1. H.EL205
Ëåêö 8
§6.8. Ãóðâàí ôàçûí àñèíõðîí õºäºëã¿¿ðò àñààëò õèéõ
Ôàçûí ðîòîðòîé àñèíõðîí õºäºëã¿¿ðò àñààëò õèéõ.
Õºäºëã¿¿ðò àñààëò õèéõýä ò¿¿íèé ðîòîðûã, çàðèì òîõèîëäîëä
à÷ààëàë áîëîí áóñàä àãðåãàòóóäûí õàìòààð õºäºë㺺íã¿é
áàéäëààñ ÿìàð íýã òîãòâîðòîé ýðãýõ õóðäàä øèëæ¿¿ëýõ ïðîöåññ
ÿâàãäàíà.
Åð íü õºäºëã¿¿ðèéí àñààëòûí ¿åä ò¿¿íèé ã¿éäýë õýâèéí
õýìæýýíýýñýý èõ áàéäàã. Àñààëòûí ìîìåíò áà õýâèéí ìîìåíòèéí
õàðüöàà õºäºëã¿¿ðèéí íýã ÷óõàë ¿ç¿¿ëýëò þì. Õºäºëã¿¿ð áîãèíî
õóãàöààíä ã¿éäýë áàãàòàé àñàõ íü õàìãèéí òààòàé áîëîâ÷ çàðèì
òîõèîëäîëä ýíý íü áîëîìæã¿é áàéäàã.
Àñàõ ¿åèéí õºäºëã¿¿ðèéí ã¿éäýë
 
I Ï  U 1 / ( r1  c1r2 ) 2  ( x1  c1 x2 ) 2 (6.18)
ìîìåíò (6.14)
m1U 1 r22

MÏ 
   
w1 ( r1  c1r 2 ) 2  ( x1  c1 x2 ) 2
Ýäãýýðýýñ ¿çýõ¿ë ðîòîðûí õýëõýýíä íýìýëò èäýâõèòýé
ýñýðã¿¿öýë çàëãàõàä õºäºëã¿¿ðèéí àñààëòûí ìîìåíò èõñýõèéí
çýðýãöýý àñààëòûí ã¿éäýë áóóðíà. ̺í õ¿÷äýëèéã áóóðóóëæ
õ¿÷äýë àñààëòûí ã¿éäëèéí õýìæýýã áóóðóóëæ áîëîõ áîëîâ÷ ýíý
¿åä àñààëòûí ìîìåíò ìºí àäèë áóóðàõ íü òóñã¿é.
Àñààëòûí øèíæ ÷àíàð IÏ, MÏ –ýýñ ãàäíà àñààëòûí
¿ðãýëæëýõ õóãàöàà áà áàéäàë, àñààëòàä øààðäàãäàõ òîíîã
òºõººðºìæèéí òîî, òºðºë, ºðòºã ã.ì –ýýð òîäîðõîéëîãäîíî.
Ôàçûí ðîòîðòîé õºäºëã¿¿ðèéí êîíòàêòûí öàãèðàãèéã
àøèãëàí ò¿¿íèé ðîòîðò íýìýëò ýñýðã¿¿öýë çàëãàí àñààäàã.
Àñààëòûã õýä õýäýí øàòòàé õèéæ áîëíî.
Áîãèíî õîëáîãäñîí ðîòîðòîé àñèíõðîí õºäºëã¿¿ðò
àñààëò õèéõ.
- Áîãèíî õîëáîãäñîí ðîòîðòîé àñèíõðîí õºäºëã¿¿ðèéí øóóä
ñ¿ëæýýíä õîëáîí àñààõ àðãà íü ìàø õÿëáàð ýíãèéí áîëîâ÷
àñààëòûí ã¿éäýë ò¿¿íèé õýâèéí ã¿éäëýýñ 57 äàõèí èõ áàéäàã.
Àæëûí ìåõàíèçìûí èíåðö áàãà ¿åä àñààëò ò¿ðãýí ÿâàãäàæ,
ñòàòîðûí îðîîìîã õýò èõýýð õàëæ àìæèõã¿é. Ýíý àðãûã ìàø ºðãºí
õýðýãëýíý. (êàáåëèéí îãòëîë õàíãàëòòàé ¿åä)
ØÓÒÈÑ.ÓÓÈÑ.Óóðõàéí öàõèëãààíæóóëàëò, àâòîìàòæóóëàëòûí áàã. Á.Áàòõèøèã 1

