1. Հայ մաթեմատիկոսներ

2. Ռաֆայել Ալեքսանդրյան
Կենսագրություն
Ծնվել է Գյումրիում մարտ 29 1923թ: 1941-1945 թվականներին
սովորել է Երևանի պետական համալսարանի ֆիզիկայի և
մաթեմատիկայի ֆակուլտետում: 1948 թվականին Ս.Լ. Սոբոլևի
ղեկավարությամբ Մոսկվայի պետական
համալսարանում պաշտպանել է թեկնածուական թեզը: 1949-
1960թթ. աշխատել է Երևանի պետական համալսարանում: 1954-
1960թթ. ԵՊՀ մաթեմատիկայի ֆակուլտետի դիֆերենցիալ
հավասարումների ամբիոնի վարիչ, 1978-1988 նույն ֆակուլտետի
դեկան: Մահացել է՝ մարտ 22 1988:
Հետազոտություններ
ՀՀ Գիտությունների Ազգային Ակադեմիայի ակադեմիկոս: Հիմնական
հետազոտությունների բնագավառներն են Ֆունկցիոնալ անալիզ,
Սոբոլևի դասի մասնական ածանցյալներով հավասարումներ,
մաթ. ֆիզիկայի հավասարումներ, ընդհանուր տոպոլոգիա:
ԽՍՀՄ պետական մրցանակի (1986) դափնեկիր: Պարգևատրվել է
Պատվո նշան շքանշանով:

3. Սերգեյ Մերգելյան
• Սերգեյ Մերգելյան (մայիսի 19 1928 - օգոստոս 19 2008), հայ մաթեմատիկոս, գիտության և կրթության
ականավոր գործիչֈ
• Կենսագրությունը
Ծնվել է 1928 թվականին Սիմֆերոպոլումֈ
Թեկնածուական թեզը առնչվում էր ֆունկցիաների մոտավորության տեսությանըֈ 1951 թվականին
Մերգելյանը ապացուցել է բազմանդամային մոտավորության թեորեմըֈ
19 տարեկանում էքստերն ավարտել է ԵՊՀ-ի ֆիզիկամաթեմատիկական ֆակուլտետըֈ 21 տարեկան
հասակում Մերգելյանը դառնում է գիտությունների դոկտոր, 25 տարեկանում ընտրվում ԽՍՀՄ և ՀԽՍՀ ԳԱ
թղթակից անդամ, իսկ 28 տարեկանում՝ Հայաստանի գիտությունների ակադեմիայի ակադեմիկոսֈ
Նա եղել է ԽՍՀՄ ԳԱ Ստեկլովի անվան Մաթեմատիկայի ինստիտուտի կոմպլեքս անալիզի բաժնի
հիմնադիրը և ղեկավարըֈ Հետագայում Հայաստանում հիմնել է մաթեմատիկական
մեքենաների Երևանի գիտահետազոտական ինստիտուտը, իսկ հետագայում նաև արտադրական
ձեռնարկություններֈ Այդպիսով սկիզբ է դրվել ժամանակակից հաշվողական մեքենաների արտադրության
ստեղծմանը Հայաստանումֈ Շնորհիվ Մերգելյանի կազմակերպական տաղանդի՝ Հայաստանը դարձավ այդ
ուղղությամբ ԽՍՀՄ հիմնական կենտրոններից մեկըֈ
Ինստիտուտի տնօրենն է եղել 1956-1960 թվերինֈ
Մերգելյանը ԽՍՀՄ-ի տարիներին արժանացել է Ստալինյան
մրցանակի, իսկ ՀՀ նախագահի 2008 թվականի մայիսի 26-ի հրամանագրով նրան հանձնվել է Սուրբ Մեսրոպ
Մաշտոցի անվան շքանշանֈ Մրցանակը նրան է տրվել Լոս Անջելեսում, քանի որ այդ ժամանակ Մերգելյանը
մշտական բնակություն էր հաստատել ԱՄՆ-ումֈ
Մերգելյանը մահացել է 2008 թվականին՝ Լոս Անջելեսում՝ երկարատև հիվանդությունից հետոֈ

