Humaniste dhe rilindesit kryesore

1. medreseja’’haxhi sheh shamia’’
Projekt
lënda hisTori
Tema:
humanisTeT dhe rilindësiT
kryesore
punoi:
asim elezi
pranoi:
ylber dyli

2. leonardo da VinCi
lindi më 15 prill 1452 në anjkiano të vincit; vdiq më 2 maj 1519 në kështjellën
cloux (Kluks) të ambuazit.
Ishte arkitekt i famshëm, shpikës, inxhinier, piktor,skulptor italian i rilindjes.
Ai është një ndër humanistët më të mëdhenj ne kategorinë e artit. Da Vinçi mund të mendohet si një
kryetip i njeriut të rilindjes dhe është përcaktuar shpesh si një gjeni, për shkak të shkëlqimit të tij në të
gjitha fushat e artit, për zbulimet e tij shkencore dhe shpikjet teknike, që duken një përparim i madh
në krahasim me kohën e tij.
Veprate tij:
Madonna della melagrana (Zoja e shegës) (Madonna Dreyfus) (rreth 1469); L'annunciazione
(Shpallja/Lajmrimi) (1472); Madonna del garofano (Zoja e karajfilit) (rreth 1473); Ritratto di Ginevra
Benci (Portret i Ginevra Benci (rreth 1474-1476); Battesimo di Cristo del Verrocchio (Pagëzimi i
Krishtit të Verrokios) (rreth 1475-1478); Madonna col Bambino (Zoja me fëmijën) (Madonna del
Benois) (rreth 1478-1482); San Gerolamo (Shën Gjerolamo) (rreth 1480) Adorazione dei Magi
(Adhurimi i të diturve) (1481-1482); La Vergine delle rocce (Madonna con Bambino, San Giovannino
e un angelo) (Virgjëresha e shkëmbinjve / Zoja me fmi,Shën Gjoni i vogël dhe një engjëllush) (1483-
1486); Ritratto di musico (Portret i muzikantit) (Franchino Gaffurio?) (rreth 1485) La dama con
l'ermellino (Dama me Hermelinë) (1488-1490); Madonna Litta (Zoja mëkon) (1490-1491); Ritratto di
dama (Portret i damës) (La Belle Ferronnière) (rreth 1490-1495); La Vergine delle rocce (Virgjëresha
e shkëmbinjve) (1495-1508); l'Ultima Cena (Darka e fundit) (1498); Tronchi d'albero con rami, radici e
rocce (Trungje pemësh me degë, rrënjë dhe shkëmbinj) (1498);
Ritratto di Isabella d'Este (Portret i Isabella d'Este-s (1500); Sant’Anna, la Madonna, il Bambino e San
Giovannino (Shën Ana ,Zoja, fëmija dhe Shna Gjoni i vogël) (Cartone di Burlington House) (1501?-
1505); Monna Lisa ose La Gioconda (1503-1506); La scapigliata (rreth 1508); San Giovanni Battista
(Shna Gjoni pagëzor) (rreth 1508-1513); Sant’Anna, la Madonna, il Bambino e l'agnellino (Shën Ana
,Zoja, fëmija dhe engjëllushi) (rreth 1510-1513); Bacco (Baku) (1510-1515?)
miGel serVantes
Miguel de Cervantés Saavedra sq(Migel de Servanses) linidi me 9 Nëntor 1547 Alcalá de Henares
një Qytet në Provincën Kastilia dhe vdiq me 23 Prill të vitit 1616 në Mandrid të Spanjës ishte një ndër
Shkrimtarët më të njohur Spanjoll që u bë shum i famshem me Novelenën Don Kishoti i Mançës
Veprat e tij kryesore :
La Gitanilla; El Amante Liberal; Rinconete y Cortadillo; Don Kishoti i Mançës

3. william shakespeare
është dramaturgu me i njohur anglez lindi në
më 23 prill 1616.
