itzal txinatarrak

1. ITZAL
TXINATARRAK
GORPUTZ ADIERAZPENA
MAIALEN ETA ALAZNE BELTRAN DE LUBIANO RIAÑO
ADIERAZPENA ETA KOMUNIKAZIOA DRAMATIZAZIOAREN BIDEZ 2016-2017

2. 1
AURKIBIDEA
SARRERA........................................................................................................................................ 2
GORPUTZ ADIERAZPENA............................................................................................................... 2
ITZAL TXINATARRAK...................................................................................................................... 5
HHra BEGIRA ................................................................................................................................. 6
JARDUERAK ................................................................................................................................... 9
PROPOSAMENA........................................................................................................................... 10
PRAKTIKETAN AURRERA ERAMANDAKOA .................................................................................. 15
ONDORIOAK ETA HOBEKUNTZA PROPOSAMENAK..................................................................... 24
BIBLIOGRAFIA.............................................................................................................................. 26
ERANSKINAK................................................................................................................................ 27

3. 2
SARRERA
Hurrengo lan honetan itzal txinatarren inguruan jardungo gara. Hasiera batean,
lanari sarrera eman nahian, gorputz adierazpen kontzeptua azalduko dugu eta
ondoren, itzal txinatarren inguruko sakontze lana egingo da, hori izan baita haututako
gaia. Jarraian, lan praktikoa planteatuko da, non autore ezberdinen aipuak eta
informazioa agertuko den.
Hortaz gain, irakasle izango garen heinean, ikasgelara nola eramango dugun
azalduko da baita ere Haur Hezkuntzan metodologia hau erabiltzearen arrazoiak,
onurak eta ezaugarri positiboak. Horren harira curriculumean non kokatuko litzatekeen
komentatuko da, ikasgelan egindako jarduerak betiere nolanahi curriculumean
oinarrituta eta hari lotuta egon behar direlako.
Lanaren helburuari estuki lotuta dauden jarduerak planteatuko eta azalduko
dira, ekintza bakoitza deskribatuko da eta ondoren horien inguruko hausnarketa
egingo da.
Laburbilduz, lan honen funtsa gorputz adierazpenak Haur Hezkuntzan duen
tokia bermatzea eta duen garrantzia jakitera eramatea da. Horren barnean, itzal
txinatarrak ikasgelan erabiltzearen aldeko apustua egingo da, ezaugarri nabarmenak
aipatuz eta ikasgelara eramateko proposamenak sortuz eta garatuz.
GORPUTZ ADIERAZPENA
Gorputz adierazpena izaki bizidunon komunikatzeko era bat da eta era berean,
hizkuntzarik naturalena dela esan dezakegu. Gure gorputzaren barnetik kanporantz doan
komunikatzeko behar hori adierazteko erabiltzen dugun gure tresna gorputza da; izan ere, hari
esker keinuak, jarrerak zein mugimenduak burutzea dugu posible jaiotzen garen unetik (Pérez,
García eta Calvo, 2010).
Gorputzarekin komunikatzeko ahalmena gorputza ezagutzeko eta menderatzeko
gaitasunarekin zerikusi zuzena du, beraz, gorputz eskema gorputz adierazpenaren oinarri
bezala uler dezakegu.

4. 3
Hizkuntza hau espontaneoa, zuzena eta argia, eta ez du kodigo zehatzik. Hala ere,
keinu batzuk sinbolo gisa bildu izan dira; horren adibide, burua eskuinera eta ezkerrera hainbat
aldiz mugitzea zerbait ezeztatzearen sinbolo unibertsala dela da. Keinu asko sinbolo
unibertsalak bilakatu izan dira eta ondorioz, gorputz hizkuntza hitzezkoa baino unibertsalagoa
dela esan daiteke.
Gorputz hizkuntzari esker sentimenduak, jarrerak eta sentsazioak transmititu daitezke.
Keinuen bidezko adierazpenak sentsibilitatea esnatu eta bizitzaren eta inguruaren ezagutzan
eta ulerkuntzan ezinbesteko papera jokatzen du.
Ortizek (2002:25) dionaren arabera, gorputz adierazpenak haurren garapen integrala
bideratu behar du, gorputz hizkuntza ezagutuz eta landuz teknika ezberdinen bidez. Haren
hitzetan, tresna nagusiena gorputza da, eta mugimenduaren bidez norberaren gorputzaren
kontzientzia hartu behar da. Lengoai hori berezkoa eta originala izan dadin, arauak eta
estereotipoak deuseztatu behar dira eta erantzunak sormenezkoak izan daitezen ahalegindu
behar gara.
Arteaga (2003:25) haratago doa eta bere aburuz gorputz adierazpena hezkuntza
materia bihurtzen den lengoaia da. Horren bidez haurren adierazpen ahalmena garatzen da,
ezagutza pertsonala bultzatzen da baina komunikazio interpertsonala eta ahalbideratzen du
norberaren barneko sentimenduak azaleratzea keinu, jarrera eta mugimenduen bidez.
Ruedak (2004:12) ematen duen definizioa ere hezkuntza ikuspuntu batetik da. Haren
hitzetan, haurrek bere gorputz aukerak esperimentatzen dituzte eta euren adimen emozionala
erabiltzen dute sentimenduak, pentsamenduak eta jarrerak adierazteko, helburu nagusiena
mugimenduaren bidez transmititzea delarik. Hortaz gain, gorputz mugimendua dimentsio
espaziala ulertu gabe ezin dela bideratu dio.
Amaitzeko, aipagarria iruditzen zaigu Motosek (1983:41) planteatzen zuena, hau da,
gorputz adierazpeneko korronteak psikologikoa, terapeutikoa, eszenikoa, dantzara
bideratutakoa eta eskolakoa zela. Hezkuntza tresna gisa erabiltzea planteatzen du, teknika eta
bat-batekotasunari garrantzia emanez. Aipatzekoa da “mugimenduaren arte” gisa definitzen
duela Motosek, non adierazpenaren ezaugarriak gorputza, espazioa, denbora eta energia
diren.
Haur Hezkuntzako irakasleak izango garen aldetik, haurren adierazpen integrala
bideratu eta sustatu behar dugu, baita ulertu ere. Gehienetan, haurraren ahozko eta idatzizko
adierazpenei arreta gehiago jartzen diegu eta gorputzaren bidez egiten dituen adierazpenak
alde batera uzten ditugu. Hezitzaile moduan, gorputz hizkuntzak haurraren garapenean duen

