng ta nhĕng gü cĎa phČ thĎy làm,
vü chčng ta mö bČa chč khĆng đđĜc giâi thoát. Ngài cďng
khĆng däy phát triùn trý tuû cČng mċt lđĜt vęi phát triùn
tham sån si, vü tam đċc này sô tiöu hĎy chčng ta trëm kiøp
ngàn đĘi trong sanh tĔ.
TrĚ läi vçn đ÷ ląng báu, đĈi vęi ngđĘi nhiût tünh cæu
đäo đät đøn mċt trünh đċ tđėng đĈi đù hđĚng đđĜc pháp
läc, thü dđęi mít hą, hiûn tđĜng 500 ląng báu đđĜc Phêt
hĜp läi thành mċt cåy ląng, là cĂ thêt. Phêt làm đđĜc đi÷u
này, hą męi theo.
500 cĆng tĔ sïn sàng bă ngĆi vĀ theo Phêt, chēng
minh cho chčng ta thçy Ngài đã hünh thành mċt thø gięi
nìm ngoài cën træn thēc, mà ngđĘi thđĘng khĆng làm
đđĜc, khĆng thçy đđĜc.
500 ląng báu đđĜc Phêt køt hĜp thành mċt cåy ląng.
Nghÿa là bìng trý tuû siöu tuyût, Ngài đã tĉng hĜp đđĜc
nhên thēc cĎa ngđĘi trđęc và ngđĘi đđėng thĘi, đčc køt
thành tđ tđĚng chþ đäo mąi ngđĘi, cĂ khâ nëng làm mát
lāng mąi loài.
39

40. Ở đåy, hiûn tđĜng cåy ląng cĎa Phêt che mát phâi
èn chēa Ğ nghÿa såu xa bön trong. Theo tĆi, đĂ là triøt lĞ
sĈng, là lĞ tđĚng cĎa ngđĘi cæu đäo.
Thêt vêy, tác đċng cĎa Phêt Thých Ca vào xã hċi thêt
mãnh liût. Mąi tæng lęp đøn vęi Ngài đ÷u câm thçy an ĉn,
hänh phčc hay Ngài là bĂng mát tàng ląng che chĚ cho
ngđĘi phđęc läc. Ý này đđĜc kinh diún tâ bìng cåy ląng
che mát câ thành Tĝ Da Ly và tam thiön đäi thiön thø gięi.
KhĚi đæu, cåy ląng che mát vđĘn Yöm La khĆng
mang Ğ nghÿa gü khác hėn là chđ Tëng xuçt gia tu hành
sĈng dđęi bĂng mát Phêt. Hą nđėng theo uy thø cĎa Phêt
đđĜc sĖ cčng dđĘng cĎa 500 thiøu niön cďng nhđ cĎa
thêp phđėng týn thý. TĒ đĂ, hą phát triùn tåm linh, chēng tĒ
sė quâ đøn A la hán và mang hünh bĂng giâi thoát vào
nhån gian khiøn cho ngđĘi thanh tĀnh, mát mó, xa rĘi træn
cçu.
Sēc che mát cĎa Phêt và chđ Tëng tuy vĆ hünh, nhđng
đĂ là sĖ thêt, tác đċng cho ngđĘi dån đđĜc nhi÷u phđęc
lĜi. Đi÷u này thù hiûn Ğ nghÿa cåy ląng đã mĚ ra che cho
câ thành Tĝ Da Ly.
Thêt vêy, dđęi sĖ giáo dđěng cĎa Phêt, tĒ nhĂm ngđĘi
nhă Ě Tĝ Da Ly læn læn phát triùn, sĈ ngđĘi theo Ngài lan
rċng toàn xē Ấn Đċ. Sau đĂ, đäo Phêt đđĜc truy÷n sang
các nđęc phđėng ĐĆng và các nđęc Ě Trung Á, Trung
QuĈc, Nhêt Bân, Thái Lan, Miøn Điûn, Viût Nam. Ngày nay
Phêt giáo phĉ cêp trön thø gięi vęi lĀch sĔ truy÷n bá låu
dài öm đõp và sĈ lđĜng týn đć quan trąng.
Tçt câ gĜi cho chčng ta hünh dung toàn vď trĐ đðt
dđęi sĖ che chĚ cĎa đēc TĒ phĐ Thých Ca Måu Ni hay giáo
lĞ cĎa Ngài đù läi làm mát lāng ngđĘi. Chčng ta vén tiøp
tĐc sĈng vęi pháp nhď cĎa Phêt. Phâi chëng tàng ląng
40

41. Phêt mĚ rċng khíp thø gięi, đđĜc tĒng thø hû trđĚng
dđěng, nĈi tiøp. Cho đøn ngày nay, tĆi vén cĂ câm nghÿ
chčng ta cān đang ngći dđęi cåy ląng mát cĎa Phêt.
Nhün dđęi mít ngđĘi cæu đäo, sô thçy đđĜc cåy ląng
vĆ hünh che mát chčng ta, khĆng phâi thçy đäo là cåy
ląng vâi. Phâi chëng Phêt huû cĎa Ngài làm chçt keo gín
ni÷m tin cĎa đû tĔ khíp nëm chåu thành mċt khĈi.
Vęi cách nhün cĎa Đäi thĒa, Phêt giáo tćn täi dđęi
däng træm lðng kĝ diûu, tćn täi khĆng do lĒa dĈi, chinh
phĐc, mua chuċc. Thêt vêy, tĆi tiøp xčc nhi÷u tæng lęp tu
sÿ, thçy rĄ nhĕng thæy khĆn ngoan thĎ đoän, nhđng cuċc
đĘi hą thêt khĉ. Nhĕng ngđĘi thĖc dä tu hành, chîng
muĈn chi phĈi ngđĘi. Hą yön lðng tu, đät đđĜc phæn nào
chēng ngċ, tĖ nhiön cĂ lĖc vĆ hünh thu hčt ngđĘi đøn hąc
đäo.
Tu hành cæn lđu Ğ đi÷u quan trąng là phâi ngċ đäo.
Và chčng ta cĂ mĚ đäo cďng theo tinh thæn này. Nøu chþ
nĂi suĆng, lĒa bĀp ngđĘi khác, cĂ đđĜc chëng, cďng chþ
täm thĘi mà thĆi.
Cåy ląng mát cĎa Phêt đđĜc ngđĘi đĘi sau triùn khai
thành cåy bć đ÷ :
Bć đ÷ thą trđĚng
Ảnh giá bá vän nhėn thiön.
Täm dĀch là :
Cåy bć đ÷ cao vāi vąi
Tàng ląng che mát câ nhån thiön.
Cåy bć đ÷ là tri giác. Tĉ Huû Nëng nĂi “Bć đ÷ bân vĆ
thą”. Bć đ÷ khĆng phâi là cåy, nhđng làm mát lāng ngđĘi
đau khĉ trön nhån gian, nön khĆng thçy cåy che mà vén
41