Uiliami ishte fëmija i tretë i John dhe Mary Shakespeare. Nga tetë fëmijët e tyre mbijetuan
katër, dy prej të cilëve u bënë
1580, i cili shkoi me të në Lond
Shekspiri konsiderohet si shkrimtari më i shkëlqyer i gjuhës angleze
një ndër shkrimtarët më të mëdhenj të të gjitha kohërave. Ai ka
qenëkomediograf, dramaturg, por edhe
jashtëzakonshme të cilat hynë në historinë e letërsisë botërore, por edhe
shumë komedi dëfryese që nuk u shfaqen kurrë nëpër skenat angleze. Shekspiri ishte edhe
autor i 154 sonetave dhe i një numri të madh të
konsideruar si shembuj të shkëlqyer të letërsisë angleze që janë shkruar ndonjëherë.
Aftësia e tij qëndronte në të hedhurit e rrëfimit përtej, për të përshkruar kështu
brendshme dhe të thella të natyrës njerëzore. Mendohet se pjesën më të madhe të veprave
të tij t’i ketë shkruar midis viteve
atij nuk njihen me saktësi, duke shkaktuar kështu mangësi në lidhje
biografie të thellë dhe të plotë për këtë figurë madhështore të letërsisë
Veprat letrar
Hamleti; Romeo e Xhuljeta; Henriku IV
Nata e dymbëdhjetë; Mundimet e kota të dashurisë
Simberlini; Përralla dimërore; Stuhia
Galileo Galileu
(lindi më 15 shkurt 1564 në Piza; vdiq më
një matematikan, fizikan, astronom
të kohës moderne. Galileo njihet si "babai i fizikës moderne".
Emri i tij është i lidhur me kontribute të rëndësishme në
sendeve të rënda) dhe në astronomi
maleve Hënore, të sateliteve të Jupiterit
william shakespeare
me i njohur anglez lindi në Stratford mbi Avon më 26 prill
Uiliami ishte fëmija i tretë i John dhe Mary Shakespeare. Nga tetë fëmijët e tyre mbijetuan
katër, dy prej të cilëve u bënë aktorë: Uiliami dhe vëllai i tij më i vogël Edmund i lindur më
Londër.
Shekspiri konsiderohet si shkrimtari më i shkëlqyer i gjuhës angleze, në mënyrë absolute,
një ndër shkrimtarët më të mëdhenj të të gjitha kohërave. Ai ka
, por edhe aktor. Ai jo vetëm që shkroi disa
konshme të cilat hynë në historinë e letërsisë botërore, por edhe
dëfryese që nuk u shfaqen kurrë nëpër skenat angleze. Shekspiri ishte edhe
dhe i një numri të madh të poemave, disa prej të cilave janë
konsideruar si shembuj të shkëlqyer të letërsisë angleze që janë shkruar ndonjëherë.
Aftësia e tij qëndronte në të hedhurit e rrëfimit përtej, për të përshkruar kështu
brendshme dhe të thella të natyrës njerëzore. Mendohet se pjesën më të madhe të veprave
të tij t’i ketë shkruar midis viteve 1585-1611, edhe psekronologjia e veprave që i atribuohen
atij nuk njihen me saktësi, duke shkaktuar kështu mangësi në lidhje
biografie të thellë dhe të plotë për këtë figurë madhështore të letërsisë.
letrare
Henriku IV; Makbeth; Shumë zhurmë për asgjë;
Mundimet e kota të dashurisë; Othello; Antoni e Kleopatra;
Stuhia; etj.
; vdiq më 8 janar 1642 në Arqetri të Firences), ishte
astronom dhe filozof italian. Renditet si një nga shkencëtarët
të kohës moderne. Galileo njihet si "babai i fizikës moderne".
