Oestrogenen, androgenen en het bot

1. 1‐12‐2017
1
Oestrogenen, androgenen en het bot:
focus op transgenders
Martin den Heijer
IWO, 15‐11‐2017
Anatomylibrary.us
C
opyrightM
.den
H
eijer

2. 1‐12‐2017
2
Age and sex
Men and women,
so different, so similar
C
opyrightM
.den
H
eijer

3. 1‐12‐2017
3
Hormones
Autosomes
Sex chromosomes
6
Testosteron en oestradiol
C
opyrightM
.den
H
eijer

4. 1‐12‐2017
4
Pediatrics in Review 2007
Estrogens and bone
Trends Endocrinol Metab , 23(11),Sundeep Khosla, et al., Estrogen and the skeleton, 576-581, 2012
C
opyrightM
.den
H
eijer

5. 1‐12‐2017
5
Study design
• Gosereline 3,6 mg sc elke 4 weken (Zoladex)
• Testosterongel 1% (0‐1,25‐2,5‐5‐10 g)
(Androgel)
• Randomisatie Anastrozole 1mg daily
(Arimidex) vs Placebo
• Dexa, CT en botmarkers
16 weken
C
opyrightM
.den
H
eijer

6. 1‐12‐2017
6
Finkelstein, JCI, 2016
Placebo
Anastrozole
Effect op botdichtheid
Placebo
Anastrozole
C
opyrightM
.den
H
eijer

7. 1‐12‐2017
7
Botmarkers
Placebo
Anastrozole
C
opyrightM
.den
H
eijer

8. 1‐12‐2017
8
Conclusie
• Grenswaarde hypogonadisme verschillend per
symptoom
• Remming botafbraak effect van oestrogeen
• Dit wordt bij relatief lage dosering/spiegels
bereikt
Genderdysforie
16
C
opyrightM
.den
H
eijer

9. 1‐12‐2017
9
Beeldvorming
17
'Het wordt tijd transseksuelen te
behandelen als gewone patiënten'
• 'Hoera, het is een meisje!" schreef Cisca (58) half augustus op haar Facebookpagina, een paar uur
na haar geslachtsaanpassende operatie in het Amsterdamse VUmc. Met een foto van zichzelf in het
ziekenhuisbed, zichtbaar aangedaan na de zware fysieke ingreep, maar met een brede lach. Cisca's
overgangstraject van man naar vrouw was langdurig en ingrijpend. In december 2008 klopte zij aan
bij het genderteam van het VUmc, na decennialang worstelen met haar identiteit. Bron: Trouw, 28‐
9‐2012
18
C
opyrightM
.den
H
eijer

10. 1‐12‐2017
10
G
e
n
d
e
r
i
d
e
n
t
i
t
y
G
e
n
e
t
i
c
P
r
e
n
a
t
a
l
h
o
r
m
o
n
e
s
S
o
c
i
e
t
y
P
e
e
r
s
P
a
r
e
n
t
s
P
s
y
c
h
o
l
o
g
i
c
a
l
Causes
Organizational‐activational hypothesis
20
C
opyrightM
.den
H
eijer

11. 1‐12‐2017
11
21
C
opyrightM
.den
H
eijer

12. 1‐12‐2017
12
Genderteams (VUMC, UMCG)
23
24
C
opyrightM
.den
H
eijer

13. 1‐12‐2017
13
Diagnostic phase
Hormonal phase
Surgery
Transitie‐traject
Reference values
26
Male Female
Testosterone 8‐25 <2.5 umol/l
Estrogen <130 130‐500 pmol/l
C
opyrightM
.den
H
eijer

14. 1‐12‐2017
14
27
Hormonale behandeling
• Man naar vrouw
– Anti‐androgenen
– Oestradiol
• Vrouw naar man
– Testosteron
– (Progestageen)
28
C
opyrightM
.den
H
eijer

15. 1‐12‐2017
15
Dosage forms Testosterone
29
Dosage forms Estrogen
30
C
opyrightM
.den
H
eijer

16. 1‐12‐2017
16
Masculinizing effects (F>M)
31
Feminizing effects (M>F)
32
C
opyrightM
.den
H
eijer

17. 1‐12‐2017
17
33
Treatment protocol
Male‐to‐female (MtF)
Cyproterone acetate (50‐100 mg/day) Anti‐androgen
Estradiol
‐ Oral estradiol valerate (2‐4 mg/day)
‐ Estradiol patch (100 µg twice a week) Age >40, thrombosis,
(cardio)vascular disease
Female‐to‐male (FtM)
Testosterone gel (50 mg/day) Psychological reasons
Testosterone esters i.m. (250 mg/2
weeks)
Testosterone undecanoate i.m. (1000
mg/12 weeks)
C
opyrightM
.den
H
eijer

18. 1‐12‐2017
18
Characteristics
MtF (n=144) FtM (n=162)
Age, yr (median, range) 28 (19-69) 24 (18-63)
Ethnicity (% Caucasian) 96 93
Body mass index (kg/m2) 23 (17 – 40) 24 (16 – 42)
Smoking (% yes) 25 30
Alcohol >7 units/week (%) 9 6
Vitamin D use (% yes) 44 23
Follow-up: 12 months (range 10-14 months)
Change in BMD
Wiepjes et al, JBMR, 2017
C
opyrightM
.den
H
eijer

19. 1‐12‐2017
19
Adolescents ‐ puberty suppresion
• GnRH analogues
(Gonadotropine Releasing
Hormone)
– Better results (passability)
– Better psychological
development
Lumbar Spine (adolescents)
Vlot et al, Bone, 2017
C
opyrightM
.den
H
eijer

20. 1‐12‐2017
20
Hip (adolescents)
Vlot et al, Bone, 2017
Acknowledgements
VU medical center, the Netherlands
Dept. of Internal Medicine
 Chantal Wiepjes
 Mariska Vlot
 Renate T. de Jongh, MD PhD
 Paul Lips, MD PhD
Dept. of Clinical Chemistry
 Annemieke C. Heijboer, PhD
Ghent University Hospital, Belgium
– Guy T’Sjoen, MD PhD
University of Florence, Italy
– Alessandra Fisher, MD PhD
Oslo University Hospital, Norway
– Thomas Schreiner, MD
C
opyrightM
.den
H
eijer

21. 1‐12‐2017
21
Bedankt!
C
opyrightM
.den
H
eijer