42. thçy mát. Ý này đđĜc diún tâ qua cåu đĈi Ě chČa Dđ
Hàng, Hà Nċi mà tĆi rçt tåm đíc :
“Bć đ÷ bân vĆ thą
Xuån đáo hoa khai”
Vång, bć đ÷ đčng là vĆ thą, nhđng khĆng phâi là
KHÔNG suĆng. Phýa sau cái KHÔNG, biøt bao hoa đõp
hiûn ra tĆ điùm cuċc đĘi ngċ đäo cĎa hành giâ.
Nhĕng cánh hoa lāng hay cåy che mát nhđ thø nào
thü chþ ngđĘi tu hành bìng ni÷m tin tĖ chēng biøt. NgđĘi
ngoäi cuċc chíc chín phâi chçp nhên oi bēc træn gian,
khĆng thù nào bđęc vào nghþ ngėi dđęi bĂng mát bć đ÷.
Ý nghÿa trý giác hay cåy bć đ÷ làm thø nào hiùu høt
đđĜc. Chþ khi nào thành Phêt, chčng ta męi biøt tđĘng tên
thø nào là trý giác. Trön bđęc đđĘng tu hąc, tČy trünh đċ tu
chēng mà tĖ thçy cåy ląng trý giác đđĜc Phêt biøn hĂa
cho ta nhđ thø nào.
Tàng ląng Phêt che mát mąi ngđĘi, nhđng quan trąng
hėn là phâi cĂ các Đēc Phêt hiûn hĕu dđęi cåy ląng cĎa
Phêt Thých Ca. Hay nĂi cách khác, sau Phêt diût đċ, cĂ
các vĀ Thánh Tëng ra đĘi thĒa kø sĖ nghiûp. Tiöu biùu nhđ
Ngài ĐđĘng Huy÷n Trang vü đäo khĆng tiøc thån mäng,
dçn thån đi cæu chánh pháp, vđĜt bao hiùm nguy. Ngài
chþ cĂ mĐc tiöu duy nhçt làm giáo pháp Phêt sáng tă đù
làm tàng ląng che mát cho nhân gian.
Nhĕng ngđĘi sĈng bám vào đäo là cåy tæm gĚi làm
chøt cåy bć đ÷ hay là con chuċt uĈng dæu Phêt. Đñn dæu
trön bàn Phêt tiöu biùu cho tuû giác Phêt đù läi soi đđĘng
cho ngđĘi, nhđng bĀ chuċt uĈng høt dæu.
Chuċt uĈng dæu làm cho đñn tít là hünh ânh cĎa
ngđĘi tu hành khĆng høt lāng cæu đäo, chþ sĈng qua ngày,
42

43. khĆng làm gü tiöu biùu cho đäo. NgđĘi thçy vêy, chö chán
và bă đäo Phêt.
NgđĘi ta khĆng dám nĂi thîng, sĜ mçt lāng, nön lçy
hünh ânh chuċt uĈng dæu đù ám chþ viûc chđ Tëng thçt
hąc. Tëng là thĒa kø Phêt truy÷n đëng tĐc diûm, tiøp nĈi
ngąn đñn trý tuû Phêt đù chánh pháp cān soi sáng mãi
trön nhån gian. Nøu chčng ta khĆng thù hiûn đđĜc đi÷u
này, cďng chþ là chuċt uĈng dæu, làm cho đñn mau tít
mà thôi.
SĖ thêt lĀch sĔ đã chēng minh Ě nhĕng Tĉ đünh hàng
trëm nëm phát triùn nhĘ cĂ các danh Tëng. Nhđng nay
trĚ thành cânh hoang víng, rėi vào lãng quön, vü nėi đĂ
chþ cān chuċt uĈng dæu.
NgđĘi thíp sáng mãi ngąn đñn cĎa Phêt trong nhån
gian, đđĜc kinh Duy Ma tiöu biùu bìng hünh ânh các hĂa
Phêt ngći dđęi ląng cĎa Phêt Thých Ca.
HĂa Phêt khĆng phâi là Phêt thêt, nhđng là các vĀ
Tëng đã vên dĐng giáo lĞ vào cuċc sĈng, biøn hą thành
nhĕng Ćng Phêt. Phêt này cďng cĂ nghÿa là ngđĘi cĂ trý
tuû, dČng trý tuû chþ đäo cuċc sĈng, gičp ngđĘi đđĜc an
lành giâi thoát.
Do đĂ, vçn đ÷ đäo yøu Tëng hoìng, hay Tëng nëng
hoìng đäo, trĚ thành quan trąng. Đäo cān hay khĆng là
trách nhiûm cĎa chđ Tëng. Chđ Tëng khĆng thù nčp tàng
ląng hay nčp bĂng Phêt đù uĈng dæu, mà phâi là ngđĘi
cĂ khâ nëng làm ngąn đñn chánh pháp rĖc sáng thöm.
Phêt đĂng röu trong nhà bâo tàng hay Phêt tăa hào
quang trong cuċc sĈng đ÷u tČy thuċc nėi Tëng. Tëng
sáng suĈt chþ đäo thü Phêt pháp hđng thänh. Chþ cĂ toàn
chuċt, chíc chín Phêt pháp phâi lĐn bäi.
43

44. Dđęi tàng ląng cĎa Phêt Thých Ca cĂ vĆ sĈ Phêt nhìm
chþ các tĆng phái ra đĘi. MĊi hoàn cânh, quĈc đċ đ÷u cĂ
hàng Tëng già sáng suĈt triùn khai giáo lĞ cho thých hĜp
vęi cuċc sĈng.
Giáo lĞ cĎa Phêt Thých Ca là mċt, nhđng các danh
Tëng ēng dĐng hoàn toàn khĆng giĈng nhau. Kinh Duy
Ma diún tâ là các Phêt hünh thành Phêt quĈc tČy theo yöu
cæu cĎa nhån gian.
Đäo Phêt Ě Ấn Đċ truy÷n sang Viût Nam trong hoàn
cânh đçt nđęc ta phâi luĆn đĈi phĂ, chĈng läi ngoäi xåm.
Chđ Tëng khçt thĖc theo Ấn Đċ đã biøn däng thành ĐĊ
Thuên pháp sđ khoác áo chño đā, hoðc sđ KhuĆng Viût
làm ThĎ tđęng hay mċt Đi÷u NgĖ Giác Hoàng Træn Nhån
Tôn.
Nhđ vêy, các Đēc Phêt vĀ lai tiøp tĐc ra đĘi tĒ cåy
ląng đæu tiön cĎa Phêt Thých Ca. Các Ngài hiûn hĕu khíp
nėi, Ě Trung Hoa, Nhêt Bân, Miøn Điûn, Thái Lan,
Kampuchia, Viût Nam v.v„ Đåu đåu cďng cĂ hoät Phêt
sĈng đċng, lĜi läc, đù kø thĒa chąn ląc và sáng täo sĖ
nghiûp cĎa Phêt Thých Ca. ĐĂ là Ğ nghÿa cåy ląng che
khíp mąi ngđĘi, che khíp tam thiön đäi thiön thø gięi.
500 thiøu niön đøn vęi Phêt, nghÿa là hą đã xâ ái tài,
bă tçt câ sĖ nghiûp đù cæu thíng pháp. Hą giĈng vęi
Phêt Thých Ca khi xuçt gia nön đät thanh tĀnh. Giĕa tåm hą
và tåm Phêt thĆng nhau, męi thçy đđĜc lĖc cĎa Phêt che
mát, ânh hđĚng bao trČm câ vď trĐ. Hą cďng thçy câ thø
gięi Phêt và sĖ tđėng thĆng cĎa Phêt vęi chčng sanh.
Trong khi chčng hċi cďng hiûn hĕu bön cänh Phêt, mà
khĆng mċt ai nhün thçy đi÷u çy.
500 thiøu niön trĖc nhên đđĜc tác đċng vĆ hünh và
thø gięi bao la cĎa Phêt, khĆng phâi chþ hän hõp vęi thån
44

