Giám sát hoạt động của hội đồng nhân dân cấp xã tại tỉnh Lâm Đồng.docx

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
LỜI CAM ĐOAN
Tôi cam đoan các nội dung được trình bày trong Luận văn này là công
trình nghiên cứu của tôi, được nghiên cứu và viết tại huyện Đức Trọng.
Nội dung, số liệu trong Luận văn là chính xác, trung thực phản ánh tính
khách quan trong quá trình nghiên cứu. Những kết quả khoa học này chưa
từng được công bố trong bất kỳ công trình nào.
.................., ngày tháng năm 2021
Học viên

LỜI CẢM ƠN
Việc viết nên Luận văn là kết quả quá trình học tập, nghiên cứu ở nhà
trường, với sự giảng dạy, hướng dẫn nhiệt tình, trách nhiệm của thầy, cô
trường................., kết hợp với kinh nghiệm trong quá trình thực tiễn công tác
và sự cố gắng nỗ lực của bản thân.
Lời đầu tiên tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành, sâu sắc tới giảng
viên.......................... đã trực tiếp hướng dẫn khoa học, tận tình chỉ dạy cho tôi
về kiến thức cũng như phương pháp nghiên cứu trong thời gian thực hiện đề
tài.
Tôi xin chân thành cám ơn các thầy, cô giáo trường.....................và giáo
viên chủ nhiệm...................., bạn bè đồng môn và anh chị em cơ quan
........................ đã giúp đỡ tôi trong quá trình học tập cũng như trong quá
trình hoàn thành luận văn này.
Mặc dù đã có sự nỗ lực cố gắng của bản thân, luận văn sẽ không tránh
khỏi những thiếu sót. Tôi mong nhận được sự góp ý chân thành của các Thầy
Cô, đồng nghiệp và bạn bè để luận văn được hoàn thiện hơn.
Học viên
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Nghĩa của từ viết tắt
HĐND Hội đồng nhân dân
MTTQ Mặt trận tổ quốc
QLNN Quản lý nhà nước
UBND Ủy ban nhân dân
UBMTTQ Ủy ban mặt trận tổ quốc
XHCN Xã hội chủ nghĩa
MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Trong hệ thống tổ chức bộ máy Nhà nước ở Việt Nam, HĐND nói
chung, HĐND xã nói riêng ở nước ta có vai trò rất quan trọng việc việc phát
huy quyền làm chủ của nhân dân, đảm bảo hiệu lực và hiệu quả hoạt động của
cơ quan quản lý Nhà nước ở địa phương. Giám sát là một hình thức giám sát
quan trọng của đại biểu HĐND, được tổ chức công khai tại kỳ họp hoặc giữa
hai kỳ họp HĐND. Hoạt động giám sát của đại biểu HĐND thể hiện ý thức về
quyền và nghĩa vụ công dân, năng lực làm chủ, tham gia quản lý xã hội của
nhân dân, thể chế hóa và thực hiện phương châm: "Dân biết, dân bàn, dân
làm, dân kiểm tra". Hoạt động giám sát là hình thức nhân dân thực hiện quyền
làm chủ nhà nước của mình, thông qua người đại diện, cơ quan đại diện. Hiện
nay hoạt động giám sát của đại biểu HĐND cơ bản đảm bảo chất lượng cả về
nội dung và hình thức, đạt nhiều kết quả đáng khích lệ; qua hoạt động giám
sát của đại biểu nhiều vấn đề cán bộ, đảng viên và nhân dân quan tâm, nhiều
vấn đề nổi cộm, bức xúc ở địa phương đã được giải quyết, góp phần quan
trọng trong việc quản lý nhà nước của chính quyền địa phương, tăng vai trò
đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân dân.
Tuy nhiên, hoạt động giám sát của đại biểu HĐND vẫn còn nhiều hạn
chế, nội dung giám sát có lúc chưa thiết thực, chưa sát với tình hình thực tế,
có lúc còn mang tính hình thức.
Một trong những nhiệm vụ, nội dung đổi mới hệ thống chính trị, xây
dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa (XHCN) ở nước ta hiện nay là
củng cố kiện toàn, đổi mới nội dung, phương thức, nâng cao hiệu quả quản lý
nhà nước và giám sát của HĐND các cấp, trong đó có HĐND cấp xã ở huyện
Đức Trọng tỉnh Lâm Đồng. Tình hình kinh tế - xã hội, QP, AN của cả nước
nói chung, trên địa bàn các xã ở huyện Đức Trọng tỉnh Lâm Đồng nói riêng
đang phát triển nhanh chóng, diễn biến ngày càng phức tạp. Hoạt động của
các cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội, các đơn vị vũ trang và
nhân dân trên địa bàn cấp xã ở huyện Đức Trọng tỉnh Lâm Đồng cũng ngày

càng phong phú, đa dạng và không ngừng cải tiến, đổi mới cả về nội dung và
phương thức. Tình hình, nhiệm vụ và thực tiễn đang đòi hỏi phải tiếp tục đổi
mới, nâng cao chất lượng hoạt động của HĐND cấp xã ở huyện Đức Trọng
tỉnh Lâm Đồng
Trong thời gian qua, HĐND cấp xã ở huyện Đức Trọng tỉnh Lâm Đồng
đã được củng cố, kiện toàn, tăng cường cải cách hành chính, hiệu lực quản lý
nhà nước, đổi mới nội dung, phương thức hoạt động, giám sát. Hoạt động
quản lý và giám sát của HĐND cấp xã ở huyện Đức Trọng đối với Thường
trực HĐND, UBND, thực hiện các nghị quyết của HĐND, việc tuân theo
pháp luật của cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội, các đơn vị
lực lượng vũ trang và của công dân trên địa bàn xã được duy trì đều đặn, đúng
nguyên tắc, chế độ, có nhiều chuyển biến tích cực, bước đầu thu được một số
kết quả. Tuy nhiên, thực tiễn hoạt động quản lý nhà nước và giám sát của
HĐND cấp xã ở huyện Đức Trọng tỉnh Lâm Đồng hiện nay đang bộc lộ nhiều
hạn chế, khuyết điểm. Vai trò, hiệu lực quản lý nhà nước và hoạt động giám
sát của HĐND cấp xã còn khá mờ nhạt. Quyền làm chủ của cử tri và các tầng
lớp nhân dân thông qua hoạt động quản lý và giám sát của HĐND cấp xã
chưa được phát huy đầy đủ. Thực tiễn hoạt động của HĐND cấp xã ở huyện
Đức Trọng tỉnh Lâm Đồng hiện nay đang đặt ra nhiều vấn đề cần được nghiên
cứu, giải quyết cả trên phương diện lý luận và thực tiễn.
Nâng cao chất lượng hoạt động và hiệu quả giám sát của đại biểu Hội
đồng nhân dân các cấp là một trong những nhiệm vụ quan trọng, góp phần
đảm bảo quyền làm chủ của Nhân dân. Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc
lần thứ X1
đã khẳng định: “Nâng cao chất lượng của Hội đồng nhân dân và
Uỷ ban nhân dân, bảo đảm quyền tự chủ và tự chịu trách nhiệm của chính
quyền địa phương trong phạm vi được phân cấp...”. Văn kiện Đại hội đại biểu
toàn quốc lần thứ XII của Đảng nêu: “Hoàn thiện cơ chế để nâng cao chất
1
Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X

