Khoá Luận Bồi Thường Thiệt Hại Do Vi Phạm Hợp Đồng Quy Định Pháp Luật.

DỊCH VỤ VIẾT THUÊ ĐỀ TÀI TRỌN GÓI ZALO TELEGRAM : 0917 193 864
TẢI FLIE TÀI LIỆU – VIETKHOALUAN.COM
1
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP
ĐỀ TÀI :
BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI DO VI PHẠM
HỢP ĐỒNG – QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT
VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG TẠI VIỆT NAM
CHUYÊN NGÀNH : LUẬT
TPHCM - 2022

2
MỤC LỤC
MỤC LỤC....................................................................................................................1
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ......................................................................................3
MỞ ĐẦU....................................................................Error! Bookmark not defined.
1. Tính cấp thiết của đề tài.........................................Error! Bookmark not defined.
2. Mục đích tiêu và câu hỏi nghiên cứu.....................Error! Bookmark not defined.
3. Phương pháp nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu..Error! Bookmark not defined.
3.1. Phương pháp nghiên cứu ....................................Error! Bookmark not defined.
4. Kết cấu của khóa luận............................................Error! Bookmark not defined.
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI DO VI PHẠM
HỢP ĐỒNG.................................................................................................................4
1. Một số khái niệm liên quan......................................................................................4
1.1. Khái niệm hợp đồng..............................................................................................4
1.2. Khái niệm vi phạm hợp đồng................................................................................5
2.4. Mối quan hệ giữa bồi thường thiệt hại với các biện pháp khắc phục hậu quả do
vi phạm hợp đồng ......................................................................................................13
3. Quy định của pháp luật hiện hành về bồi thường thiệt hại do vi phạm hợp đồng.14
3.1. Sự cần thiết của biện pháp bồi thường................................................................14
3.2. Quy định của pháp luật về quan hệ bồi thường thiệt hại do vi phạm hợp đồng.16
Chương 2....................................................................................................................22
THỰC TRẠNG VIỆC ÁP DỤNG BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI DO VI PHẠM HỢP
ĐỒNG ........................................................................................................................22
1: Một số vụ việc liên quan đến bồi thường do vi phạm hợp đồng ...........................22
2. Xu hướng giải quyết các tranh chấp về bồi thường do vi phạm hợp đồng:...........28
2.1. Xu hướng giải quyết tranh chấp về BTTH do vi phạm hợp đồng và kết quả đạt
được............................................................................................................................28
2.3: Một số giải pháp và kiến nghị nhằm khắc phục những điểm bất hợp lý............33

3
2.3.1.Giải pháp hoàn thiện pháp luật về bồi thường thiệt hại...................................33
2.3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về bồi thường thiệt hại.......35
KẾT LUẬN................................................................................................................37
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................37
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
Từ viết tắt Nghĩa của từ viết tắt
BLDS Bộ luật dân sự
BTTH Bồi thường thiệt hại
QLNN Quản lý nhà nước
QĐPL Quy định pháp luật
TNBT Trách nhiệm bồi thường
TAND Tòa án nhân dân
TTTM Trọng tài thương mại
VPPL Vi phạm pháp luật

4
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI DO VI PHẠM
HỢP ĐỒNG
1. Một số khái niệm liên quan
1.1. Khái niệm hợp đồng
Hợp đồng hiểu là sự thỏa thuận giữa các chủ thể nhằm xác lập, thay đổi hoặc
chấm dứt quyền và nghĩa vụ trong những quan hệ xã hội cụ thể.
Yếu tố cơ bản nhất của hợp đồng và quan trọng nhất là sự thỏa hiệp giữa các ý
chí, tức là có sự ưng thuận giữa các bên với nhau. Người ta thường gọi nguyên tắc này
là nguyên tắc hiệp ý. Nguyên tắc hiệp ý là kết quả tất yếu của tự do hợp đồng: khi giao
kết hợp đồng các bên được tự do quy định nội dung hợp đồng, tự do xác định phạm vi
quyền và nghĩa vụ của các bên. Đương nhiên tự do hợp đồng không phải là tự do tuyệt
đối. Nhà nước buộc các bên khi giao kết hợp đồng phải tôn trọng đạo đức, trật tự xã
hội, trật tự công cộng. Trong những trường hợp thật cần thiết, nhân danh tổ chức
quyền lực công, nhà nước có thể can thiệp vào việc ký kết hợp đồng và do đó giới hạn
quyền tự do giao kết hợp đồng. Tuy nhiên sự can thiệp này phải là sự can thiệp hợp lý
và được pháp luật quy định chặt chẽ để tránh sự lạm dụng, vi phạm quyền tự do hợp
đồng.
Từ điển luật học đưa ra khái niệm về hợp đồng1
như sau: Hợp đồng là sự thỏa
thuận giữa các bên có tư cách pháp nhân hoặc giữa những người có đầy đủ năng lực
hành vi nhằm xác lập, thay đổi, phát triển hay chấm dứt quyền, quyền lợi và nghĩa vụ
của mỗi bên. Theo quy định thì có nhiều loại hợp đồng. Hợp đồng phải được thể hiện
bằng văn bản,hợp đồng phải có chữ ký đầy đủ của những người có thẩm quyền của
1
Nhà xuất bản từ điển bách khoa (2010), Từ điển luật học

5
các bên. Nhưng về mặt pháp lý thì khái niệm trên chưa đầy đủ, vì vậy, tại Điều 388
BLDS 2005 quy định về vấn đề này một cách rõ ràng hơn2
. Tuy nhiên, nhằm đáp ứng
với những thay đổi về hợp đồng trong tình mới, Quốc Hội đã ban hành BLDS 2015,
khái niệm “hợp đồng dân sự” mà thay bằng khái niệm “hợp đồng” nhằm mở rộng
phạm vi đối tượng áp dụng, được thể hiện tại Điều 3853
.
Trong nền kinh tế thị trường hiện nay yếu tố thỏa thuận trong giao kết hợp đồng
được đề cao. Tất cả các hợp đồng đều là sự thỏa thuận. Tuy nhiên không thể suy luận
ngược lại: Mọi sự thỏa thuận của các bên đều là hợp đồng. Chỉ được coi là hợp đồng
những thỏa thuận thực sự phù hợp với ý chí của các bên, tức là có sự ưng thuận đích
thực giữa các bên. Hợp đồng phải là giao dịch hợp pháp do vậy sự ưng thuận ở đây
phải là sự ưng thuận hợp lẽ công bằng, hợp pháp luật, hợp đạo đức. Các hợp đồng
được giao kết dưới tác động của sự lừa dối, cưỡng bức hoặc mua chuộc là không có sự
ưng thuận đích thực. Những trường hợp có sự lừa dối, đe dọa, cưỡng bức thì dù có sự
ưng thuận cũng không được coi là hợp đồng, tức là có sự vô hiệu của hợp đồng. Như
vậy, một sự thỏa thuận không thể hiện ý chí thực của các bên thì không phát sinh các
quyền và nghĩa vụ pháp lý của các bên.
1.2. Khái niệm vi phạm hợp đồng
Trong quá trình thực hiện hợp đồng nói chung thì hành vi vi phạm hợp đồng
không còn xa lạ. Vi phạm hợp đồng hiện nay chưa có một khái niệm pháp lý ghi nhận
bởi lẽ hiện nay chưa có văn bản hướng dẫn, giải thích rõ nội hàm của khái niệm vi
phạm cơ bản hợp đồng nói trên. Nhiều câu hỏi xoay quanh khái niệm này vẫn chưa có
lời giải đáp: thiệt hại do hành vi vi phạm hợp đồng gây ra đến mức nào thì được coi là
vi phạm cơ bản hợp đồng? Có thể nói rằng, “vi phạm cơ bản hợp đồng” là khái niệm
phức tạp và đến nay có tác giả nước ngoài cho rằng vi phạm cơ bản hợp đồng là khái
niệm “vô nghĩa, trừu tượng và mơ hồ”
Hiện nay, theo quy định của công ước Viên 1980 quy định tại Điều 25 Công ước
Viên, theo đó “một sự vi phạm hợp đồng do một bên gây ra là vi phạm cơ bản nếu sự
vi phạm đó làm cho bên kia bị thiệt hại mà người bị thiệt hại, trong một chừng mực
2
BLDS 2005, điều 388 quy định: Hợp đồng dân sự là sự thỏa thuận giữa các bên về việc xác lập, thay đổi hoặc
chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự
3
. BLDS 2015, điều 385 quy định: Hợp đồng là sự thỏa thuận giữa các bên về việc xác lập, thay đổi hoặc chấm
dứt quyền, nghĩa vụ dân sự.

6
đáng kể bị mất cái mà họ có quyền chờ đợi trên cơ sở hợp đồng, trừ phi bên vi phạm
không tiên liệu được hậu qủa đó và một người có lý trí minh mẫn cũng sẽ không tiên
liệu được nếu họ cũng ở vào hoàn cảnh tương tự”. Về lý thuyết có thể thấy vi phạm cơ
bản hợp đồng thể hiện thông qua yếu tố
- Phải có sự vi phạm nghĩa vụ hợp đồng;
- Sự vi phạm nghĩa vụ hợp đồng đó phải dẫn đến hậu quả là một bên mất đi điều
mà họ chờ đợi (mong muốn có được) từ hợp đồng;
- Bên vi phạm hợp đồng không thể nhìn thấy trước được hậu quả của sự vi phạm
đó.
Ở nước ta hiện nay theo quy định tại khoản 13 điều 3 Luật Thương mại năm
2005, là “sự vi phạm hợp đồng của một bên gây thiệt hại cho bên kia đến mức làm cho
bên kia không đạt được mục đích giao kết hợp đồng”. Đây cũng là cơ sở để áp dụng
chế tài trong quá trình thực hiện hợp đồng của các bên nói chung. Hành vi vi phạm
hợp đồng là căn cứ pháp lý để áp dụng đối với tất cả các hình thức chế tài do vi phạm
hợp đồng. Hành vi vi phạm hợp đồng là xử sự của các chủ thể hợp đồng không phù
hợp với các nghĩa vụ đã cam kết trong hợp đồng. Biểu hiện cụ thể của hành vi vi phạm
hợp đồng là không thực hiện hoặc thực hiện không đúng, không đầy đủ các nghĩa vụ
theo hợp đồng. Cần lưu ý, các bên không chỉ thực hiện các nghĩa vụ đã thỏa thuận
trong hợp đồng mà còn phải thực hiện cả những nghĩa vụ theo quy định của pháp luật
(nội dung thường lệ của hợp đồng). Vậy nên, khi xem xét một hành vi có là hành vi vi
phạm hợp đồng hay không phải căn cứ vào các điều khoản đã thỏa thuận trong hợp
đồng và cả quy định pháp luật có liên quan.
Trong thực tiễn để xác định việc có hay không một hành vi vi phạm hợp đồng
thương mại phải chứng minh được hai vấn đề. Cụ thể:
Thứ nhất, quan hệ hợp đồng hợp pháp giữa các bên và có hành vi không thực
hiện hoặc thực hiện không đúng, không đầy đủ các nghĩa vụ theo hợp đồng. Việc thực
hiện các quan hệ hợp đồng thể hiện sự trên cơ sở hành động hoặc không hành động của
hợp đồng hợp pháp (đáp ứng yêu cầu của pháp luật về hợp đồng). Hợp đồng hợp pháp
là cơ sở phát sinh nghĩa vụ giữa các bên và là căn cứ quan trọng để xác định hành vi vi
phạm. Cần đối chiếu giữa thực tế thực hiện hợp đồng với các cam kết trong hợp đồng