Emri i tij është i lidhur me kontribute të rëndësishme në dinamikë, (Parimi i plogështisë
astronomi (me zbulimin e rrotullimit të tokës, të njollave
Jupiterit, fazave të Afërditës, yjet që përbëjnë Rrugën e
26 prill të vitit 1564 vdiq
Uiliami ishte fëmija i tretë i John dhe Mary Shakespeare. Nga tetë fëmijët e tyre mbijetuan
: Uiliami dhe vëllai i tij më i vogël Edmund i lindur më
, në mënyrë absolute,
një ndër shkrimtarët më të mëdhenj të të gjitha kohërave. Ai ka
. Ai jo vetëm që shkroi disa tragjedi të
konshme të cilat hynë në historinë e letërsisë botërore, por edhe
dëfryese që nuk u shfaqen kurrë nëpër skenat angleze. Shekspiri ishte edhe
, disa prej të cilave janë
konsideruar si shembuj të shkëlqyer të letërsisë angleze që janë shkruar ndonjëherë.
Aftësia e tij qëndronte në të hedhurit e rrëfimit përtej, për të përshkruar kështu pamjet e
brendshme dhe të thella të natyrës njerëzore. Mendohet se pjesën më të madhe të veprave
e veprave që i atribuohen
me hartimin e një
), ishte
shkencëtarët më të mëdhenj
Parimi i plogështisë, ligji i rënies së
njollave diellore, të
Rrugën e

4. Qumështit dhe përmirësimin e teleskopit) dhe me futjen e mënyrës shkencore (përmendur shpesh
si mënyra galileane). U padit se donte të përmbystefilozofinë natyrore aristoteliane dhe Shkrimet e
Shenjta, prandaj u dënua nga kisha katolike si heretik dhe u detyrua të japë dorëheqjen mbi bindjet e
tij astronomike, më 22 qershor 1633.
Voltaire
François-Marie Arouet që më pas u quajt "Dë Volter" ose Volteri, u lind më 21 nëntor 1694dhe
vdiq 30 Maj 1778, ishte bir i një noteri parisian. Nxënës i kolegjit jezuit "Luigji i Madh", duke filluar nga
viti 1704 ai shkroi vargjet e para dhe tragjedinë e tij të parë (të humbur) në moshën
dymbëdhjetëvjeçare. Duke lënë kolegjin më 1711, prirja e tij prej shkrimtari u ndal. Megjithëse i filloi
studimet për drejtësi nën trysninë e të atit, i braktisi ato shumë shpejt. Një satirë kundër Regjencës së
Filipit të Orleanit, që iu atribua djaloshit të ri, i kushtoi një qëndrim prej njëmbëdhjetë muajsh në
Bastijë. Gjashtë muaj pas lirimit, Volteri dorëzoi në teatër tragjedinë Edipi, që pati një sukses të madh
dhe i dha emër si autor tragjik. Më 1723, botimi i La Henriades, epope e ngjizur gjatë burgimit dhe
kushtuar Francës së Hanrit III (që e kishte titulluar në fillim Liga ose Hanri i Madh), e bëri edhe më të
famshëm. I kërcënuar më 1727 për t'u futur përsëri në burg për paturpësi të tepruar, shkrimtari
parapëlqeu të emigronte në Angli. Gjatë dy viteve që kaloi përtej Manshit, Volteri u interesua për
teoritë e reja të Isak Njutonit mbi shkencat fizike dhe natyrore, si dhe për filozofinë politike të Xhon
Lokut.
'Fryderyk FranCiszek Chopin,
ose Shopen 1810-1849, ishte kompozitor polak nga Polonia.