lượng, hiệu quả hoạt động của cơ quan dân cử…"2
. Trên cơ sở các Nghị
quyết của Đảng, và xuất phát từ bản chát của Nhà nước ta là nhà nước pháp
quyền xã hội của nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Nhân dân
thực hiện quyền làm chủ nhà nước, quyền tham gia quản lý nhà nước và xã
hội, quyền kiểm tra, giám sát tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước
thông qua nhiều hình thức khác nhau, trong đó có quyền dân chủ đại diện, tức
là thông qua Đại biểu HĐND, đại biểu Hội đồng nhân dân. Xuất phát từ yêu
cầu đó, hiện nay Nhà nước ta đã ban hành nhiều văn bản pháp lý thực hiện
quyền giám sát của đại biểu HĐND như: Hiến pháp năm 2013, Luật Hoạt
động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân năm 2015, Luật tổ chức
chính quyền địa phương năm 2015, sửa đổi bổ sung…
Đối với tỉnh Lâm Đồng, HĐND và đại biểu HĐND cấp tỉnh ngoài những
đặc điểm chung so với cả nước, vừa lại có những nét đặc trưng riêng về tổ
chức và hoạt động. Xuất phát từ thực tiễn đó, việc nghiên cứu về hoạt động
giám sát của đại biểu HĐND xã Đức Trọng nhằm làm rõ những vấn đề về lý
luận và thực tiễn về hoạt động giám sát của đại biểu HĐND xã Đức Trọng
gắn với điều kiện về kinh tế - xã hội, về cơ cấu, thành phần và hoạt động của
HĐND, đại biểu HĐND xã để từ đó đưa ra giải pháp nâng cao nhằm đảm bảo
chất lượng hoạt động giám sát của đại biểu hội đồng nhân dân tỉnh Lâm
Đồng. Nghiên cứu về hoạt động giám sát của đại biểu hội đồng nhân dân tỉnh
là vấn đề đã và đang được nhiều nhà khoa học, nhà nghiên cứu quan tâm. Để
có được những thông tin mang tính chất nghiên cứu một cách tổng quát và
đầy đủ về hoạt động giám sát của đại biểu HĐND xã cần phải nghiên cứu cả
về lý luận và thực tiễn của hoạt động giám sát của đại biểu HĐND xã, đưa ra
những giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giám sát tại các kỳ họp. Với
những lý do trên học viên chọn đề tài: " Giám sát hoạt động của hội đồng
nhân dân cấp xã tại huyện Đức Trọng, tỉnh Lâm Đồng " để làm luận văn
thạc sỹ chuyên ngành Luật.
2
Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng

2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Để tăng cường hoạt động cải cách hành chính nhà nước cũng như tăng
cường vai trò của HĐND là một trong những nội dung quan trọng của việc
xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN. Vì vậy trong thời gian qua Đảng và
Nhà nước ta luôn đặc biệt quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, xác định nhiều chủ
trương biện pháp xây dựng, nâng cao chất lượng hoạt động của HĐND các
cấp trong thực tế. Có thể tìm hiểu thông qua một số đề tài nghiên cứu sau đây:
* Các công trình khoa học nghiên cứu về cải cách hành chính, đổi mới
phương thức hoạt động của Hội đồng nhân dân các cấp.
- Võ Khánh Vinh, 2003, Một số vấn đề chung về hiệu quả và việc nâng
cao hiệu quả giám sát việc thực hiện quyền lực Nhà nước, NXB Công an
nhân dân.
- Thái Vĩnh Thắng, 2011, Tổ chức và kiểm soát quyền lực Nhà nước,
NXB Tư pháp.
- Trịnh Thị Xuyến, 2008, Kiểm soát quyền lực Nhà nước, một số vấn
đề lí luận và thực tiễn ở Việt Nam hiện nay, NXB Chính trị Quốc gia.
- Trần Ngọc Đường, 2004, Cẩm nang thông tin về kỹ năng nghiệp vụ
hoạt động của đại biểu Hội đồng nhân dân và thành viên Ủy ban nhân dân các
cấp, NXB Chính trị quốc gia Hà Nội.
- PGS.TS. Bùi Xuân Đức, 12/2003, Bàn về tính chất của Hội đồng nhân
dân trong điều kiện cải cách bộ máy nhà nước hiện nay, Tạp chí Nhà nước và
pháp luật.
- Nguyễn Ngọc Kỳ, 2007, Quyền giám sát của Hội đồng nhân dân và
kỹ năng giám sát cơ bản, NXB Tư pháp.
- Đặng Đình Tân (chủ biên), 2006, Nhân dân giám sát các cơ quan dân
cử ở Việt Nam trong thời kỳ đổi mới, NXB Chính trị quốc gia Hà Nội
* Những công trình khoa học nghiên cứu xây dựng, nâng cao chất
lượng đội ngũ cán bộ chủ chốt của Hội đồng nhân dân các cấp.

- Tô Thị Kim Thanh (2012), chất lượng đội ngũ cán bộ văn phòng Hội
đồng nhân dân và uỷ ban nhân dân cấp huyện ở tỉnh Đồng Tháp trong giai
đoạn hiện nay, Luận văn thạc sĩ khoa học chính trị, Học viện chính trị quốc
gia Hồ Chí Minh.
- Trương Thanh Nhã (2014), Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ chủ
chốt cấp huyện diện Ban Thường vụ Tỉnh uỷ Bạc Liêu quản lý trong giai
đoạn hiện nay, Luận văn thạc sĩ xây dựng Đảng và chính quyền nhà nước,
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng.
- Lê Thành Danh (2014), xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã ở
Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn hiện nay, Luận văn thạc sĩ xây dựng Đảng
và chính quyền nước, Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng.
- Nguyễn Thị Hương (2007), Hoạt động giám sát của đại biểu HĐND ở
nước ta hiện nay, Luận án tiến sĩ chính trị học, Học viện chính trị Quốc gia
Hồ Chí Minh.
- Nguyễn Phú Bình (2016) Giám sát của Hội đồng nhân dân cấp xã từ
thực tiễn quận Đống Đa, huyện Đức Trọng
Thông qua các nghiên cứu đã phần nào giải thích rõ về nhiệm vụ, quyền
hạn, vị trí của HĐND các cấp trong thực tế ở Việt Nam hiện nay. Điều này
khẳng định sự quan tâm của các nhà nghiên cứu qua các năm chính là khẳng
định quan trọng của hoạt động giám sát theo quy định pháp luật hiện hành.
Tuy nhiên, chưa thấy công trình khoa học nào nghiên cứu, luận bàn về chất
lượng hoạt động giám sát của HĐND xã tại huyện Đức Trọng, tỉnh Lâm
Đồng. Vì vậy tên đề tài, hướng nghiên cứu luận văn mà tác giả lựa chọn là
vấn đề mới, không trùng lặp với những luận văn, luận án đã bảo vệ và những
công trình khoa học đã nghiệm thu.
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
3.1. Mục đích

Thông qua hoạt động nghiên cứu, tác giả mong muốn cung cấp cho
người đọc một cách tổng thể các quy định cũng như giám sát hoạt động của
hội đồng nhân dân cấp xã tại huyện Đức Trọng, tỉnh Lâm Đồng. Trên cơ sở
đó, nghiên cứu thực trạng về việc thực hiện các quy định của pháp luật tố
tụng cũng như xem xét vai trò của giám sát hoạt động của HĐND cấp xã
trong thực tế. Đồng thời, thực tế vai trò giám sát hoạt động của HĐND cấp xã
tại huyện Đức Trọng, tỉnh Lâm Đồng. Qua đó, đánh giá tình hình áp dụng các
quy định của pháp luật về giám sát HĐND trong lĩnh vực trên nói riêng và cả
nước nói chung. Đồng thời dựa vào thực trạng đó để nghiên cứu về nguyên
nhân từ đó đưa ra những giải pháp để tháo gỡ vướng mắc còn tồn tại.
3.2. Nhiệm vụ
Để có thể đạt được mục đích đặt ra khi nghiên cứu đề tài, đòi hỏi đề tài
phải giải quyết các vấn đề sau:
Đề tài có nhiệm vụ hệ thống hóa những vấn đề lý luận về giám sát của
HĐND cấp xã; nội dung giám sát hoạt động của HĐND cấp xãtheo quy định
hiện hành..
Nghiên cứu về thực tiễn tổ chức HĐND cấp xã tại huyện Đức Trọng,
tỉnh Lâm Đồng hiện nay; thực tiễn thực hiện giám sát hoạt động của HĐND
cấp xã tại huyện Đức Trọng, tỉnh Lâm Đồng. Qua đó, tìm hiểu các thành tựu,
hạn chế và các nguyên nhân của hoạt động giám sát tại HĐND tại địa phương
khảo sát.
Đề xuất những giải pháp nâng cao vai trò giám sát hoạt động của HĐND
cấp xã tại huyện Đức Trọng, tỉnh Lâm Đồng nói riêng trong giai đoạn hiện
nay.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn
4.1. Đối tượng nghiên cứu:
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là Giám sát hoạt động của HĐND
cấp xã