7
hoặc các quy định pháp luật có liên quan để xác định chính xác hành vi vi phạm hợp
đồng.
Hai là, hành vi vi phạm hợp đồng thương mại với tư cách là căn cứ để áp dụng
chế tài do vi phạm hợp đồng thương mại cần phải có sự đánh giá về vi phạm cơ bản và
không cơ bản. Vấn đề này mới được đưa vào Luật thương mại năm 2005 “Trừ trường
hợp có thỏa thuận khác, bên bị vi phạm không được áp dụng chế tài tạm ngừng thực
hiện hợp đồng, đình chỉ thực hiện hợp đồng hoặc hủy bỏ hợp đồng đối với vi phạm
không cơ bản” (Điều 293 – Luật thương mại 2005).
1.3. Khái niệm bồi thường do vi phạm hợp đồng
Trách nhiệm bồi thường thiệt hại là một loại trách nhiệm dân sự mà theo đó thì
khi một người vi phạm nghĩa vụ pháp lý của mình gây tổn hại cho người khác phải bồi
thường những tổn thất mà mình gây ra.
Căn cứ vào nguồn gốc phát sinh, trách nhiệm bồi thường thiệt hại được phân
thành trách nhiệm bồi thường thiệt hại theo hợp đồng và trách nhiệm bồi thường thiệt
hại ngoài hợp đồng.
Đây là cách phân loại cơ bản nhất bởi lẽ xác định cơ sở giải quyết bồi thường
theo hợp đồng và ngoài hợp đồng sẽ rất khác nhau. Chính vì vậy, xác định được rõ hai
loại trách nhiệm này sẽ giúp cho việc áp dụng pháp luật dân sự một cách đúng đắn.
Trách nhiệm bồi thường thiệt hại theo hợp đồng được hiểu là trách nhiệm dân sự
phát sinh do một bên vi phạm nghĩa vụ được quy định trong hợp đồng. Trong quan hệ
kinh doanh thương mại, khi hợp đồng được giao kết một cách hợp pháp thì phải được
các bên cam kết và thực hiện đúng cam kết, nhưng thực tế rất phổ biến tình trạng vi
phạm cam kết trong hợp đồng. Vì vậy, Bồi thường thiệt hại được xem là biện pháp bảo
đảm thực hiện nghĩa vụ hợp đồng, là hình thức trách nhiệm do vi phạm vừa mang tính
bù đắp những tổn thất đã phát sinh trong thực tế. Bồi thường thiệt hại là việc bên vi
phạm bồi thường những tổn thất do hành vi vi phạm hợp đồng gây ra cho bên bị vi
phạm4
.
2. Cơ sở lý luận về bồi thường thiệt hại do vi phạm hợp đồng
2.1. Đặc điểm của bồi thường thiệt hại do vi phạm hợp đồng
4
Điều 302 Luật thương mại 2005.

8
Bồi thường thiệt hại trong giải quyết tranh chấp hợp đồng được xem là một loại
trách nhiệm pháp lý nên ngoài những đặc điểm của trách nhiệm pháp lý nói chung như
do cơ quan nhà nước có thẩm quyền áp dụng, áp dụng đối với người có hành vi vi
phạm pháp luật, luôn mang đến hậu quả bất lợi cho người bị áp dụng, được đảm bảo
thực hiện bằng cưỡng chế nhà nước…. thì trách nhiệm BTTH còn có những đặc điểm
riêng sau đây:
Một là, về cơ sở pháp lý: Trách nhiệm BTTH là một loại trách nhiệm Dân sự và
chịu sự điều chỉnh của pháp luật Dân sự. Khi một người gây ra tổn thất cho người khác
thì họ phải bồi thường thiệt hại và bồi thường thiệt hại chính là một quan hệ tài sản do
Luật Dân sự điều chỉnh và được quy định trong BLDS ở Điều 307 và Chương XXI và
các văn bản hướng dẫn thi hành BLDS.
Hai là, điều kiện phát sinh: trách nhiệm BTTH chỉ đặt ra khi thoả mãn các điều
kiện nhất định đó là: Có thiệt hại xảy ra, có hành vi vi phạm nghĩa vụ dân sự (nghĩa vụ
theo hợp đồng hoặc ngoài hợp đồng), có mối quan hệ nhân quả giữa hành vi gây thiệt
hại với thiệt hại xảy ra, có lỗi của người gây thiệt hại (không phải là điều kiện bắt
buộc). Đây là những điều kiện chung nhất để xác định trách nhiệm của một người phải
bồi thường những thiệt hại do mình gây ra. Tuy nhiên, trong một số trường hợp đặc
biệt trách nhiệm BTTH có thể phát sinh khi không có đủ các điều kiện trên điển hình là
các trường hợp bồi thường thiệt hại do tài sản gây ra.
Ba là, hậu quả: trách nhiệm BTTH luôn mang đến một hậu quả bất lợi về tài sản
cho người gây thiệt hại. Bởi lẽ, khi một người gây ra tổn thất cho người khác thì tổn
thất đó phải tính toán được bằng tiền hoặc phải được pháp luật quy định là một đại
lượng vật chất nhất định nếu không sẽ không thể thực hiện được việc bồi thường. Do
đó, những thiệt hại về tinh thần mặc dù không thể tính toán được nhưng cũng sẽ được
xác định theo quy định của pháp luật để bù đắp lại tổn thất cho người bị thiệt hại. Và
cũng chính vì vậy, thực hiện trách nhiệm bồi thường sẽ giúp khôi phục lại thiệt hại cho
người bị thiệt hại.
Bốn là, chủ thể bị áp dụng trách nhiệm: Ngoài người trực tiếp có hành vi gây
thiệt hại thì trách nhiệm BTTH còn được áp dụng cả đối với những chủ thể khác đó là
cha, mẹ của người chưa thành niên, người giám hộ của người được giám hộ, pháp nhân
đối với người của pháp nhân gây ra thiệt hại, trường học, bệnh viện trong trường hợp

9
người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự gây thiệt hại hoặc tổ chức
khác như cơ sở dạy nghề…
2.2. Căn cứ phát sinh bồi thường thiệt hại do vi phạm hợp đồng
Về lý luận, để làm phát sinh trách nhiệm BTTH nói chung và căn cứ phát sinh
BTTH trong hợp đồng gây ra nói riêng đòi hỏi phải đáp ứng đủ bốn căn cứ làm phát
sinh trách nhiệm BTTH, đó là: có thiệt hại xảy ra; có hành vi gây thiệt hại phải là hành
vi trái pháp luật; có mối quan hệ nhân quả giữa hành vi trái pháp luật và thiệt hại xảy
ra; có lỗi của người gây thiệt hại.
Thứ nhất, có thiệt hại xảy ra. Thiệt hại xảy ra là tiền đề của trách nhiệm BTTH
bởi mục đích của việc áp dụng trách nhiệm BTTH là khôi phục tình trạng tài sản cho
người bị thiệt hại, do đó nếu không có thiệt hại thì không phát sinh trách nhiệm bồi
thường dù có đầy đủ các điều kiện khác. Thông thường, thiệt hại được hiểu là sự suy
giảm lợi ích vật chất hoặc tinh thần của một người do có sự kiện gây thiệt hại của
người khác gây ra và có thể xác định bằng một khoản tiền nhất định. Nếu không trị giá
được thiệt hại bằng một khoản tiền nhất định thì không thể thực hiện được trách nhiệm
bồi thường. Trong quan hệ BTTH trong hợp đồng gây ra, thiệt hại do một trong các
bên gây ra đã ảnh hưởng đến cá nhân, tổ chức và bắt buộc người chưa thành niên và
người giám hộ phải có trách nhiệm bồi thường.
Thứ hai, có hành vi trái pháp luật. Một trong những căn cứ quan trọng để xem
xét có áp dụng trách nhiệm trong hợp đồng gây ra là có hay không hành vi vi phạm
xảy ra. ành vi gây thiệt hại là hành vi trái pháp luật: Hành vi trái pháp luật trong trách
nhiệm dân sự là những xử sự cụ thể của chủ thể được thể hiện thông qua hành động
hoặc không hành động xâm phạm đến lợi ích của nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp
của người khác, bao gồm: Làm những việc mà pháp luật cấm, không làm những việc
mà pháp luật buộc phải làm, thực hiện vượt quá giới hạn pháp luật cho phép hoặc thực
hiện không đầy đủ nghĩa vụ mà pháp luật quy định. Hành vi trái pháp luật là hành vi
do một trong các bên chủ thể thực hiện một cách cố ý hay vô ý, gây thiệt hại cho chủ
thể bên kia trong quan hệ dân sự được pháp luật bảo vệ. Khi hành vi vi phạm pháp luật
gây thiệt hại thì bên vi phạm phải gánh chịu hậu quả pháp lý cũng như bị áp dụng các
biện pháp cưỡng chế nhà nước nhằm BTTH cho bên bị vi phạm.

10
Thứ ba, có mối quan hệ nhân quả giữa hành vi trái pháp luật và thiệt hại xảy ra.
Nguyên nhân – kết quả là một cặp phạm trù triết học để chỉ mối quan hệ khách quan,
bao hàm tính tất yếu: không có nguyên nhân nào không dẫn tới một kết quả nhất định
và ngược lại, không có kết quả nào không có nguyên nhân . Nguyên nhân là cái sinh ra
kết quả nên nguyên nhân bao giờ cũng xuất hiện trước còn kết quả bao giờ cũng xuất
hiện sau.
Thứ tư, có lỗi của người gây thiệt hại. Có nhiều quan điểm khác nhau về khái
niệm “lỗi” trong khoa học pháp lý. Có quan điểm cho rằng phải xây dựng khái niệm
lỗi dựa trên sự quan tâm, chu đáo của chủ thể đối với việc thực hiện nghĩa vụ của
mình” . Nhưng cũng có quan điểm cho rằng “Lỗi được hiểu là trạng thái tâm lý của
một người đối với hành vi của mình và hậu quả do hành vi đó gây ra” ; hoặc cũng có
quan điểm cho rằng “Lỗi là trạng thái tâm lý phản ánh thái độ tiêu cực của chủ thể đối
với hành vi nguy hiểm cho xã hội mà mình đã thực hiện và hậu quả nguy hiểm hoặc
nguy cơ gây hậu quả nguy hiểm cho xã hội mà mình gây ra, được thể hiện dưới hai
dạng là lỗi cố ý hoặc lỗi vô ý” . Một người thực hiện hành vi trái pháp luật bị coi là có
lỗi khi họ thấy hoặc phải thấy được hành vi của mình có thể gây ra hậu quả nguy hiểm
cho xã hội nhưng họ vẫn thực hiện hành vi đó. Lỗi cố ý gây thiệt hại trong quan hệ
BTTH trong hợp đồng gây ra là khi một trong các bên chủ thể nhận thức được hành vi
vi phạm pháp luật lao động của mình là sẽ gây thiệt hại cho bên kia nhưng vẫn thực
hiện và mong muốn hoặc không mong muốn hậu quả nhưng vẫn để mặc cho thiệt hại
xảy ra mà không có bất kỳ hành vi nào làm giảm thiệt hại xảy ra. Lỗi vô ý là trường
hợp một bên trong quan hệ không thấy trước được hành vi vi phạm của mình có khả
năng gây thiệt hại, mặc dù pháp luật lao động quy định là họ phải biết hoặc có thể phải
biết trước thiệt hại xảy ra, hoặc thấy hành vi của mình có khả năng gây thiệt hại nhưng
lại cho rằng thiệt hại sẽ không xảy ra. Như vậy, để có căn cứ áp dụng trách nhiệm
BTTH do vi phạm phải xác định chủ thể thực hiện hành vi vi phạm có lỗi hay không
và lỗi đó là lỗi cố ý hay vô ý. Khi có đủ bốn căn cứ làm phát sinh trách nhiệm BTTH
trong hợp đồng gây ra.
2.3 Mức độ bồi thường do vi phạm hợp đồng
Xuất phát từ nguyên tắc hợp đồng là sự thỏa thuận giữa các bên về việc xác lập,
thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự. Do đó, mức bồi thường thiệt hại do vi