2. H.EL205
- Àñààëòûí ã¿éäëèéã áàãàñãàõ øààðäëàãàòàé ¿åä õ¿÷äýëèéã
áóóðóóëæ àñààæ áîëíî. Ýíä õýä õýäýí àðãà áèé. 1. Àñààõ ¿åä îä
õîëáîõ; 2. Ðåàêòîðòàé àñààõ; 3. Àâòîòðàíñôîðìàòîðààð àñààõ.
Á.õ ðîòîðòîé çàðèì àñèíõðîí õºäºëã¿¿ð¿¿äèéí àñààëòûí
øèíæ ÷àíàðûã òóñãàé àðãààð ñàéæðóóëäàã. ¯¿íä:
- ðîòîðòîé ã¿íçãèé õîâèëòîé õºäºëã¿¿ð (ëîíõ õýëáýðèéí)
- ðîòîðòîé õî¸ð îðîîìîãòîé õºäºëã¿¿ð
Õºäºëã¿¿ð àñàõ ¿åä ðîòîðûí îðîîìãîîð ã¿éõ ã¿éäëèéí
äàâòàìæ ºíäºð áàéõ ¿åä ðîòîðûí äîòîîä õýñãèéí èíäóêòèâ
ýñýðã¿¿öýë íü ãàäíà òàëûí õýñãèéíõýýñ èõ áàéäàã.
§6.9. Àñèíõðîí õºäºëã¿¿ðèéí ýðãýëòèéí õóðäûã
òîõèðóóëàõ
Àñèíõðîí õºäºëã¿¿ðèéí ýðãýëòèéí õóðä n2= n1(1 - s)= (60
f1/p)(1 - s) áàéäàã. ¯¿íýýñ ¿çýõýä ðîòîðûí ýðãýëòèéí õóðäûã
ãóëñàëò, ñòàòîðûí îðîîìãèéí ã¿éäëèéí äàâòàìæ, õîñ òóéëûí òîîã
ººð÷ëºí òîõèðóóëæ áîëíî.
Ãóëñàëòûã äàðààõ àðãóóäàà𠺺ð÷èëæ áîëíî.
- Õ¿÷äýë ººð÷ëºõ. Òîõèðóóëàõ õ¿ðýý èõ áóñ. Íýìýëò
òºõººðºìæ øààðäàãäàíà.
- Õ¿÷äýëèéí òýãø õýìèéã àëäàãäóóëàõ. Òîõèðóóëãûí õ¿ðýý
áàãà, õºäºëã¿¿ðèéí à.¿.ê áóóðíà. Áàãà ÷àäëûí õºäºëã¿¿ðò
- Ðîòîðûí õýëõýýíä èäýâõòýé ýñýðã¿¿öýë íýìýõ. Ǻâõºí
ôàçûí ðîòîðòîé. Àëäàãäàë èõòýé.õóðäíû òîãòâîðæèëò
(õàòóó) ìóó áîëíî.
Ñòàòîðûí îðîîìãèéí ã¿éäëèéí äàâòàìæ ººð÷ëºõ.
ÿéäëèéí äàâòàìæèéã ººð÷èëñíººð ñèíõðîí õóðäûí õýìæýý
ººð÷ëºãäºíº. ÿéäëèéí äàâòàìæèéã ººð÷ëºõèéí çîðèëãîîð õàãàñ
äàìæóóëàã÷ õóâèðãàã÷óóäûã àøèãëàíà. Äàâòàìæ ººð÷ëºãäñºíººð
ìàêñèìóì ìîìåíòèéí õýìæýý ìºí ººð÷ëºãäºíº (6.14.) Èéìä
õºäºëã¿¿ðèéí õýò à÷ààëàë äààõ ÷àäâàðûã õýâýýð õàäãàëàõûí
òóëä õ¿÷äýëèéã áàñ ººð÷èëäºã. Äàâòàìæ áà õ¿÷äýë, ìîìåíòèéí
õîîðîíä äàðààõ õàìààðàëòàé áàéäàã.
U 1 / U 1  ( f1 / f1 ) M  / M
 (6.19)
U 1 , M 1 - f  äàâòàìæòàé ¿åèéí õ¿÷äýë, ìîìåíò
 