4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi không gian: huyện Đức Trọng, tỉnh Lâm Đồng.
- Phạm vi thời gian: Nghiên cứu trong thời gian 05 năm gần đây (từ
năm 2016 đến năm 2020).
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn
5.1. Phương pháp luận
Luận văn được thực hiện dựa trên cơ sở quan điểm của chủ nghĩa Mác -
Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm, đường lối của Đảng, chính
sách, pháp luật của Nhà nước về giám sát hoạt động của HĐND cấp xã để
phân tích, lý giải các vấn đề.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu tài liệu: tác giả sử dụng phương pháp này để
nghiên cứu các văn bản pháp luật có liên quan đến vai trò giám sát hoạt động
của HĐND cấp xã thông qua các mặt công tác của tại các địa phương của
huyện Đức Trong; thông qua các đề tài khoa học, chương trình, dự án, các bài
báo đăng trên các tạp chí khoa học chuyên ngành.
- Phương pháp phân tích, tổng hợp: tác giả sử dụng phương pháp này để
nêu lên cơ sở lý thuyết về vai trò giám sát hoạt động của HĐND cấp xã thông
qua các mặt công tác và đánh giá, khái quát thành những quan điểm, luận
điểm làm nền tảng lý luận cho luận văn.
- Phương pháp thống kê: tác giả sử dụng phương pháp này chủ yếu ở
chương 2 của luận văn, các số liệu thu thập, điều tra được tổng hợp, phân tích
làm cơ sở đánh giá thực trạng qua đó đánh giá về thành tựu, hạn chế để đưa ra
những giải pháp giải quyết vấn đề một cách cụ thể.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
6.1. Về mặt lý luận

Kết quả nghiên cứu của đề tài có ý nghĩa cả về mặt lý luận lẫn thực tiễn,
tạo một cái nhìn sâu hơn, rộng hơn về hoạt động giám sát hoạt động của
HĐND cấp xã thông qua công tác tại các địa phương trên địa bàn huyện Đức
Trọng, tỉnh Lâm Đồng đáp ứng với yêu cầu trong công cuộc cải cách hành chính
nhà nước ở nước ta trong giai đoạn hiện nay.
6.2. Về mặt thực tiễn
Bên cạnh đó, thông qua quá trình nghiên cứu và những kết quả đã đạt
được thì luận văn có ý nghĩa trong việc làm sáng tỏ cả về phương diện lý luận
và thực tiễn, hệ thống hóa những vấn đề lý luận và pháp lý về giám sát hoạt
động của HĐND cấp xã theo quy định của pháp luật cũng như những chính
sách của Đảng và Nhà nước đề ra.
Đồng thời, điểm mới của luận văn chính là trên cơ sở nghiên cứu, tham
khảo các công trình khoa học, bài viết nghiên cứu có liên quan thì luận văn đã
tiến hành phân tích, tổng hợp, đưa ra dẫn chứng từ đó rút ra kết luận về sự
phù hợp của các quy định pháp luật trong vai trò giám sát hoạt động của
HĐND cấp xã được đối chiếu thực tiễn tại Huyện Đức Trọng, tỉnh Lâm Đồng
hiện tại cũng như tương lai. Đối với các nhà hoạch định chính sách, các nhà
ban hành pháp luật, các cơ quan thực thi pháp luật, phát hiện của đề tài của
những tồn tại của pháp luật, những vướng mắc trong quá trình thực thi cũng
như các kiến nghị nêu ra có thể được xem là sự đánh giá, là ý kiến đóng góp
được cân nhắc kĩ lưỡng, góp phần không nhỏ tạo điều kiện cho họ trong công
tác chuyên môn trong công tác giám sát hoạt động của HĐND cấp xã trên địa
bàn huyện Đức Trọng, tỉnh Lâm Đồng nói riêng và cả nước nói chung trong
giai đoạn hiện nay.
Đặc biệt, đối với sinh viên nghiên cứu, kết quả của đề tài là nguồn tài
liệu có giá trị tham khảo khi học tập, nghiên cứu, nhất là khi hoàn thành các
báo cáo khoa học cấp khoa, cấp trường trong công tác nghiên cứu về quyền
con người ở nước ta trong lĩnh vực giám sát HĐND cấp cơ sở. Ngoài ra, đề

tài còn có ý nghĩa thiết thực đối với một số đối tượng khác quan tâm đến lĩnh
vực này ở nước ta hiện nay.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phần nội
dung của luận văn được cấu trúc thành 3 chương, cụ thể:
Chương 1: Cơ sở pháp lý về hoạt động giám sát của hội đồng nhân dân
cấp xã
Chương 2: Thực trạng hoạt động giám sát của hội đồng nhân dân cấp xã
tại huyện Đức Trọng, tỉnh Lâm Đồng
Chương 3: Quan điểm và giải pháp đẩy mạnh hoạt động giám sát của hội
đồng nhân dân cấp xã
Chương 1

CƠ SỞ PHÁP LÝ VỀ HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CỦA HỘI ĐỒNG
NHÂN DÂN CẤP XÃ
1.1. Khái quát chung về Chính quyền cấp xã
1.1.1. Những vấn đề chung về chính quyền cấp xã
1.1.1.1. Khái niệm chính quyền cấp xã:
Ở nước ta từ trước đến nay thuật ngữ “chính quyền cấp xã” được sử
dụng tương đối rộng rãi và phổ biến trong các văn kiện của Đảng, các văn bản
pháp luật của Nhà nước, các sách báo chính trị pháp lý, cũng như trong các
bài phát biểu của lãnh đạo Đảng và Nhà nước ở trung ương và địa phương.
Tuy nhiên, chưa có một khái niệm chính thống và các quy định pháp luật
được ban hành ghi nhận thế nào là chính quyền cấp xã. Dưới các góc độ
nghiên cứu khác nhau đã đưa ra những khái niệm khác nhau về vấn đề này.
Để hiểu rõ hơn khái niệm chính quyền cấp xã ta đi phân tích rõ hơn. Mặt
dù, tuy thuật ngữ “chính quyền cấp xã” được sử dụng rộng rãi và phổ biến ở
nước ta nhưng trong các Từ điển Tiếng Việt, Từ điển giải thích các thuật ngữ
pháp luật thông dụng cũng không có riêng mục từ này. Ví dụ: Từ điển tiếng
Việt (do Hoàng Phê chủ biên) của Viện Ngôn ngữ học thuộc Trung tâm khoa
học xã hội và nhân văn quốc gia, xuất bản năm 1995, có đến 38.410 mục từ,
nhưng cũng không có mục từ “chính quyền địa phương” mà chỉ có mục từ
“chính quyền”. Mục từ “chính quyền” được các tác giả giải thích theo 2
nghĩa: “1. Quyền điều khiển bộ máy Nhà nước. Nắm chính quyền. Chính
quyền trong tay nhân dân. 2. Bộ máy điều khiển, quản lý công việc của Nhà
nước. Chính quyền dân chủ. Các cấp chính quyền” (tr.157)3
. Nếu hiểu theo
cách giải thích chung về “chính quyền” như các tác giả của từ điển này thì
“chính quyền địa phương” bao gồm tất cả các cơ quan của Nhà nước được tổ
chức ra ở địa phương để điều khiển, quản lý công việc của Nhà nước ở địa
phương. Còn cuốn Sổ tay thuật ngữ pháp lý thông dụng của Nhà xuất bản
3
Xem Từ điển tiếng Việt (do Hoàng Phê chủ biên) của Viện Ngôn ngữ học thuộc Trung tâm khoa học xã hội
và nhân văn quốc gia, xuất bản năm 1995