11
phạm hợp đồng cũng là một phần trong nội dung của hợp đồng được các bên tiến hành
thỏa thuận khi thực hiện hành vi ký kết hợp đồng trong hoạt động dân sự, thương mại
ở nước ta hiện nay.
Về cơ bản khi một trong hai bên vi phạm hợp đồng, về nguyên tắc hai bên sẽ giải
quyết thông qua phương pháp thỏa thuận. Lúc này, mức bồi thường thiệt hại sẽ do hai
bên thỏa thuận và quyết định. Thỏa thuận là nguyên tắc được đặt lên hàng đầu trong
quan hệ pháp hệ pháp luật dân sự nói chung. Đây được xem là nguyên tắc được ghi
nhận trên cơ sở thực hiện các quy định của BLDS. Ngoài ra, nếu trong Hợp đồng có
nêu cụ thể về các khoản bồi thường cũng như mức bồi thường thì sẽ làm theo quy định
tại Hợp đồng. Với điều kiện là các điều khoản đúng theo quy định của pháp luật.
* Một là, mức bồi thường thiệt hại
Theo quy định của Bộ luật Dân sự năm 2015 về BTTH do vi phạm hợp đồng
được ghi nhận tại Điều 361 quy định về thiệt hại do vi phạm nghĩa vụ bao gồm cả thiệt
hại về vật chất và tinh thần, cụ thể:
1. Thiệt hại do vi phạm nghĩa vụ bao gồm thiệt hại về vật chất và thiệt hại về tinh
thần.
2. Thiệt hại về vật chất là tổn thất vật chất thực tế xác định được, bao gồm tổn
thất về tài sản, chi phí hợp lý để ngăn chặn, hạn chế, khắc phục thiệt hại, thu nhập
thực tế bị mất hoặc bị giảm sút.
3. Thiệt hại về tinh thần là tổn thất về tinh thần do bị xâm phạm đến tính mạng,
sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, uy tín và các lợi ích nhân thân khác của một chủ thể.
Tuy nhiên, theo quy định tại Điều 419 quy định cụ thể về xác định thiệt hại được
bồi thường do vi phạm hợp đồng:
1. Thiệt hại được bồi thường do vi phạm nghĩa vụ theo hợp đồng được xác định
theo quy định tại khoản 2 Điều này, Điều 13 và Điều 360 của Bộ luật này.
2. Người có quyền có thể yêu cầu bồi thường thiệt hại cho lợi ích mà lẽ ra mình
sẽ được hưởng do hợp đồng mang lại. Người có quyền còn có thể yêu cầu người có
nghĩa vụ chi trả chi phí phát sinh do không hoàn thành nghĩa vụ hợp đồng mà không
trùng lặp với mức bồi thường thiệt hại cho lợi ích mà hợp đồng mang lại.

12
3. Theo yêu cầu của người có quyền, Tòa án có thể buộc người có nghĩa vụ bồi
thường thiệt hại về tinh thần cho người có quyền. Mức bồi thường do Tòa án quyết
định căn cứ vào nội dung vụ việc
Theo đó, thiệt hại được bồi thường sẽ bao gồm:
- Thiệt hại vật chất thực tế xác định được: tổn thất về tài sản, chi phí hợp lý để
ngăn chặn, hạn chế, khắc phục thiệt hại , thu nhập thực tế bị mất hoặc giảm sút;
- Khoản lợi ích mà lẽ ra bên có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại được hưởng
do hợp đồng mang lại;
- Chi phí phát sinh do không hoàn thành nghĩa vụ hợp đồng mà không trùng lặp
với mức bồi thường thiệt hại cho lợi ích mà hợp đồng mang lại;
- Thiệt hại về tinh thần.
Có thể nhận thấy thiệt hại được bồi thường do vi phạm hợp đồng theo quy định
của Bộ luật Dân sự năm 2015 có sự mở rộng hơn so với quy định trong Bộ luật Dân sự
khi thiệt hại được bồi thường không chỉ bao gồm những thiệt hại thực tế, hiện hữu mà
còn bao gồm cả khoản lợi trực tiếp mà bên bị vi phạm lẽ ra được hưởng nếu không có
hành vi vi phạm.
Tuy nhiên, nếu bên vi phạm chỉ có lỗi một phần trong việc gây ra thiệt hại do vi
phạm hợp đồng thì chỉ phải bồi thường tương ứng với mức độ lỗi của mình (Điều 363
Bộ luật Dân sự 2015).
* Về BTTH về tinh thần do vi phạm hợp đồng
Quy định về việc xác định thiệt hại về tinh thần cũng thuộc phạm vi được bồi
thường khi vi phạm hợp đồng theo Bộ luật Dân sự năm 2015 đã có hiệu lực thi hành.
Hơn nữa, dù Bộ luật Dân sự năm 2005 không quy định một cách cụ thể rằng thiệt hại
về tinh thần cũng có thể được bồi thường trong vi phạm hợp đồng, nhưng cũng được
hiểu một cách mặc thị rằng, trường hợp có thiệt hại do vi phạm nghĩa vụ gây ra thì bên
có nghĩa vụ phải bồi thường toàn bộ thiệt hại (bao gồm cả thiệt hại về vật chất và tinh
thần). Tuy nhiên, cho đến thời điểm hiện tại, Việt Nam chưa có bất kỳ một tiền lệ nào
về bồi thường thiệt hại về tinh thần do vi phạm hợp đồng. Có thể thấy, cho dù căn cứ
để phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại là rất rõ ràng nhưng khi xác định liệu có
đặt ra vấn đề bồi thường thiệt hại cho những tổn thất tinh thần do vi phạm hợp đồng
hay không lại là điều không dễ dàng.

13
2.4. Mối quan hệ giữa bồi thường thiệt hại với các biện pháp khắc phục hậu
quả do vi phạm hợp đồng
Chế tài phạt vi phạm hợp đồng có mục đích chủ yếu là trừng phạt, tác động vào ý
thức của các chủ thể nhằm giáo dục ý thức thượng tôn pháp luật, phòng ngừa vi phạm
hợp đồng. Khác với phạt vi phạm hợp đồng, bồi thường thiệt hại là hình thức áp dụng
nhằm khôi phục, bù đắp những lợi ích vật chất bị mất của bên bị vi phạm trong hợp
đồng dân sự nói chung, hợp đồng mua bán nói riêng.
Điều 418 BLDS 2015 quy định:
1. Phạt vi phạm là sự thỏa thuận giữa các bên trong hợp đồng, theo đó bên vi
phạm nghĩa vụ phải nộp một khoản tiền cho bên bị vi phạm.
2. Mức phạt vi phạm do các bên thỏa thuận, trừ trường hợp luật liên quan có quy
định khác.
Theo đó có thể hiểu rằng, trách nhiệm bồi thường thiệt hại do vi phạm hợp đồng
sẽ mặc nhiên phát sinh khi có đủ các căn cứ, cụ thể hiện nay BLDS 2015 không có
điều khoản nào quy định cụ thể các điều kiện áp dụng chế tài bồi thường thiệt hại trong
hợp đồng nên việc áp dụng chế tài này phải quay về quy định chung nằm trong Mục 4
– Chương 15 – phần thứ ba – Trách nhiệm dân sự (các Điều từ 351 đến 364 BLDS).
Mặc dù không có điều luật nào liệt kê đầy đủ các căn cứ của trách nhiệm bồi thường
thiệt hại trong hợp đồng như Điều 303 Luật Thương mại (LTM), nhưng qua tinh thần
các điều luật này, có thể thấy trách nhiệm bồi thường thiệt hại phát sinh khi:
- Có hành vi vi phạm hợp đồng (Điều 351BLDS);
- Có thiệt hại thực tế, bao gồm thiệt hại về vật chất và tổn thất về tinh thần (Điều
361 BLDS);
- Hành vi vi phạm hợp đồng là nguyên nhân trực tiếp gây ra thiệt hại (Điều 360
BLDS);
- Có lỗi (Điều 364 BLDS),
Theo Điều 303 Luật Thương Mại năm 2005 mà không cần có thỏa thuận áp dụng
kèm theo thỏa thuận phạt vi phạm. Hay nói cách khác, bên bị vi phạm trong hợp đồng
không cần phải dựa trên một thỏa thuận trước nào đó để có thể có được quyền yêu cầu
đòi bồi thường thiệt hại. Trong khi đó, để có quyền yêu cầu phạt vi phạm thì phải dựa
trên thỏa thuận giữa các bên.

14
Theo quy định của Bộ luật Dân sự năm 2015 thì: “Các bên có thể thỏa thuận về
việc bên vi phạm nghĩa vụ chỉ phải nộp tiền phạt vi phạm mà không phải bồi thường
thiệt hại hoặc vừa phải nộp phạt vi phạm và vừa phải bồi thường thiệt hại; nếu không
có thỏa thuận trước về mức bồi thường thiệt hại thì phải bồi thường toàn bộ thiệt hại.
Trong trường hợp các bên không có thỏa thuận về bồi thường thiệt hại thì bên vi phạm
nghĩa vụ chỉ phải nộp tiền phạt vi phạm” (khoản 3 Điều 418 Bộ luật Dân sự năm
2018). Khoản 3 Điều 418 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định: “Các bên có thể thỏa
thuận về việc bên vi phạm nghĩa vụ chỉ phải chịu phạt vi phạm mà không phải bồi
thường thiệt hại hoặc vừa phải chịu phạt vi phạm và vừa phải bồi thường thiệt hại.
Trường hợp các bên có thỏa thuận về phạt vi phạm nhưng không thỏa thuận về việc
vừa phải chịu phạt vi phạm và vừa phải bồi thường thiệt hại thì bên vi phạm nghĩa vụ
chỉ phải chịu phạt vi phạm”. Như vậy, Bộ luật Dân sự năm 2005 và Bộ luật Dân sự
năm 2015 có cùng cách tiếp cận, nhưng có sự khác biệt so với quy định của Luật
Thương mại năm 2005. Cụ thể, Bộ luật Dân sự yêu cầu bên bị vi phạm nếu muốn được
áp dụng đồng thời hai chế tài cả phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại thì cần có sự thỏa
thuận là “áp dụng đồng thời” hai chế tài. Tức là vừa phải có thỏa thuận phạt vi phạm,
vừa phải có “yếu tố thỏa thuận” áp dụng chế tài bồi thường thiệt hại thì mới có thể áp
dụng đồng thời. Trong khi đó, cách tiếp cận của Luật Thương mại năm 2005 thì chỉ
cần có thỏa thuận về phạt vi phạm mà không cần có “yếu tố thỏa thuận” về quyền yêu
cầu bồi thường thiệt hại, bên bị vi phạm vẫn có thể có quyền áp dụng đồng thời cả hai
chế tài.
3. Quy định của pháp luật hiện hành về bồi thường thiệt hại do vi phạm hợp
đồng
3.1. Sự cần thiết của biện pháp bồi thường
Thứ nhất, xuất phát từ bản chất của lĩnh vực dân sự là mối quan hệ được hình
thành trên nguyên tắc thỏa thuận nên cần thiết phải ban hành các quy định về bồi
thường thiệt hại do vi phạm hợp đồng nói riêng và quy định về hợp đồngn nói chung.
Các quy định về BPBT có sự tác động mạnh mẽ ảnh hưởng đến sự phát triển của các
mối quan hệ dân sự nói chung điều chỉnh về quan hệ về hợp đồng dân sự và không thể
thay thế được bằng bất kỳ hình thức nào. Cùng với quá trình bùng nổ khoa học kỹ
thuật như hiện nay, con người cùng với việc tạo nên những thành tựu nổi bật thông qua

15
những nghiên cứu mang tầm vóc quốc tế thì đồng thời với đó đã nhận thức được vai
trò của các quy định về BTTH do vi phạm hợp đồng đối với các quan hệ dân sự nói
chung. Từ đó, việc yêu cầu bảo vệ quyền và lợi ích các chủ thể là điều vô cùng cần
thiết nhằm ngăn chặn những hành vi vi phạm trong quá trình thực hiện hợp đồng giữa
các chủ thể trong thực tế.
Thực tế đã chứng minh rằng các quy định về BTTH do vi phạm hợp đồng có
những chức năng quan trọng nhất đối với sự phát triển của các chủ thể trong quan hệ
dân sự theo nghĩa rộng. BTTH do vi phạm hợp đồng là tiền đề quan trọng để áp dụng
vào thực tiễn các quan hệ xã hội của các chủ thể trong quan hệ dân sự có những điều
kiện thuận lợi để phát triển nền kinh tế - xã hội của các quốc gia đó. Tại một số quốc
gia, vấn đề xây dựng các quy phạm pháp luật về BTTH do vi phạm hợp đồng rất được
quan tâm bởi Chính phủ các quốc gia đó đặt vấn đề về hoàn thiện chế định hợp đồng
một cách bền vững.
Quá trình thực hiện có thể tùy vào từng điều kiện của mỗi quốc gia mà pháp luật
về BTTH do vi phạm hợp đồng được thực hiện triệt để hay mang tính chất tương đối.
Theo một số nhà nghiên cứu thì vấn đề BTTH do vi phạm hợp đồng ngày càng trở nên
cấp thiết bởi vấn đề này có tác động mạnh mẽ đến quá trình phát triển của nền kinh tế.
Thực trạng xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, tuy nhiên một trong những
nguyên nhân chính là quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, xuất phát từ việc không
có ý thức hoặc cố ý vì mục đích cá nhân, tổ chức mà gây nên tình trạng vi phạm hợp
đồng, dẫn đến ảnh hưởng quyền và lợi ích của các chủ thể. Do đó, để cho đất nước
phát triển một cách bền vững, đòi hỏi phải có những chính sách, quy định phù hợp
nhằm đảm bảo về vấn đề BTTH do vi phạm hợp đồng. Thực hiện vấn đề về xử lý
nghiêm khắc các hành vi vi phạm pháp luật BTTH trong hợp đồng.
Thứ hai, xuất phát từ vai trò quan trọng của BTTH do vi phạm hợp đồng trong
đời sống kinh tế - xã hội. Cùng với thời gian, xã hội ngày càng phát triển, quá trình
thực hiện các cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật thì hệ lụy của nó đó là ảnh hưởng đến
quyền và lợi ích các chủ thể. Do đó, khi con người nhận thức được vai trò quan trọng
của nền kinh tế thì cũng chính là lúc yêu cầu về việc BTTH do vi phạm hợp đồng trong
quá trình xây dựng và phát triển nền kinh tế - xã hội trở nên quan trọng, cần thiết.
Ngày nay, thì cùng với xu thế các quốc gia liên hiệp lại thành các tổ chức mang tầm

