1. Хээл хаялт /abortus/
онош, эмчилгээ, урьдчилан сэргийлэлт
Семинар 4

2. Хээл хаялт /abortus/

Малын хөврөл бүрэн буюу хагас
уусах эсвэл хээлтэгчийн төрөх замаас
үхсэн (зулбадас), дутуу хөгжилтэй хээл
(дутуу төл) гарч хээлийн хэвийн хөгжил
тасалдахыг хээл хаях гэнэ.

3. Хээл хаялтыг оношлох аргууд
 Эмнэлзүйн арга
 Ажиглах (харах). Бмб ерөнхий болон үржлийн
эрхтэнд гарч буй өөрчлөлт, шинж тэмдгээр
 Барилах. Шулуун гэдсээр болон хэвлийн ханын
гадна талаас барьж, тэмтэрч оношлох
 Чагнах, халуун үзэх
 Лабораторийн арга
 Халдварт өвчний үүсгэгч илрүүлэх шинжилгээ
 Инвазийн үүсгэгч тодорхойлох шинжилгээ
 Цус болон шээс, бусад шингэний шинжилгээ

4. Хөврөл цуцрах буюу Далд хээл хаялт
 Эмнэлзүйн шинж тэмдгээр оношлоход төвөгтэй.
 Бүрэн далд хээл хаясан үед хэсэг хугацааны дараа
ороо илэрнэ.
 Далд хээл хаялтын дараа хүндрэл цөөн дайралдана.
 Үржлийн эрхтэнд үүссэн өөрчлөлтүүд арилмагц
бэлгийн мөчлөг дахин илэрч хээл авна.

5. Дутуу төл гарах хээл хаялт
 Хугацаанаас өмнө
төллөх
 Биеийн хөгжил дутуу
төл гарах
 Халдварын улмаас
дутуу гарсан болон
хөхөх рефлексгүй
төрсөн төл амьдрах
чадваргүй байна.

6. Зулбах хээл хаялтыг оношлох
(miscarriage )
 Хээлийн
хөдөлгөөн мэдэгдэхгүй ялангуяа
шулуун гэдсээр тэмтрэхэд хээл хөдлөхгүй
байна.
 Сүү нь татрах ба чанар нь өөрчлөгдөнө. Сүүг
буцалгахад ээдэх ба уураг сүүтэй төстэй
болно.
 Үхсэн буюу амьгүй ураг (хээл) гарах

7. Хээл хатах /Mumificatiofetus/
 Төрөлт хугацаанаас хожимдох
 Хээлийн шинж тэмдэг арилах
 Хээлтэгч малд эмгэгийн шинж тэмдэг илрэхгүй
боловч бэлгийн мөчлөг нь зогсох
 Шулуун гэдсээр шинжлэхэд саванд хатуу бие
тэмтрэгдэх
 Аль нэг өндгөвчинд шар бием тэмтрэгдэх

8. Эмчилгээ
Хатсан хээлийг зайлуулах зорилго тавьж эмчилнэ.
 Савны ханыг мэдрэгдэх бэлдмэл хэрэглэх
(синестрол, прозерин) саванд иллэг хийж,
өндгөвчний шар биемийг няцлах
 Сав агшаах үйлчилгээтэй бусад бэлдмэлийг
хэрэглэх (окситоцин агуулсан бэлдмэл)
 Иллэг хийхийн өмнө ариутгасан уусмал, загасны
тос, вазелины тосыг саванд хийх хэрэгтэй.
 Хэрэв дээрх арга үр дүн өгөхгүй бол хэвлийн
хана, саванд хагалгаа хийж авна.

9. Төл зөөлрөх (Maceratio fetus)
 Өвчтэй мал ноомойрох ба турна.
 Хордлогын
шинж илэрнэ. Үе үе хөлрөх,
бэлгийн сүвээс улаавтар, өмхий үнэртэй
шингэн, зөөлөн эд, ястай цуг гарна.
 Шулуун гэдсээр тэмтрэхэд саванд зөөлөрсөн
хээл, шингэн зүйл болон зөөлөрсөн яс
дайралдана.
 Савны хананд товч тэмтрэгдэхгүй. Савнаас
шингэн ялгарсаны дараа зөвхөн ясны эдүүд
үлдэж болно. Өндгөвчинд шар бием үлдэнэ.

10. Эмчилгээ.
 Савны үрэвслийг намжаах
 Зөөлөн эд, ясыг зайлуулах
 Савны агшилтыг сайжруулах
 Савны хүзүүвчийг сулруулж эх барихын багаж
ашиглах эсвэл гараараа саатсан эдийг гаргах
 Саванд
үрэвслээс
сэргийлэх,
эмчлэх
бэлдмэлийг /эмийг/ хийх
 Мэс засал ажилбар хийх

11. Хээл ялзрах. (Putrescentia fetus)











Мал, амьтан ноомойрох
Биеийн халуун нэмэгдэх
Хэвлийн ханын эмзэглэл, чангарал ихсэх
Төллөх зам хуурайших
Савны хүзүүвч бага зэрэг нээгдэх
Үтрээний салст бүрхүүл улайх
Ялзарсан үнэртэй улаавтар өнгийн шингэн үтрээнээс
гоожих
Шулуун гэдсээр шинжлэхэд саванд томорч хөөсөн хээл
тэмтрэгдэх
Барилахад хяхтнах маягийн чимээ илрэх
Хээлийн бие ялзарсанаас татахад амархан тасарах
Хээлийн үс амархан унах.

12. Эмчилгээ
 Ялзарч хөөсөн хээлийг түргэн гаргаж сав үрэвсэх, үжил үүсэхээс






сэргийлэх эмчилгээ хийнэ.
Савны хүзүүвчийг нээж төрөх замд ихтиолын буюу бусад тос түрхэж
гулгамтгай болгоно.
Хөөсөн хээлийн биед гүн огтлол хийж, цээжний болон хэвлийн
хөндийг цоолон хуралдсан хийг гаргаж түүний биеийн хэмжээг
багасгаад татаж авна.
Хээлийг зайлуулсаны дараа савны хөндийг фурациллин /1:5000/,
бусад халдваргүйжүүлэх уусмалаар сайтар угааж, антибиотик,
нитрофуран, сульфаниламидын бүлгийн эмийг цацах буюу
гинекологийн лааг /септиметрийг 5ш, урзоциклин урзофуролыг 5-6
ш, экзутер,-М 1 ш зэрэг/ саванд хийж үрэвслийн эмчилгээг зохих
заавраар хийнэ.
Авсан хээл ба хагийг устгана.
Ялзарсан хээлийг зайлуулах, эх малыг шинжлэхдээ халдвар
авахаас сэргийлнэ.
Гар шархтай бол иодын ханд, коллойд түрхэнэ. Гялгар бээлий, урт
хормогч, савхин буюу усны гутал өмсч ажиллана.