giáo dục xuất bản năm 1996 (do Nguyễn Duy Lãm chủ biên) và gần đây nhất
là quyển Từ điển giải thích thuật ngữ luật học của Trường Đại học Luật Hà
Nội (do PGS. TS Nguyễn Ngọc Hòa chủ biên), xuất bản năm 1999 cũng
không có thuật ngữ “chính quyền cấp xã”4
.
Xét về bản chất có thể thấy rằng, chính quyền cấp xã trong hệ thống
QLNN về hành chính thì cấp xã là cấp cuối cùng trong bốn cấp hoàn chỉnh:
Trung ương, tỉnh, huyện, xã. Đây cũng chính là cấp chính quyền cơ sở cũng
như là nơi gần nhân dân nhất của cơ quan chính quyền trên phương diện quản
lý. Cấp xã là cấp thực hiện các chức năng, nhiệm vụ được cấp trên giao phó
trên nhiều phương diện như kinh tế - xã hội, văn hóa – giáo dục, an ninh –
quốc phòng....Từ đó, thực hiện các chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật
của nhà nước vào cuộc sống của nhân dân. Thông qua đó, góp phần chức
năng, nhiệm vụ được giao của hoạt động QLNN về hành chính và dân cư
trong thực tế. Đồng thời, đây cũng là nơi nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của
nhân dân nhằm đảm bảo cho quá trình thực hiện pháp luật trên các phương
diện của đời sống xã hội.
Về cơ bản thì tổ chức chính quyền cấp xã bao gồm HĐND và UBND.
Đây chính là các cơ quan đại diện cho quyền lực nhà nước và nhân dân có vai
trò, vị trí chế ngự lẫn nhau. Các cơ quan này góp phần quan trọng trong quá
trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao theo quy định của pháp luật.
Đồng thời, thực hiện chức năng trong quản lý hành chính cấp cơ sở. Đảm bảo
thực hiện các quyền của nhân dân trong thực tiễn. Từ những phân tích nêu
trên có thể đưa ra khái niệm về chính quyền cấp xã như sau: Chính quyền cấp
xã là cấp cuối cùng trong hệ thống chính quyền tại Việt Nam, có chức năgn
thay mặt nhân dân để thực hiện các vấn đề có liên quan đến các lĩnh vực của
đời sống kinh tế - xã hội trên cơ sở chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật
của nhà nước ở nước ta hiện nay.
1.1.1.2. Vị trí, vai trò của chính quyền xã trong bộ máy nhà nước:
4
Xem từ điển Luật học (2010) Viện khoa học pháp lý, nhà xuất bản tư pháp

Nhận thức được vai trò quan trọng của chính quyền xã trong quản lý,
điều hành các quá trình kinh tế - xã hội và an ninh, trật tự, trong đó có quản lý
phát triển xã hội trên địa bàn, Đảng và Nhà nước ta luôn có sự quan tâm đặc
biệt đến công tác kiện toàn hệ thống chính trị cơ sở nói chung và chính quyền
xã nói riêng. Nghị quyết số 26-NQ/TW (khóa X) về xây dựng nông thôn mới
khẳng định nông nghiệp, nông dân, nông thôn có vai trò to lớn, có vị trí quan
trọng trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Chính phủ có
Nghị quyết số 24/2008/NQ-CP ban hành chương trình hành động của Chính
phủ về xây dựng nông nghiệp, nông dân và nông thôn.
Hiện nay, căn cứ quy định tại Điều 110, Hiến pháp năm 20135
và Điều 2,
Luật tổ chức chính quyền địa phương năm 2015, sửa đổi bổ sung6
có các quy
định cụ thể về đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt
Nam gồm: “- Tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi chung là cấp
tỉnh); - Huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố
trực thuộc trung ương (sau đây gọi chung là cấp huyện); - Xã, phường, thị
trấn (sau đây gọi chung là cấp xã)”7
. Ngoài ra, Luật tổ chức chính quyền địa
phương năm 2015, sửa đổi bổ sung quy định “Chính quyền địa phương ở xã
là cấp chính quyền địa phương gồm có Hội đồng nhân dân xã và Ủy ban nhân
dân xã”8
. Chính quyền cơ sở cấp xã là trung tâm của hệ thống chính trị ở cơ
sở. Có vai trò quan trọng và thể hiện trên những mặt chủ yếu sau:
Thứ nhất, Chính quyền cấp xã góp phần gánh vác công việc của chính
quyền trung ương, giúp giảm tải công việc của chính quyền trung ương. Nhà
nước hiện đại có xu hướng can thiệp vào mọi mặt của đời sống xã hội. Với
định hướng xây dựng Xã hội Chủ nghĩa, Nhà nước Việt Nam cũng có xu
hướng như vậy. Có thể thấy sự can thiệp của nhà nước vào các lĩnh vực từ
kinh tế, xã hội, y tế, giáo dục, lao động, môi trường, báo chí... thậm chí cả các
lĩnh vực mang tính xã hội hóa cao như văn hóa, văn nghệ, thể thao. Thông
5
Xem điều 110 Hiến pháp 2013
6
Xem Điều 2 Luật tổ chức chính quyền địa phương 2015
7
8

qua hoạt động của mình thì chính quyền cấp xã là cấp đại diện cho nhà nước,
nhân dân tại cấp cơ sở giải quyết các vấn đề có liên quan đến quá trình thực
hiện pháp luật trong thực tế.
Thứ hai, Chính quyền cấp xã là thiết chế bảo đảm tính hiện thực và thực
thi có hiệu quả chủ trương, chính sách, pháp luật của trung ương trong thực
tiễn. Như trên đã đề cập, khi thực hiện chức năng chấp hành, chính quyền cấp
xã các cấp tạo thành mạng lưới cơ quan chấp hành chính của các cơ quan nhà
nước ở trung ương, đặc biệt là các cơ quan hành chính nhà nước ở trung
ương. Bộ máy hành chính nhà nước có hiệu quả hay không cũng phần lớn do
hiệu quả hoạt động của chính quyền cấp xã. Câu nói “trên trải thảm, dưới trải
đinh” mặc dù mang hàm ý chỉ trích song phần nào thể hiện được tầm quan
trọng của chính quyền cấp xã trong việc thực thi pháp luật, chính sách của cấp
trên9
.
Thứ ba, khi quyết định và tổ chức thi hành quyết định về các vấn đề của
địa phương, chính quyền cấp xã bảo đảm sự can thiệp của Nhà nước đáp ứng
tốt nhất và phù hợp nhất với điều kiện, hoàn cảnh của địa phương. Điều này
dễ hiểu bởi lẽ chính quyền cấp xã là do nhân dân địa phương thành lập nên
với những đại diện của chính người dân địa phương, do đó, các quan chức
làm việc trong chính quyền cấp xã là những người am hiểu nhất điều kiện,
hoàn cảnh của địa phương. Các quyết định của chính quyền cấp xã đưa ra sẽ
có khả năng phù hợp cao hơn với điều kiện của địa phương và do đó có hiệu
quả tốt hơn, tránh được tình trạng quan liêu trong điều hành công việc nhà
nước ở địa phương10
.
Thứ tư, “chính quyền cấp xã đóng vai trò quyết định cho sự phát triển đa
dạng của địa phương, qua đó đóng góp vào sự thịnh vượng bền vững chung
của đất nước. Neu phát huy tốt chức năng tự quản của mình, mỗi chính quyền
cấp xã sẽ là một thiết chế nhà nước có trách nhiệm với sự phát triển của địa
9
Phạm Kim Dung (2005), Tổ chức bộ máy chính quyền và chế độ chính sách đối cán bộ cơ sở, Nxb tư pháp,
Hà Nội
10
Hà Nội