16
vóc quốc tế thì các tổ chức đó đặt ra yêu cầu cần thiết BTTH do vi phạm hợp đồng
cũng như phải thực hiện các quy định này trong thực tế. Có thể khẳng định rằng, trong
quá trình xấy dựng và phát triển mọi mặt của mỗi một quốc gia thì BTTH do vi phạm
hợp đồng có vai trò rất quan trọng và không thể thay thế hay loại trừ được. Bởi vậy,
cần phải thực hiện các quy định về các chủ thể tham gia vào hoạt động quan hệ hợp
đồng dưới mọi hình thức.
Thứ ba, đảm bảo cân bằng giữa hoạt động xây dựng và phát triển và bảo vệ quyền
lợi các chủ thể trong giai đoạn mới. Trong thực tế rất khó để vừa xây dựng và phát
triển vừa bảo vệ quyền lợi các chủ thể trong các quan hệ hợp đồng cũng như để các
chủ thể tự giác thực hiện. Vấn đề BTTH do vi phạm hợp đồng trước các nguy cơ ảnh
hưởng đến quyền lợi các chủ thể là việc làm lâu dài và cần có chiến lược cụ thể. Do
đó, có rất nhiều vụ việc liên quan đến BTTH do vi phạm hợp đồng đã xảy ra những
hậu quả nặng nề mà để khắc phục nó phải mất đến hàng trăm năm hoặc thậm chí là
không thể khắc phục được. Do đó, để cân bằng lợi ích giữa các bên, đảm bảo sự phát
triển bền vững của đất nước, bảo vệ được quyền lợi của các bên có liên quan. Việc
BTTH do vi phạm hợp đồng phải đặt trong mối quan hệ với lợi ích của các quốc gia,
đất nước để vừa thực hiện tốt việc xây dựng và phát triển đất nước vừa đảm bảo lợi ích
của nền kinh tế ở nước ta hiện nay.
3.2. Quy định của pháp luật về quan hệ bồi thường thiệt hại do vi phạm hợp
đồng
Nội dung của bồi thường thiệt hại nói chung được Bộ Luật dân sự 2015 ghi nhận
cũng như các quy định khác. Song việc quy định về thiệt hại trong giải quyết tranh
chấp hợp đồng được thể chế hóa trên nguyên tắc, bên vi phạm nghĩa vụ hợp đồng mà
gây thiệt hại cho bên kia thì phải bồi thường thiệt hại. Đồng thời, chế tài bồi thường
thiệt hại trong hợp đồng được áp dụng khi có đủ các điều kiện sau đây:
Một là, có hành vi vi phạm hợp đồng;
Hai là, có thiệt hại thực tế;
Ba là, có mối quan hệ nhân quả giữa hành vi vi phạm hợp đồng và thiệt hại.
Cụ thể là :
a) Đối với hành vi vi phạm nghĩa vụ hợp đồng : nghĩa là có sự tồn tại hợp đồng
và có sự tồn tại nghĩa vụ vi phạm. Đây là điều kiện tiên quyết để có thể áp dụng trách

17
nhiệm dân sự trong hợp đồng (cho dù đó là chế tài buộc thực hiện hợp đồng, hủy, đình
chỉ hợp đồng hay phạt hợp đồng). Trước tiên, phải làm rõ sự vi phạm bắt nguồn từ một
nghĩa vụ trong hợp đồng có hiệu lực và nghĩa vụ thuộc về bên vi phạm. Thông thường,
các nghĩa vụ hợp đồng có thể phát sinh từ các thỏa thuận của các bên (điều khoản thỏa
thuận), nhưng nếu các bên im lặng về một vấn đề nào đó thì sẽ được suy đoán là về
vấn đề này, các bên đã ngầm thỏa thuận chịu sự chi phối của luật (điều khoản luật
định). Chẳng hạn, nếu các bên không thỏa thuận về cơ quan giải quyết tranh chấp thì
sẽ áp dụng các quy định của luật pháp để xác định cơ quan có thẩm quyền giải quyết
tranh chấp. Sự phức tạp sẽ đến nhiều hơn từ việc xác định nội dung các điều khoản
thỏa thuận của các bên. Nhiều trường hợp, các thỏa thuận là các thỏa thuận ngầm.
Thực tế, chúng ta vẫn gặp các điều khoản “nằm ngoài” hợp đồng chính, ví dụ như nội
quy của một nơi trông giữ xe… Liệu những quy định này có được coi là điều khoản
của hợp đồng để ràng buộc trách nhiệm của các bên? Trong nhiều trường hợp khác,
các điều khoản viết trong hợp đồng lại không rõ ràng, tối nghĩa hoặc mâu thuẫn nhau,
đòi hỏi thẩm phán phải giải thích hợp đồng. Khi giải thích hợp đồng, thẩm phán phải
căn cứ vào các nguyên tắc của giải thích hợp đồng được quy định tại Điều 408 BLDS.
Đối với hành vi vi phạm nghĩa vụ: được hiểu là việc người có nghĩa vụ không
thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ đó, thể hiện dưới các hình thức sau:
- Từ chối thực hiện nghĩa vụ, ví dụ, từ chối giao hàng, từ chối thanh toán tiền, từ
chối làm một công việc đã hứa.
- Chậm thực hiện nghĩa vụ đã cam kết trong hợp đồng.
- Chỉ thực hiện một phần nghĩa vụ đã ghi nhận trong hợp đồng
- Thực hiện không đúng nghĩa vụ, thường là liên quan đến chất lượng sản phẩm
hoặc công việc là đối tượng của nghĩa vụ.
- Không thực hiện một nghĩa vụ: Trong một hợp đồng có rất nhiều nghĩa vụ,
trong đó có các nghĩa vụ thứ yếu. Thông thường, chỉ hành vi vi phạm nghĩa vụ chính
mới dẫn đến kết luận là việc thực hiện toàn bộ hợp đồng đã bị vi phạm.
b) Có thiệt hại xảy ra
Thông thường, thiệt hại yêu cầu bồi thường do vi phạm nghĩa vụ hợp đồng là
thiệt hại về vật chất nhưng BLDS cũng cho phép yêu cầu bồi thường các thiệt hại về

18
tinh thần, Điều 307 BLDS quy định thiệt hại phải là thiệt hại thực tế, tính được thành
tiền.
- Tính toán tiền bồi thường thiệt hại theo nguyên tắc chung: Về mặt nguyên tắc,
số tiền mà Tòa án buộc bên vi phạm phải trả cho bên bị vi phạm phải bù đắp được mọi
tổn thất mà người này phải gánh chịu do hành vi vi phạm hợp đồng. Nói cách khác, số
tiền bồi thường thiệt hại cho phép đặt người có quyền bị vi phạm vào hoàn cảnh mà lẽ
ra người này được hưởng nếu người có nghĩa vụ thực hiện đúng nghĩa vụ trong hợp
đồng. Chính bởi vậy, thiệt hại mà bên vi phạm nghĩa vụ phải trả còn gọi là thiệt hại
đền bù hay thiệt hại bù trừ. Đây cũng là sự thể hiện nguyên tắc bồi thường toàn bộ
restitutio in integrum đã được luật pháp thế giới thừa nhận. Theo thông lệ trên thế giới,
tiền bồi thường thiệt hại sẽ bao gồm hai loại: tổn thất đã xảy ra và khoản lợi lẽ ra thu
được từ hợp đồng. Việc chứng minh tổn thất đã xảy ra không quá phức tạp nếu so với
việc chứng minh khoản lợi lẽ ra thu được từ hợp đồng. Tòa án là người có toàn quyền
quyết định chấp nhận hay không chấp nhận khoản lợi lẽ ra thu được từ hợp đồng.
Thông thường, yêu cầu bồi thường những khoản lợi không chắc chắn, quá xa xôi về
mặt thời gian hoặc phụ thuộc vào nhiều may rủi đều bị Tòa án từ chối.
- Tính toán tiền lãi đối với số tiền chậm trả trong nghĩa vụ trả tiền: Điều 305
khoản 2 BLDS nêu lên nguyên tắc: trong trường hợp người có nghĩa vụ chậm trả tiền
thì người đó phải trả lãi đối với số tiền chậm trả theo lãi suất cơ bản do Ngân hàng nhà
nước công bố tương ứng với thời gian chậm trả tại thời điểm thanh toán, trừ trường
hợp có thỏa thuận khác hoặc pháp luật có quy định khác.
Ngoài hợp đồng vay tài sản, nghĩa vụ trả tiền có thể phát sinh từ rất nhiều hợp
đồng khác. Chẳng hạn, nghĩa vụ trả tiền cho bên bán trong hợp đồng mua bán, nghĩa
vụ thanh toán tiền thuê khoán trong hợp đồng thuê khoán… Số tiền lãi trên khoản tiền
chậm trả luôn được tính là một khoản bồi thường mà người có quyền không phải
chứng minh có thiệt hại thực tế xảy ra. Tiền luôn được coi là tài sản sinh lợi, vì vậy
bên có quyền được hưởng tiền lãi chậm trả để bù đắp khoản sinh lợi lẽ ra được hưởng
trong thời gian chậm trả đó.
c) Có mối quan hệ trực tiếp giữa hành vi vi phạm và thiệt hại
Thực chất, điều kiện này chính là điều kiện về mối quan hệ nhân quả giữa hành vi
vi phạm và thiệt hại xảy ra: nguyên đơn phải chứng minh thiệt hại xảy ra xuất phát trực