5. 4
garrantziaz kontziente izan behar gara. Izan ere, gorputz hizkuntzaren erabilerari esker haurrek
helduekin erlazioak ezarri ditzakete. Gorputz hizkuntzaren kalitateak, jarraikortasunak eta
koherentziak haurrak bere buruarekiko eta besteekiko duen konfiantza, erlazio sozialekiko
begirunea eta jarrera irekia baldintzatzen du.
Haurrak beste pertsonekin dituen erlazioen bitartez, bere keinuek, begiradek,
mugimenduek, soinuek esanahia hartzen hasten dira. Hauek aldatu egiten dira bizipen eta
esperientziei esker, eta interakzioaren bidez. Adierazpen baliabideen eta imitazioaren bitartez,
haurrak adierazpen moduak eta zeinuak aurkitzen eta zabaltzen ditu. Inguruko pertsonen
erantzun interaktiboa haurraren zabalkuntza horren araberakoa izango da. Ingurukoen
erantzunak haurraren lehenengo ahalegin komunikatiboetan erabakigarriak izango dira, bere
gorputz hizkuntzaren garapenerako eta bere garapen integralerako.
Ikasgeletan emozioen garapenean gehiago lan egin beharko litzateke jarduera
ezberdinen bitartez, haurraren garapenerako eragin positiboa baitu. Ikasgelan sentimenduak
eta emozioak jarduera batzuen bitartez lantzea komenigarria da (Diaz Bustamante, 2001).
Artikuluak adibide hauek ematen ditu: emozioen trena, kartel maitagarria, emozioen
postontzia eta humorearen kutxa. Jarduera hauei, eguneroko oinarrizko jarduerei edo errutinei
bezala, merezi duten garrantzia eman behar zaie. Egunero, asanbladan eta erlaxazioa eta gero,
aurrera eraman behar dira ikasgelan giro positiboa sortzeko.
Ez dugu ahaztu behar humorearen zentzu hori garatzea oinarrizkoa dela, besteen
aurrean barregarri geratzeko beldurra ez hazteko eta sormena garatzeko. Sormena bizitzan
agertzen zaizkigun hainbat arazoei konponbidea emateko baliabide gisa erabili dezakegu.
Gainera, umeentzat barre egitea motibagarria da.
Hari berdinarekin jarraituz, aipatzekoa da jolasaren kontzeptua. Izan ere, jolasak
norberaren adierazpen askea hobetzen du eta antsietatea, beldurrak eta konplexuak
desblokeatzen ditu. Jolasaren lengoaia aktiboa zein adierazkorra dela esan daiteke eta horren
bidez, haurrek mila eratan esperimentatu dezaketela ere. Arrazoi horrengatik, planteatutako
proposamenak jolas gisa azaltzea positiboa izan daiteke, haurrarentzat adierazpen modu
lehenetsia baita, hau da, pertsonalitatea oinarritzeko modu ohikoena. Joko sinbolikoen bidez,
haurren barneko mundua ezagutzeko aukera dugu eta modu askean mezu ezberdinak igortzen
dizkigute. Irakasle gisa, mezu horiek jaso eta behar den moduan interpretatu behar ditugu, eta
horietaz baliatu jardueren jarraipenak planteatzerako orduan (Isabel Agudo Cadarso, 1990).

6. 5
ITZAL TXINATARRAK
Kondairak dio duela milaka urte Txinan Wu-Ti enperadoreari gertatutako atsekabe
batek sortu zituela itzal txinatarrak. Wang emaztea galdu ondoren, triste-triste zegoen
enperadorea. Gortean zituen kantari eta bufoiek ez zioten bizipoza itzultzen, baina Sha-Song
itzal erabiltzailea azaldu zen, emazte maitatua berpizteko gai zena. Bi zutoinen artean
zabaldutako oihal zuri baten aurrean kokatu zuen enperadorea; zapian haren emaztearen
itzala ageri zen, oihalaren atzealdean, Sha-Songek emakume baten irudia mugitzen zuelako
argi baten parean. Enperadoreak, emaztea zela sinetsirik, itzalarekin hitz egin zuen, horrela
bizitzeko gogoa berreskuratuz.
Hainbat autorek gai honi buruz idatzitakoa irakurri, aztertu eta hausnartu ondoren zera
esan daiteke; Itzal txinatarrak oihal edo horma bat eta fokoa erabiliz, dantzaren, gorputzaren,
joko akrobatikoen edota objektuen bidez efektu bisualak eta itzalak sortzen dituen antzerki
mota dela esan daiteke. Kontzeptu honek ez du ahozko hizkuntzaren beharrik, garrantzitsuena
gorputzaren adierazpena baita.
Alde batetik esan behar da, hasiera edo sorrera historiaurreko gizakiaren jokamoldean
dagoela diotela adituek. Izan ere, haien aburuz leizeetan, suaren parean, gorputza eta eskuak
mugituz itzalak sortzen zituzten garaira itzuli behar da itzalen antzerkia ulertzeko. «Lehen
itzalak horiek izango lirateke. Itzal horien irudikapenek naturaz gaindiko garrantzia hartzen
zuten, eta beste mundu bateko izaki bilakatzen ziren.” Oinarriak Indian eta Txinan finkatu
daitezke, lehengo tokian Dalang da pertsonai nabarmenena (itzal titiriteroa), apaiza zen eta “
goiko” mundua itzalen bidez antzezten baitzuen, bigarren lurraldean ordea, errepresentazioak
hildako pertsonekin egiten zituzten, kondairak eratuz (Pérez, García eta Calvo, 2010).
Hala ere, hemen Europan, etxetik gertu, XVIII. mendean, Frantzian agertzen dira Itzal
Txinatarrak. Hemen, itzalak, kultura guztietan bezala gauza bera antzezten du: arima
gorputzetik aldenduta berpizteko ahalmena. Aipatzekoa da, magia, arima, zein espirituarekin
erlazionatuta dagoela, baita fantasiarekin ere eta estuki dagoela lotuta irudimena eta
kreatibitate libre batekin.
Itzal txinatarrak burutzeko, argi bat (fokua) eta izara edo pantaila bat behar da;
aktorea izararen eta argiaren artean kokatzen da, itzalarekin jolasteko (De la Fuente,
2011, in Vizkarra) Gorputz-adarrak jolas tresna direlarik antzeztu daiteke, zera da, gorputz osoa
erabili daiteke zein atal batzuekin jolastu, esaterako eskuekin. Gainera ekiteko modu
ezberdinak egon daitezke, ikasleak aktore gisa jardutea, antzeztokia aldatzea, alde bat soilik

7. 6
erabili, itsatsitako irudiekin aritzea zein argiekin jolastea. Sortutako siluetak zein gorputzarekin
sortutakoak pantaila edota izara baten atzean kokatzen dira, eta argi-izpi batek argiztatzen
ditu atzetik. Siluetak moldatzeko “mozorratu” daitezke bestelako elementuez baliatuz,
esaterako, kartoia, edota pertsonak aktoreak badira, ikasleak elkartuz beste irudi bat sortzeko.
Itzal txinatarren mundua oso zabala da eta beraz, hainbat motatako itzalak daudela
ezagutzen da, argi artifizial batek edo eguzkiaren argiak sortutakoa, besteak beste. Bide
honetan, leku ezberdinak ere erabiltzen dira itzalak proiektatzeko. Alde batetik, lurrean edota
paretetan irudikatu ahal diren itzal formak (kanpoan) eta beste alde batetik, argi-proiektorea
mugituz egiten diren jolasak edota pertsona batek baino gehiagok parte hartu dezaketen
antzezpenetan (barnean). (Otegi eta Urkijo, 2011)
Ukitu ezin den plano batean dago itzala (Otegi eta Urkijo, 2011). Beraz, argiaren
edota gorputzaren adierazpenaren bidez, errealitatea eta bizitako esperientziak irudikatzea eta
bigarren plano batean norberaren sentimenduak eta bizipenak kontatzea ahalbidetzen
dizkigute itzalek.
Teknika hori erabiltzeak orientazio espaziala, koordinazio motorra edo higiarazlea eta
gorputz-adierazpena ahalbidetzen ditu. Orain arte aipatutako liburuan agertzen den bezala,
itzalek, ia kultura guztietan, ezkutuan dagoenaren indarra edota gauzen espiritualtasuna
erakusten dute. Hortaz gain, magiaren, ametsen eta heriotzaren munduetara bidaiatzearen
pareko dira, eta jolas sortzaile eta irudimenezko batera gonbidatzen gaituzte, etengabeko
fantasiazko estimulua dutelarik.
HHra BEGIRA
Proiektu hau aurrera eramateko, EAEko Hezkuntza, Unibertsitatea eta Ikerketa saila
(2010). 121/2010 Dekretua. Haur Hezkuntzako Curriculuma. EHAA, 84 zenbakia, 2010eko
maiatzaren 7ko curriculuma erabili dugu. Jakin badakigu, jada Heziberri curriculuma indarrean
dagoela, baina hala ere, eskola askotan aurreko hau ezarrita jarraitzen du eta beraz, oraindik
erabilera ematen zaio.