45. ngď uèn nhă bò Ě thành Tĝ Da Ly mà phĉ biøn câ chåu sa
gięi. Hą li÷n phát tåm bć đ÷, nghÿa là phát Ğ chý muĈn
thành Phêt.
Con cĎa trđĚng giâ Bâo Tých hăi Phêt rìng hą đã
phát tåm bć đ÷, làm thø nào thành Phêt và täo đđĜc Thêt
báo trang nghiöm TĀnh đċ nhđ Phêt vĒa phĆ diún. Phêt
nhên thçy 500 thiøu niön thĆng minh, khăe mänh và đæy
đĎ phđęc báo. Hą hċi đĎ nhĕng đi÷u kiûn y nhđ Phêt Thých
Ca, Ngài męi däy hą xåy dĖng TĀnh đċ. Chčng ta hiùu TĀnh
đċ nhđ thø nào ?
TĀnh trái nghÿa vęi uø, nön TĀnh đċ đĈi läi vęi Ta bà, vü Ě
đĂ khĆng cĂ đĎ thē lëng xëng lċn xċn khĆng tĈt đõp,
khĆng cĂ nhĕng cái bçt nhđ Ğ cĎa Ta bà.
Đċ là thø gięi, cďng cān cĂ nghÿa là tåm cĎa con
ngđĘi. Phêt thđĘng däy “Tåm đĀa” hay lçy đçt vý cho tåm.
NgđĘi ta cĂ thù gieo trćng trön đçt nhi÷u cåy că, hoa
màu hay că däi đ÷u tĒ đçt mà sanh ra. Cďng vêy, tåm
con ngđĘi cĂ thù sanh pháp lành hay phi÷n não nhiúm Ć.
Vęi trünh đċ hiùu biøt, chčng ta cĂ thù khai thác biøn
đĉi vČng đçt hoang dã thành đćng bìng phü nhiöu. NgđĘi
tu cďng vêy, dČng trý tuû sáng suĈt đù thanh ląc nhĕng
tánh xçu ác ra khăi mânh đçt tåm và gieo trćng pháp
lành. Chíc chín tåm trong sáng sô täo thành cânh gięi
thanh tĀnh, tĈt đõp.
Tuy nhiön, khi chčng ta chđa cĂ khâ nëng tĖ tĀnh hĂa
tåm münh, nhđng cĂ duyön gðp bêc đēc hänh. Nđėng
theo tåm thanh tĀnh cĎa các vĀ này, lāng chčng ta cďng
đđĜc bünh ĉn.
Trong lĀch sĔ Thi÷n, Ngài Thæn Quang quyøt tåm cæu
đäo, đã chðt đēt cánh tay trái. Theo tĆi, đi÷u này thù hiûn
Ğ nghÿa Ngài dēt khoát vēt bă mąi sai trái chĆng gai cĎa
45

46. cuċc đĘi khi đđĜc Tĉ Đät Ma an tåm. Và lä lČng thay, tåm
an rći, thü toàn bċ nči rĒng chĆng gai läi biøn thành læu
các đĈi vęi Ngài.
NhĘ tåm đēng yön, trý bĒng sáng và dČng trý quán sát
pháp, thçy đđĜc thêt tđęng các pháp. Nhđ vêy, trý sanh
thü pháp tĖ hiûn, phi÷n não sanh thü Ta bà hiûn. TČy tåm
hay tČy nhên thēc mà thø gięi quan thay đĉi theo.
Các thiøu niön hăi v÷ TĀnh đċ cĎa Phêt, nhđng Ngài läi
trâ lĘi v÷ TĀnh đċ cĎa Bć tát vü cĂ TĀnh đċ cĎa Bć tát męi
täo TĀnh đċ Phêt đđĜc. Phêt däy các thiøu niön là däy kinh
nghiûm tu hành vĆ sĈ kiøp trđęc cĎa Ngài, cďng đù ngæm
giáo hĂa 8000 Tĝ kheo trong pháp hċi. Vü vêy, kinh Duy Ma
đđĜc xøp vào thĘi kĝ ēc dđėng giáo, đ÷ cao Bć tát biøt
xåy dĖng, phát triùn cuċc sĈng và chþ trých tđ tđĚng yøm
thø cĎa Thanh vën.
Kinh Duy Ma mĚ đæu vęi phèm Phêt quĈc nĂi lön
nhên thēc v÷ TĀnh đċ bao gćm lĘi däy cĎa kinh điùn
Nguyön thĎy và Đäi thĒa đù xåy dĖng Niøt bàn hay thø
gięi an bünh vÿnh cĔu.
TĀnh đċ trong kinh Duy Ma khĚi đæu bìng trý Bát Nhã
quán chiøu, rąi vào xã hċi thçy và nĂi đčng vęi sĖ thêt,
Phêt męi đđa ra mĆ hünh TĀnh đċ rçt hiûn thĖc.
Ngài biøt tåm niûm các thiøu niön kø thĒa sĖ nghiûp
cĎa cha Ćng hą đã dày cĆng xåy dĖng tĒ tríng tay di
dån đøn thành này và tĒng bđęc täo thành mċt nđęc vën
minh tráng lû. ĐĈi vęi hą, nhĕng ngđĘi trý thēc tých cĖc
hoät đċng, cĂ đĘi sĈng cao trong xã hċi, khĆng thù nào
chçp nhên mċt méu TĀnh đċ Tåy Phđėng cách đåy mđĘi
muĆn ēc thø gięi do ngđĘi khác xåy dĖng sïn và chþ viûc
đøn hđĚng.
46