Dy dekadat e para të jetës, Frederik Françez Shopeni i kaloi në Poloni si biri i një francezi dhe një
nëne polake e cila i japi atij mësimet e para në piano. Po si tetëvjeçar duartrokitej si një fëmijë
çudibërës. Në Varshavë, ai vizitojë liceun e në fund të liceut edhe konservatoriumin ku edhe e gjeti
mësuesin e tij më të rëndësishëm Xhozef Elsneri (Joseph Elsner 1769-1854). Në moshën
tetëmbëdhjetëvjeçare Shopeni për herë të parë udhëton për në Berlin, pas një viti (1829), udhëton për
në Vjenë, Pragë dhe Dresden. Më 1831 ai vendosi të udhëtonte për në Paris. Në udhëtim e sipër ai
morri vesh për okupimin e Varshavës nga rusët dhe nga kjo kohë Shopeni kurrë nuk u kthye më në
vendlindje. Parisi u bë vendlindja e ti. Këtu u krijua E Madhja e tij Overes, të cilën kryesisht ja
kushtojë luajtjes në piano. mirëpo dy koncertet e tija të njohura në piano, e-Moll (op.11) dhe f-
Moll (op.21) u krijuan në kohën e Varshavës dhe atë të dytin koncert në piano në f-Moll (1829/1830)
paratë parës në e-Moll (Pranverë/Verë 1830).
Për nga struktura dhe karakteri që të dy koncertet kanë ngjashmëri njëra me tjetrën. Që të dyja janë
në tri radhë, që të dyja qëndrojnë - kjo vlen vetëm për radhën e parë të të dy koncerteve - në Moll.
Radhët e ngadalshme (Largetto) flasin një gjuhë të ndjeshme romantike dhe sipas gjithë asaj që ne
dimë ato japin disa pjesë nga autobiografia, saktësisht pjesë të dashurisë së Shopenit për Konstatina
Gladkovskën (Constatina Gladkowska). Radhët përmbyllëse (Vivace) janë të ngarkuara me energji
vallëzimi; në koncertin f-Moll tonin e jep një Mazurka ndërsa në koncertin e-Moll një Krakowiak. Si në
krye të dy koncerteve (Maestro gjegjësisht Allegro maestro) paraprinë momenti virtuozë i pianos
ndërsa orkestra ka rëndësi të dorës së dytë. Shopeni nuk lë të shihet ndonjë tendencë e veçantë

5. simfonike. Për shkak të nevojës së madhe të artizanatit për instrumente të nevojshme shumë
përpunues kanë ra në dert me parituten e Shopenit.
Shopeni shkroi Vepra tjera për piano dhe orkestër të njohura si Polonaise brillante précédée d'un
Andante spianato (op.22,1831-1832) dhe, në vitet para 1831 variacionet B-Dur La ci darem la
mano mbi një temë të Moxartit Don Giovanni (op.2), më tej ekziston një fantazi për tema polake ()A-
Dur, op.13 dhe një krakoviak (F-Dur, op.14)
ludwiG Van BeethoVen
lindi më 16 dhjetor 1770 në Gdansk, Poloni dhe vdiq më 26 mars 1827 në Vjenë, Austri. Ka qenë
një kompozitor i epokës klasike gjerman.
ë vitin 1779 Beethoven-i u bë nxënës i Christian Gottlob Neefe, i cili i mësoi atij kompozimin.
Beethoven-i shpejt mësoj të punoj me Neefe-në si asistent organist, së pari pa pagesë e pastaj edhe
si i punësuar.
Më 1787, Beethoven-i udhëtoi në Vienë duke shpresuar se mund të studioj me Mozart-in. Disa thonë
se ai interpretoi para Mozart-it dhe i ka lënë përshtypje, por mësuesit e asaj kohe thonë se nuk është
e vërtetë. Por pas 2 jave në Vienë, ai merr vesh se e ëma i është sëmurë kështuqë detyrohet të
kthehet në Bonn. Pas një kohë nëna e tij vdesë dhe babai i tij thellohet edhe më tepër në alkoholizëm.
Si rezultat, ai detyrohet të përkujdeset për dy vëllezërit e tij më të vegjël dhe i kalon 5 vjetët e
ardhshme në Bonn.
Më vonë më 1792 ai u kthye përsëri në Vienë. Ai nuk ju përkushtua menjëherë kompozimit. Vendosi
të studionte dhe të ushtronte në piano. Duke punuar nën drejtimin e Jozef Hajdn-it ai arriti aq shumë
sa që vendosi të ndjek edhe orë mësimi të violinës.