8. 7
Hau guztia kontuan hartuta, Haur Hezkuntzan garatu nahi diren gaitasun guztiak
(motoreak, kognitiboak, afektiboak, sozialak,...) gorputz adierazpenarekin lotuta daudela
azpimarratzen da. Are gehiago, gorputz hizkuntzak, curriculumeko arlo guztietan eragin zuzena
du eta hala ikus daiteke hurrengo puntuetan:
1. Norberaren ezaguera eta autonomia pertsonala: norberaren gorputza ezagutu
(posturak, gorputz atalak...), espazioan mugitu eta bere gorputza kontrolatzen eta egoera
ezberdinetara egokitzen ikasi.
2. Ingurunearen ezaguera: Haurrak ekintzen bidez bere ingurunea eta haren
ezaugarriak ezagutzen du.
3. Hizkuntzak: komunikazioa eta adierazpena: Gorputza gero eta modu
autonomoagoan erabiltzeko gaitasuna izan adierazpen modu ezberdinak baliatuz bere
sentsazioak, emozioak, sentimenduak, ideiak...adierazteko.
Izan ere, gorputz hizkuntzak identitatearen (gorputzaren kontrola eta etengabeko
ezaguera...) eta autonomia pertsonalaren (eguneroko errutinak burutzeko eta jolasetan parte
hartzeko trebetasun fisikoen garapena...) eraikuntza bideratu eta eragiten du. (Pérez, 2010)
Arrazoi hauengatik, gorputz adierazpena haurrekin lantzea ezinbestekoa dugu.
Adierazpen mota honek baliagarria izan daiteke ikasgelan emozioak lantzeko. Afektu egokia
emateak eta emozioei erantzuteak berebiziko garrantzia du haurraren garapen psikologiko,
afektibo eta sozialerako. Garapen horrek haurraren mundu ikuskeran eta bere
autokontzeptuan (positiboa ala negatiboa) eragina izango du.
Haur Hezkuntzako curriculumean oinarrituz, itzal txinatarrak lantzerako orduan hiru
esperientzia eremuak hartzen dira kontuan (Eusko Jaurlaritza, 2010): Norberaren ezaguera eta
autonomia pertsonala, Ingurunearen ezaguera eta Hizkuntzak; komunikazioa eta adierazpena.
Lehenengo esperientzia eremuari dagokionez, hau da, norberaren ezaguera eta
autonomia pertsonala, hainbat alderdi izan dira kontuan: Gorputza eta kanpoko errealitatea
aztertzean zentzumenak erabiltzea, eta hautematen diren sentsazioak eta pertzepzioak
identifikatzea. Honekin batera, norberaren eta ingurukoen sentimenduak, emozioak,
bizipenak, lehentasunak eta interesak identifikatzen eta adierazten hasten dira, horrela
norberaren sentimenduak eta emozioak pixkanaka kontrolatzen ikasiz. Gorputz adierazpen
honen bitartez norberaren gorputzari lotuta, espazio-erreferentziak ezartzen hasiko dira.
Bukatzeko, garrantzi handikoa da jolas-egoeretan eta eguneroko egoeretan, norberaren

9. 8
gorputzak eta ingurukoenak dituzten mugimen-aukerak eta -mugak aztertzea eta aintzat
hartzea.
Bigarren esperientzia eremuari dagokionez, hau da, ingurunearen ezaguerari buruzko
informazioa nola eta zelan erabiltzen duen kontuan hartzean, inguruan dauden objektuak
identifikatzeko eta bereizteko eta horien arteko sailkapenak eta serieak egitearen gaitasuna
aintzat hartu dugu; kolorearen, pisuaren, tamainaren eta materialaren arabera alegia.
Norberak eta objektuek espazioan duten kokalekua eta posizio erlatiboak garrantzia handia du
ere, hau da. Azkenik, inguruneko elementuetan irudi lauak eta hiru dimentsiokoak
identifikatzea lantzen da, hau da, oinarrizko zenbait gorputz geometriko aztertzea kontuan
izan behar da. Bukatzeko, hirugarren esperientzia eremua hizkuntza komunikatzeko tresna gisa
erabiltzeko eta errealitatea ulertzeko gaitasunari egiten dio erreferentzia. Hasteko,
ezinbestekoa ikusi dugu komunikazio estrategiak kontuan hartzea, bai beharrak, sentsazioak
eta nahiak adierazteko orduan. Bestetik, jolas- egoeretan helduen komunikazio-asmoak
ulertzeko gaitasuna kontuan izan dugu. Azkenik, egoera aldarteen, lehentasunen eta
sentimenduen berri ematea garrantzitsu bezala hartu izan dugu.
Itzalek karga handiko fantasiazko istorioak dakartzate, ikusi gabe iradokitzeko aukera
eskaintzen dute, eta baita errealitatea itxuragabetzeko eta beste nonbait lortu ezin diren
ezaugarriak lortzeko ere. Hauen bidez, haurrek beste mundu batera bidaiatzeko aukera dute,
pasio, beldur edota bakoitzak barruan dituen sentsazioak ateraraziz.
Argi txinarrei esker, haurrek beren ideiak adierazteko eta komunikatzeko ahalmena
hobetu dezakete. Bide honetan, sentimenduak, nahiak eta emozioak adieraztean besteekiko
komunikazioa eta sozializazio-prozesua errazten eta hobetzen da. Beraz, honengatik
guztiagatik, itzal txinatarrei esker komunikazioarekin eta sormenarekin zerikusia duten giza
ahalmenak hobetzen dira.
Gainera, itzal txinarrak sortzeko eta hauek praktikan jartzeko errekurtso material gutxi
behar dira, hala nola, argi foku bat -edo gehiago-, gainazal opakoa eta itzalak egiteko nahi
diren objektu edota materialak (Valín, 2010). Hezkuntza etapa honetan partaideen motibazioa
altua izaten da eta aniztasuna lantzeko tresna ezin hobea da egoera guztietara egokitzeko.

10. 9
NORBEAREN EZAGUERA ETA
AUTONOMIA PERTSONALA
INGURUNEAREN
EZAGUERA
HIZKUNTZAK: KOMUNIKAZIOA
ETA ADIERAZPENA
• Emozioak identifikatu
• Bizipenak kontatu
• Norberarengan
konfiantza eta
segurtasuna
• Norberaren ezaugarrien
identifikazioa
• Norberak bere burua
ezagutu
• Distantziak,
dimentsioak eta
kokapena
• Jolasa eta
esperimentazioa
• Erantzule aktibo sentitu
• Adierazpena
• Imitazioa / antzezpena
• Hizkuntza plastiko,
korporal eta berbala
landu
JARDUERAK
Jarduera aurrera eramateko hainbat aukera daude, baina adinaren arabera aukera
batzuk besteak baino hobeak dira:
- Klaseko ikaskide batzuek klasean teloi modura eskegitako oihal zuri batean itzal txinatarrak
proiektatzea, besteak publiko modura dauden bitartean. Bi taldeak bi roletatik pasa direnean
hausnarketa bultzatzen da guztion artean ikusitakoa komentatuz eta ondorioak ateraz.
- Haurrak txikiegiak badira, irakasleak itzalak egitea beraiekin interakzioak sortuz ideia egokia
litzateke.
Haurrekin itzal txinatarren inguruko proiektuaren lan plangintza oinarritu behar da eta
horretarako hasiera batean luzapen bat egon behar da, ondoren gaitasun zehatzak landu eta
amaitzeko produktu finala.