phương. Quan chức trong chính quyền cấp xã sẽ phải tìm mọi cách phát huy
lợi thế cạnh tranh của địa phương mình. Mỗi địa phương sẽ phát triển theo
cách riêng với thế mạnh riêng. Kết quả là sự thịnh vượng của quốc gia sẽ
mang tính ổn định và bền vững cao do có nền tảng đa dạng và vững chắc từ
sự phát triển của các địa phương”11
.
Thứ năm, chính quyền cấp xã là cơ chế hữu hiệu để người dân địa
phương tham gia vào công việc nhà nước ở địa phương, qua đó vừa bảo đảm
vừa nâng cao dân chủ ở địa phương. Một học giả đã nói “Chính quyền cấp xã
là việc tổ chức quản lí các công việc của người dân địa phương bởi chính
người dân địa phương”. Khi tham gia vào chính quyền cấp xã, người dân vừa
làm quen với công việc chính trị ở địa phương vừa rèn luyện, tích lũy kinh
nghiệm để có thể sau này gánh vác trách nhiệm chính trị ở cấp cao hơn12
.
Thứ sáu, vừa là thiết chế chính trị của Nhân dân địa phương song đối với
người dân ở địa phương chính quyền cấp xã cũng là hình ảnh trực tiếp nhất
của Nhà nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam. Chính quyền cấp xã,
đặc biệt là chính quyền cấp xã ở các đơn vị hành chính cấp cơ sở - cấp xã, là
cơ quan nhà nước tiếp xúc với người dân nhiều nhất trong cuộc sống hàng
ngày. Có thể nói nhiều người dân không có những cơ hội tiếp xúc với các cơ
quan nhà nước ở trung ương như các Bộ hay thậm chí các cục, vụ của Bộ.
Tuy nhiên, họ lại luôn có thể tiếp xúc với các cán bộ cơ sở, từ chủ tịch xã,
phường tới cán bộ tư pháp xã, phường, công an xã, phường trong cuộc sống
hàng ngày. Đối với người dân, chính quyền cấp xã chính là sự hiện diện của
Nhà nước. Ấn tượng tốt hay xấu về chính quyền cấp xã, thông qua các cán bộ,
công chức của chính quyền cấp xã, là yếu tố chủ yếu quyết định hình ảnh của
Nhà nước trong suy nghĩ của mỗi người dân.
1.1.1.3. Cơ cấu, tổ chức của chính quyền cấp xã:
11
Vũ Hoàng Công (2002), Hệ thống chính trị cơ sở, đặc điểm, xu hướng và giải pháp, Nxb CTQG, Hà Nội
12
Hà Nội

Theo Hiến pháp năm 2013, xã, phường, thị trấn (gọi chung là cấp xã) là
đơn vị hành chính thấp nhất trong phân định các đơn vị hành chính ở Việt
Nam. Ở các đơn vị hành chính cấp xã, chính quyền địa phương gồm Hội đồng
nhân dân và Ủy ban nhân dân) có trách nhiệm thực hiện tốt và đầy đủ chức
năng, nhiệm vụ đã được pháp luật quy định. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh
đã nói: “cấp xã là gần gũi dân nhất, là nền tảng của hành chính. Cấp xã làm
được việc thì mọi việc đều xong xuôi”13
. Để cấp xã “làm được việc”, bên
cạnh sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy đảng, sự tham gia của các tổ chức
chính trị - xã hội, sự tận tụy, trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, công chức và
những người hoạt động không chuyên trách,… thì việc xác định minh bạch,
rõ ràng chức năng, nhiệm vụ và tổ chức của chính quyền cấp xã giữ một vai
trò rất quan trọng. Tuy nhiên, quá trình thực hiện, bên cạnh những kết quả đạt
được, vẫn còn một số vấn đề cần được sửa đổi, bổ sung để bảo đảm hiệu lực,
hiệu quả hoạt động của chính quyền cấp xã.
Theo Luật tổ chức chính quyền địa phương năm 2015, sửa đổi bổ sung
quy định “Chính quyền địa phương ở xã là cấp chính quyền địa phương gồm
có Hội đồng nhân dân xã và Ủy ban nhân dân xã”14
. Cụ thể:
* Về hội đồng nhân dân cấp xã
“HĐND gồm các đại biểu HĐND do cử tri ở địa phương bầu ra, là cơ
quan quyền lực nhà nước ở địa phương, đại diện cho ý chí, nguyện vọng và
quyền làm chủ của Nhân dân, chịu trách nhiệm trước Nhân dân địa phương và
cơ quan nhà nước cấp trên”15
. Từ đó, chức năng, nhiệm vụ của HĐND (có 8
điểm theo Luật tổ chức chính quyền địa phương, chủ yếu gồm: ban hành nghị
quyết hoặc quyết định các vấn đề quan trọng ở địa phương; quyết định công
tác nhân sự (bầu cử, bãi nhiệm, miễn nhiệm,…) và công tác đầu tư, thu chi
ngân sách...; về tổ chức thực hiện hoạt động giám sát; …16
13
Hồ Chí Minh, toàn tập, tập 5, Nxb CTQG, H.1995, tr. 371.
14
Điều 30 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015
15
Điều 113 Hiến pháp 2013 và Khoản 1 Điều 6 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 quy định
16
Luật tổ chức chính quyền địa phương năm 2015, Nxb CTQG

Thời gian qua, căn cứ vào nhiệm vụ, quyền hạn đã được quy định tại
Hiến pháp năm 2013 và Luật tổ chức chính quyền địa phương, HĐND cấp xã
ở các địa phương trong cả nước đã thực hiện theo thẩm quyền được giao,
quyết định nhiều vấn đề quan trọng có tác động mạnh mẽ đến sự phát triển
kinh tế - xã hội của địa phương. HĐND đã tổ chức nhiều kỳ họp, thông qua
nhiều nghị quyết; trong đó có các nghị quyết chuyên đề. Các nghị quyết của
HĐND cấp xã ban hành đã kịp thời tạo cơ sở pháp lý để Ủy ban nhân dân
(UBND) cấp xã triển khai đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, pháp
luật của Nhà nước, các nghị quyết của Đảng bộ cấp trên và Đảng ủy xã vào
mọi hoạt động quản lý, phù hợp với đặc điểm của xã, phường, thị trấn; đáp
ứng yêu cầu thực tiễn đang đặt ra. Bên cạnh đó, HĐND cấp xã cũng đã chú
trọng thống nhất, cụ thể hóa quy trình ban hành nghị quyết. Qua đó, chất
lượng các nghị quyết đã được nâng lên. Việc tổ chức tốt khâu ban hành nghị
quyết của HĐND cấp xã đã tạo thế chủ động giải quyết các vấn đề kinh tế -
xã hội của địa phương. Quá trình xây dựng các nghị quyết đều tuân thủ các
quy định của pháp luật, được thẩm tra kỹ và nhận được sự phản biện, đóng
góp ý kiến của các đại biểu, các tổ chức chính trị - xã hội. Phần lớn các nghị
quyết của HĐND có chất lượng cao, tạo được sự ủng hộ của nhân dân”17
.
* Đối với UBND
Hiện nay “UBND do HĐND cùng cấp bầu, là cơ quan chấp hành của
HĐND, cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương, chịu trách nhiệm trước
Nhân dân địa phương, HĐND cùng cấp và cơ quan hành chính nhà nước cấp
trên”18
. “UBND cấp xã hoạt động thông qua các phiên họp tập thể của
UBND; sự chỉ đạo, điều hành của Chủ tịch UBND. Với tư cách là cơ quan
hành chính nhà nước ở địa phương, UBND cấp xã phải thể hiện vai trò quản
lý hành chính nhà nước trên tất cả các mặt, các lĩnh vực của đời sống kinh tế -
xã hội ở địa phương; đồng thời, cũng là cơ quan quản lý việc chấp hành, thực
17
https://tcnn.vn/news/detail/39360/Xay_dung_chinh_quyen_cap_xa_nhin_tu_goc_do_chuc_nang_nhiem_vu_t
o_chuc_bo_mayall.html[truy cập ngày 10/5/2021]/
18
Điều 114 Hiến pháp 2013 và Khoản 1 Điều 8 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015