19
tiếp từ nguyên nhân là hành vi vi phạm. Vì vậy, các loại thiệt hại gián tiếp sẽ không
được xem đến khi tính toán mức bồi thường.
Trong các tranh chấp hợp đồng, các thiệt hại gián tiếp không được xem xét
thường là các thiệt hại nằm ngoài việc thực hiện hợp đồng, hoặc quá xa với hành vi vi
phạm nghĩa vụ trong hợp đồng. Ngoài ra, khi xác định thiệt hại, luật pháp nhiều nước
còn áp dụng nguyên tắc người có quyền bị vi phạm phải có nghĩa vụ ngăn chặn hoặc
hạn chế thiệt hại khi có hành vi vi phạm nghĩa vụ và nguyên tắc thiệt hại xảy ra phải là
thiệt hại mà các bên có thể lường trước hay tiên liệu được khi ký kết hợp đồng. Vì vậy,
Tòa án thường không chấp nhận yêu cầu bồi thường của nguyên đơn đối với những
thiệt hại lẽ ra người này đã có thể tránh được nếu đã có hành động ngăn chặn hoặc hạn
chế thiệt hại. Tương tự như vậy đối với những thiệt hại mà các bên đã không thể lường
trước được khi ký kết hợp đồng.
BLDS không có điều luật nào quy định nguyên tắc người có quyền bị vi phạm
phải có nghĩa vụ ngăn chặn hoặc hạn chế thiệt hại khi có hành vi vi phạm nghĩa vụ
nhưng Điều 305 LTM quy định bên yêu cầu bồi thường thiệt hại phải áp dụng các biện
pháp hợp lý để hạn chế tổn thất kể cả tổn thất đối với khoản lợi trực tiếp đáng lẽ được
hưởng do hành vi vi phạm hợp đồng gây ra; nếu bên yêu cầu bồi thường thiệt hại
không áp dụng các biện pháp đó, bên vi phạm hợp đồng có quyền yêu cầu giảm bớt giá
trị bồi thường thiệt hại bằng mức tổn thất đáng lẽ có thể hạn chế được.
d) Người vi phạm nghĩa vụ có lỗi
Lưu ý rằng chỉ có BLDS quy định điều kiện này còn LTM không coi lỗi là căn cứ
của trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hợp đồng. Theo Điều 308 khoản 1 BLDS,
người không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ dân sự chỉ phải chịu trách
nhiệm dân sự khi có lỗi cố ý hoặc lỗi vô ý. Nhưng theo Điều 302 khoản 3 BLDS, lỗi
của người vi phạm nghĩa vụ là lỗi suy đoán. Điều đó có nghĩa là về nguyên tắc, bên có
quyền chỉ cần chỉ ra hành vi vi phạm của bên kia (không thực hiện hoặc thực hiện
không đúng nghĩa vụ) mà không phải chứng minh lỗi vì việc chứng minh không có lỗi
thuộc trách nhiệm của người vi phạm.
e) Các căn cứ miễn trách nhiệm dân sự do luật pháp quy định:
Căn cứ vào Điều 302 khoản 2 và 3 BLDS, người có nghĩa vụ có thể chứng minh
mình không có lỗi, do đó không chịu trách nhiệm dân sự trong hai trường hợp: (i) việc

20
không thực hiện nghĩa vụ là do sự kiện bất khả kháng hoặc (ii) do lỗi của người có
quyền gây ra.
Ngoài hai căn cứ trên, LTM quy định thêm một trường hợp miễn trách nhiệm khi
hành vi vi phạm của một bên là do thực hiện quyết định của cơ quan quản lý nhà nước
có thẩm quyền mà các bên không thể biết được vào thời điểm giao kết hợp đồng. Phải
chăng trường hợp này cũng được quy định vào nguyên nhân sự kiện bất khả kháng.
Thực tế, BLDS không đưa ra định nghĩa nào về sự kiện bất khả kháng. Thông thường,
một sự kiện được coi là sự kiện bất khả kháng khi:
- Sự kiện đó xảy ra sau khi ký hợp đồng;
- Sự kiện đó nằm ngoài ý chí của các bên, vì vậy, nằm ngoài hoạt động của các
bên trong hợp đồng.
- Sự kiện đó không thể lường trước được, chẳng hạn như thiên tai, hỏa hoạn…;
- Sự kiện đó không thể khắc phục được, nghĩa là mọi sự cố gắng của người có
nghĩa vụ nhằm khắc phục sự cố đều trở nên vô nghĩa.
Các căn cứ miễn trách nhiệm dân sự do các bên thỏa thuận được ghi nhận trong
hợp đồng– điều khoản miễn giảm trách nhiệm dân sự:
Trên thực tế, các bên có thể thỏa thuận trong hợp đồng điều khoản miễn giảm
trách nhiệm dân sự cho việc vi phạm một nghĩa vụ nào đó trong hợp đồng. Cụ thể như
sau:
* Miễn trách nhiệm dân sự trong hợp đồng do sự kiện bất khả kháng
Quy định tại khoản 1 Điều 156 Bộ luật dân sự năm 2015 quy định: “Sự kiện bất
khả kháng là sự kiện xảy ra một cách khách quan không thể lường trước được và
không thể khắc phục được mặc dù đã áp dụng mọi biện pháp cần thiết và khả năng cho
phép”. Như vậy, để được miễn trách nhiệm dân sự trong hợp đồng do sự kiện bất khả
kháng cần có những điều kiện đó là:
Ngoài ra, trong thực tiễn, các bên tham gia giao kết hợp đồng còn có thể đưa ra
những sự kiện khác là những sự kiện bất khả kháng làm căn cứ để miễn trách nhiệm
dân sự (hoặc kéo dài thời hạn thực hiện hợp đồng) như: thiếu nguyên liệu, mất điện, lỗi
mạng vi tính, bên cung cấp chậm trễ giao hàng… Những sự kiện này, về mặt lý luận
thì không được coi là sự kiện bất khả kháng nếu các bên không có thỏa thuận; trong
trường hợp các bên có thỏa thuận thì pháp luật ghi nhận và tôn trọng các thỏa thuận đó.

21
- Sự kiện bất khả kháng phải xảy ra sau khi các bên giao kết hợp đồng;
- Sự kiện bất khả kháng và hành vi vi phạm hợp đồng phải có mối quan hệ nhân
quả. Trong đó, sự kiện bất khả kháng là nguyên nhân, còn hành vi vi phạm là kết quả.
Bên vi phạm nghĩa vụ trong hợp đồng phải chứng minh được sự kiện bất khả kháng là
nguyên nhân trực tiếp của việc vi phạm hợp đồng. Nếu không chứng minh được thì
bên vi phạm nghĩa vụ phải chịu trách nhiệm dân sự.
- Các bên trong quan hệ hợp đồng đã dùng hết khả năng để khắc phục hậu quả
nhưng không thể khắc phục được. Quy định này nhằm nâng cao ý thức trách nhiệm
của bên có nghĩa vụ trong việc thực hiện nghĩa vụ hợp đồng
* Miễn trách nhiệm dân sự trong hợp đồng khi thiệt hại xảy ra là hoàn toàn do
lỗi của bên bị vi phạm
Tại khoản 3 Điều 351 Bộ luật dân sự năm 2015 quy định một trường hợp được
miễn trừ trách nhiệm dân sự là “bên có nghĩa vụ chứng minh được nghĩa vụ không
thực hiện được là hoàn toàn do lỗi của bên có quyền”. Việc lỗi hoàn toàn do bên có
quyền cũng đồng nghĩa với bên có nghĩa vụ không có lỗi. Do đó, việc bên có nghĩa vụ
chứng minh lỗi hoàn toàn thuộc về bên có quyền suy cho cùng chỉ là một biện pháp
nhằm chứng minh bên có nghĩa vụ không có lỗi. Vì vậy, bất kể lỗi hoàn toàn do bên có
quyền hay do người thứ ba hoặc không bên nào có lỗi thì bên có nghĩa vụ cũng không
phải chịu trách nhiệm dân sự.
* Miễn trách nhiệm dân sự trong hợp đồng khi có thỏa thuận của các bên chủ thể
trong hợp đồng
Pháp luật dân sự quy định thỏa thuận của các bên trong hợp đồng cũng là căn cứ
để miễn trách nhiệm dân sự của bên vi phạm nghĩa vụ. Tuy nhiên, để đảm bảo sự tôn
trọng của các bên trong hợp đồng, vừa hạn chế được việc bên có lợi thế hơn trong giao
kết hợp đồng lợi dụng căn cứ này để trốn tránh trách nhiệm dân sự thì cần phải đánh
giá tính hợp lý của thỏa thuận đó.Do đó, một thỏa thuận về căn cứ miễn trừ trách
nhiệm dân sự trong hợp đồng chỉ có giá trị pháp lý nếu như hành vi vi phạm hợp đồng
không phải do lỗi cố ý. Bởi, nếu hành vi vi phạm là do lỗi cố ý thì sự vi phạm đó được
coi là một vi phạm nặng và điều khoản về miễn trừ trách nhiệm theo thỏa thuận trong
hợp đồng sẽ bị vô hiệu.Điều này cũng phù hợp với pháp luật một số nước trên thế giới,
ví dụ như: án lệ Pháp cho phép các bên trong quan hệ dân sự có những thỏa thuận về

22
miễn trừ trách nhiệm dân sự, trừ trường hợp bên giao kết phạm lỗi cố ý hoặc vô ý
nghiêm trọng thì thỏa thuận đó không có giá trị pháp lý.
Như vậy, có thể nói, bồi thường thiệt hại giữ vai trò quan trọng trong việc giải
quyết vấn đề tranh chấp trong hợp đồng của các chủ thể được BLDS quy định nhằm
hoàn thiện hơn nữa hệ thống pháp luật về dân sự ở Việt Nam. Theo đó, có thể nói quy
định về bồi thường thiệt hại trong giải quyết tranh chấp về hợp đồng trong nền kinh tế
thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đòi hỏi phải kết hợp chặt chẽ giữa hai mặt: một
là, tính điều chỉnh một cách chặt chẽ của quy định của pháp luật Việt Nam về vấn đề
này và hai là, việc tuân thủ các quy định trên của các chủ thể khi tham gia vào quá
trình giao kết hợp đồng dân sự nói chung trong sự nghiệp xây dựng xã hội chủ nghĩa ở
Việt Nam.
Chương 2
THỰC TRẠNG VIỆC ÁP DỤNG BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI DO VI PHẠM
HỢP ĐỒNG
1: Một số vụ việc liên quan đến bồi thường do vi phạm hợp đồng
Trong quá trình áp dụng các quy định về BTTH do VPHĐ thì có thể dẫn chứng
một số vụ việc sau đây:
Vụ việc thứ nhất: vụ án tranh chấp HĐMBHH theo bản án số 07/2018/KDTM-
PT ngày 23/11/2018 về tranh chấp hợp đồng mua bán hàng hóa giữa
- Nguyên đơn: Công ty Cổ phần B. Địa chỉ: Số 443 đường L, p8, quận T, Thành
phố Hồ Chí Minh;
Người đại diện hợp pháp của nguyên đơn: Ông Trương Phú C–Chức vụ: Tổng
Giám đốc, là người đại diện theo pháp luật của nguyên đơn. Anh Lý Thành N, sinh
năm 1995; cư trú tại: Số 441/15B đường Đ, p 25, quận B, Thành phố Hồ Chí Minh, là
người đại diện theo ủy quyền của nguyên đơn, (theo Giấy ủy quyền số
000212/2018/BBC–UQ ngày 18-01- 2018), có mặt.
Người bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của nguyên đơn: Luật sư Tô Đình H – Văn
phòng luật sư Tô Đình H thuộc Đoàn luật sư Thành phố Hồ Chí Minh;
- Bị đơn: Công ty Trách nhiệm hữu hạn SN. Địa chỉ: Tổ 07, ấp H, xã H, huyện T,
tỉnh Tây Ninh; Người đại diện hợp pháp của bị đơn: Ông Nguyễn Thanh L – Chức vụ:
Giám đốc, là người đại diện theo pháp luật của bị đơn. Ông Lê Khắc C, sinh năm

