1. Õóâüñàõ ã¿éäëèéí ôàç. Ôàçûí çºð¿¿
Öàõèëãààí ºíöºã ϕ1 , ϕ 2 -íü õóãàöààíû ýõíèé ýãøèí äýõ ÖÕÕ òîäîðíîéëäîã
áà ¿¿íèéãã ýõíèé ôàçûí ºíöºã áóþó ýõíèé öàç ãýíý.
ÖÕÕ ýõíèé ôàçóóä íü õàðèëöàí àäèëã¿é ýõëýõ òóë àìïëèòóä óòãàíäàà
íýãýí çýðýã õ¿ðýõã¿é , òîðîðõîé õóãàöààíû çºð¿¿òýé áàéíà. Õóãàöààíû ýíý
çºð¿¿ã ýõíèé ôàçûí ÿëãàâàð áóþó ôàçûí çºð¿¿ ãýíý. Ãðàôèêààñ õàðàõàä
ϕ = ϕ1 − ϕ 2 ôàçûí çºð¿¿ áîëîõ áà ò¿¿íèéã ºíöãèéí äàâòàìæèä õóâààâàë
õóãàöààíû çºð¿¿ã ãàðãàæ áîëíî.
ϕ ϕΤ
t= =
ω 2π
Òóõàéí òîõèîëäîëä ÖÕÕ-íèé íýã íü ò¿ð¿¿ëæ íºãºº íü õîöîð÷ áàéíà.
ºðººð õýëáýë e1 ÖÕÕ íü e2 ÖÕÕ- ýýñ ϕ ºíö㺺ð ò¿ð¿¿ëæ, e2 y, e1 –ýýñ ϕ
ºíö㺺ð õîöîðíî. Çóðàã 1. ýíäýýñ ¿çýõýä õóâüñàõ ã¿éäýë íü àìïëèòóä
óòãàòàé, òîäîðõîé ¿å , äàâòàìæòàéãààñ ãàäíà ôàçûí ýõëýëòýé áàéíà.
Õóâüñàõ ã¿éäëèéã ãðàôèêààð ä¿ðñëýõ
Ñèíóñèéí õóóëèàð ààð÷ëàãäàæ áàéãàà õýìæèãäõ¿¿íèéã ñèíóñèéí
ãðàôèêààð áóþó ýðãýæ áàéãàà âåêòîðîîð ä¿ðñýëæ áîëíî. Çóðàã 2. Ýíý
òîõèîëäîëä áîñîî òýíõëýã íü ñèíóñëýã õýìæèãäõ¿¿íèé ýãøèí çóóðûí
óòãóóäûã õýâòýý òýíõëýã íü õóãàöàà áóþó ôàçûí ýõëýë¿¿äèéã çààíà.
Õàðèí ýðãýæ áàéãàà âåêòîðûí óðò íü àìïëèòóäûã âåêòîð áà õýâòýý
òýíõëýãèéí õîîðîíä ¿¿ññýí ºíöºã õóâüñàõ ôàçûã çààíà. Ýðãýæ áàéãàà

2. âåêòîðûí áîñîî òýíõëýã äýýðõ ïðîåêö íü õóâüñàõ ýãøèí çóóðûí óòãûã
õàðóóëíà. Ñèíóñûí ãðàôèê íü õóãàöààíààñ õàìààðñàí õóâüñàõ
õýìæèãäõ¿¿íèéã èõ òîäîðõîé õàðóóëäàã. Íýã ãðàôèê äýýð ÿíç á¿ðèéí ôàçûí
ýõëýëòýé õýä õýäýí ãðàôèêûã õàðóóëæ áîëíî.
Çóðàã 2
Èæèë äàâòàìæòàé ñèíóñëýã õóâüñàõ õýìæèãäõ¿¿íèéã ä¿ðñýëæ áàéãàà
âåêòîðóóäûí íýãäëèéã âåêòîðûí äèàãðàìì ãýíý. Âåêòîðûí äèàãðàìì íü
èæèë äàâòàìæòàé õóâüñàõ õýìæèãäõ¿¿íèéã õàðóóëäàã ó÷ðààñ âåêòîðóóä íü
èæèë ºíöãèéí äàâòàìæòàé ýðãýíý. Ýíý ¿åä âåêòîðóóäûí õóãàöààíààñ
õàìààðñàí õàðèëöàí áàéðëàë íü ººð÷ëºãäºõã¿é ó÷ðààñ ñèíóñëýã õóâüñàõ
õýìæèãäõ¿¿íèé õàðèëöàí áàéðëàëûã õàðàõ áîëîìæèéã îëãîíî.