47. Ứng theo bĈi cânh cĎa thành phĈ sinh hoät phát đät,
cďng nhđ tåm niûm hëng say phát triùn xã hċi cĎa các
thiøu niön, Phêt vô ra méu TĀnh đċ cĎa Bć tát.
TĀnh đċ này do chýnh bàn tay và khĈi Ăc cĎa Bć tát
xåy dĖng, nghÿa là méu thø gięi lĞ tđĚng phâi đđĜc thĖc
hiûn ngay trong thành Tĝ Da Ly. TĀnh Đċ Ě thø gięi xa xëm
nào khác chþ là khĆng tđĚng. Vý nhđ læu các khĆng thù
xåy trön hđ khĆng, phâi dĖng tĒ mðt đçt.
Tuy nhiön, muĈn hünh thành TĀnh đċ hay thø gięi Phêt,
phâi xåy dĖng cën bân trön con ngđĘi. TĒ bă con ngđĘi,
khĆng cĂ thø gięi Phêt. Bìng tuû nhãn quán sát chčng
sanh, Phêt däy rìng con ngđĘi thø nào thü thø gięi tČy đĂ
mà hiûn ra.
Nhđ vêy, phâi xåy dĖng tđ cách chčng ta thø nào đù
thành Phêt? Nøu cē xåy dĖng con ngđĘi đĀa ngĐc mà
muĈn cĂ thø gięi Phêt, chþ là viûc vĆ ých, giĈng nhđ ngđĘi
muĈn nçu cát thành cėm.
Trön bđęc đđĘng tu, tČy tđ cách, vĀ trý cĎa hành giâ
đøn chðng đđĘng nào, thø gięi giâi thoát mĚ ra đøn đĂ.
Bđęc khĚi đæu tu cĎa Thanh vën trâi qua bĈn träm chuyùn
đĉi tæm nhün hay thø gięi Niøt bàn cĎa Tu đà hoàn, Tđ đà
hàm, A na hàm, A la hán.
Chēng đđĜc sė quâ Tu đà hoàn, hành giâ bđęc vào
thø gięi ly sanh hğ läc. Cæn lđu tåm rìng thĆng thđĘng
chčng ta sĈng vęi träng thái vui bućn. Vui hay bućn đ÷u
do ngoäi duyön tác đċng vào tåm hćn. Cuċc sĈng cĎa
mąi ngđĘi hoàn toàn bĀ các pháp sanh diût xoay væn chi
phĈi. Nhên chån đđĜc đi÷u đĂ, trön bđęc đđĘng tu, viûc
trđęc nhçt phâi bít đæu giâm bęt ânh hđĚng cĎa tác
đċng bön ngoài. TČy mēc hän chø phæn tác đċng đøn
đåu, tåm hành giâ täm bünh ĉn đøn đĂ.
47

48. Khi bęt tiøp xčc cuċc đĘi, tåm hćn líng yön, thçy
đđĜc trong vui cĂ bućn và trong bućn cĂ vui. NĂ chþ là
pháp sanh diût. Biøt vêy, hành giâ khĆng quan tåm, träng
thái vui bućn træn thø chçm dēt, đät đøn träng thái ly
sanh.
Hành giâ rĘi bă vui bućn sanh diût męi tüm đđĜc
ngućn vui vĆ sanh cĎa đäo, mċt ni÷m vui kĝ diûu luån
chuyùn trong tåm, khĆng tČy thuċc hoàn cânh bön ngoài,
gąi là hğ läc.
Tu đøn mċt lčc nào đĂ, hành giâ đđĜc ly sanh hğ läc,
khĆng cān bĀ thø gian tác đċng. Hành giâ phát hiûn đđĜc
con ngđĘi thĖc cĎa chýnh münh khĆng phâi là tē đäi ngď
uèn mà nĂ là hğ läc, là cái gü tiøp xčc đđĜc vęi hàng tē
Thánh. Cánh cĔa cĎa thø gięi tē Thánh đã mĚ ra, thø gięi
cď khĆng cān tác đċng nĕa, ngđĘi xung quanh khĆng
cān khâ nëng mang tin vui bućn đøn cho hành giâ.
Quyøt tåm theo Phêt tu hành, ngày đöm cæn khíc
phĐc ânh hđĚng cĎa ngoäi duyön. NhĘ chánh quán vui
bućn vinh nhĐc, chčng ta khĆng thiøt đøn nó và an trú
trong thø gięi mæu nhiûm cĎa Phêt. NgđĜc läi, cē chäy
rong bön ngoài, dČ trâi qua trëm kiøp ngàn đĘi cďng
khĆng thù nào hđĚng đđĜc pháp hğ läc.
Kø đøn, träng thái thē hai cĎa ngđĘi chēng quâ Tu đà
hoàn là đi hăng mðt đçt. Theo tĆi, đi hăng đçt nghÿa là
mąi viûc thø gian khĆng đĐng vào hành giâ, khĆng đåm
thĎng hành giâ. Khi bđęc đi trön mðt đçt, chĆng gai hæm
hĈ chąc thĎng chån hành giâ. NĂi cách khác, tåm hành
giâ ngang bìng vęi cuċc đĘi, nĂ đđėng nhiön quçy nhiúu,
xåm häi hành giâ. Nhđng đi hăng đçt hay tåm vđĜt hėn
cuċc đĘi, cao thđĜng hėn thø gian, nĂ khĆng thù nào tác
häi. Hành giâ vån du giáo hĂa khíp vän nóo đđĘng đĘi,
48

49. khĆng làn tön mďi đän nào cĎa thø gian cĂ khâ nëng làm
thđėng tĉn tåm hćn.
TĒ tåm thanh tĀnh líng yön Ě sė quâ, hành giâ luôn
tiøp nhên pháp vào lāng, sĈng vęi lĘi Phêt däy, vęi täng
såu kýn cĎa Nhđ Lai và nhên đđĜc pháp Thi÷n duyût thĖc
và pháp hğ thĖc.
An trč trong chánh pháp, hành giâ khĆng cān bĀ
nĂng länh đĂi khát chi phĈi, nhđng nhĐc thån vén cān,
nön phâi ën uĈng đù duy trü thån tē đäi.
TĒ thø gięi ly sanh hğ läc, hành giâ tuæn tĖ bđęc vào
thø gięi ly hğ diûu läc, xâ niûm thanh tĀnh. ĐĂ là nhĕng TĀnh
đċ mà Phêt xåy dĖng cho Thanh vën an trč. Trön bđęc
đđĘng tu, tüm đđĜc sĖ bìng an cho tåm hćn là viûc chýnh
yøu cĎa Thanh vën.
Nøu bđęc cën bân đù vào sĈng trong TĀnh đċ nhă
đæu tiön, hành giâ khĆng thĖc hiûn nĉi, cān mong gü đät
đđĜc nhĕng quâ vĀ khác. Thêt vêy, trong cuċc đĘi tu,
hành giâ khĆng nđėng đđĜc bĂng mát an lành cĎa bçt
cē TĀnh đċ nào mà Phêt đã vô ra, chþ sĈng hoàn toàn vęi
træn thø, tçt nhiön ngàn đĘi vén đēng ngoài cĔa TĀnh đċ.
Trong phèm này, Phêt đđa ra mċt sĈ méu TĀnh đċ cĎa
Bć tát khác vęi TĀnh đċ cĎa Phêt. Thø gięi Phêt hoàn toàn
an lành. Thø gięi Bć tát là thø gięi giáo hĂa chčng sanh,
nön chčng sanh thø nào Bć tát tđėng đng theo đĂ đù
giáo hóa.
Méu TĀnh đċ mċt Phêt gąi là trĖc tåm. KhĚi điùm, Phêt
däy Bć tát xåy dĖng thø gięi an lành bìng trĖc tåm. Nøu
hành giâ tu tåm ngay thêt, khĆng quanh co, luyûn tåm
đøn mēc ngay thîng, đčng đín hoàn toàn đđĜc coi nhđ
TĀnh đċ cĎa Bć tát hiûn ra.
49