23
1979; cư trú tại: Tầng 46 B, số 02 H, p B, Quận K, Thành phố Hồ Chí Minh, là người
đại diện theo ủy quyền của bị đơn, (theo văn bản ủy quyền ngày 28/3/2018), có mặt.
* NỘI DUNG VỤ ÁN: Theo đơn khởi kiện ngày 18-0-2018 và các lời khai trong
quá trình giải quyết vụ án, đại diện theo ủy quyền của nguyên đơn Công ty Cổ phần B
– anh Lý Thành N trình bày:
Vào ngày 02-01-2017, Công ty Cổ phần B (gọi tắt là Công ty B) và Công ty Trách
nhiệm hữu hạn SN (gọi tắt là Công ty S N) ký Hợp đồng nguyên tắc số 006/BBC-
SAMNHUT/2017 (gọi tắt là Hợp đồng số 006), theo đó bên bán Công ty S N cung cấp
sản phẩm tinh bột khoai mì (tinh bột sắn) cho bên mua hàng Công ty B với chất lượng
được quy định tại Điều II của hợp đồng, số lượng được quy định cụ thể từng đơn đặt
hàng có xác nhận của hai bên, giá bán theo Phụ lục số 2 của hợp đồng, thời gian giao
hàng theo thỏa thuận trên đơn hàng và theo lịch giao cụ thể do Công ty B thông báo
cho Công ty S N. Theo hợp đồng số 006, hai bên có thỏa thuận bên nào vi phạm hợp
đồng chịu phạt 8 % phần giá trị nghĩa vụ bị vi phạm. Thời hạn có hiệu lực của hợp
đồng từ ngày ký 02-01-2017 đến hết ngày 31-12-2017.
Ngày 21-8-2017, Công ty B có Đơn đặt hàng số 22496 với nội dung: Công ty B
đặt mua 500.000 kg tinh bột khoai mì, đơn giá 7.000 đồng/kg, trị giá lô hàng
3.500.000.000 đồng, đơn đặt hàng đã được Công ty S N ký xác nhận. Cùng ngày 21-8-
2017, Công ty B và Công ty S N ký Phụ lục hợp đồng số 2 với nội dung hai bên thống
nhất về số lượng hàng hóa, đơn giá và thời gian giao hàng. Theo thỏa thuận của Phụ
lục hợp đồng số 2, Công ty S N có nghĩa vụ giao hàng từ ngày 01-10-2017 đến ngày
31-12-2017, số lượng và ngày giao của mỗi đợt hàng cụ thể sẽ thực hiện theo thông
báo giao hàng của Công ty B.
Ngày 14-10-2017, Công ty B có thông báo yêu cầu Công ty S N thực hiện giao
hàng cho nhu cầu tháng 10-2017 là 150 tấn tinh bột khoai mì vào các ngày 17, 21, 25,
26, 30 tháng 10 năm 201, mỗi ngày giao 30 tấn. Tuy nhiên, Công ty S N xác nhận tại
thông báo trên của Công ty B về việc không đáp ứng được đơn hàng. Ngày 17-10-
2017, Công ty S N gửi cho Công ty B Thông báo số 01/TB- SN về việc không cung cấp
tinh bột khoai mì. Theo nội dung thông báo thể hiện trong năm 2017 Công ty S N gặp
nhiều khó khăn do nguồn nguyên liệu đầu vào không ổn định và khan hiếm để phục vụ
sản xuất nên không thể đáp ứng giao hàng theo yêu cầu của Công ty B. Công ty B cho

24
rằng hành vi này của Công ty S N là vi phạm thỏa thuận của hợp đồng. Do đó, ngày
01-11-2017. Công ty B có văn bản số 004091/2017/BBC/VB gửi Công ty S N yêu cầu
thực hiện hợp đồng, trường hợp Công ty S N không thực hiện nghĩa vụ thì phải bồi
thường thiệt hại, chịu phạt vi phạm nhưng Công ty S N vẫn không thực hiện.
Để có nguyên liệu kịp sản xuất trong mùa vụ cao điểm phục vụ Tết nguyên đán
năm 2017, Công ty B đã phải mua hàng của Công ty khác trong thời gian gấp với giá
cao để thay thế, cụ thể ngày 20-11-2017 Công ty B đã ký hợp đồng mua 500.000 kg
tinh bột khoai mì của Công ty Trách nhiệm hữu hạn xuất nhập khẩu Công nghệ Dịch
vụ HD (viết tắt là Công ty HD) với đơn giá 10.500 đồng/kg x 500.000 kg, trị giá lô
hàng 5.250.00.00 đồng (giá chưa bao gồm thuế VAT). Do đó việc không thực hiện
nghĩa vụ giao hàng của Công ty S N đã gây ra thiệt hại cho Công ty B số tiền chênh
lệch 5.250.000.000 đồng - 3.500.000.000 đồng = 1.750.000.000 đồng.
Vì vậy, nay Công ty B yêu cầu Công ty S N phải chịu phạt vi phạm và bồi thường
thiệt hại do vi phạm hợp đồng, cụ thể:
- Tiền phạt vi phạm hợp đồng theo thỏa thuận tại Điều VIII hợp đồng nguyên tắc
số 006: 500.000 kg tinh bột khoai mì x 7.000 đồng/kg x 8% = 280.000.000 đồng;
- Tiền bồi thường thiệt hại về chênh lệch giá: (10.500 đồng - 7.000 đồng) x
500.000 kg = 1.750.000.000 đồng.
Tổng cộng: 2.030.000.000 (Hai tỉ không trăm ba mươi triệu) đồng.
Công ty B không yêu cầu tính tiền lãi.
Tại Bản án kinh doanh thương mại sơ thẩm số 03/2018/KDTM - ST ngày 01
tháng 08 năm 2018 của Tòa án nhân dân huyện Tân Biên, tỉnh Tây Ninh đã quyết
định:
Căn cứ vào các Điều 24, 37, 52, 295, 305; khoản 3 Điều 317 Luật Thương mại;
- Chấp nhận một phần yêu cầu khởi kiện của Công ty Cổ phần B đối với Công ty
Trách nhiệm hữu hạn SN về việc yêu cầu phạt vi phạm hợp đồng.
Buộc Công ty Trách nhiệm hữu hạn SN trả cho Công ty Cổ phần B số tiền
280.000.000 (hai trăm tám mươi triệu) đồng.
- Không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của Công ty Cổ phần B yêu cầu Công ty
Trách nhiệm hữu hạn SN bồi thường thiệt hại số tiền 1.750.000.000 (một tỷ bảy trăm
năm mươi triệu) đồng.

25
Ngoài ra, bản án sơ thẩm còn tuyên về án phí, lãi suất chậm thi hành và quyền
kháng cáo theo quy định của pháp luật.
Ngày 10-8-2018, Công ty B kháng cáo đề nghị cấp phúc thẩm xem xét chấp nhận
yêu cầu khởi kiện của Công ty B yêu cầu Công ty S N bồi thường thiệt hại số tiền
1.750.000.000 đồng.
Ngày 15-8-2018, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân huyện Tân Biên, tỉnh Tây
Ninh có quyết định kháng nghị số 233/2018/QĐKNPT-VKS-KDTM kháng nghị một
phần đối với bản án số 03/2018/KDTM-ST ngày 01-08-2018 của Tòa án nhân dân
huyện Tân Biên, tỉnh Tây Ninh về bồi thường thiệt hại do không thực hiện hợp đồng
mua bán hàng hóa và phần án phí theo nghĩa vụ thực tế của các đương sự phải chịu.
Tại phiên tòa, Công ty B yêu cầu Công ty S N chịu phạt vi phạm hợp đồng và bồi
thường thiệt hại tổng cộng số tiền 800.000.000 đồng. Công ty S N đồng ý chịu phạt và
bồi thường cho nguyên đơn tổng cộng số tiền 800.000.000 đồng.
Bản án phúc thẩm đã: Căn cứ vào Điều 300; khoản 2 Điều 308 Bộ luật Tố tụng
dân sự;
1/ Công nhận sự thỏa thuận của Công ty Cổ phần B và Công ty Trách nhiệm hữu
hạn SN.
Sửa bản án kinh doanh thương mại sơ thẩm số 03/2018/KDTM-ST ngày01 tháng
8 năm 2018 của Tòa án nhân dân huyện Tân Biên, tỉnh Tây Ninh.
2/ Sự thỏa thuận của các đương sự cụ thể như sau:
- Công ty Trách nhiệm hữu hạn SN có trách nhiệm trả cho Công ty Cổ phần B
tiền phạt vi phạm hợp đồng và tiền bồi thường thiệt hại, tổng cộng số tiền 800.000.000
đồng (Tám trăm triệu đồng). Ghi nhận Công ty Cổ phần B đã nhận xong số tiền trên
tại Tòa. Án phí theo quy định
Tác giả cho rằng việc công ty TNHH SN có trách nhiệm trả cho công ty cổ phần
B vì vi phạm hợp đồng là đúng bởi lẽ công ty TNHH SN đã vi phạm hợp đồng không
thực hiện đúng hợp đồng. Ngoài ra, việc tôn trọng thỏa thuận của các bên là điều hoàn
toàn hợp lý. Minh chứng là tại bản án phúc thẩm đã ghi nhận sự thỏa thuận của các bên
để từ đó đảm bảo cho hoạt động thực hiện vấn đề BTTH của các bên trong quan hệ
tranh chấp được giải quyết của TAND.
Vụ thứ hai:

26
Tranh chấp hợp đồng mua bán hành hóa ÒA ÁN NHÂN DÂN THÀNH PHỐ CẦN
THƠ
1. Nguyên đơn: Công ty Trách nhiệm hữu hạn thương mại sản xuất K
Địa chỉ: Đường Nguyễn Văn T, phường Đ, quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh. Đại
diện ủy quyền của nguyên đơn: Ông Nguyễn Tấn L -Cư trú tại: Đường Nguyễn Văn T,
Phường. Đ, quận 1, TP. Hồ Chí Minh. (Được ủy quyền theo văn bản ủy quyền ngày
14/3/2017)
2. Bị đơn: Ông Phan Văn Đ Địa chỉ cư trú tại: khu vực T, phường T, quận T,
thành phố Cần Thơ.
Theo án sơ thẩm và các tài liệu có trong hồ sơ thì nội dung vụ án như sau:
Nguyên đơn Công ty trách nhiệm hữu hạn thương mại sản xuất K (gọi tắt là Công ty
K) trình bày: Vào năm 2011 và năm 2012, Công ty K có bán mặt hàng vật tư nông
nghiệp và thuốc bảo vệ thực vật cho vợ chồng ông Phan Văn Đ và bà Nguyễn Thị Hữu
D. Theo đó, công ty đã giao đủ hàng hóa cho ông Đ và bà D. Đến ngày 10.7.2012 hai
bên đối chiếu công nợ thì ông Đ và bà D xác nhận còn nợ công ty số tiền
599.509.563 đồng đối với lô hàng mua bán của năm 2012.
Sau khi xác định công nợ, bị đơn trả cho nguyên đơn các khoản tiền vào từng
thời điểm như sau: ngày 11.8.2012 trả 20.000.000 đồng; ngày 17.9.2012 chuyển
khoản vào tài khoản của công ty số tiền 80.000.000 đồng; ngày 03.10.2012 chuyển
khoản vào tài khoản của công ty số tiền 30.000.000 đồng; ngày 26.10.2012 trả tiền
mặt cho ông Nguyễn Thanh S số tiền 20.000.000 đồng; ngày 19.3.2013 ông đã thanh
toán cho Công ty số tiền là 10.000.000 đồng; ngày 13.6.2013 trả tiền mặt cho ông
Nguyễn Thanh S số tiền 10.000.000 đồng. Tổng cộng 170.000.000 đồng.
Nay công ty K yêu cầu ông Đ và bà D có trách nhiệm liên đới trả cho nguyên đơn
nợ gốc 349.309.563 đồng (sau khi cấn trừ tiền huê hồng năm 2012 là 80.200.000
đồng, tức là: 429.509.563 đồng – 80.200.000 đồng) và nợ lãi 130.991.083 đồng.
Tổng cộng 480.300.586 đồng;
Tại bản án kinh doanh thương mại sơ thẩm số: 07/2017/KDTM-ST ngày
07/9/2017 của Tòa án nhân dân quận T tuyên xử như sau:
1. Chấp nhận yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn Công ty Trách nhiệm hữu hạn
thương mại sản xuất K đối với bị đơn ông Phan Văn Đ và người có quyền lợi, nghĩa vụ