Õóâüñàõ ã¿éäýë, õ¿÷äýë , ÖÕÕ-íèé ¿éë÷ëýõ áîëîí äóíäàæ óòãóóä
Õóâüñàõ ã¿éäëèéí öàõèëãààí õýëõýýíèé òîîöîî õèéõ áîëîí òóðøèëò
ÿâóóëàõàä ã¿éäýë, õ¿÷äýë, ÖÕÕ- íèé ¿éë÷ëýõ óòãà íü ãýñýí îéëãîëò
õýðýãòýé áîëäîã. Õýìæ¿¿ðèéí áàãàæ äýýð áèäíèé õàðæ áàéãàà ã¿éäýë ,
õ¿÷äëèéí óòãà íü ¿éë÷ëýõ óòãà þì. Æèøýý íü áèäíèé õýðýãëýæ áàéãàà
õ¿÷äýë 220  ãýäýã íü õ¿÷äëèéí ¿éë÷ëýõ óòãà áîëíî. ¿éë÷ëýõ óòãûã ÿìàð÷
èíäåêñã¿éãýýð I , U , E ãýæ òýìäýãëýíý.
Õóâüñàõ ã¿éäëèéí íýã ¿åòýé òýíö¿¿ õóãàöààíä òîãòìîë ã¿éäëèéí
¿éë÷ëýëýýð òóõàéí ýñýðã¿¿öýë äýýð ÿëãàð÷ áàéãàà äóëààíòàé òýíö¿¿
äóëààíûã ¿¿ñãýæ áàéãàà õóâüñàõ ã¿éäëèéí óòãûã ¿éë÷ëýõ óòãà ãýíý.
Áîäèò ýñýðã¿¿öëèéí õýëõýý
Òîãòìîë ã¿éäëèéí öàõèëãààí õýëõýýíä õ¿÷äýë òîãòìîë áàéõàä ã¿éäýë
÷àäàë áîëîí öàõèëãààí áóþó ñîðîíçîí îðíû ýíåðãè íü òîãòìîë óòãàòàé
áàéäàã.

3. Õóâüñàõ ã¿éäëèéã õýëõýýíä ÿâàãäàõ ïðîöåññ òîãòìîë ã¿éäëèéíõýýñ
ýðñ ÿëãààòàé. Õýëõýýíä õóâüñàõ õ¿÷äýë ºãºõºä öàõèëãààí îðîí áà ò¿¿íèé
ýíåðãè ººð÷ëºãäñºíººð õýëõýýãýýð õóâüñàõ ã¿éäýë ã¿éíý. Ýíý ã¿éäëèéí
ñîðîíçîí îðíû íºëººãººð õýëõýýííä ººðèéí èíäóêöûí ÖÕÕ ¿¿ñäýã. ÖÕÕ
íü ñîðîíçîí óðñãàëààñ õóãàöààãààð àâñàí óëàìæëàëòàé ïðîïîðöèîíàëü e=-
dΦ
áºãººä ñèíóñëýã õóóëèàð õóâüñàíà.
dt
Öàõèëãààí õýëõýýíä öàõèëãààí ñîðîíçîí îðíû ýíåðãèéã äóëààíû
ýíåðãè áîëãîí õóâèðãàõàä áîäèò ýñýðã¿¿öýë r, áàãòààìæ ñ, íºëººìæèéí
îðîîìîã L ãîë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýíý.
Áîäèò ýñýðã¿¿öëèéã çàðèì òîõèîëäîëä èäýâõèòýé ýñýðã¿¿öýë ãýæ íýðëýäýã
áºãººä ò¿¿íä áèäíèé ñàéí ìýäýõ öàõèëãààí ïèéøèí èíä¿¿ ÷èéäýí ãýõ ìýò
õýðýãëýã÷èä õàìààðàãäàíà.
Õýëõýýíèé ÷àäàë:
Õ¿÷äýë ã¿éäëèéí ýãøèí çóóðûí óòãûí ¿ðæâýð íü ÷àäëûã òîäîðõîéëäãèéã
áèä ìýäíý.
p=ui
áîäèò ýñýðã¿¿öýëòýé õýëõýýíèé ýãøèí çóóðûí ÷àäàë íü öàõèëãààí
ýíåðãèéã äóëààíû ýíåðãèä õóâèðãàõ õóðäûã õàðóóëäàã þì.
ßìàð íýãýí t õóãàöààíä U=220B, ã¿éäýë I=2A áàéõ ¿åä ýñýðã¿¿öýë íü r=U/
I=220/2= 100 Îì áîë ÷àäàë P=I2r=UI=22 100=400Âò áîëîõ áóþó ýíý íü t
õóãàöààíä öàõèëãààí ýíåðãè äóðààíû ýíåðãèä 400Äæ/ñ õóðäòàéãààð
øèëæèæ áàéíà ãýæ îéëãîæ áîëíî.
ͺ뺺ìæèéí îðîîìîãòîé öàõèëãààí õýëõýý
ͺìæèéí îðîîìîã áóþó èíäóêöûí ýñýðã¿¿öýëä òðàíñïîðìàòîð , á¿õ
òºðëèéí öàõèëãààí ìàøèíóóä õàìðàãääàã. Çóðàã 3 ò íºëººìæèéí
îðîîìîãòîé õýëõýýã ¿ç¿¿ëýâ. Ýíý îðîîìîã ç¿ðõýâ÷ã¿é áºãººä çºâõºí
íºëººìæ L áàéíà.
Çóðàã 3