11. 10
Hori burutzeko, gorputza eta material ezberdinak, oihal zuri edo pantaila zuria eta argi-
izpia (fokua) erabiliko dugu, tresna arruntena proiektorea, lanpara edo linterna izanik. Gorputz
osoa edota beste aukera batzuk erabiliz: antzeztoki baten beheko aldea erabiliko da, makila
batez loturiko siluetak manipulatuko dira, pertsonak aktore moduan jarriko dira edota
oihalean objektuak itsatsiko dira. Silueta ezberdinak pantaila edota maindire luze baten atzean
kokatzen dira, eta argi-izpi batek argiztatzen ditu atzetik. Era horretan, silueten antzezpena
egiten da. Aipatzekoa da nahi diren irudiak lortzeko asko praktikatu behar dela eta itzal
egokiak burutzeko hainbat baldintza bete behar direla, hauek adibidez:
-Gelako argi guztiak itzali behar dira bat izan ezik. Erabiliko dugun argi fokua oihalaren edo
pantailaren atzean kokatuko dugu.
-Siluetak fokutik metro batera eta oihaletik edo pantailatik 1’3 metrotara kokatu behar dira.
Argitik zenbat eta hurbilago egon, orduan eta handiagoa izango da itzala.
-Gelan bertan dauden altzarien egokitzapena, eta dauden arriskuak (kristalezko altzariak,
zutabeak, berogailuak) saihesteko erak.
-Eta ez da beharrezkoa saio oso bat beti itzalen inguruan egitea, baizik eta momentu batean
sor daitezkeen ekintzak izan daitezke, hezkuntzako edozer irakasteko edota aktibitate edo jolas
konkretu bat egiteko.
-Beti ere, onuragarria da progresio bat eramatea: hau da, leku zabaletatik leku itxietara,
imitaziotik deshinibiziora, deshinibiziotik sorkuntza edo eraketara, banakako lanetatik taldeko
lanetara, eta abar.
PROPOSAMENA
Praktiketako ikasgelan itzalak lantzeko proposamen bat egin dugu, eta
praktikara eramaten ahaleginduko gara, horrela ikusten baita ea zuzentasunez sortu
dugun edota aldaeraren bat egin behar izango dugun.
Lehenik eta behin aipatzea gure burua Haur Hezkuntzako bigarren zikloan
kokatu dugula eta beraz, 3-5 urteko umeen garapen psikologiko, motore zin kognitiboa
aintzat hartu ditugula proposamena burutzerako orduan. Unitate gisa planteatu dugu
jarduera, barnean saio ezberdinak egongo direlarik. Era horretan, garapen gradual bat

12. 11
egin daiteke itzalen gaiaren barnean eta ikaskuntza esanguratsu batean oinarritzeko
aukera emango digu horrek. Gainera, haur bakoitzaren denborak errespetatu ahal
izango dira modu horretan eta talde gisa jarduteko moduan egongo gara.
Edozein jarduera edo ekintza planteatzerako orduan, haurren aurre ezagutzak
zeintzuk diren lantzeaz gain, jarraian landuko duten gaiarekiko hurbiltasun bat egitea
aproposa da. Itzalak lantzeko, haurrek espontaneoki jolasten dauden edozein
momentu erabili daiteke, hala nola, patioan besteen itzalak jarraitzea eta hauek
harrapatzea. Espazio honetan itzalaren kontzeptua ikasi eta noiz eta zergatik ematen
den barneratu ahalko dute.
Behin fenomeno honen nondik norakoak zeintzuk diren jakitean, zera da, argi
naturalarekin itzalak nondik eta nola sortzen diren ikastean, argi artifiziala jorratzera
salto egin daiteke. Izan ere, azken argi honekin, bestearekin lortu ezin daitezkeen
hainbat egoera ematen dira eta beraz bide honetan, haurrek itzalarekin jolastu
daitekeela ikusi ahalko dute.
Gure proposamena aurrera eramateko garrantzitsua da espazioaren kudeaketa
egokia izatea. Itzal txinatarrak lantzeko hautatutako gelarik egokiena psikomotrizitate
gela izango da. Izan ere, mota honetako jarduerak antolatzeko ezaugarri bereziak
behar dira, hala nola, izara, fokua eta hauen arteko espazio zabal bat aurrera edo
atzera mugitu ahal izateko.
Arestian aipatu bezala, haurrekin gai berri bat lantzerako orduan ezinbestekoa
da honekiko hurbilpen bat egitea. Itzalen kasuan, hainbat zailtasunekin topatu ahalko
gara, beldurra dela medio. Horregatik, kontzeptu hau progresiboki ezagutzen joan
beharko gara. Lehenik eta behin, ikasgelako argiekin jolastuko dugu iluntasuna zer den
ikusteko eta honetara ohitzen joateko. Gauzak horrela, argiak itzaltzera eta piztera
jolastuko gara. Ondoren, pixkanaka argiak itzaltzen joango gara haurrek beldurrik ez
edukitzeko eta gertatzen dena poliki-poliki ikusteko. Ikasle guztiak ados eta gustura
sentitu arte ez dira guztiz argiak itzaliko. Modu honetan, argiak eta itzalak lantzea ez
ezik, beldurra nola kudeatu eta hau nola landu ikasi dezakete.

13. 12
Ondoren, izara eta proiektorea erabiltzen hasteko, lehenengo ariketa
musikaren bidez itzaletan mugimenduak eta dantzak nola ikusten diren behatzean
oinarrituko da. Imajinazioa eta sormena ezinbestekoak dira haurren garapenerako.
Beraz, jarduera honetan, gorputz adierazpena eta mugimendua lantzea ez ezik,
gorputzeko atal ezberdinekin errepresentazio desberdinak burutu ahalko dituzte.
Horretarako, ariketa ez zuzendua izango da eta horrela libreki itzalaren atzean jarri eta
musikaren doinuetan murgilduz nahi beste mugimendu egingo dituzte ikasleek.
Ondoren, eskuei protagonismoa emateko jarduera bat planteatuko da.
Hezitzailea, izararen beste aldean jarriko da eta eskuekin mugimendu batzuk sortuko
ditu, hala nola, txalo egitea, hatzak luzatzea edo banaka mugitzea, eskuak igurtzea. Era
honetan, haurrek, ikusten dutena imitatu beharko dute. Poliki-poliki, hezitzaileak bere
eskuen forma desberdinen bitartez itzal txinatarrak sortuko ditu eta haurrek hauek
imitatuz geroz eta gehiago hurbilduko da landu nahi den gai honetara.
Hirugarren ariketa berriz, arestian aipatutako ariketarekin lotura estua du baina
aurrekoa baino zuzenduagoa izango da. Kasu honetan, izararen atzean dagoen ikaslea
zein den asmatu beharko dute. Hau da, islatuta agertzen den itzalaren silueta norena
den jakin beharko dute gainerako ikaskideek.
Ariketa honek, hurrengo jarduera egiteko baliatu daiteke. Objektu baten
eraiketan pertsona batek baino gehiagok parte hartzen badute, hainbat irudi desberdin
sortu daitezke itzalen bidez (Adibidez: zuhaitza, lorea, kotxea,..). Horregatik beragatik,
gai hau matematikak lantzeko erabili daitekeela esan dezakegu. Izan ere, alde batetik,
zenbakiak eta kantitateak errepasatzea bultzatu daiteke sortutako irudia zenbat
pertsonen artean egin duten asmatzen saiatzean. Bestetik, proiektorearekin edo
fokoarekin jolastuz, gertu-urrun, txikia-handia edo aurrean-atzean kontzeptuak ikasi
ahal dira. Modu honetan, distantziaren eta dimentsioen arteko erlazioa jorratzeaz gain,
itzalaren funtzioa argi fokoarekiko dugun distantziaren arabera doala ikusiko dute, eta
horrela, itzalaren proiekzioa handiagoa edo txikiagoa izango da.