27
liên quan bà Nguyễn Thị Hữu D về việc đòi nợ theo hợp đồng mua bán. Buộc ông
Phan Văn Đ và bà Nguyễn Thị Hữu D có nghĩa vụ liên đới trả cho Công ty Trách
nhiệm hữu hạn thương mại sản xuất K tổng số tiền 480.300.586 đồng
Ngày 21/9/2017 ông Phan Văn Đ kháng cáo yêu cầu cấn trừ tiền huê hồng năm
2010-2011 là 87.000.000 đồng vào nợ gốc và yêu cầu công ty không tính lãi trên số nợ
gốc.
Tại phiên tòa phúc thẩm, người kháng cáo vẫn giữ yêu cầu kháng cáo; Các
đương sự còn lại vẫn giữ yêu cầu như đã trình bày nêu trên.
Đại diện Viện kiểm sát nhân dân thành phố Cần Thơ tham gia phiên tòa phát biểu
ý kiến như sau: Bị đơn thừa nhận còn thiếu nguyên đơn 480.300.586 đồng nợ vốn và
lãi suất. Do đó cấp sơ thẩm buộc bị đơn trả số tiền trên là có cơ sở. Đơn kháng cáo bị
đơn yêu cầu được trừ 87.000.000 đồng tiền chiết khấu năm 2011 nhưng không có
chứng cứ chứng minh; đối với lãi suất bị đơn không đồng ý thanh toán là không có căn
cứ bởi lẽ; do chính bị đơn vi phạm nghĩa vụ thanh toán cho nên phải chịu lãi suất như
yêu cầu của nguyên đơn là có căn cứ.
Đối với yêu cầu được cấn trừ tiền huê hồng năm 2010-2011 là
87.000.000 đồng vào nợ gốc và yêu cầu công ty không tính lãi trên số nợ gốc.
Với yêu cầu trên ông Đ và bà D cùng đặt ra là không có cơ sở với những căn cứ
sau:
+ Theo hai biên bản hòa giải ngày 04, 15/8/2017 (Bút lục 41-45) và tại biên bản
phiên tòa sơ thẩm ông Đ bà D đều khai nhận việc mua bán diễn ra từ năm 2011-2012,
không có mua bán vào năm 2010, lời khai này là phù hợp với lời khai của nguyên đơn
nhưng trong đơn kháng cáo ông Đ lại nại ra đòi trừ tiền huê hồng 87.000.000 đồng
vào năm 2010 là không có cơ sở.
+ Đối với tiền huê hồng vào năm 2011 thì cũng không có căn cứ chứng minh
nguyên đơn chưa thanh toán bởi theo tờ cam kết thanh toán nợ quá hạn ngày
10/7/2012 và ngày 11/8/2012, ông Đ không nhắc đến số tiền huê hồng 87.000.000
đồng mà Công ty chưa thanh toán cho ông, ông Đ bà D chỉ trình bày bằng lời chứ
không cung cấp được tài liệu, chứng cứ gì chứng minh Công ty K chưa thanh toán tiền
huê hồng cho ông bà trong khi Công ty K phủ nhận lời khai của ông Đ bà D. Ngoài ra
tại phiên tòa sơ thẩm ông Đ vẫn thừa nhận các hóa đơn mua hàng vào năm 2011 đã

28
thanh toán dứt điểm cho Công ty, đến năm 2012 mua lô hàng trị giá 599.509.563 đồng
như vậy đã thể hiện rõ việc mua hàng vào năm 2011 đã thanh toán xong. Tại phiên tòa
sơ thẩm nguyên đơn thừa nhận chưa thanh toán tiền huê hồng năm 2012 do bị đơn
chưa thanh toán dứt điểm số nợ và đồng ý trừ vào vốn 80.200.000 tiền huê hồng cho bị
đơn cũng là có lợi cho bị đơn.
Bản án 01/2017/KDTM-PT NGÀY 16/01/2018 về tranh chấp hợp đồng mua bán
hàng hóa. Tại phiên tòa sơ thẩm bị đơn yêu cầu nguyên đơn phải bồi thường thiệt hại
406.000.000 đồng. Tuy nhiên trong đơn kháng cáo bị đơn không đặt vấn đề trên ra để
yêu cầu. Căn cứ Điều 293 Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015 Tòa cấp phúc thẩm cũng
không thể xem xét thêm.
1. Chấp nhận yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn Công ty Trách nhiệm hữu hạn
thương mại sản xuất K. Không chấp nhận yêu cầu kháng cáo của ông Phan Văn Đ.
2. Buộc ông Phan Văn Đ và bà Nguyễn Thị Hữu D có trách nhiệm liên đới trả
cho Công ty Trách nhiệm hữu hạn thương mại sản xuất K tổng số tiền
480.300.586 đồng (trong đó nợ gốc: 349.309.563 đồng; Nợ lãi: 130.991.083 đồng (tính
từ ngày 13.6.2013 đến ngày 13.8.2017).
Thông qua thực trạng nêu trên, tác giả nhận thấy việc quy định vấn đề BTTH
thường được áp dụng với hoạt động khởi kiện yêu cầu thực hiện hợp đồng, kiện trong
tranh chấp có liên quan và yêu cầu BTTH là yêu cầu quan trọng của nguyên đơn khi bị
đơn có hành vi vi phạm và ảnh hưởng đến quyền và lợi ích của đương sự.
2. Xu hướng giải quyết các tranh chấp về bồi thường do vi phạm hợp đồng:
2.1. Xu hướng giải quyết tranh chấp về BTTH do vi phạm hợp đồng và kết
quả đạt được
* Xu hướng giải quyết tranh chấp
Khi thực hiện hợp đồng có thể xảy ra các tranh chấp do có sự vi phạm hợp đồng.
Hiện nay, việc giải quyết các tranh chấp hợp đồng trong thực tế là yêu cầu quan trọng
nhằm đảm bảo cho việc thực hiện quyền và lợi ích hợp pháp cho các chủ thể trong
thực tế. Hiện nay, việc giải quyết các tranh chấp BTTH được thực hiện bằng các hình
thức sau
- Thương lượng
- Hòa giải: Người trung gian tiến hành hòa giải hay còn được gọi là hòa giải viên;

29
- Giải quyết tranh chấp bằng trọng tài: Hội đồng trọng tài;
- Giải quyết bằng thủ tục tố tụng: Tòa án nhân dân.
Tuy nhiên, mỗi hình thức có những ưu điểm và nhược điểm khác nhau. Trong đó,
cùng với sự phát triển của nền kinh tế thì việc thực hiện áp dụng các phương pháp
nhằm giải quyết các tranh chấp nói chung và tranh chấp BTTH do vi phạm hợp đồng
nói riêng đã và đang trở thành một trong những xu hướng ở nước ta hiện nay.
Nhằm giải quyết các tranh chấp về BTTH do vi phạm hợp đồng thì các bên chủ
yếu thường lựa chọn các hình thức như hòa giải, trọng tài và tòa án. Trong đó, đa phần
lựa chọn hình thức giải quyết tranh chấp bằng Tòa án và Trọng tài, cụ thể:
* Một là, hội đồng trọng tài, trọng tài viên: Không phải tất cả các tranh chấp về
hợp đồng đề thuộc thẩm quyền giải quyết của trọng tài. Theo quy định tại Điều 2 Luật
trọng tài thương mại năm 2010 thì trọng tài có thẩm quyền giải quyết đối với các tranh
chấp sau:
“1. Tranh chấp giữa các bên phát sinh từ hoạt động thương mại.
Tranh chấp phát sinh giữa các bên trong đó ít nhất một bên có hoạt động thương
mại.
Tranh chấp khác giữa các bên mà pháp luật quy định được giải quyết bằng Trọng
tài”.
Tuy nhiên, trọng tài có thẩm quyền giải quyết một tranh chấp cụ thể khi có thỏa
thuận trọng tài. Thỏa thuận trọng tài là sự nhất trí của các bên đưa ra những tranh chấp
đã hoặc sẽ phát sinh giữa họ ra giải quyết tại trọng tài. Trong thỏa thuận trọng tài, các
bên được quyền thỏa thuận lựa chọn một Trọng tài phù hợp, chỉ định trọng tài viên để
thành lập Hợp đồng (hoặc Ủy ban) Trọng tài giải quyết tranh chấp. Khi đã có thỏa
thuận trọng tài thì các bên chỉ được kiện tại trọng tài theo sự thỏa thuận mà thôi. Tòa
án không tham gia giải quyết nếu các bên đã thỏa thuận trọng tài, trừ trường hợp thỏa
thuận trọng tài đó là vô hiệu hoặc thỏa thuận trọng tài là không thể thực hiện được. Ở
VN, trọng tài được tổ chức dưới hình thức các trung tâm trọng tài thường trực. Trung
tâm trọng tài Quốc tế VIệt Nam (VIAC) và các trung tâm trọng tài kinh tế (thành lập
theo Nghị Định 116/CP ngày 05/09/1994). Ở VN hiện có 5 trung tâm trọng tài: Trung
tâm trọng tài kinh tế Thăng Long, TT/TTKT Hà Nội, TT/TTKT Bắc Giang, TT/TTKT
Sài Gòn và TT/TTKT Cần Thơ.

30
* Hai là, tòa án nhân dân: Khi tranh chấp Hợp đồng phát sinh, nếu các bên không
tự thương lượng, hòa giải với nhau thì có thể được giải quyết tại Tòa án nhân dân. Tòa
án nhân dân có thẩm quyền giải quyết với hầu hết các tranh chấp. Tòa án nhân dân giải
quyết tranh chấp theo trình tự, thủ tục tư pháp do Bộ luật tố tụng dân sự và các văn bản
hướng dẫn thi hành quy định.
* Kết quả đạt được:
Bồi thường thiệt hại trong quá trình giải quyết tranh chấp hợp đồng theo quy định
của pháp luật hiện hành: Điều 418 Bộ luật Dân sự năm 2015 cho phép các bên trong
giao dịch dân sự được thoả thuận về mức phạt vi phạm; có thể thoả thuận vừa phải nộp
phạt vi phạm và vừa phải bồi thường thiệt hại; nếu không có thoả thuận trước về mức
bồi thường thiệt hại thì phải bồi thường toàn bộ thiệt hại; nếu không có thoả thuận về
bồi thường thiệt hại thì bên vi phạm nghĩa vụ chỉ phải nộp tiền phạt vi phạm. Trong đó,
phạt vi phạm trong hợp đồng dân sự là sự thỏa thuận của các bên tham gia giao dịch,
hợp đồng dân sự, theo đó, bên nào vi phạm nghĩa vụ thỏa thuận trong giao dịch, hợp
đồng phải nộp một khoản tiền cho bên bị vi phạm
Ngoài ra, Luật Thương mại quy định: Mức phạt đối với vi phạm nghĩa vụ hợp
đồng hoặc tổng mức phạt đối với nhiều vi phạm do các bên thoả thuận trong hợp đồng,
nhưng không quá 8% giá trị phần nghĩa vụ hợp đồng bị vi phạm (Điều 301)... Bồi
thường thiệt hại là việc bên vi phạm bồi thường những tổn thất do hành vi vi phạm hợp
đồng gây ra cho bên bị vi phạm. Giá trị bồi thường thiệt hại bao gồm giá trị tổn thất
thực tế, trực tiếp mà bên bị vi phạm phải chịu do bên vi phạm gây ra và khoản lợi trực
tiếp mà bên bị vi phạm đáng lẽ được hưởng nếu không có hành vi vi phạm (Điều 302).
Luật Xây dựng quy định: Đối với công trình xây dựng bằng nguồn vốn nhà nước,
mức thưởng không vượt quá 12% giá trị phần hợp đồng làm lợi, mức phạt không vượt
quá 12% giá trị hợp đồng bị vi phạm (Điều 110).
Chỉ với quy định tại ba luật nói trên đã thấy có sự khác nhau về phạt vi phạm và
bồi thường thiệt hại trong quan hệ hợp đồng tùy theo đó là hợp đồng gì: Dân sự,
thương mại hay xây dựng sử dụng nguồn tiền ngân sách nhà nước. Có nghĩa là, việc
đầu tiên các bên muốn thoả thuận về phạt vi phạm hoặc bồi thường thiệt hại thì phải
xác định rõ quan hệ giữa các bên là quan hệ gì, khi có thiệt hại do hành vi vi phạm
phải bồi thường thiệt hại hay không. Loại hợp đồng thứ ba tùy thuộc phạm vi sử dụng