hiện các quyết định, chỉ đạo của HĐND cấp xã và UBND cấp huyện gắn với
các chủ trương của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước. Thể hiện
trên các hoạt động kinh tế - xã hội, văn hóa, an ninh, quốc phòng và môi
trường xã hội trên địa bàn. Đến nay, phần lớn cấp xã đã có đường ô tô đến
được trung tâm; cơ sở vật chất phục vụ sự nghiệp giáo dục - đào tạo, y tế, văn
hóa được quan tâm đầu tư; đạt chuẩn phổ cập giáo dục tiểu học và trung học
cơ sở; công tác chăm sóc sức khỏe của nhân dân được duy trì, không để dịch
bệnh lớn xảy ra; tỷ lệ hộ nghèo giảm hàng năm; bản sắc văn hóa được duy trì
và phát huy; đời sống vật chất tinh thần của người dân được nâng lên rõ rệt;
quốc phòng, an ninh được củng cố và giữ vững; các hoạt động tư pháp được
thực hiện khá tốt; cải cách thủ tục hành chính có bước chuyển biến rõ rệt.
Nhiều xã, phường, thị trấn đã xây dựng được quy chế làm việc và duy trì hoạt
động theo quy chế. Quy chế làm việc của cấp xã đã đề cao được trách nhiệm
cá nhân của từng thành viên UBND; trách nhiệm của Chủ tịch, Phó Chủ tịch
UBND cấp xã, đơn giản hóa các thủ tục hành chính; ràng buộc trách nhiệm
trong giải quyết các công việc; chống phiền hà, tham nhũng, thực hành tiết
kiệm chống lãng phí; đảm bảo nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động, phục vụ
tốt nhất cho các tổ chức, đơn vị kinh tế và nhân dân”19
.
1.1.1.4. Chức năng, nhiệm vụ của chính quyền cấp xã:
- Tổ chức và bảo đảm việc thi hành Hiến pháp và pháp luật tại địa
phương; quyết định các vấn đề của của địa phương do luật định; chịu sự kiểm
tra, giám sát của cơ quan nhà nước cấp trên.
- Quyết định những chủ trương, biện pháp quan trọng để phát huy tiềm
năng của địa phương, xây dựng và phát triển địa phương về kinh tế-xã hội
(KT-XH), không ngừng cải thiện đời sống vật chất và tinh thần của Nhân dân
địa phương, làm tròn nghĩa vụ của địa phương đối với cả nước.
19
https://tcnn.vn/news/detail/39360/Xay_dung_chinh_quyen_cap_xa_nhin_tu_goc_do_chuc_nang_nhiem_vu_t
o_chuc_bo_mayall.html[truy cập ngày 10/5/2021]

- Chịu trách nhiệm chấp hành Hiến pháp, luật, các văn bản của cơ quan
nhà nước cấp nhằm bảo đảm thực hiện chủ trương, biện pháp phát triển KT-
XH và thực hiện các chính sách khác trên địa bàn.
- Quản lý nhà nước ở địa phương, góp phần bảo đảm sự chỉ đạo, quản lý
thống nhất trong bộ máy hành chính nhà nước từ Trung ương tới cơ sở.
1.1.2. Vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ của Hội đồng nhân dân
cấp xã
1.1.2.1. Vị trí, vai trò của Hội đồng nhân dân cấp xã
Theo quy định của pháp luật hiện hành, chính quyền địa phương được
hiểu bao gồm Hội đồng nhân dân và Uỷ ban nhân dân; trong đó Hội đồng
nhân dân có vai trò rất quan trọng trong bộ máy chính quyền địa phương vì:
"Hội đồng nhân dân là cơ quan quyền lực Nhà nước ở địa phương, đại diện
cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân dân, do nhân dân địa
phương bầu ra, chịu trách nhiệm trước nhân dân địa phương và cơ quan Nhà
nước cấp trên" như quy định tại Điều 1, Luật Tổ chức Hội đồng nhân dân và
Uỷ ban nhân dân được Quốc hội khoá XI, kỳ họp thứ tư thông qua ngày
26/11/2003.
HĐND là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, đại diện cho ý chí,
nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân dân, do nhân dân địa phương bầu ra,
chịu trách nhiệm trước nhân dân địa phương và cơ quan nhà nước cấp trên.
HĐND quyết định các vấn đề của địa phương do luật định; giám sát việc tuân
theo Hiến pháp và pháp luật ở địa phương và việc thực hiện nghị quyết của
HĐND. Nhiệm kỳ của mỗi khóa HĐND là 5 năm kể từ kỳ họp thứ nhất của
HĐND khóa đó đến kỳ họp thứ nhất của HĐND khóa sau. Chậm nhất là 45
ngày trước khi HĐND hết nhiệm kỳ, HĐND khóa mới phải được bầu xong.
Việc rút ngắn hoặc kéo dài nhiệm kỳ của HĐND do Quốc hội quyết định theo
đề nghị của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

HĐND xã là đại diện tiêu biểu nhất cho tiếng nói của các tầng lớp nhân
dân trong xã, được lựa chọn từ các đại biểu ưu tú của các tầng lớp nhân dân,
các dân tộc, tôn giáo, nông dân, trí thức, v.v. HĐND xã đại diện cho trí tuệ,
tinh thần và sức mạnh tập thể của nhân dân địa phương trong xã. HĐND là tổ
chức chính quyền gần gũi nhân dân nhất, hiểu rõ tâm tư, nguyện vọng, thuận
lợi, khó khăn và yêu cầu của nhân dân, do đó đưa ra những quyết sách đúng
đắn, phù hợp với tình hình thực tế của địa phương, góp phần quan trọng để
đạt được những thành tựu về KT-XH, quốc phòng - an ninh ở địa phương.
1.1.1.2 Chức năng của Hội đồng nhân dân xã:
Chức năng của HĐND cấp xã đã được Luật tổ chức chính quyền địa
phương năm 2015, sửa đổi bổ sung đã quy định những chức năng cơ bản của
HĐND các cấp (trong đó có cấp xã) bao gồm:
- Quyết định những vấn đề quan trọng ở địa phương: Chức năng quyết
định những vấn đề quan trọng thuộc thẩm quyền của HĐND cấp xã. Trong đó
xác định cụ thể nội dung về chủ trương, biện pháp quan trọng để phát huy
tiềm năng của địa phương, xây dựng và phát triển địa phương về KT-XH,
củng cố quốc phòng, an ninh, không ngừng cải thiện đời sống vất chất và tinh
thần của Nhân dân địa phương, làm tròn nghĩa vụ của địa phương đối với cả
nước. Xác định cụ thể những nội dung quan trọng thuộc thẩm quyền quyết
định của HĐND về kế hoạch phát triển KT-XH; an ninh quốc phòng, trật tự,
an toàn xã hội; phát triển văn hoá, giáo dục, y tế, thể dục, thể thao, đời sống,
xã hội; phát triển khoa học, công nghệ, tài nguyên, môi trường; về thực hiện
chính sách dân tộc và chính sách tôn giáo; về việc thi hành pháp luật; về xây
dựng chính quyền địa phương và quản lý địa giới hành chính. Như vậy nội
dung thực hiện chức năng quyết định của HĐND rất rộng, toàn diện bao gồm
mọi mặt của đời sống KT-XH, văn hoá, khoa học, quốc phòng, an ninh...
Điều này một lần nữa xác định rõ hơn vị trí, vai trò và tầm quan trọng của
HĐND cấp xã trong chính quyền địa phương với tư cách là cơ quan quyền lực
nhà nước ở địa phương. Mặt khác đây cũng là căn cứ pháp lý tạo ra môi