50. Vęi tåm chánh trĖc, hành giâ biøt sĈng thành thêt vęi
lāng münh và vęi ngđĘi xung quanh. Ta bà đau khĉ chþ vü
lāng chčng sanh khĆng ngay thîng, thđĘng lĒa dĈi nhau
đøn phá sân tinh thæn, khĆng cān ai tin nhau.
Vü vêy, muĈn xåy dĖng ngđĘi, phâi xåy dĖng chýnh
münh trđęc. SĈng đčng vęi sĖ thêt, khĆng gian dĈi, tåm an
lành sô tĖ hiûn ra. BĈi cânh tåm linh cĂ trđęc, lāng hành
giâ luĆn bünh ĉn, thù hiûn ra viûc làm và cuċc sĈng hoàn
toàn chån thêt. Chíc chín hành giâ khĆng cān gü đù lo
âu tính toán.
NgđĜc läi, sĈng åm mđu dĈi trá, càng đđĜc che đêy
kĠ lđěng, nĂ càng sĈng dêy mãnh liût trong tåm, khĆng
thù nào thanh tĀnh đđĜc. Tçt nhiön, thø gięi an lành cďng
vđĜt khăi tæm tay hành giâ.
Trang nghiöm bìng tåm chån thêt khĆng dua dĈi,
hành giâ líng nghe nhĕng lĘi chþ trých đù tĖ sĔa münh. Tinh
tçn câi thiûn suy tđ và hành đċng tĈt đõp bao nhiöu, bân
tánh giác ngċ trong sáng thöm bçy nhiöu.
TrĖc tåm hđęng dén viûc làm cĎa hành giâ đčng đín
ngay thêt, sô täo ni÷m tin tđĚng cho ngđĘi. NgđĘi sô đøn
vęi hành giâ bìng chån tünh. SĈng chung vęi nhĕng ngđĘi
bän ngay thîng, chuyûn ríc rĈi khĆng thù xây ra.
Cæn nhę rìng tåm münh thø nào sô køt thành chčng
nhån theo münh nhđ vêy. NgđĘi xçu ác khĆng thù sĈng
chung vęi ngđĘi lành, tĖ nhiön cĂ nhĕng måu thuén kĝ lä
đèy hą cách xa nhau.
Hành giâ thành thêt vęi münh trđęc và ngđĘi chung
quanh sô thành thêt theo. TĒ đĂ, thø gięi tin yöu an lành
đã mĚ ra cho chýnh münh và mąi ngđĘi, mċt bünh an cĎa
TĀnh đċ nhă bò trong lāng thø gięi Ta bà bao la đù chčng
ta yön ĉn tu hành.
50

51. NhĘ trĖc tåm thçy ta và ngđĘi đčng nhđ sĖ thêt, dám
sĈng theo sĖ thêt. ĐĂ là n÷n tâng cho hành giâ tiøn tu đäo
hänh. SĈng dĈi trá, đĘi đĘi vén là chčng sanh.
Khi thån tåm đã yön ĉn trong thø gięi thành thêt rći,
hành giâ thçy ngđĘi khĉ đau đĂi ròt, khĚi tåm gičp đě.
Hành giâ bít đæu nghÿ đøn mĚ rċng thø gięi an lành cho
ngđĘi, chan hāa tünh thđėng cho mąi ngđĘi. Nghÿa là tĒ
TĀnh đċ mċt tiøn lön TĀnh đċ hai, Phêt däy thåm tåm là TĀnh
đċ cĎa Bć tát.
Thåm tåm hay đäi bi tåm là thø gięi tünh thđėng hünh
thành sau thø gięi cĎa thành thêt. Thåm tåm chýnh là bĉn
hoài cĎa Phêt khi Ngài hiûn thån trön cuċc đĘi. Kinh Pháp
Hoa, phèm Nhđ Lai thą lđĜng đã däy :
“Ta hìng nghÿ thø này
Lçy gü cho chčng sanh
ĐđĜc vào huû vĆ thđĜng
Mau thành tĖu Phêt thån”
Phêt trâi rċng tünh thđėng vęi mąi ngđĘi, nön nhên
đđĜc câm tünh vĆ hän cĎa ngđĘi hđęng v÷ Ngài, coi Ngài
là đçng cha lành.
Bđęc theo dçu chån Phêt, đæu tiön hoa tünh thđėng
nĚ ra trong tåm hành giâ, täo thành sĖ thao thēc quyøt
cēu tçt câ chčng sanh. Tünh thđėng đđĜc thù hiûn thành
hành đċng, viûc làm cĐ thù nhìm nång cao đĘi sĈng
ngđĘi bìng vęi ta, truy÷n trao kiøn thēc cho ngđĘi hiùu
biøt nhđ ta và làm cho ngđĘi đđĜc hänh phčc nhđ ta.
Tünh thđėng chån thêt cĎa hành giâ đđĜc ngđĘi đáp
läi bìng mĈi thiûn câm såu xa, täo thành thø gięi thđėng
yöu an lành là TĀnh đċ cĎa Bć tát.
51

52. Ý thēc đi÷u này, cæn lđu Ğ rìng đøn nėi nào khĆng
đđĜc quæn chčng thđėng møn, làm cĆng viûc gü cďng bĀ
chĈng báng, chčng ta biøt nėi đĂ khĆng thù lđu läi. Vü Bć
tát phâi an trč trong TĀnh đċ, thü giáo hĂa chčng sanh męi
khĆng bĀ ręt vào khĉ đau. DČ Ě træn lao, nhđng Bć tát vén
cĂ TĀnh đċ riöng đù sĈng. SĈng vęi lāng tĒ bi, vęi tünh
thđėng, tçt nhiön täo đđĜc cânh gięi an vui, hāa hĜp.
Ông Cçp CĆ Đċc hay trđĚng giâ Thiûn Đēc trong kinh
Duy Ma tiöu biùu cho méu ngđĘi cĂ lāng tĒ bi cao đċ.
Ông trâi lāng tĒ nuĆi dđěng ngđĘi nghño khĉ, cĆi cčt
trong thành Tĝ Da Ly. NgđĘi cĂ tåm lđĜng rċng lęn mang
cĎa câi đøn hĜp tác vęi Ćng trong cĆng tác tĒ thiûn. Và
ngđĘi đđĜc gičp đě høt lāng làm viûc đù mong đ÷n đáp
tünh thđėng mà Ćng đã chan hāa cho hą.
Täo đđĜc thø gięi tünh thđėng rći, hành giâ phâi cĂ
TĀnh đċ thē ba là bć đ÷ tåm. Bć đ÷ tåm là trý giác, là khâ
nëng nhên thēc sáng suĈt đù hành đċng đčng đín lĜi
cho münh và ngđĘi. Vü thø, tuy xøp vào hàng thē ba nhđng
tåm này quan trąng nhçt, vü chĊ nào cĂ bć đ÷ tåm, męi
cĂ tünh thđėng và ngay thêt.
Tünh thđėng phát xuçt tĒ bć đ÷ tåm là tünh thđėng
chån thêt. KhĆng cĂ bć đ÷ tåm hđęng dén, sô rėi vào tünh
thđėng giâ dĈi hay cĂ gięi hän. Thđėng trong tham dĐc,
thđėng đù rći đau khĉ thü thđėng làm chi.
NgđĘi tu khĚi tåm tĒ gičp đě ngđĘi bìng trý giác,
bđęc chån hành đäo męi nĚ hoa và khĆng bĀ vçp ngã.
Hành giâ phâi biøt chýnh xác, tČy cën tánh hành nghiûp
cĎa ngđĘi mà düu dít hą cČng tiøn bđęc trön con đđĘng
Vô thđĜng chánh đîng giác. NgđĘi tin tđĚng đem câ tài
sân và thån mäng giao cho hành giâ. Nøu khĆng sáng
suĈt, khĆng biøt cách sĔ dĐng thü thêt là khĉ tåm. SĖ
52