14. 13
Azkenik, orain arte komentatuko ikaskuntza garatu eta gero,
dramatizazioarekiko hurbiltasun estuago izateko, honen barnean jorratzen den beste
atal batera joko da, zehatz-mehatz, antzerki txiki batzuk antzeztera. Hau aurrera
eramateko, gorputza edo kartulinarekin sortutako irudiak erabili daitezke. Ez dute
zertan trama handiko istorioak izan, hau da, bilatzen dena, adierazpen gaitasuna
lantzea da.
Itzalen bidezko antzerkietan, haurren erabateko adierazpena garatzea
ahalbidetzen da, argi, itzal, mugimendu, ahots, musika eta gorputz adierazpenaren
hizkuntzaren bidez. Hainbat dira metodo hau erabiltzearen onurak.
Hasteko, zentzumenak lantzeak jolas eta esperimentaziora eramaten gaitu. Gainera,
antzerkiaren eta itzalen arteko konbinazioari esker, hizkuntza plastiko, korporal eta
berbala landu eta garatu daiteke.
Antzerkia eta dramatizazioaren bidez pertsonaia batzuen bitartez adierazten
direnez, zentzu terapeutikoa duela esan daiteke. Gauzak horrela, haurrek taldean lan
egiterako orduan, garrantzitsu, erantzule eta baloratuta sentitzen dira eta horrek
norberarengan konfiantza eta segurtasuna lortzea ahalbidetzen die.
Orain arte hitz egindako guztia kontuan hartuta, ezinbestekoa da hezitzaileen
papera zein den kontuan hartzea. Izan ere, garrantzitsua da hauek ere sormen- edo
kreazio-esperientziak edukitzea prozesu honetan trebetasuna edukitzeko eta itzalen
errealitatea haurrei transmititzeko.
Finean, haurren emozioak identifikatzeko eta bizipenak kontatzeko tresna
kreatibo eta praktikoa da. Haurrek garapen integral bat izateko, eskolan ezinbestean
landu beharreko disziplina bat denez, hezitzaile garenean aurrera eraman daitezkeen
proposamenak sortu behar ditugularen ideiarekin amaituko dugu.
“Gorputz adierazpena isiltasunaren hizkuntza da”
(Castañer, M., 2002)

15. 14
EAEko Hezkuntza, Unibertsitatea eta Ikerketa saila (2010). 121/2010 Dekretua. Haur
Hezkuntzako Curriculuma. EHAA, 84 zenbakia, 2010eko maiatzaren 7koa.
1- NORBEAREN EZAGUERA ETA AUTONOMIA PERTSONALA
2- INGURUNEAREN EZAGUERA
3- HIZKUNTZAK: KOMUNIKAZIOA ETA ADIERAZPENA
Saioak Konp. Jarduera Materiala Den-
bora
Espazioa Irakaslearen
papera
1. Saioa 2 Klik-klak argiak
-Argiak itzali eta piztu
-Argi tonu egokira iritsi
-argia 15´ Psikomotrizitate
gela
-Argiak jarri eta
kendu
2. Saioa 1 Dantzan mugitu
-Musika jarraituz
mugimendu libreak egin
-Fokoa
-Izara
45´ Psikomotrizitate
gela
-Materiala ikasgelara
eraman
-Dantza dinamizatu
3. Saioa 1,2,3 Eskurik esku
-Irakasleak egindako
mugimenduak imitatu
-Musika
ekipoa
-Fokoa
-Izara
-Musika
45´ Psikomotrizitate
gela
-Materiala ikasgelara
eraman
-Mugimenduak
dinamizatu (eskuak
erabili formak
egiteko)
4. Saioa 1,2,3 Nor da nor?
-Izara atzetik pasa eta
ikaskideen siluetak
identifikatu
-Fokoa
-Izara
30´ Psikomotrizitate
gela
-Materiala ikasgelara
eraman
-Taldea dinamizatu
5. Saioa 1,2,3 Sortzen sortu
-Norberaren eta
taldekideen gorputza
erabiliz irudiak sortu
-Fokoa
-Izara
1h Psikomotrizitate
gela
-Materiala ikasgelara
eraman
-Formak proposatu
6. Saioa 1,2,3 Aktore bihurtu
-Gustuko duten gai
baten inguruan eszena
ezberdinak irudikatu
-Fokoa
-Izara
-Irudiak
-Jantziak
2h Psikomotrizitate
gela
-Materiala ikasgelara
eraman
-Gaiak proposatu

16. 15
PRAKTIKETAN AURRERA ERAMANDAKOA
Armentia Ikastolan eta Urkide Ikastetxean praktikak burutu ostean, itzal txinatarren
proposamena aurrera eraman eta praktikan jarri ahal izan dugula esan dezakegu.
Nabarmentzekoa da oso aberasgarria izan da adin desberdinetako haurrekin praktika hauek
burutzea, izan ere, aurretiaz prestatutako proposamena adinaren arabera moldatu behar izan
baitugu. Hala ere, haurren garapen motorra, kognitiboa eta psikologikoa aintzat hartzea ez
ezik, ikasle taldea behatzea garrantzitsua iruditzen zitzaigun guztien parte-hartzea bermatu eta
proposamen saiakerak moldatzerako orduan.
Kasu bakoitzaren behaketan eta hausnarketetan sakondu baino lehen aipatzekoa da
aurretik prestatutako jarduerak bigarren ziklorako egokituta daudela. Burututako jarduerak
unitate baten barruan kokatzen dira eta barnean saio ezberdinak planteatzen ziren. Gauzak
horrela, bi urteko gelan proposatutako jarduerak gehiago moldatu eta haurren behar eta
nahietara egokitu behar izan dira, modu honetan haur bakoitzaren denborak errespetatuz eta
talde gisa jardunez. Lau urtekoekin berriz, garapen gradual bat egiteko aukera egon da eta
errazagoa izan da pentsatutakoa aurrera eramatea eta jarduera faseak bere horretan betetzea.
Bi kasuetan itzal txinatarrek ikaskuntza esanguratsu batean oinarritzeko aukera eman digu.
Hurrengo ilaretan ikasgelara proiektua eraman aurretik egindako lana azalduko da.
Materialari dagokionez, argi fokoa, soka, linternak eta izara lortu ez ezik, hainbat irudi sortu
ditugu, hala nola, argitxo, neska bat, mutil bat, sorgina, zirkoko karpa, lorea, sagua, etxea,
6dinosaurioa eta kamioia. Kartulinetan irudi hauek marraztu eta hauetako bakoitzeko zati
batean zelofan papera itsasi diogu argi fokoarekin silueta ez ezik kolorea ere ikusteko.
Ikasgelako antolakuntzari ere arreta berezia eskaini behar izan diogu, izan ere, argitasunarekin
eta iluntasunarekin jolasteko espazio zabal bat baina era berean babesguneak dituen leku bat
beharrezkoa zen. Gainera, izara eta fokoa jartzeko egokitua egon behar da. Ekintza hauek
eguneko zein momentutan burutzea ere garrantzitsua izan da, izan ere, jarduerak
baldintzatuta egon daitezke haurren jarreraren eta animoen arabera. Beraz, ikasle taldea
behatu ondoren, gutako bakoitzak eguneko momentu desberdinetan burutzea erabaki dugu.
Denboralizazioa ere kontuan eduki beharreko kontua izan da, eta horregatik, jarduera
bakoitzak denboralizazio desberdina eduki du haurren motibazioaren, beharren eta nahien
arabera moldatu baitugu.
Helburua pedagogikoei erreparatuz gero, Ortizek (2002:25) dioen bezala gorputz
adierazpenaren bidez haurren garapen integrala bideratu behar da, eta horrela gorputz