trường thuận lợi để chính quyền địa phương khai thác hết tiềm năng, nội lực
sẵn có ở địa phương, nhằm nâng cao đời sống vật chất tinh thần của Nhân dân
địa phương. Căn cứ quy định của Hiến pháp và pháp luật, HĐND thực hiện
chức năng này trên từng lĩnh vực. HĐND nghe UBND trình bày định hướng
phát triển, biện pháp tổ chức thực hiện, xem chủ trương, chính sách đó có phù
hợp với Hiến pháp, pháp luật, với tình hình KT-XH và có bảo đảm quyền, lợi
ích hợp pháp của nhân dân địa phương hay không, trên cơ sở đó HĐND quyết
định ban hành hay không ban hành. Để đảm bảo các quyết định của HĐND
hợp hiến, hợp pháp, mỗi đại biểu HĐND và HĐND cần nắm bắt, am hiểu tình
hình KT-XH và chính sách pháp luật của nhà nước, tránh tình trạng hiện nay
quyết định của HĐND là bản sao của của UBND.
- Giám sát: HĐND thực hiện quyền giám sát đối với hoạt động của
Thường trực HĐND, UBND cùng cấp; giám sát việc thực hiện các Nghị
quyết của HĐND; giám sát việc tuân theo pháp luật của cơ quan nhà nước, tổ
chức kinh tế, tổ chức xã hội, đơn vị lực lượng vũ trang nhân dân và của công
dân ở địa phương. Chức năng giám sát của HĐND luôn gắn liền chức năng
quyết định những vấn đề cơ bản về KT-XH và vai trò của HĐND ở địa
phương. Thực hiện tốt chức năng giám sát không những cho phép HĐND
kiểm tra đánh giá hoạt động của các cơ quan nhà nước, các tổ chức, cá nhân ở
địa phương trong việc tuân thủ Hiến pháp, pháp luật, nghị quyết của HĐND
mà còn giúp HĐND phát hiện và sửa đổi, bổ sung những nội dung không phù
hợp của nghị quyết HĐND. Kết quả giám sát của HĐND cấp xã là căn cứ để
HĐND cấp huyện thực hiện quyền bãi miễn, bãi nhiệm các chức danh theo
quy định của pháp luật (chủ tịch, phó chủ tịch HĐND; chủ tịch, các phó chủ
tịch và các thành viên UBND); là căn cứ để HĐND cấp xã bãi bỏ những
quyết định trái pháp luật của UBND cùng cấp; Để thực hiện các chức năng
quan trọng, HĐND tập trung vào các hướng: Quyết định dưới hình thức Nghị
quyết về các vấn đề quan trọng của địa phương và các biện pháp tổ chức thực
hiện Nghị quyết đó; Giám sát việc thực hiện các Nghị quyết. Những hướng

hoạt động trên đây thường được gọi là những chức năng cơ bản của HĐND.
Trong các chức năng trên, chức năng quyết định làm nổi bật vị trí HĐND là
cơ quan quyền lực Nhà nước ở địa phương. Vì vậy, chức năng cơ bản của
HĐND là thay mặt Nhân dân địa phương quyết định những vấn đề có liên
quan đến đời sống của Nhân dân địa phương. Chức năng của HĐND từng cấp
thể hiện qua nhiệm vụ, quyền hạn, thẩm quyền của HĐND được quy định tại
Luật tổ chức chính quyền địa phương năm 2015, sửa đổi bổ sung.
1.1.2.3. Nhiệm vụ, quyền hạn của Hội đồng nhân dân xã:
Theo quy định tại Điều 33 của Luật Tổ chức chính quyền địa phương thì
Hội đồng nhân dân xã có các nhiệm vụ, quyền hạn sau đây:
Thứ nhất, quyết định các vấn đề quan trọng của địa phương: (i) Ban
hành nghị quyết về những vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của Hội đồng
nhân dân xã; (ii) Quyết định biện pháp bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, đấu
tranh, phòng, tội phạm và các hành vi vi phạm pháp luật khác, phòng, chống
quan liêu, tham nhũng trong phạm vi được phân quyền; biện pháp bảo vệ tài
sản của cơ quan, tổ chức, bảo hộ tính mạng, tự do, danh dự, nhân phẩm, tài
sản, các quyền và lợi ích hợp pháp khác của công dân trên địa bàn xã; (iii)
Bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm Chủ tịch Hội đồng nhân dân, Phó Chủ tịch Hội
đồng nhân dân, Trưởng ban, Phó Trưởng ban của Hội đồng nhân dân xã; bầu,
miễn nhiệm, bãi nhiệm Chủ tịch Ủy ban nhân dân, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân
dân và các Ủy viên Ủy ban nhân dân xã; (iv) Thông qua kế hoạch phát triển
kinh tế - xã hội hàng năm của xã, trước khi trình Ủy ban nhân dân huyện, thị
xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương
phê duyệt. Quyết định dự toán thu ngân sách nhà nước trên địa bàn; dự toán
thu, chi ngân sách xã; điều chỉnh dự toán ngân sách xã trong trường hợp cần
thiết; phê chuẩn quyết toán ngân sách xã. Quyết định chủ trương đầu tư
chương trình, dự án của xã trong phạm vi được phân quyền
Thứ hai, giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật ở địa phương,
việc thực hiện nghị quyết của Hội đồng nhân dân xã; giám sát hoạt động của

Thường trực Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân cùng cấp, Ban của Hội
đồng nhân dân cấp mình; giám sát văn bản quy phạm pháp luật của Ủy ban
nhân dân cùng cấp.
Thứ ba, (i) lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ
chức vụ do Hội đồng nhân dân xã bầu. Bãi nhiệm đại biểu Hội đồng nhân
dân xã và chấp nhận việc đại biểu Hội đồng nhân dân xã xin thôi làm nhiệm
vụ đại biểu.(ii) Bãi bỏ một phần hoặc toàn bộ văn bản trái pháp luật của Ủy
ban nhân dân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã.
Đối với Hội đồng nhân dân cấp xã, thị trấn, theo quy định tại Điều 61 và
Điều 68 của Luật Tổ chức chính quyền địa phương thì nhiệm vụ, quyền hạn
của Hội đồng nhân dân cấp xã, thị trấn cơ bản giống như nhiệm vụ, quyền hạn
của Hội đồng nhân dân xã, trừ nhiệm vụ quyết định biện pháp bảo đảm trật tự,
an toàn xã hội, đấu tranh, phòng, chống tội phạm và các hành vi vi phạm pháp
luật khác, phòng, chống quan liêu, tham nhũng trong phạm vi được phân
quyền; biện pháp bảo vệ tài sản của cơ quan, tổ chức, bảo hộ tính mạng, tự
do, danh dự, nhân phẩm, tài sản, các quyền và lợi ích hợp pháp khác của công
dân trên địa bàn phường, thị trấn do nội dung này thuộc thẩm quyền quyết
định của Hội đồng nhân dân cấp trên để bảo đảm tính đồng bộ, tập trung trong
quản lý đô thị.
1.1.3. Tổ chức của hội đồng nhân dân cấp xã
1.1.3.1. Thường trực Hội đồng nhân dân
Thường trực HĐND là cơ quan thường trực của HĐND, thực hiện những
nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định của Luật Tổ chức chính quyền địa phương
và các quy định, khác của pháp luật có liên quan; chịu trách nhiệm và báo cáo
công tác trước HĐND. Thành viên của Thường trực HĐND không thể đồng
thời là thành viên của UBND cùng cấp. Nhiệm kỳ của Thường trực HĐND,
theo nhiệm kỳ của HĐND cùng cấp. Khi HĐND hết nhiệm kỳ, Thường trực
HĐND tiếp tục làm nhiệm vụ cho đến khi HĐND khóa mới bầu ra Thường
trực HĐND khóa mới. Thường trực HĐND xã gồm Chủ tịch HĐND, một Phó