31
nguồn ngân sách nhà nước, nhưng có thể vận dụng, tham khảo, tham chiếu khi xem xét
đối với hợp đồng xây dựng có vay vốn NHTM.
Trường hợp không xác định rõ loại quan hệ và pháp luật điều chỉnh sẽ dẫn đến
khó giải quyết khi có tranh chấp: Bên vi phạm muốn áp dụng luật theo hướng bị phạt ở
mức thấp và/hoặc không muốn bồi thường thiệt hại; ngược lại, bên bị vi phạm muốn
áp dụng luật theo hướng yêu cầu phạt vi phạm và/hoặc bồi thường thiệt hại ở mức cao
nhất có thể. Chắc chắn rằng, nếu giải quyết tranh chấp theo thủ tục tố tụng dân sự, vụ
án sẽ kéo dài: sơ thẩm, phúc thẩm và có thể giám đốc thẩm, kèm theo đó là ngân hàng
cũng “bị vạ lây” vì doanh nghiệp chưa thu được tiền, chưa nhận được bồi thường.
Đối với thực tiễn đàm phán ký kết thực hiện hợp đồng cho thấy rằng hoạt động
kinh doanh thương mại của doanh nghiệp bao gồm nhiều quan hệ hợp đồng: từ hợp
đồng giữa các thành viên với nhau để thành lập công ty, hợp đồng giữa các thành viên
với công ty, hợp đồng giữa công ty với người thứ 3 (lao động, mua bán hàng hóa, dịch
vụ...). Một vấn đề được đặt ra là các chủ doanh nghiệp chú trọng tới đâu trong việc xác
lập, thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình trong các hợp đồng? Đặc biệt những hợp
đồng mà chủ doanh nghiệp hay người quản lý công ty thường quan tâm, đó là các hợp
đồng ký với đối tác, trong đó có những điều khoản quy định quyền và nghĩa vụ của các
bên, chế tài sẽ áp dụng nếu có xảy ra vi phạm; hợp đồng xây dựng như thế nào sẽ
giảm được chi phí tối đa cho các bên giao kết (đặc biệt liên quan tới hợp đồng ký với
đối tác nước ngoài)...
Trên thực tế, điều khoản phạt vi phạm là điều khoản thường xuyên được các chủ
thể của hợp đồng áp dụng (điều khoản ưa thích cho hợp đồng). Tuy nhiên, các quy
định của luật pháp hiện hành còn khá cứng nhắc, mâu thuẫn...
Nguyên nhân, một phần do khoa học pháp lý của nước ta đang phát triển theo
hướng thị trường, hội nhập; quá trình xây dựng pháp luật của Việt Nam có yếu tố đặc
thù, và chúng ta chưa thực hiện rộng rãi việc công bố công khai bản án, không áp
dụng hệ thống án lệ. Những vấn đề này không những gây khó khăn về định hướng và
áp dụng pháp luật đối với những người làm công tác pháp lý, mà còn làm cho những
chủ doanh nghiệp khó có thể hiểu và vận dụng hiệu quả quy định của pháp luật trong
hoạt động, kinh doanh. Bản thân cán bộ tín dụng trong quan hệ với khách hàng, với
doanh nghiệp cũng chưa hiểu đúng vấn đề này.

32
Bộ luật Dân sự 2015 tại Điều 418 quy định phạt vi phạm chỉ được áp dụng khi
các bên thỏa thuận (không còn sự áp đặt của nhà làm luật vào sự tự do thỏa thuận như
trong các quy định trước). Bộ luật không quy định giới hạn các bên có thể thỏa thuận
(nếu hiểu một cách thông thường thì thỏa thuận mức phạt bao nhiêu là tùy các bên).
Bộ luật Dân sự 2015 chưa quy định rõ giữa chế tài phạt vi phạm và bồi thường ấn
định một khoản tiền dẫn đến việc (trong vụ án đã nêu) tòa chấp nhận yêu cầu đòi bồi
thường mà trong bản án không có những chứng minh về thiệt hại của nguyên đơn (chỉ
căn cứ vào thỏa thuận các bên).
Đối với doanh nghiệp khi thỏa thuận về những khoản bồi thường hay tiền phạt
trong hợp đồng, cần thỏa thuận rõ và tách biệt đâu là tiền bồi thường, đâu là tiền phạt.
Bởi nếu không rõ ràng hoặc mô tả rằng đó là khoản tiền phạt vi phạm mà số tiền phạt
vượt quá mức quy định thì phần vượt quá như vậy không có giá trị pháp lý. Mặt khác,
nếu cho rằng đó là một khoản tiền bồi thường mà các bên thỏa thuận trước thì cũng
không phù hợp vì Luật Dân sự và Luật Thương mại hiện hành không quy định về
trường hợp các bên được ấn định một khoản tiền bồi thường thiệt hại trong hợp đồng.
Vì còn những điểm cần lưu ý như trên nên khi thỏa thuận ký kết hợp đồng,
doanh nghiệp nên tham khảo ý kiến của chuyên gia pháp lý, luật sư để xem xét những
điều khoản mà mình thỏa thuận có hiệu lực pháp lý hay không.
* Về tồn tại, nguyên nhân và biện pháp khắc phục
Trên thực tế, điều khoản phạt vi phạm là điều khoản thường xuyên được các chủ
thể của hợp đồng áp dụng (điều khoản ưa thích cho hợp đồng). Tuy nhiên, các quy
định của luật pháp hiện hành còn khá cứng nhắc, mâu thuẫn...
Nguyên nhân, một phần do khoa học pháp lý của nước ta đang phát triển theo
hướng thị trường, hội nhập; quá trình xây dựng pháp luật của Việt Nam có yếu tố đặc
thù, và chúng ta chưa thực hiện rộng rãi việc công bố công khai bản án, không áp
dụng hệ thống án lệ. Những vấn đề này không những gây khó khăn về định hướng và
áp dụng pháp luật đối với những người làm công tác pháp lý, mà còn làm cho những
chủ doanh nghiệp khó có thể hiểu và vận dụng hiệu quả quy định của pháp luật trong
hoạt động, kinh doanh. Bản thân cán bộ tín dụng trong quan hệ với khách hàng, với
doanh nghiệp cũng chưa hiểu đúng vấn đề này.

33
Bộ luật Dân sự 2015 tại Điều 418 quy định phạt vi phạm chỉ được áp dụng khi
các bên thỏa thuận (không còn sự áp đặt của nhà làm luật vào sự tự do thỏa thuận như
trong các quy định trước). Bộ luật không quy định giới hạn các bên có thể thỏa thuận
(nếu hiểu một cách thông thường thì thỏa thuận mức phạt bao nhiêu là tùy các bên).
Bộ luật Dân sự 2015 chưa quy định rõ giữa chế tài phạt vi phạm và bồi thường ấn
định một khoản tiền dẫn đến việc (trong vụ án đã nêu) tòa chấp nhận yêu cầu đòi bồi
thường mà trong bản án không có những chứng minh về thiệt hại của nguyên đơn (chỉ
căn cứ vào thỏa thuận các bên).
Đối với doanh nghiệp khi thỏa thuận về những khoản bồi thường hay tiền phạt
trong hợp đồng, cần thỏa thuận rõ và tách biệt đâu là tiền bồi thường, đâu là tiền phạt.
Bởi nếu không rõ ràng hoặc mô tả rằng đó là khoản tiền phạt vi phạm mà số tiền phạt
vượt quá mức quy định thì phần vượt quá như vậy không có giá trị pháp lý. Mặt khác,
nếu cho rằng đó là một khoản tiền bồi thường mà các bên thỏa thuận trước thì cũng
không phù hợp vì Luật Dân sự và Luật Thương mại hiện hành không quy định về
trường hợp các bên được ấn định một khoản tiền bồi thường thiệt hại trong hợp đồng.
Vì còn những điểm cần lưu ý như trên nên khi thỏa thuận ký kết hợp đồng,
doanh nghiệp nên tham khảo ý kiến của chuyên gia pháp lý, luật sư để xem xét những
điều khoản mà mình thỏa thuận có hiệu lực pháp lý hay không.
2.3: Một số giải pháp và kiến nghị nhằm khắc phục những điểm bất hợp lý.
2.3.1.Giải pháp hoàn thiện pháp luật về bồi thường thiệt hại
Qua nghiên cứu chế độ bồi thường thiệt hại trong luật dân sự nói chung và xuất
phát từ thực trạng những quy định của pháp luật và những khó khăn vướng mắc nhằm
góp phần hoàn thiện chế độ bồi thường thiệt hại như sau:
Một là, thống nhất các văn bản pháp luật Việt Nam về hợp đồng. Như đã trình
bày ở trên, một trong những tồn tại của pháp luật hợp đồng Việt Nam là, tuy BLDS
2015 được coi như một “bộ luật gốc” điều chỉnh những quan hệ xã hội và trên cơ sở
đó thì các quy định của pháp luật chuyên ngành cần thiết có sự điều chỉnh và phù hợp
với BLDS. Như đã trình bày thì cần thiết về các quy định của BLDS và Luật chuyên
ngành cũng như các văn bản hướng dẫn có sự thống nhất. Ví dụ: về mức vi phạm thì
BLDS dân sự ghi nhận sự thỏa thuận theo điều 418, tuy nhiên Luật thương mại 2005

34
thì ghi nhận mức phạt 8% và Luật xây dựng là 12%...Như vậy, việc áp dụng mức phạt
nào cho đảm bảo quyền và nghĩa vụ là điều hoàn toàn cần thiết.
Ngoài ra, đối với phần lãi suất thì HĐTD ghi nhận lãi suất ghi nhận tại THông tư
39/2016/TT-NHNN đối với hoạt động cho vay của các TCTD, chi nhánh ngân hàng
nước ngoài đối với khách hàng do NHNN ban hành mức do các bên tự thỏa thuận, tuy
nhiên, lãi suất và lãi suất nợ quá hạn đã trình bày ở trên, BLDS 2015, Luật Thương
mại năm 2005 và một số văn bản hướng dẫn khác cũng quy định về vấn đề này nhưng
chưa thống nhất về quan điểm tiếp cận, cụ thể là cách tính lãi suất trong các trường
hợp khác nhau, dẫn đến khó khăn trong công tác áp dụng hay giải thích pháp luật.
Hai là, hoàn thiện quy định về các trường hợp miễn trừ trách nhiệm dân sự
Các căn cứ miễn trừ trách nhiệm trong hợp đồng được quy định ở BLDS 2015
và Luật Thương mại 2005 vẫn có sự khác nhau. Như vậy, cần phải có sự thống nhất
giữa các văn bản pháp luật về các trường hợp được coi là căn cứ miễn trách nhiệm để
hạn chế sự mâu thuẫn này. Do các quy định của Luật Thương mại 2005 đã đưa ra
những căn cứ hợp lý và cụ thể, vì vậy, đề nghị nên xây dựng quy định về căn cứ miễn
trách nhiệm trong một văn bản hướng dẫn của BLDS thống nhất với quy định của Luật
Thương mại 2005.
Cần phải bổ sung những điều kiện nhất định để đảm bảo sự tôn trọng của các
bên trong hợp đồng và hạn chế việc bên có lợi thế hơn trong giao kết hợp đồng lợi
dụng căn cứ miễn trách nhiệm do các bên thỏa thuận trong hợp đồng để đặt ra những
trường hợp miễn trách nhiệm có lợi cho mình. Vì vậy, muốn xem xét sự thỏa thuận của
các bên trong hợp đồng có thể trở thành một căn cứ để miễn trách nhiệm hay không sẽ
phải đánh giá tính hợp lý của thỏa thuận đó. Một thỏa thuận bất hợp lý, không thể hiện
sự công bằng giữa các bên chủ thể thì không có đủ điều kiện pháp lý để trở thành căn
cứ miễn trách nhiệm.
Sự kiện bất khả kháng là một trong các căn cứ miễn TNDS thường hay xảy ra
trong thực tế. Tuy nhiên, có thể thấy những quy định về sự kiện bất khả kháng của
BLDS 2015 có phần chưa cụ thể, hoặc đã được quy định nhưng lại bị phân tán ở các
điều luật khác nhau, chưa tập trung và không thống nhất. Vì vậy, để được miễn TNDS
trong hợp đồng với căn cứ là sự kiện bất khả kháng, chúng tôi kiến nghị cần phải có
các điều kiện cụ thể hơn, chặt chẽ hơn như sau: Sự kiện bất khả kháng là sự kiện khách

Khoá Luận Bồi Thường Thiệt Hại Do Vi Phạm Hợp Đồng Quy Định Pháp Luật.

Khoá Luận Bồi Thường Thiệt Hại Do Vi Phạm Hợp Đồng Quy Định Pháp Luật.

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Khoá Luận Bồi Thường Thiệt Hại Do Vi Phạm Hợp Đồng Quy Định Pháp Luật.

Similar to Khoá Luận Bồi Thường Thiệt Hại Do Vi Phạm Hợp Đồng Quy Định Pháp Luật. (20)

More from Nhận Viết Thuê Đề Tài Vietkhoaluan.com / Zalo : 0917.193.864

More from Nhận Viết Thuê Đề Tài Vietkhoaluan.com / Zalo : 0917.193.864 (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (11)

Khoá Luận Bồi Thường Thiệt Hại Do Vi Phạm Hợp Đồng Quy Định Pháp Luật.