53. nghiûp càng lęn đāi hăi ngđĘi lãnh đäo càng phâi sáng
suĈt.
Hành giâ sĈng mċt münh muĈn làm gü cďng đđĜc,
nhđng lãnh đäo quæn chčng phâi làm thø nào cho ngđĘi
phát triùn an vui hänh phčc. Yöu cæu tri thēc trĚ thành
quan trąng. Hành giâ thđėng ngđĘi và ngay thîng đøn
đåu chëng nĕa, nhđng khĆng đĎ sáng suĈt cďng thçt bäi,
làm cho ngđĘi đau khĉ. Riöng tĆi, thđĘng cån nhíc thà
khĆng làm cān hėn làm khĆng lĜi ých, làm mçt lāng ngđĘi.
Thành Tĝ Da Ly phát triùn giàu mänh nhĘ Phêt khòo
køt hĜp ngđĘi trý thēc và đi÷u đċng mąi ngđĘi cČng chung
xåy dĖng. Tu bć đ÷ tåm, nhĕng ngđĘi cĂ chý hđęng
thđĜng sô đøn Bć tát tüm cæu phát triùn trý tuû.
Khi bć đ÷ tåm tëng trđĚng hay trý giác phát triùn,
hành giâ biøt rĄ đđĜc nguyön tĈ cçu täo con ngđĘi và thø
gięi con ngđĘi. Hành giâ vên dĐng nhĕng cĆng thēc này
đù thëng hoa đĘi sĈng cho ngđĘi và xã hċi. Nėi nào cĂ bć
đ÷ tåm hay cĂ trý tuû, nėi đĂ phát triùn, cĂ đĘi sĈng cao,
là méu TĀnh đċ cĎa Bć tát.
Nhđ vêy, muĈn xåy dĖng TĀnh đċ giĈng Phêt Thých Ca
phâi xåy dĖng ba TĀnh đċ cën bân cĎa Bć tát ngay trön
nhån gian. Nghÿa là xåy dĖng xã hċi cĎa lāng ngay thêt,
cĎa tünh thđėng, cĎa hiùu biøt. Vü sĈng chung vęi nhau
bìng hiùu biøt, tünh thđėng, ngay thêt sô dú dàng hài hāa,
an vui.
Phêt däy ba tåm : trĖc tåm, thåm tåm, bć đ÷ tåm køt
thành TĀnh đċ Bć tát. Và chýnh Ngài đã sĔ dĐng ba tåm
này đù hünh thành Tam Bâo trön nhån gian ngay tĒ thĘi
thuyøt pháp Ě Lċc Uyùn.
Thêt vêy, bć đ÷ tåm là tåm sáng suĈt hay trý tuû mà
Phêt là ngđĘi tiöu biùu. Vęi tåm sáng suĈt, Phêt thçy rĄ
53

54. tåm träng, yöu cæu cĎa tĒng ngđĘi. Ngài giâi quyøt đđĜc
tçt câ, đi÷u đċng mąi viûc thành tĖu tĈt đõp và hünh
thành TĀnh đċ ngay Ě Lċc Uyùn. Nhđng Thanh vën theo
Phêt khĆng thçy hą đang sĈng trong thø gięi an lành cĎa
Ngài, chþ thçy cČng sĈng chung, đi khçt thĖc vęi Phêt.
Trang nghiöm bìng tåm sáng suĈt, Phêt mĚ rċng thø
gięi tünh thđėng cho mąi ngđĘi, truy÷n trao bć đ÷ tâm cho
hą. Nghÿa là gičp hą nhên thēc đčng nhđ thêt đù làm lĜi
ých cho đĘi. Pháp cĎa Ngài däy là thåm tåm. Và hàng đû
tĔ theo Phêt, an trč trong pháp, sĈng ngay thêt diûu hāa
vęi nhau.
Nhđ vêy mĆ hünh Tam Bâo lêp giáo khai tĆng Ě Lċc
Uyùn chýnh là thø gięi an lành đæu tiön mà Phêt đã xåy
dĖng. Các Tĝ kheo khĆng thçy nhđng con cĎa trđĚng giâ
Bâo Tých và các thiøu niön đã thçy TĀnh đċ nhån gian này
Ě ngay đåy, khĆng phâi Ě nėi xa xĆi nào khác.
Tuy nhiön, sau Phêt diût đċ, đû tĔ Ngài đã tĒ bă ba
tåm này đù lo xåy dĖng chČa tháp. Hą đã däi khĘ đem sĖ
nghiûp tinh thæn đánh đĉi lçy cė sĚ vêt chçt. Tünh träng
suy đći này khiøn cho mċt danh Tëng Viût Nam phâi thĈt
lên :
Trčc ly mao xá phong quang hâo
Đäo viûn Tëng phāng tĉng bçt nhđ.
Nhę xđa Phêt täi thø khĆng cĂ chČa tháp, đû tĔ sĈng
vęi Ngài Ě vđĘn trčc trong nhĕng tčp l÷u lá đėn sė. Phong
cânh Ći đõp biøt bao, tåm hćn giâi thoát an vui kĝ lä. GiĘ
đåy, Phêt nhêp diût, chČa tháp xåy lön nguy nga đć sċ,
đæy đĎ phāng Ĉc tiûn nghi. Nhđng than Ći, nĂ läi trĚ thành
mĈi tranh chçp lęn trong Tëng đoàn. Lčc çy, chþ lo nghÿ
đøn quy÷n lĜi, chĈng đĈi lén nhau, tåm thành cong quõo,
khĆng an. Yøu tĈ bć đ÷ chþ đäo ngđĘi tu đã đánh mçt,
54