Paraqitja e tij e parë publike në Vienë ndodhi në vitin 1795, me koncertin e tij të parë në piano. Gjatë
karierës së tij, Beethoven-i më shumë i kushtoj rëndësi solo pianos, simfonive e më vonë edhe
zhanrreve tjera.

6. Veprat e tij
Me ndihmën e elektorit, që ishte Princi në pushtet në atë kohë, Beethoveni shkoi përsëri në Vienë në
1792. Beethoveni nuk e paraqiti veten si kompozitor menjëherë, por iu përkushtua studimit dhe
pianos. Ai po ashtu mori leksione në violinë nën mbikqyrjen e Joseph Haydn. Beethoveni mori një
reputacion si një profesionist duke luajtur në sallat e fisnikërisë ku shpesh luante veprat e Bach-ut.
Me shkuarjen e Joseph Haydn në Angli në vitin 1794, Beethoveni pritej që të shkonte në shtëpi, por ai
qëndroi në Vienë që t’i vazhdojë mësimet e tij. Edhe pse bursës së tij i kishte kaluar afati, shumë
fisnikë e dalluan talentin e tij dhe i dhanë ndihma financiare.
Beethoveni e kishte paraqitjen e tij të parë para publikut të Vienës në vitin 1795 me koncetrin e tij të
dytë për piano. Gjatë fillimit të karieres së tij ai më së shumti merrej me piano solo. Seria e tij e
famshme e 32 sonatave për piano daton para vitit 1802 ku më e njohura është "Pathétique" Të gjithë
muzikantët pajtohen se veprat e hershme të Beethoven-it ishin shumë te ngjajshme me ato të Hayden
dhe Mozartit. Rreth vitit 1801 Beethoven filloi ta humbas dëgjimin. Ka histori që gjatë premierës se
simfonis së nëntë i është dashur që të kthehej nga publiku që të shikonte apllauzin e tyre. Duke mos
dëgjuar asgjë nga fund i vitit 1802 ai ra në depresion dhe tentoi të bënte vetvrasje.Ai la Vienen për nje
qytet të vogël Austriak Hailkengstand ku vazhdoi të jetojë përmes artit të tij. Ai vazdoi të kompozonte
edhe pse gati nuk dëgjonte asgjë. Pas një tentimi të dështuar që vet të luante vepren e tij piano
concerto nr 5 ‘emperor’ ai më asnjëher nuk luajti para publikut
Rreth vitit 1803 Beethoveni deklaroi “:unë jam pak i kënaqur me punen time ,duhet të marr një rrug të
re” Hapin i tij të paër të madh e bëri me simfoninë “eroica”në e-flat e cila ishte shumë më e madhe se
c'do vepër e asaj kohe .Edhe pse nuk u prit mir nga kritika vepra prapseprap ishte e suksesshme ne
ket koh beethoveni shkroi simfonit nga 3 deri ne 8 gjithashtu sonatat Waldstein dhe Appassionata si
dhe operen fidelio dhe shume kompozime te tjera Në vitin 1810 Beethoveni u nderua nga E.T.a
hoffman si nje ndër tre kompozitorët e mëdhenj dhe e quajti simfonin e pest si veprën më të
rëndësishme të kohës
Beethoven filloi te studionte muziken e vjeter duke perfshir punen e bahut e hendelit betoveni filloi te
studionte muziken e vjeter duke perfshir punen e bahut e hendelit etoveni filloi te studionte muziken e
vjeter duke perfshir punen e bahut e hend
Ne vitet e fundit te jetes se tij ai filloi te studionte veprat e bachut dhe handle se dhe shkroi simfonin e
tij te nënt .Ndoshta vepren më të mirë të tij Si mbas atyre qe ishin aty para vdekjes se tij fjalet e fundit
qe tha ishin ‘do te degjoj serisht ne parajsë.