17. 16
hizkuntza ezagutu, tresnarik garrantzitsuena gorputza baita. Tresna horri esker eta
mugimenduari esker gorputzaren kontzientzia har dezakegu eta horrela adierazi dugu itzalekin
egindako proposamenean. Ikaskideak identifikatzeko jardueretan, norberaren zein besteen
gorputzaren kontzientzia hartzen da.
Jarduera guztietan sentimenduak, jarrerak eta sentsazioak transmititzeko bidea utzi
zaie, gorputz hizkuntzari paso emanez. Hortaz gain, keinuen eta jarreren bidez adierazpen
ezberdinak egon dira. Gainera, inguruko irudiak linternekin bilatu behar izan dituztenean
ingurunearen ezagutzan iharduteko aukera dute, era horretan orientazio espaziala landuz.
Argiarekin jolastearen bidez errealitatea eta bizitako esperientziak irudikatzen dira eta
koordinazio motorra zein gorputz adierazpena ahalbideratzen da.
Era ezberdin eta ugarian esperimentatu dezake jardueretan batez ere, jolas gisa
planteatuta daudelako, era horretan haurren barneko mundua ezagutzeko aukera dugu eta
modu askean mezu ezberdinak igortzeko aukera.
Amaitzeko, helburuetako bat ikasleak erantzule aktibo sentitzea da, non adierazpen,
imitazio zein antzezpeneko parte izango diren. Gainera, hizkuntza plastiko, korporal eta
berbala landuko dira norberaren konfiantza, segurtasuna eta inguruekiko harremanak landu
eta sendotu ahal izateko.
HAUR HEZKUNTZAKO 2 URTEKO GELA.
Lehenik eta behin aipatzea proposamena Haur Hezkuntzako lehen zikloan kokatuta
dagoela, bi urteko gelan zehazki, bertan burutu baititu gutako batek praktikak. Hori horrela
izanik 2 urteko umeen garapen psikologiko, motore zein kognitiboa aintzat hartu dira
proposamena burutzerako orduan. Ikasgelan 18 haur dira eta kopuru hori kontuan hartu
beharrekoa izan da jarduerak egokitu ahal izateko eta denen parte-hartzea bermatu ahal
izateko. Hortaz gain, testuinguruari so egin zaio eta haurren aurrezagutzak zein gustuko gaiak
zeintzuk diren jakin nahi izan da, aurrera eramango den lanean islatzeko.
Gauzak horrela, aurreko hilabeteetan ikusi ahal izan den bezala, haurrek animaliei
buruzko gaiak gustuko dituzte, haien izenak ikasi dituzte jada eta animali ezberdinak
identifikatzeko gai dira. Horregatik, proposamenean dinosauroaren eta saguaren irudia
ezartzea erabaki da. Bestetik, haurrentzako berezia eta oso maitatua den irudia aintzat hartu

18. 17
da, Argitxo izeneko pertsonaia zehazki (Ikastoletan erabiltzen duten pertsonaia). Amaitzeko
umeek jostailuetan, hizkuntzan, finean egunerokotasunean erabiltzen dituzten irudi batzuk
sartu nahi izan dira, kasu honetan, etxea, lorea eta traktorea izan dira hautatutakoak. Irudi
guzti hauekin istoriotxo bat sortuko da, unean, haurrek jarreren eta onespenaren arabera.
Aipatzekoa da, irudiek kolore ezberdineko zelofan papera izango dutela, koloreak lantzeko eta
sormena martxan jartzeko.
Arestian aipatutako elementu guztiak itzalen proiekziorako dira baliagarriak, baina
proposamenean bestelako jarduera batzuk eramango dira aurrera, hala nola, linternekin
jolastea, gelako beste irudiak bilatzea edota argia jarraitzea. Guzti hori aurrera eraman ahal
izateko gela handi bat behar izan da eta pertsianaduna (iluntasuna lortu ahal izateko) eta
horregatik, urte bateko haurren gela aukeratu da; haiek psikomotrizitate gelara doazen eguna
hautatu da, euren gela libre egon dadin.
Aipatzekoa da, egunean bertan haurrei sorpresa bat egongo zela esan zitzaien eta
beraz, egunerokotasunetik kanpo zegoen jarduera bat egingo zutelako pozaren pozez zeuden.
Hasieratik beste irakasle batekin gela prestatu genuen eta beharrezko materialak bere lekuan
utzi genituen; gero proposamena behar bezala garatu ahal izateko.
Amaitzeko aipatzea, honako proposamen hau goizean zein arratsaldean egin genuela,
bi saioetako haurrak ezberdinak izanik.
Lan hau aurrera eraman ahal izateko eta linternekin (argiarekin) jolastu ahal izateko,
etxetik 18 linternatxo txiki eraman ziren, ingurukoen laguntzaz noski. Txikiak eramatearen
erabakia hartu genuen, batetik haurrek ondo hartu ahal izateko eta bestetik, denek tamaina
berdinekoak izateko eta liskarrik ez sortzeko. Hala ere, beste aukera posible bat haurrei etxetik
ekartzeko eskatzea zen.
Itzalak proiektatzeko ordea, bestelako material batzuk bildu eta prestatu behar izan
genituen. Alde batetik, foku bat, izara txuri eta handi bat, soka luze bat eta pintzak eraman
genituen ikasgelara; baina elementu garrantzitsuena, hau da, proiektatzeko irudiak, guk geuk
sortu behar izan genituen. Horretako lehen esan bezala, irudi batzuk aukeratu genituen,
honako hauek hain zuzen ere: dinosauroa, lorea, traktorea, Argitxo, etxea eta sagua. Elementu
horiek kartulina batean marraztu genituen eta ondoren, elementu horiek atal jakin batzuk

19. 18
zulatu nituen, horiek zelofan paperarekin estali ahal izateko. Amaitzeko, makil bat jarri genien
behealdean, ondoren egoki maneiatu ahal izateko.
1. Klik-klak argiak
Gure gelan sorpresa bat zegoela esan diegu eta horra joateko
linterna behar genuela esan diegu, bakoitzari bat eman eta
erabilera arauak azaldu ditugu, zera da, behera eta gora enfokatu
behar genuela eta ez besteen begietara mina ematen baitu;
ondoren, ondoko gelara joan gara. Ikasleak sartu orduko dena
prestatu zegoen, pertsianak jaitsita, argi fokua piztuta eta gelako
argia ere piztuta. Argiekin jolasean hasi gara, kendu eta itzali, foku
nagusiarekin geratu arte.
2. Ikusi makusi
Esperimentazioari ekin diote, norbera bere
linternarekin, esparrua ezagutzen. Oso pozik egon
dira, beldurrik gabe eta ikusi dugunez, eskuan
argiak izatea ziurtasun handia eman die. Gelako
argia itzali dugu ikusteko ea iluntasun handiago
batean eroso sentitzen ziren, eta hala izan da.

20. 19
3. Ene!
Izara atzean zer zegoen galdetu diegu eta pixkanaka
sortutako irudiak ateratzen hasi gara. Irudi horiek erabat
ezagunak dira haurrentzako eta horiekin istoriotxo bat sortu
dut, inprobisatuta. Ondoren tutorea, izararen beste aldean
jarri da eta bien artean istorioa egin dugu. Era berean,
koloreak landu ditugu, haien identifikazioa landuz. Haurrek
eurek egin nahi zutela esan dute eta banaka izararen beste
aldera pasatu dira nahi zutenak eta gustukoen zuten
sortutako irudia hartu eta bertan proiektatu dute. Ikasgelan
zeuden bestelako objektuak proiektatu ditugu: ahate
jostailua, Olentzeroren panpina …

21. 20
4. Nor da nor?
Izara atzean zeudela
aprobetxatuz, gorputzeko atalak
landu ditugu, haurrak eskuak izaran
jarriz esaterako. Hortaz gain, beste
ikaskideek itzalen atzean zeuden
kideak ezagutu behar izan dituzte.
5. Irudiak sortu
Eskuekin irakasleok irudi batzuk sortu ditugu eta haurren itzalarekin elkarrekintzan
egon dira (txakurrak haurra jan), tximeleta
sortu … Gero haiek horiek egiten ahalegindu
dira.
6. Non da?
Linternekin jolasten jarraitu dugu, eta objektuak zein irudiak aurkitzera ekin diogu: guk
ikasgelako zerbait esan eta haiek linternarekin argiztatzen zuten aurkitzen zutenean:
Olentzero, ikaskideren bat, Mari Domingi, arrainak …