¿¿íèé ìîìåíòèéã õýâýýð õàäàãàëàõûí òóëä ò¿¿íèé õ¿÷äýëèéã
äàâòàìæòàé çýðýã ººð÷èëíº.
U 1  U 1 f1 / f1
 (6.20)
ØÓÒÈÑ.ÓÓÈÑ.Óóðõàéí öàõèëãààíæóóëàëò, àâòîìàòæóóëàëòûí áàã. Á.Áàòõèøèã 2

3. H.EL205
Ýíý òîõèîëäîëä õºäºëã¿¿ðèéí õóðä íýìýãäýõèéí çýðýãöýý
ò¿¿íèé ÷àäàë íýìýãäýíý. ×àäëûã òîãòìîë õàäãàëæ õóðäûã
òîõèðóóëàõûí òóëä õ¿÷äýëèéã äàðààõ áàéäëàà𠺺ð÷èëíº.
U 1  U 1 f1 / f1
 (6.21)
Äàâòàìæèéí òîõèðóóëãûí àðãà íü õºäºëã¿¿ðèéí ýðãýëòèéí
õóðäûã ºðãºí õ¿ðýýíä (12:1) òîõèðóóëàõ áîëîìæ îëãîíî.
Ñòàòîðûí îðîîìãèéí òóéëûí òîîã ººð÷ëºõ. Ýíý àðãààð
øàòàëñàí òîõèðóóëãà õèéãäýíý. Æ.íü ð=1 ¿åä n1=3000, ð=2 ¿åä
n1=1500 ã.ì.
Ñòàòîðò òóéëûí òîî ººðòýé õî¸ð îðîîìîã îðîîõ, ýñâýë
õèéöýýðýý òóéëûí òîî íü ñîëèãäîæ áîëîõ íýã îðîîìîã îðîîõ
àðãóóä áèé.
Ìîìåíò áà ÷àäëûã òîãòâîðòîé áàéëãàæ áîëíî. Ýíý àðãûã
áîãèíî õîëáîãäñîí ðîòîðòîé àñèíõðîí õºäºëã¿¿ðò õýðýãëýíý.
Ôàçûí ðîòîðòîé àñèíõðîí õºäºëã¿¿ðò ò¿¿íèé ðîòîðûí îðîîìãèéí
õîëáîëòûã ìºí ººð÷ëºõ øààðäëàãà ãàðäàã.
§7. Áóñàä òºðëèéí àñèíõðîí ìàøèí
§7.1.Íýã ôàçûí àñèíõðîí õºäºëã¿¿ð
Ñòàòîðò íýã ôàçûí îðîîìîã ñóóñàí, á.õ ðîòîðòîé áàéíà. Íýã
ôàçûí îðîîìîã á¿õèé ñòàòîðûã ñ¿ëæýýíä õîëáîõîä ò¿¿íä ëóãøèõ
ñîðîíçîí îðîí ¿¿ñäýã. ¯¿íèéã ÷èãëýëýýð ýñðýã õî¸ð ýðãýëäýõ
ñîðîíçîí îðîí ãýæ ¿çýæ áîëíî. Õºäºëã¿¿ðèéí ðîòîðûí ýðãýõ
÷èãòýé äàâõöàõ ñîðîíçîí îðîíã Ôïð øóóä, íºãººã Ôîáð ãýæ òîîöú¸.
Òýãâýë sïð=s, sîáð=2 –
s áîëíî. Ýíý
òîõèîëäîëä øóóä
ñîðîíçîí îðíû ö.õ.õ
Åïð –èéí ðîòîðûí
îðîîìîãò ¿¿ñãýõ
ã¿éäýë Iïð-èéí
äàâòàìæ áàãà ýñðýã
ñîðîíçîí îðíû ö.õ.õ
Åîáð –èéí ðîòîðûí
îðîîìîãò ¿¿ñãýõ
ã¿éäýë Iîáð-èéí
äàâòàìæ èõ áàéíà (2f
– fïð). Èéìä ðîòîðûí
8.1-ð çóðàã. Õî¸ð ôàçûí ã¿éäëýýð
ØÓÒÈÑ.ÓÓÈÑ.Óóðõàéí öàõèëãààíæóóëàëò, àâòîìàòæóóëàëòûí áàã.îðîí ¿¿ñýõ
ýðãýëäýõ ñîðîíçîí Á.Áàòõèøèã
3