4. Մխիթար Ջրբաշյան
• Մխիթար Մկրտիչի Ջրբաշյան (11.09.1918 — 06.05.1994), հայ մաթեմատիկոս, ՀՀ
Գիտությունների Ազգային Ակադեմիայի ակադեմիկոս: Հիմնական
հետազոտությունների բնագավառներն են ֆունկցիաների տեսություն,
մոտավորությունների տեսություն և հարմոնիկ անալիզ կոմպլեքս տիրույթում:
• Կենսագրություն
1936—1941 թթ.ուսանել է Երևանի պետական համալսարանի ֆիզիկայի և
մաթեմատիկայի ֆակուլտետում: Սկսած 1942 թվականից աշխատել է Երևանի
պետական համալսարանում և Գիտությունների Ազգային Ակադեմիայում:
1945-ին Արտաշես Շահինյանի ղեկավարությամբ պաշտպանում է թեկնածուական
ատենախոսությունը "Անալիտիկ ֆունկցիաների ներկայացման որոշ հարցեր"
թեմայով: Դա մաթեմատիկայից առաջին թեկնածուական ատենախոսության
պաշտպանությունն էր ԵՊՀ-ում: 1949-ին Մոսկվայի պետական համալսարանում
պաշտպանում է դոկտորական աշխատանքը:
1953-ին Ջրբաշյանն ընտրվում է թղթակից անդամ, իսկ 1956-ին` ՀՀ ԳԱԱ իսկական
անդամ: 1964 −1978 թթ եղել է ՀՀ ԳԱԱ նախագահության անդամ, ընդ որում 1964—
1973 թթ զբաղեցրել է ֆիզիկա-մաթեմատիկական գիտությունների բաժանմունքի
ակադեմիկ-քարտուղարի պաշտոնը:
1957—1960 եղել է ԵՊՀ մեխանիկա-մաթեմատիկական ֆակուլտետի դեկան, 1978—
1994 թթ նույն ֆակուլտետի ֆունկցիաների տեսության ամբիոնի վարիչ:
Ջրբաշյանը եղել է "Մաթեմատիկա"(ԳԱԱ Տեղեկագիր) ամսագրի գլխավոր խմբագիր
դրա կազմավորման օրվանից - 1966թ: 1971-1989 թթ Ջրբաշյանը եղել է նոր
կազմավորվածմաթեմատիկայի ինստիտուտի տնօրեն:

5. Էմիլ Արթին
• Կենսագրություն
Էմիլ Ալթունը ծնվել է 1898 թվականին Վիեննայում: Նրա հորը նույնպես
անվանում էին Էմիլ, նա արվեստի գործերի վաճառական էր, մայրը` Էմմա
Լաուրա-Արթինը,օպերային երգչուհի էր: Արթինի որդու` Մայքլի, խոսքով
«Արթինը» հայկական Արթինյան ազգանվան կրճատ տարբերակն է:
1904 թվականի սեպտեմբերին ընդունվեց դպրոց, հավանաբար`
Վիեննայում: Երբ Էմիլն ութ տարեկան էր մահացավ նրա
հայրը: 1907 թվականի հուլիսի 15-ին մայրն ամուսնացավ
գերմանախոս Ռայխենբերգից (ներկայումս` Չեխիայի Լիբերեց քաղաք)
հաջողակ գործարար Ռուդոլֆ Հուբների հետ: 1907 թվականի
սեպտեմբերին Էմիլն ընդունվեց Ավստրիայի սահմանին մոտ
հարավային Չեխոսլովակիայում գտնվող
փոքրիկ Ստրոբնից քաղաքի դպրոց, որտեղ սովորելու համար ապրում է
տնից հեռու, տեղական ագարակներից մեկում: Հաջորդ տարի նա
վերադառձավ Ռայխենբերգ, որտեղի դպրոցում էլ սովորեց է
մինչ 1916 թվականը:1916 թվականի հկտեմբերին Էմիլն
ընդունվեց Վիեննայի
համալսարան`կենտրոնանալով մաթեմատիկայի վրա: 20-րդ դարի
առաջատար հայազգի մաթեմատիկոս, Էմմի Նյոթերի հետ միասին
համարվաում է ժամանակակից հանրահաշվի հիմնադիր:

6. Անանիա Շիրակացի
Անանիա Շիրակացի (ծն. և մահվան թթ. անհայտ), եղել է Անանիա գյուղից: 7-րդ
դարի հայ գիտնականֈ Առաջինը կայուն հիմքերի վրա դրեց ճշգրիտ
գիտությունների ուսումնասիրությունը Հայաստանու:
Պահպանվել են Շիրակացու «Տիեզերագիտությունը», «Կենդանակերպի
համաստեղությունների մասին», «Ամպերի և մթնոլորտային նշանների
մասին», « Արեգակի ընթացքի (շարժման) մասին», «Երկնքի շրջագայությունների
(օդերևութաբանական երևույթների) մասին», «Ծիր կաթինի մասին» և այլ
աշխատություններ: Շիրակացին իր աշխատություններում բերում է
եգիպտացիների, հրեաների, ասորիների, հույների, հռոմեացիների և հաբեշների
մոտ ընդունված թվագրության սկզբունքները, խոսում
է մոլորակների շարժման, Արևի և Լուսնի խավարումների և նրանց
պարբերականության մասին և այլն: Ընդունելով երկրի գնդաձևությունը
Շիրակացին գտնում է, որ արևը կարող է լուսավորել երկրի երկու կողմերը օրվա
տարբեր ժամերին և երբ երկրի մի կողմում ցերեկ է` մյուսում գիշեր : Նա Ծիր
Կաթինը համարում է խիտ և աղոտ աստղերի կուտակում”: Պաշտպանում է այն
գիտնականների կարծիքը, որոնք գտնում են որ Լուսինը սեփական լույս չունի և
լույս ստանում է Արևի միջոցով: Արևի խավարումը բացատրում է Լուսնի` Արևի և
Երկրի միջև գտնվելով: Շիրակացին ուշագրավ բացատրություններ է տալիս
անձրևի, ձյան, կարկուտի, ամպրոպի, հողմերի, երկրաշարժի և բնության զանազան
այլ երևույթների մասին: Շիրակացու գրչին են պատկանում նաև մի շարք
աշխարհագրական, պատմական աշխատություններ:մֈ

7. Իշխան Խաչատրյան
Իշխան Գվիդոնի Խաչատրյան (հունվարի 19 1947 - դեկտեմբերի 4 2010),
հայ մաթեմատիկոս, գիտության և կրթության ականավոր գործիչ:
Կենսագրությունը
Ծնվել է 1947 թվականին Մարտունիումֈ 1964թ. ավարտել է
ծննդավայրի թիվ 1 միջնակարգ դպրոցը: 1969թ. ԵՊՀ-ի
ֆիզիկամաթեմատիկական ֆակուլտետը` մաթեմատիկա
մասնագիտությամբ: 1977թ. շնորհվել է ֆիզիկամաթեմատիկական
գիտությունների թեկնածուի, 1988թ. ֆիզիկամաթեմատիկական
գիտությունների դոկտորի աստիճան, 1982թ. ավագ
գիտաշխատողի, 1991թ. պրոֆեսորի կոչում:
Խաչատրյանը 1971-1989թթ. աշխատել է Հայաստանի
Գիտությունների Ակադեմիայի մաթեմատիկայի
ինստիտուտում, 1989թ. սկսած` Երևանի պետական
համալսարանում: Սկսած 1979թ. դասվանդել է ԵՊՀ մաթեմատիկայի
ֆակուլտետում, մինչև 1989թ. համատեղության կարգով, այնուհետև
որպես հիմնական աշխատող` դիֆերենցիալ հավասարումներ
ամբիոնի վարիչ պաշտոնում:
Հրատարակել է մեկ մենագրություն, համահեղինակ է մեկ
ուսումնական ձեռնարկի, ունի 32 գիտական ձեռնարկ:
Մահացե է դեկտեմբերի 4, 2010