22. 21
7. Hemen!
Ia erabateko iluntasunean eroso sentitzen ziren frogatu nahian linternak itzaltzeko
eskatu diegu eta ikusi dugu nola oso gustura jarraitzen zuten. Azken jolasa egin dugu, nik
linternarekin argiztatzen nuen gune bat eta haiek argi foku horrengana korrika joan behar
ziren. Amaitzeko denen artean 1,2,3 esan eta argiari deitu diogu, pertsianak igo eta
normaltasunera itzuli gara, ondoren, balorazio txiki bat egin dugu, ikusi, gustatu eta bizi
izan dutena azalduz eta adieraziz.
HAUR HEZKUNTZAKO 4 URTEKO GELA.
Hasteko, prestatutako proposamena lau urteko ikasleekin burutu dudala aipatzea
gustatuko litzaidake eta beraz, aurretik pentsatutako ariketak ziklo honetako haurrei
bideratuta zeudenez, hauetako hainbat aurrera eraman ahal izan ditudala azpimarratuko nuke.
Ikasleak zenbait arlotan zer nolako garapen maila daukaten kontuan izan dut proposamena
ikasgelara eraman aurretik, hau da, psikologikoki edota kognitiboki zein mailako garapena
zuten behatu dut. Hau ez ezik, haurren behar eta nahiak zeintzuk diren aztertu dut eta
horretarako beraiek gaiarekiko jada dituzten aurrezagutzak ezagutzen zeintzuk diren behatu
dut. Arestian aipatu bezala, garrantzitsua izan da testuinguruko behaketa orokor bat egitea,
hain zuzen ere, eskura genuen espazioari, hau da, iluntasun maila handi bat bermatu ahal zen
ikasgela bat aukeratzea, ikasle kopuruari eta taldearen aniztasunari, denboralizazioari ...
Bide honetan, gorputz adar ezberdinekin itzalak egiteaz gain, hauetan gehiago
trebatzeko hainbat irudi eskura uztea oso aberasgarria izango litzatekeela aburu genuen.
Kartulina eta zelofanarekin beraiek ordurako ezagunak zituzten zenbait pertsonaia, animalia
edo objektu sortu genituen, hala nola, Argitxo (euskararen pertsonaia), hainbat animalia
(dinosaurioa, sagua), zirkoko karpa bat (inauterien gaia), bi pertsona (neska eta mutila) eta
azkenik euren egunerokotasunean ikusi eta ezagunak dituzten irudiak, zehatz mehatz, lore,
traktore eta etxe bat. Hauen bitartez, itzalen inguruko ikaskuntza prozesu baten ostean
antzerki bat lantzea eta horrenbestez sormena jorratzea nahi izan da.
Arestian aipatu bezala, azken helburua antzerki bat asmatzea izanik, lehendabizi
gaiarekiko hurbilpen bat egitea beharrezkoa da gerorako helburua lortzeko. Hortaz, jarduera
sekuentzia bat abian jarriko da, hala nola, linterna batzuen bitartez iluntasunaren eta
argitasunaren arteko desberdintasuna landu, norbanakoaren gorputzak eta besteenak

23. 22
ezagutzeko helburuarekin itzalen bidez siluetak jorratu, errepikapenen bitartez arlo motor eta
kognitiboa garatu, eta abar.
Itzal txinatarrak edota finean itzalak orokorrean, euren egunerokotasunetik at dagoen
fenomenoa da. Beraz, dinamika berri bat izanik, dinamikara hobeto sartzeko egun berezi bat
pasako dutela aurreratu zaie. Gainera, ohituta dauden jarduerak baina ekintza askeagoak eta
libreagoak izango dira, zera da, ez dira oso zuzenduak izango. Sekuentzian sartu baino lehen,
iluntasunaren eta itzalen inguruan hitz egin dugu, hau da, hitzen esanahia, noiz sortzen diren,
nola, zergatik…
Bide honetan, beldurraren kontzeptua ere atera da eta horregatik beragatik, prozesua
hasteko, lehenengo, pertsianak jaitsi eta gelako argia itzali dugu. Iluntasunean haurrak urduri
jarri dira, batzuk oso emozionatuta zeuden eta beste gutxi batzuk aldiz, pixka bat beldurtuta.
Hala ere, lehenengo ariketa aurrera emateko, linternak erabili ditugu eta beldurra zuten horiek
babesa eta segurtasuna sentitu dute hauekin. Hauek banatu eta erabilera arauak azaldu dira,
zera da, behera eta gora enfokatu behar genuela eta ez besteen begietara, honek mina
ematen baitu. Esperimentazioari ekin diote, norbera bere linternarekin, esparrua ezagutzen
eta hau behatzen. Espazioaren ezagutzak, hau da, egunerokotasunean erabiltzen duten gela
bat izanik, horrek babesa ematen zien iluntasunaren barrenean ibiltzerako orduan. Oso pozik
egon dira, beldurrik gabe eta ikusi dugunez, eskuan argiak izatea ziurtasun handia eman die. Ia
erabateko iluntasunean eroso sentitzen ziren frogatu nahian linternak itzaltzeko eskatu diet
eta ikusi dugu oso gustura jarraitzen zutela. Mugimendu jolas bat egin dugu, linternarekin
gune bat argiztatuz eta haiek foko horrengana korrika joanez.
Ondoren, aurretik izkutatuta zeuden objektu, animalia eta irudi batzuk bilatu eta
aurkitzera ekin diogu. Ikasgelatik sakabanatuz linternaren argiarekin alde batera eta bestera
trebetasun aldiz ibili dira. Behin objektua aurkitzean guztiek hura argiztatu behar izan dute.
Behin argiarekin iluntasunetik mugitu eta sentsazio desberdinak ezagutu ostean, linternak
jaso eta izara eta argi fokoa erabiltzen hasi gara. Hasteko, guztiek begiak itxi dituzte eta lau
ikasle hautatu dira. Hauek, izararen atzean jarri dira eta gainontzekoei begiak irekitzeko eskatu
zaie. Azken hauen betebeharra izara atzean zeuden lagunak nortzuk ziren asmatzea izan da.
Izena esan ez ezik, zergatiak ere azaldu behar izan dituzte, zera da, ezaugarri fisikoetan
oinarritu behar izan dira. Jarduera hau hainbatetan errepikatu dugu ikasle desberdinekin.