55. làm cháy rĐi TĀnh đċ. Lčc çy, läi lçy phđėng tiûn là chČa
làm cēu cánh.
Thành tĖu ba tåm này, Phêt däy chčng ta phát triùn
TĀnh đċ bìng cách køt hĜp ba tåm vęi sáu pháp ba la
mêt. KhĆng đðt cën bân trön ba tåm mà tu sáu pháp ba
la mêt, khĆng thành tĖu pháp cĎa Bć tát.
Vên dĐng ba tåm và sáu pháp ba la mêt là vçn đ÷
không đėn giân. Ba tåm và sáu pháp ba la mêt đù riöng
rçt dú. Nhđng køt hĜp ba tåm và sáu pháp ba la mêt đù
ēng dĐng tĒng chĊ khác nhau rçt khĂ. Viûc này đāi hăi
hành giâ phâi biøt cách tĉng hĜp đù cĂ sáng täo riöng,
męi tu Bć tát đäo đđĜc. Vý nhđ đćng mċt lčc, đĀch tçn
cĆng bĈn phýa mà ta đ÷u chĈng đě đđĜc.
KhĆng køt hĜp, mà tu ba tåm và sáu pháp ba la mêt
rĘi räc sô khĆng køt quâ. Vý dĐ tu bĈ thý chung chung
khĆng đđĜc. Phâi køt hĜp bĈ thý vęi ba tåm. Hành giâ bĈ
thý trön cën bân tünh thđėng, nön phèm vêt lęn hay nhă
khĆng quan trąng. Viûc chýnh là lāng chčng ta rċng hay
hõp. Nøu thĖc sĖ thù hiûn đäi bi tåm, thü muĈi cďng thành
ngąt.
Tuy nhiön, bĈ thý trön cën bân đäi bi, nhđng thiøu bć
đ÷ tåm hay trý giác, sô dú bĀ ngđĘi lĜi dĐng lāng tĈt cĎa
chčng ta. SĔ dĐng ti÷n cĎa bĈ thý cďng phâi køt hĜp vęi
bć đ÷ tåm hay trý khĆn męi chþ đäo đđĜc. KhĆng bĈ thý
tràn lan vü cĎa kho cho cďng khĆng đĎ. Thçy đčng đĈi
tđĜng và đčng yöu cæu męi cho, męi gičp.
Phêt cĂ 18 pháp bçt cċng, mċt trong 18 pháp này là
thån, khèu, Ğ tČy trý tuû hành, tēc suy nghÿ, lĘi nĂi, hành
đċng đ÷u đðt trön sĖ chþ đäo cĎa trý tuû. Ngài sĔ dĐng trý
tuû rąi vào cuċc sĈng chýnh xác, thçy rĄ yöu cæu thø nào
55

56. và đáp ēng nhìm mĐc tiöu phát triùn mąi ngđĘi. KhĆng
gičp đě đù hą trĚ thành ngđĘi ën häi.
Vì thø, thåm tåm køt hĜp ngđĜc läi bć đ÷ tåm, xem
cĂ đáng cho khĆng và cho đù hą đđĜc gü męi là vçn đ÷
quan trąng. Cho ngđĘi ën bát cėm, trong niûm tåm đĂ hą
đđĜc no dä. Nhđng niûm thē nhü, hą đĂi thü sô ra sao? Bć
tát dČng bć đ÷ tåm xoáy såu vào nghiûp cĎa ngđĘi đđĜc
bĈ thý đù giâi quyøt vçn đ÷ nghiûp męi là chýnh. KhĆng
giâi quyøt đđĜc nghiûp, mà cē cho ën là làm chuyûn vĆ
ých. Kinh Pháp Hoa däy nuĆi mċt ngđĘi cho đæy đĎ đøn 80
tuĉi thành La hán, cďng khĆng bìng däy ngđĘi nghe mċt
chĕ cĎa kinh Pháp Hoa, thoát kiøp sanh tĔ luån hći.
Chčng ta khĆng dČng bĈn tåm đù xĂa nghiûp cĎa
ngđĘi, mà bĈ thý làm cho nghiûp cĎa hą tëng thöm, làm
cho hą sung sđęng, thăa mãn yöu cæu tham lam. Vü thø,
càng gičp nĂ càng tham, đøn đċ ta khĆng cān khâ nëng
che chĚ, hą sô quay läi chĈng ta. Chčng ta đã täo đi÷u
kiûn cho hą chĈng, mà cē læm tđĚng rìng ta düu dít hą;
khác gü chčng ta vào đĘi phá häi chčng sanh, khĆng phâi
gičp đě chčng sanh.
Phêt dČng trý giác đù bĈ thý, nön ngđĘi theo Phêt
nghe pháp læn xĂa nghiûp cĎa hą. Cuċc sĈng vui lön, hą
tĖ phát triùn. DČ Phêt khĆng cho, mà đĂ męi thêt là cho.
Điùn hünh nhđ bà ën mày cít tĂc mua dæu cčng Phêt,
thoát đđĜc kiøp ën mày, vü đčng nhđ pháp cčng dđĘng.
Trön thĖc tø bà ën mày cčng Phêt, nhđng mđĘi phđėng
chđ Phêt nhün thçy chýnh Đēc Thých Ca đã bĈ thý cho bà
ën mày; nhĘ đĂ bà męi chuyùn kiøp đđĜc.
DČng bć đ÷ tåm và thåm tåm hành bĈ thý chđa đĎ,
phâi vên dĐng thöm trĖc tåm là lāng ngay thîng, bünh
đîng tuyût đĈi. KhĆng cĂ trĖc tåm hay Nhđ Lai tåm, bünh
56

57. đîng tåm, hành giâ tu suĈt đĘi cďng khĆng thành Phêt. Vü
vêy, Duy Ma nĂi vęi Bć tát Vën ThČ rìng Ngài coi Đēc Phêt
VĆ Nan Thíng và bà ën mày đćng nhau khĆng khác. Tuy
cĂ cho ngđĘi này, khĆng cho ngđĘi kia, nhđng trön bünh
đîng tåm khĆng cĂ phån biût. Mít thđĘng khĆng thçy
bünh đîng, nhđng dđęi mít Nhđ Lai thçy Duy Ma bünh
đîng. ĐĈi vęi quĈc vđėng, Bà La MĆn, thđėng gia, v.v„,
Duy Ma đĈi xĔ khác nhau. Làm trëm viûc khĆng giĈng
nhau, nhđng Duy Ma nĂi vęi Vën ThČ rìng Ngài đã hoàn
toàn hành bünh đîng pháp.
Khi hành giâ køt hĜp ba tåm vào viûc bĈ thí, tác
đċng hĊ tđėng cho nhau trĚ thành chýn læn. NgđĘi thą
đđĜc pháp bĈ thý cďng tĖ phát triùn ba tåm. Hay nĂi cách
khác, lçy tåm ta đù vào tåm ngđĘi, tác đċng cho ngđĘi
phát triùn tåm tĈt nhđ ta, là đã hành bĈ thý cĎa Bć tát.
Ông Cçp CĆ Đċc thù hiûn đđĜc pháp bĈ thý trön
däng ba tåm. Nhĕng ngđĘi nghño đĂi đđĜc Ćng nuĆi
dđěng, gičp đě đ÷u phát triùn ba tåm này, trĚ thành tài
giăi, thay thø Ćng quân lĞ sĖ nghiûp.
Ngoài ra, tu pháp trü gięi cďng đðt trön cën bân ba
tåm. Kinh Duy Ma lçy gięi thêp thiûn làm chuèn đù trang
nghiöm ba nghiûp thån, khèu, Ğ. Vü vêy, quan trąng là
hành giâ phâi đoän hîn tam đċc tham, sån, si, dČng bć
đ÷ tåm cån nhíc xem Phêt chø gięi này cho ai, nhìm
mĐc đých gü. Nøu khĆng, hành giâ sô kõt gięi đi÷u, rėi vào
gięi cçm thĎ. Hành giâ dČng trý tuû xem gięi nào thých hĜp,
męi täo thành méu gięi đēc.
Hành giâ cďng sĔ dĐng thåm tåm đù thĖc hiûn gięi. Vý
dĐ nhđ Phêt vü tåm đäi bi giøt tön cđęp biùn đù cēu đoàn
thđėng buĆn. Trong 12 nëm đæu giáo hĂa, chčng hċi
57