8. Նորայր Առաքելյան
• Նորայր Հունանի Առաքելյան (ծն.է հուլիս 17 1936), հայ
մաթեմատիկոս, ՀՀ Գիտությունների Ազգային
Ակադեմիայի ակադեմիկոս: Հիմնական
հետազոտությունների բնագավառներն են կոմպլեքս անալիզ
և մոտավորությունների տեսություն:
• Կենսագրություն
Ծնվել է Արթիկի շրջանի Մեղրաշեն գյուղում: 1954-1958
թվականներին սովորել է Երևանի պետական
համալսարանի ֆիզիկայի և մաթեմատիկայի
ֆակուլտետում: 1989—1991,1997-2006թթ. եղել է ՀՀ ԳԱԱ
մաթեմատիկայի ինստիտուտի տնօրեն, 1991—1993` Երևանի
պետական համալսարանի ռեկտոր: 2006-ից ՀՀ
գիտությունների ազգային
ակադեմիայի մաթեմատիկայի, մեխանիկայի և
ինֆորմատիկայի բաժանմունքի ակադեմիկ-քարտուղար, ՀՀ
ԳԱԱ նախագահության անդամ:

9. Ալեքսանդր Թալալյան
• ԱլեքսանդրԱնդրանիկիԹալալյան (սեպտեմբեր 17 1928) հայ
մաթեմատիկոս, ՀՀ Գիտությունների Ազգային Ակադեմիայի ակադեմիկոս:
Հիմնական հետազոտությունների բնագավառներն են հարմոնիկ անալիզ,
օրթոգոնալ և եռանկյունաչափական շարքեր:
• Կենսագրություն
Ծնվել է Շիրակի շրջանի Գետք գյուղում: 1946-1951 թվականներին սովորել
է Երևանի պետական համալսարանի ֆիզիկայի և մաթեմատիկայի
ֆակուլտետում, որն ավարտելուց մեկ տարի անց` 1952 թվականին, որպես
ասպիրանտ ընդունվել է Վ.Ստեկլովի անվան մաթեմատիկական
ինստիտուտ: 1956 թվականին Դ.Մենշովի ղեկավարությամբ պաշտպանել
է թեկնածուական թեզը, որը վերաբերում էր օրթոգոնալ շարքերի
զուգամիտությանը: 1956 թվականից մինչ օրս աշխատում է Հայաստանի
Հանրապետության Գիտությունների Ազգային
Ակադեմիայի մաթեմատիկայի ինստիտուտում, ընդ որում 1991-1997թթ.
զբաղեցրել է ինստիտուտի տնօրենի պաշտոնը: 1971 թվականից մինչ օրս
Մաթեմատիկայի ինստիտուտի Իրական անալիզի բաժանմունքի
ղեկավարն է: 1966-1968, 1970-1973 և 1988-1991 եղել է ԵՊՀ մաթեմատիկայի
և մեխանիկայի ֆակուլտետի դեկան:

10. Արտաշես Շահինյան
• Արտաշես Լիպարիտի Շահինյանը (Դեկտեմբերի 19, 1906 -
Մայիսի 14, 1978) ― հայ մաթեմատիկոս, ակադեմիկոս և
մանկավարժ էրֈ Զբաղվել է մաթեմատիկական անալիզում
ֆունկցիաների մոտավորության տեսությամբ, կոմպլեքս
փոփոխական ֆունկցիաների տեսությամբֈ
• Կենսագրություն
Ծնվել է Ալեքսանդրապոլում (այժմ` Գյումրի)։
Որդին, Արամ Շահինյանը, նույնպես հայտնի գիտնական
է, հետազոտություններ է կատարում պոլիմերային
պրոցեսների կինետիկայի, հեղուկ բյուրեղների ֆիզիկայի և
քիմիայի, համակարգչային կենսաբանության և քիմիայի
բնագավառներումֈ
Երևանում գործում է ԵՊՀ-ին առընթեր Արտաշես
Շահինյանի անվան ֆիզմաթ դպրոցֈ

11. Նյութը՝ Գոհար և Լիա
Մովսիսյանների