2. Marin Barleti-Shkodrani me të drejtë
konsiderohet si humanisti më i shquar shqiptar.
Ka shkruajtur dy vepra të rëndësishme “Rrethimi i
Shkodrës” dhe “Historia e Skënderbeut”.
Marin Barleti lindi në Shkodër, këtë të vërtetë e
kanë kontestuar shumë studiues të huaj.
3. Në veprën Rrethimi ai për veten thotë se është
Marin Barleti meshtar shkodran, ndërsa në
veprën Historia... Se është Marin Barleti
shkodran, ose prift shkodran.
Por për këtë origjinë flasin dy dokumente të
zbuluara vonë: një në noterinë e Padovës e
shkruar më 1496 ku përmendet emri MARINUS
BARLETA SCODRENSI dhe e dyta në një
testament të vitit 1501 ku përmendet emri Marin
Shkodrani.
4. Për vitin se kur lindi ai mendohet se duhet të ketë
lindur në mes viteve 1460-63.
Për këtë bazohemi në faktin se ai ka marrë pjesë
në Rrethimin e Dytë të Shkodrës të vitit 1478.
Marini ishte i ri kur rroku armët për të mbrojtur
atdhenë, megjithatë mësimet e para dhe diçka të
mesme duhet ti ketë marrë në ndonjë qendër
humaniste të vendlindjes.
5. Më 1504 në Venedik botoi veprën e parë “Rrethimi
i Shkodrës”, ndërsa më 1508-10 në Romë botoi
veprën e dytë “Historia e Skënderbeut”
Në veprën e Barletit ka shumë vepra që
kundërshtarët i dërgojnë njëri-tjetrit, zhvillohen
dialogje të palëve luftuese, mbahen fjalime të
gjata, bëhen përshkrime të personazhëve apo të
natyrës.
Të gjithë këto janë kërkesa të historisë
humaniste.
6. Vepra “Historia e Skënderbeut” është e ndarë në 13
libra, ose kaptina, por realisht mund ta ndajmë në
dy:nga kaptina I-IV dhe VII-XIII.
Marin Barleti me këtë vepër i ka dhënë vetes një
detyrë të shenjtë duke përfshirë tërë jetën dhe
luftërat e Skënderbeut që nga lindja e gjer në
vdekje.
Pjesën më të madhe në vepër ua kushton
luftërave të Skënderbeut që nga lindja e gjer në
vdekje.
7. Vepra Historia... ka vlerë edhe për idetë
humaniste.
Ai këtu e çmon mjaft mendjen dhe gjykimin
njerëzor:”Veç mendjes dhe gjykimit njerëzor,-
thotë Skënderbeu në fjalimin e tij në Lezhë,-unë
mund ta tregoj se ato janë një mjet i sigurt për të
gjithë punët sepse s’është asgjë aq e vështirë sa ë
të mos mundet të zgjidhet nga mendja e njeriut”
8. Skënderbeu gjithmonë dëshiron lirinë prandaj
edhe thotë se:Liria dhe dashuria për atdheun janë
dy komponente të lidhura, për të cilat derdhet
gjaku dhe sakrifikohet edhe fëmija.
Për Barletin ekzistojnë luftëra të drejta , që janë
mbrojtëse dhe luftëra të padrejta, që janë
okupuese.
Barleti e ndërton portretin fizik të Skënderbeut
që është me pamje ideale,por edhe atë
intelektuale,për gjuhët dhe kulturat e huaja,atë
ushtarak,etik,psikologjik,njerëzor.
9. Te Skënderbeu ekziston një harmoni në mes
shpirtit dhe veprimeve,emocioneve dhe mendjes.
Vepra e Marin Barletit ka luajtur një rol shumë të
madh edukativ për brezat e ardheshëm pse i ka
edukuar në frymën patriotike,si të duan dhe të
mbrojnë atdheun,se dashuria për atdheun duhet
t’ia tejkalojë çdo dashurie tjetër.