24. 23
Ondoren, banaka nahi zuenak izara atzetik pasa eta gorputz adar ezberdinekin
esperimentatuz irudi batzuk sortu edota mugimendu batzuk egin dituzte. Gainontzekoek
bitartean izaran islatzen zena errepikatu behar izan dute.
Azkenik, landutakoaren jarraipen bat izango dena azaldu da eta objektu zein irudi
batzuekin antzerkiak sortu beharko dituztela aipatu zaie, zera da, jarduera sekuentzia honen
azken helburu honetan egin beharrekoa zuzenduagoa egongo da.
Lehenik eta behin, haurrak lau taldetan banatu dira eta hauetako bakoitza ikasgelako
txoko bakoitzean kokatu dira. Behin taldeak osatuta, aurretiaz prestatutako irudiak aurkeztu
eta hauek proiektatu zaizkie. Irudi horiek erabat ezagunak dira haurrentzako eta horiekin -
argitxo, neska bat, mutil bat, sorgina, traktorea, lorea, zirkoko karpa, dinosaurioa, sagua eta
etxea- elkarrekintzaren bitartez dramatizazio bat egiten saiatuko beharko ziren.
Ondoren talde bakoitzak asanblada bat edukitzeko aukera izan du zeinetan antzezlanaren
izenburua, istorioa eta gustukoen zituzten sortutako irudia edota pertsonaiak zeintzuk erabili
erabaki beharko zuten.
Behin guzti hau erabakita ikaskide guztiak izararen parean eseri dira eta talde guztiek
euren aurkezpenak egin dituzte, bata bestearen atzetik. Batzuek erraztasuna eduki dute istorio
bat asmatzerako eta hau antzezterako orduan. Beste batzuk aldiz, oso urduri jarri dira eta
pixka bat aztoratu dira eta azkenik, gutxi batzuk aldiz, zer esan jakin gabe geratu dira.
Bukatzeko, irudiekin jolasean egon gara, kasu honetan jarduera libreago edota ez
zuzenduago batean. Oraingoan fokoaren gainean koloretako zelofanak erabili ditugu hondoen
kolorea aldatzeko (urdina, berdea, laranja…). Modu honetan, koloreak lantzeko ere aukera izan
dugu.
Esku-hartze honi amaiera emateko eta normaltasunera berriro itzultzeko denon artean
1,2,3 esan, argiari deitu eta argiak piztu eta pertsianak igotzean, argitasuna itzuli da ikasgelara.
Ezinbestekoa zen bizitako momentu berezi horien balorazio txiki bat egitea. Beraz, asanblada
batean elkartu gara eta egunean zehar eta ekintza bakoitzean bizitako eta sentitutako azaldu
dute. Bide honetan, proposatutako jarduera sekuentzia honen hainbat ondorio atera ahal izan
dira, hala nola, adin hauetako haurrentzako egokituta dagoen ikusi ahal izan dut, zein etapa
emozionalean daude behatu, garapen motor, psikologiko zein kognitiboa zein mailakoa den
aztertu eta garrantzitsuena, itzal txinatarrei esker gozatu eta disfrutatu duten egiaztatu ahal
izan dut.

25. 24
ONDORIOAK ETA HOBEKUNTZA PROPOSAMENAK
Proposamena uste bezala eraman da aurrera, baina unean egoeraren beharretara eta
umeen predisposizioa zein jarrera aintzat hartu da; era horretan erabaki izan dut ekintza
batekin jarraitu edo hurrengora pasa. Haurren adinaren arabera ere, proposamena era batera
edota bestera moldatu izan da baina orokorrean ikasleen nahi eta beharretara zeharo egokitu
garela azpimarratu dezakegu.
Behin ekintza amaituta esan dezakegu haurrek moldatze
momentu bat behar dutela eta guk irakasleok hori errespetatu behar
dugula. Hau da, hasieran fenomeno berria izanik beldurrak eta nahiak
kudeatzeko momentu bat behar dute eta bukaeran aldiz, ume bakoitzak
bizitakoa eta emozioak aztertu zein barneratzeko.
Proposamenetik at, espontaneoki inguruan sortzen diren beharrei eta baliabidei esker
bestelako ekintza batzuk burutu dira, esaterako itzal ezberdinak sortzeko ipuin bat erabili
edota argi fokuari kolore ezberdineko zelofan papera jarriz, izaran kolore ezberdinak
proiektatzen ziren; haurrei izugarri gustatu zitzaien.
Hortaz gain, aipatzekoa da, proposamena amaitutzat eman ondoren, itzal txinatarrak
sortzeaz gain, bestelako jolas batzuk egitea suertatu zela, eta horien artean, izara azpian
ezkutatzea edota izara gainean esertzea azpimarratuko nituzke.

26. 25
Proposamena ondo atera arren, hainbat hobekuntza egingo genituzke hurrengo saio
batera begira. Alde batetik, ikasgela bat ez den beste espazioa bat aukeratuko genuke non
espazio hau handiago izango zen bai izara kokatzeko zein atzetik pasa ahal izateko. Bestetik,
istorio asmatu bat izan beharrean, sortutako istorio bat eramango genuke aurrera, pertsonaia
kantitate gehiagorekin zein ezagunagoekin eta argumentu zein helburu batekin. Beste aukera
bat, ipuin ezagun bat adieraztea izango litzateke; hau da, haiekin egunerokotasunean lantzen
dugun ipuinen bat. Hortaz gain, musika jarriko genuke hurrengo batean, unea girotzeko eta
gorputz adierazpena lantzeko.
Baina, garrantzitsuena, egindako proposamenean jarraipen bat egitea dela iruditzen
zait. Zera da, ez nuke soilik egun bakarrean landuko, kurtsoan zehar jarduera ezberdinak
burutuko nituzke, garapen batekin.
Finean, bi taldeak primeran egon ziren, irakasleei asko gustatu zitzaien eta gu sentsazio
oso on batekin geratu ginen. Itzal txinarraren bidez, haurrek euren ikaskuntza prozesuan
garapen integral bat emateko aukera dagoela ondorioztatu ahal izan dugu; Norberaren
gorputzaren ezaguera eta autonomia pertsonalaren harira, norberaren ezaugarrien eta
bizitzen dituzten emozioen identifikazioaren lanketa ematen da. Hortaz gain, distantziak eta
dimentsioak lantzera bidean, ingurunearen ezaguerak garrantzi handia hartzen du. Azkenik,
komunikazio eta adierazpenaren garapena ere lantzen da, hau da, hizkuntza plastiko, korporal
eta berbalaren lanketa islatzen da. Beraz, arestian aipatutako guztia kontuan hartuz, argi dago,
itzal txinatarrak primerako elementuak direla Haur Hezkuntzan haurrekin lantzeko eta
esperimentatzeko.

27. 26
BIBLIOGRAFIA
Agudo Cadarso, I. (1990). El juego en el ára de la Expresión Corporal. Revista interuniversitaria
de formación del profesorado, 7, 101-111.
Arteaga, M. (2003). Fundamentos de la Expresión Corporal. Ámbito pedagógico. Grupo
Editorial Universitario. Granada.
Cañete Pulido, María del Mar (2009). La expresión corporal en la etapa infantil. El gesto y el
movimiento. La expresión corporal como ayuda en la construcción de la identidad y la
autonomía personal. Juego simbólico y dramático. Las actividades dramáticas, 25.
Castañer, M (2002). Expresión corporal y danza. Barcelona: INDE.
Diaz Bustamante, V. (2001). Propuestas de innovación y mejora para el desarrollo de las
emociones en educación infantil. Helbidea:
http://www.auladelpedagogo.com/2011/02/propuestas-de-innovacion-y-mejora-para-
eldesarrollo-de-las-emociones-en-educacion-infantil/
EAEko Hezkuntza, Unibertsitatea eta Ikerketa saila (2010). 121/2010 Dekretua. Haur
Hezkuntzako Curriculuma. EHAA, 84 zenbakia, 2010eko maiatzaren 7koa.
Motos, T. (1983). Iniciación a la expresión corporal. Humanitas. Barcelona.
Ortíz, M.M. (2002). Expresión Corporal. Una propuesta didáctica para el profesorado de
Educación Física. Grupo Editorial Universitario. Granada.
Pérez Ordás, R., García Sánchez, I. eta Calvo LLuch, Á (2010). Me muevo con la expresión
corporal. (eduforma). Sevilla: MAD
RUEDA, B. (2004). La expresión corporal en el desarrollo del área de educación física. En
Castillo, E.; Díaz, M. (2004). Expresión Corporal en Primaria. Servicio de publicaciones.
Universidad de Huelva.
Santiago, Z. (2009). Historia del teatro de sombras chinescas. 2016ko urriaren 10ean
berreskuratuta http://spanish.china.org.cn/culture/txt/2009-
08/19/content_18361107.htm -(e)tik
Valín, A. (2010).Expresión corporal teoría y práctica.(Librerías deportivas Estevan Sanz). Sevilla:
E.S.M.S.L.
Vizcarra Morales, Mº Teresa (2011): Gorputz Adierazpena Lehen Hezkuntzan. EHU, Euskara eta
Eleaniztasuneko Errektoreordetza. 138-141 Orrialdeak. Helbidea:
https://addi.ehu.es/bitstream/10810/9170/1/testu%20osoa%20bizkarra.pdf

28. 27
ERANSKINAK