4. H.EL205
îðîîìãèéí ýñýðã¿¿öëèéí ãîë á¿ðä¿¿ëýã÷ áîëîõ èíäóêòèâ
ýñýðã¿¿öýë íü ýñðýã ñîðîíçîí îðîíã ñóëðóóëàõ ¿éë÷ëýë ¿ç¿¿ëíý.
Íýã ôàçûí àñèíõðîí õºäºëã¿¿ð íü àñààëòûí ìîìåíòã¿é.
Àñààëòûí ¿åä ìîìåíò ¿¿ñãýõèéí òóëä ò¿¿íä ýðãýëäýõ ñîðîíçîí
îðîí ¿¿ñãýõ çîðèëãîîð àñààëòûí îðîîìãèéã àøèãëàíà. Àñààëòûí
îðîîìîã íü ñòàòîðò àæëûí îðîîìîãòîé òýíõëýãýýðýý 90 Îöàõ
¿¿ñãýõýýð áàéðëàíà. ̺í îðîîìãóóäààð ã¿éõ ã¿éäë¿¿äèéí ôàçûã
çºð¿¿ëíý. Ýíý òîõèîëäîëä ôàçûí çºðººíººñ õàìààðàí òîéðîã
áîëîí çóéâàí ýðãýëäýõ /àñààëòûí ¿åä/ ñîðîíçîí îðîí ¿¿ñíý. (9.1-
ð çóðàã)
Êîíäåíñàòîðò àñèíõðîí õºäºëã¿¿ðèéí ñòàòîðò õî¸ð
îðîîìîã õîîðîíäîî 90Îöàõ áàéðëàëòàé ñóóíà. Ãîë îðîîìãèéã
ñ¿ëæýýíä øóóä, òóñëàõ îðîîìãèéã àæëûí ãýæ íýðëýãäýõ áàéíãà
õîëáîîòîé áàéõ êîíäåíñàòîðîîð äàìæóóëàí õîëáîíî. Àæëûí
êîíäåñàòîðûí áàãòààìæèéã õýâèéí ãîðèìä òîõèðóóëàí ñîíãîæ
àâíà. Àñààëòûí ìîìåíòûã íýìýãä¿¿ëýõèéí òóëä àñààëòûí
êîíäåíñàòîð çýðýãö¿¿ëæ õîëáîíî.
ØÓÒÈÑ.ÓÓÈÑ.Óóðõàéí öàõèëãààíæóóëàëò, àâòîìàòæóóëàëòûí áàã. Á.Áàòõèøèã 4