Presentación

1. Historia do éuscaro
Aitor Vigo Cruz 1ºBach B

2. Orixe
• O éuscaro é unha lingua da que se descoñece a súa orixe. Non ten ningunha relación nin conexión
lingüística con ningún outro idioma vivo ou desaparecido.
• Xa se falaba antes da chegada dos romanos, e non pertence á familia das linguas indoeuropeas.
Tampouco ten similitude con outras linguas da contorna.
• Hai varias hipóteses para explicar a súa existencia:
• Algunhas palabras son parecidas ás da algúns idiomas caucásicos, polo que se pensa que puido nacer alí.
• Hai unha teoría que sostén que puido nacer no norte de África.
• Os iberos foron os primeiros habitantes da península, polo que se pensa que o éuscaro e os vascos son
descendentes deles.
• Outra teoría defende que non veu de ningún sitio, senón que nacería en Euskal Herria directamente.

3. Orixe
• O éuscaro xa se falaba como mínimo hai 7.000 anos. Algúns lingüistas
pensan que ten entre 10.000 e 20.000 anos de antigüidade.
• Hai 13.000 anos xa se falaba o protoéuscaro en distintas tribos, que darían
orixe aos diferentes dialectos:
• Os Aquitanios (Sur de Francia e Pirineos)
• Os Autronios (Cantabria, Bilbao, Álava, A Rioxa e Burgos)
• Os Vascos (Navarra). De aquí xurdiu o éuscaro actual
• Os Caristis (Sur de Álava)

4. Mapas das variedades diatópicas

5. Primeiras escrituras en éuscaro
• Existen inscricións na provincia de Soria anteriores aos celtas e aos
romanos.
• No século II d.C. apareceron varias palabras en éuscaro en epitafios en
Aquitania.
• No século XI apareceron textos en éuscaro nas “Glosas Emilianenses”,
achadas no Mosteiro de San Millán da Cogolla.
• O primeiro libro coñecido en éuscaro imprimiuse en 1545: “Linguae
Vasconum Primitiae”

6. Tipoloxía lingüística
• O éuscaro é unha lingua aglutinante, é dicir, que todas as súas categorías de palabras se forman con
sufixos que se engaden a un núcleo verbal ou nominal.
• No éuscaro non hai unha regra sintáctica básica, os compoñentes das oracións poden aparecer en
distinta orde, aínda que a parte mais importante do que o falante quere comunicar vai xusto diante
do verbo.
• A función gramatical das palabras depende da declinación.
• Ten un sistema de vogais e consoantes moi parecido ao castelán.
• O acento non ten unha posición fixa, senón que cambia de lugar dependendo da estrutura da oración
• Sistema verbal complexo: Só ten unha voz e o suxeito e paciente.

7. Mostras do éuscaro
• Miren badator (Xa ven Miren)
• Bilboko izeba autobusez dator (A tía de Bilbao ven no autobús)
• Aita semeak tabernan daude (Pai e fillo están na taberna)
• Eguraldi ona egiten badu bizikletan ibiltzera joango gara (Se fai bo tempo
iremos a andar en bicicleta)
• Eta lapurrek ohostu dute guk gendukana etxean (E os ladróns roubaron o
que tíñamos na casa)

8. Cultura asociada
• Os vascos construíron arredor da súa lingua un universo cultural propio.
Da mesma maneira que conservaron o éuscaro, conservaron tamén as súas
costumes, grazas a un forte sentimento de identidade que lles permitiu
conservalas a pesares das diferentes invasións que sufriu a península.
Teñen multitude de manifestación culturais propias, tanto no deporte
(pelota vasca, aizkolaris (corta de troncos con machado), Harri-jasotze
(levantamento de pedra), como no baile (Aurresku), a música (txalaparta)
ou a literatura popular (bertsolaris).

9. Historia dos Vascos
• Algunhas hipóteses defenden que as tribos vascas xa habitaban o País
Vasco dende o Neolítico.
• Ao posuír unha lingua illada e sen relación coas veciñas, algúns pensan
que o éuscaro é o fío condutor da tribo. A pesar de sufrir invasións de
outros pobos, e de que se substituíse a súa lingua nalgúns dos territorios
que ocupaban, foron capaces de manterse como pobo e de conservar a súa
lingua.

10. Evolución do éuscaro
• Se pensa que foi retrocedendo nos últimos 3.000 anos, porque tanto en
Cataluña como Aragón hai topónimos procedentes do éuscaro.
• Outros factores que influíron no seu retroceso son:
• Literatura moi escasa ata a época moderna.
• Nunca foi lingua oficial ata a chegada da democracia.
• Non foi utilizada no sistema escolar ata o século XIX

11. Evolución do éuscaro
• Por outra banda, tamén hai razóns polas que o éuscaro sobreviviu:
• A desaparición do Imperio romano, que permitiu que algunhas linguas occidentais
non se desgastaran (éuscaro, galés, bretón, gaélico...)
• Pouca influencia das cidades na costa e nas zonas montañosas.
• Rexeitamento dos visigodos polos vascóns.
• Cristianización tardía.
• Estrutura idiomática totalmente distinta das outras linguas, o que impediu que fora
absorbida por outras.

12. Evolución do éuscaro

13. A defensa do idioma: Institucións
• Na segunda metade do século XIX comezou unha preocupación polo futuro da
lingua, e se crearon asociación como a Sociedade Euskara de Navarra, que
organizaban certames literarios e xogos florais, e apareceron as primeiras
publicacións en éuscaro.
• En 1918 fundouse a Sociedade de Estudos Vascos.
• En 1919 crease a Real Academia da Lingua Vasca, que ten como obxectivo a
unificación da lingua literaria no “éuscaro batúa”, o éuscaro unificado, que é o
que se usa nos medios formais, aínda que a lingua falada soe ser a variedade local.

14. A defensa do idioma: Actualidade
• Hoxe en día o éuscaro úsase na EITB (televisión vasca), na radio, na prensa e nos medios de comunicación.
• Cada vez hai máis euskaldunberriak (novos éuscaro falantes), e ademais os euskaldunzaharrak (éuscaro
falantes nativos) que só dominaban o uso oral comezan a alfabetizarse.
• En 1914 se fundou a primeira ikastola, que é un centro educativo cooperativo que usa o éuscaro como
lingua vehicular. Despois da guerra civil desapareceron, aínda que algunhas mantiveron a súa actividade de
maneira clandestina.
• Dende 1975 o éuscaro se inclúe no ensino, e as ikastolas comezaron a integrarse no sistema público a partir
de 1993, aínda que moitas delas seguen sendo centros privados.
• Nos últimos 25 anos o éuscaro gañou 223.000 falantes, e o 28,4% da poboación é quen de falalo
correctamente, uns 750.000 falantes nativos, ademais de outras 400.000 persoas que o entenden.

15. FIN