58. thanh tĀnh nön Phêt khĆng chø gięi. V÷ sau, Phêt męi đðt
ra gięi đù ngën cân ngđĘi khĆng thanh tĀnh.
Trü gięi thanh tĀnh cĎa Đäi thĒa trön cën bân thanh
tĀnh tĒ bân tåm, nön gięi Bć tát thuċc v÷ gięi thù hėn là
gięi tđęng. TĒ đĂ, hành đċng thiûn mà tåm ác sô trĚ thành
viûc ác. Vý dĐ gičp ngđĘi đù lĜi dĐng, nhđng khĆng lĜi
dĐng đđĜc, tåm ác sô bung ra.
NĂi chung, hành giâ dČng ba tåm rąi vào sáu pháp
ba la mêt, vên dĐng sáu pháp ba la mêt tu đät nghÿa rĈt
ráo, nön tåm hoàn toàn thanh tĀnh. NhĘ đĂ, TĀnh đċ Bć tát
hiûn ra dđęi däng sáu pháp ba la mêt.
Kø đøn, Phêt däy 37 trĜ đäo phèm cďng là TĀnh đċ
cĎa Bć tát. Khi tu 37 trĜ đäo phèm cďng phâi đðt cën bân
trön ba tåm, vü hành 37 trĜ đäo phèm riöng sô khĆng đíc
đäo. 37 trĜ đäo phèm dČng đù đĈi trĀ nghiûp nhđ tē niûm
xē gičp hành giâ đánh ngã ái nghiûp sô đđĜc giâi thoát.
ĐĈi vęi ngđĘi nhi÷u ái dĐc, Phêt däy cĔu tđĚng quán,
nhün ngđĘi dđęi däng thĖc cho đøn chøt rĕa ra, đù thĎ
tiöu ái dĐc. Nhđng khi tiöu diût đđĜc ái dĐc xong, tē niûm
xē quán khĆng cān cæn thiøt. Vý nhđ sĔ dĐng vď khý đù
đánh giðc, giðc tan thü vď khý cďng khĆng cæn.
Đi÷u chýnh yøu phâi biøt giðc Ě đåu męi đánh đđĜc.
Vü vêy, sĔ dĐng bć đ÷ tåm đù lĖa xem trong thçt bć đ÷
phæn, hành giâ tu pháp nào cĂ køt quâ cďng nhđ sĔ dĐng
bć đ÷ tåm trong viûc tu bát chánh đäo.
Trong bát chánh đäo, hành giâ chþ męi sĔ dĐng đđĜc
mċt pháp chánh kiøn, đã cĂ TĀnh đċ hiûn ra. Thêt vêy, thø
gięi này sô tĈt đĈi vęi ngđĘi cĂ tæm nhün chýnh xác. Hành
giâ khĆng sĈng trong âo giác, cďng khĆng nhün thĖc tø
bön ngoài dén đøn đau khĉ thçt bäi. Vęi chánh kiøn,
hành giâ luĆn thçy đčng nhđ thêt, nhĘ đĂ ngđĘi cĂ đćng
58

59. quan điùm sô đøn køt bän, täo thành mċt têp thù khĆng
sai læm. KhĆng lĊi læm tçt nhiön khĆng đau khĉ.
Khi têp thù đ÷u thçy giĈng nhau, cČng sĈng chung tu
têp dú trĚ thành hāa hĜp thanh tĀnh, mĆi trđĘng sĈng an
vui. Hünh ânh Đēc Phêt và nëm Tĝ kheo đæu tiön Ě Lċc
Uyùn tu têp theo chánh kiøn, thù hiûn rĄ nòt mĆ hünh TĀnh
đċ ngay täi Ta bà. Lčc çy, Phêt đđa ra quy luêt sĈng, theo
đĂ Ngài và Ki÷u Træn Nhđ đi khçt thĖc, bĈn Tĝ kheo cān läi
Ě yön mċt chĊ tu têp. Riöng Ki÷u Træn Nhđ đíc La hán hay
quâ vĀ Ưng Cčng hiûn nòt mðt và dáng đi giâi thoát khiøn
cho ngđĘi cung kýnh. Phêt męi cho vào làng khçt thĖc
chung vęi Ngài, khĆng phâi đù xin ën, nhđng dČng
phđėng tiûn đĂ giáo hĂa chčng sanh.
Viûc giáo hĂa cĎa Phêt tuy trĆng b÷ ngoài đėn giân.
Nhđng đēng trön mðt tåm linh quan sát đčng hoàn toàn,
męi xåy dĖng đđĜc cânh gięi TĀnh đċ an lành thĖc sĖ và
trĚ thành hät nhån thu hčt nhi÷u ngđĘi đøn quy ngđěng.
Ngoài ra, tu bĈn pháp nhiøp : bĈ thý, ái ngĕ, lĜi hành,
đćng sĖ cďng trön cën bân ba tåm. Vý dĐ tu pháp đćng sĖ,
muĈn giáo hĂa ngđĘi, hành giâ phâi chung sĈng vęi hą.
Cďng nhđ Phêt muĈn đċ Sa mĆn, phâi bă áo vua chča,
mðc áo phçn tâo và đi xin ën giĈng hą, đù gæn gďi düu
dít hą lön Thánh quâ.
Trön bđęc đđĘng giáo hĂa chčng sanh, hành giâ lêp
hänh đćng vęi ngđĘi, đðt münh vào hoàn cânh ngđĘi. Tuy
nhiön, hành giâ vén phâi dČng bć đ÷ tåm cån nhíc xem
đøn nėi nào, sĈng chung vęi ngđĘi, cĂ làm đđĜc gü cho hą
hay khĆng. Sēc münh cĂ nhiøp đđĜc hą khĆng, hay là
đćng sĖ đù rći chîng nhĕng khĆng lĜi ých, cān bĀ chčng
sanh nhiøp ngđĜc läi münh, thü câ hai ním tay nhau đi vào
đĀa ngĐc.
59