Chủ tịch HĐND. Phó Chủ tịch HĐND xã là đại biểu HĐND hoạt động
chuyên trách.
1.1.3.2. Đại biểu Hội đồng nhân dân
Đại biểu HĐND là người đại diện cho ý chí, nguyện vọng của Nhân dân
địa phương, chịu trách nhiệm trước cử tri địa phương và trước HĐND về việc
thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn đại biểu của mình.
Đại biểu HĐND có vị trí, vai trò rất lớn, là người đại biểu đại diện cho ý
chí, nguyện vọng của nhân dân, phải liên hệ chặt chẽ với cử tri, chịu sự giám
sát của cử tri; thường xuyên tiếp xúc tìm hiểu tâm tư, nguyện vọng của cử tri;
thu thập và phản ánh trung thực ý kiến của cử tri và có nghĩa vụ tiếp công
dân…Do đó ĐBHĐND cần phải làm đúng, làm đủ quyền hạn của nhân dân.
Từ đó, cho thấy sự cần thiết phải hoàn thiện pháp luật về ĐBHĐND. Đơn vị
hành chính cấp xã là nơi hàng ngày, hàng giờ diễn ra các mối quan hệ trên
mọi lĩnh vực trong đời sống xã hội mà các cơ quan nhà nước cấp trên không
thể giải quyết hết được. Bởi vậy, ở đó phải đặt ra bộ máy chính quyền cơ sở,
xem đó là mắt xích quan trọng của hệ thống tổ chức nhà nước từ Trung ương
đến địa phương, hoạt động theo nguyên tắc tập trung dân chủ. Sự hiện diện
của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã trong bộ máy nhà nước là một nhu cầu
khách quan. Đó là bộ phận trực tiếp thực thi quyền lực nhà nước tại cơ sở và
là cầu nối giữa Nhà nước và Nhân dân địa phương. Vị trí của đại biểu Hội
đồng nhân dân là người đại diện cho ý chí, nguyện vọng của Nhân dân. Đại
biểu Hội đồng nhân dân cấp xã là người do Nhân dân trực tiếp bầu ra, mỗi đại
biểu Hội đồng nhân dân cấp xã đại diện cho một địa phương, tổ chức đoàn
thể, thành phần dân tộc, tôn giáo hoặc một tổ chức nghề nghiệp trong địa bàn
cấp xã. Từng đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã đều có quyền và nghĩa vụ
chuyển tải đầy đủ yêu cầu, kiến nghị của chính tổ chức, thành phần do mình
đại diện vào chương trình hành động của Hội đồng nhân dân cấp xã, đồng
thời xem xét, phân tích, đánh giá thể chế hoá những nội dung cần thiết thành
nghị quyết của cơ quan quyền lực nhà nước tại cơ sở . Thông qua vai trò đại

diện cho ý chí, nguyện vọng của Nhân dân địa phương của đại biểu Hội đồng
nhân dân, HĐND tỉnh đã mang tính chất quyền lực. Như vậy từ khía cạnh này
đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã giữ một vai trò quan trọng trong việc là
người thay mặt Nhân dân địa phương thực hiện quyền làm chủ của Nhân dân,
trong chức trách là người thực hiện chức năng quyền lực trực tiếp giám sát
mọi hoạt động của Uỷ ban nhân dân và các cơ quan, đơn vị chuyên môn trực
thuộc Uỷ ban nhân dân cùng cấp, bảo vệ mọi quyền và lợi ích chính đáng,
hợp pháp của Nhân dân trên địa bàn dân cư của người đại biểu. Đại biểu Hội
đồng nhân dân cấp xã là người vừa quyết định những biện pháp cụ thể, vừa
phải trực tiếp xử lý những vấn đề nẩy sinh từ thực tiễn quá trình thực hiện
chính sách, pháp luật tại địa phương, kiểm nghiệm tính đúng đắn, phù hợp
trong những quyết định của cơ quan cấp trên cũng như kịp thời phát hiện
những vấn đề mới nẩy sinh tại cơ sở.
1.1.3.3. Các ban của Hội đồng nhân dân xã
Đây là điểm mới về cơ cấu tổ chức của HĐND cấp xã theo quy định của
Luật Tổ chức Chính quyền địa phương 2015 hiện nay. Ban của HĐND là cơ
quan của HĐND, có nhiệm vụ thẩm tra dự thảo nghị quyết, báo cáo, đề án
trước khi trình HĐND, giám sát, kiến nghị về những vấn đề thuộc lĩnh vực
Ban phụ trách; chịu trách nhiệm và báo cáo công tác trước HĐND. HĐND xã
thành lập Ban pháp chế, Ban KT-XH. Ban của HĐND xã gồm có Trưởng
ban, một Phó Trưởng ban và các Ủy viên. Số lượng Ủy viên của các Ban của
HĐND xã do HĐND xã quyết định. Trưởng ban, Phó Trưởng ban và các Ủy
viên của các Ban của HĐND xã hoạt động kiêm nhiệm. Nhiệm kỳ của các
Ban của HĐND theo nhiệm kỳ của HĐND cùng cấp. Khi HĐND hết nhiệm
kỳ, các Ban của HĐND tiếp tục làm nhiệm vụ cho đến khi HĐND khóa mới
bầu ra các Ban của HĐND khóa mới.
1.2. Hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân cấp xã
1.2.1. Khái niệm giám sát của Hội đồng nhân dân

Giám sát là sự theo dõi, quan sát hoạt động mang tính chủ động thường
xuyên, liên tục và sẵn sàng tác động bằng các biện pháp tích cực để buộc và
hướng hoạt động của đối tượng chịu sự giám sát đi đúng quỹ đạo, quy chế,
nhằm đạt được mục đích, hiệu quả đã định từ trước, đảm bảo cho pháp luật
được tuân theo nghiêm chỉnh20
(Viện Khoa học Pháp lý, 2010).
“Giám sát là sự theo dõi, kiểm tra, phát hiện, đánh giá của cá nhân, tổ
chức, cộng đồng người này đối với cá nhân, tổ chức, cộng đồng người khác
trong các lĩnh vực hoạt động kinh tế - xã hội; trong việc thực hiện chủ trương,
đường lối, quan điểm của Đảng, Hiến pháp, pháp luật, chính sách của Nhà
nước, các quyền, nghĩa vụ công dân, của các tổ chức chính trị - xã hội và
những kiến nghị phát huy ưu điểm, thành tựu, xử lý đối với các cá nhân, tổ
chức có những hành vi sai trái”21
.
Ngoài ra, khái niệm còn được hiểu là “Quy chế giám sát và phản biện xã
hội của HĐND cấp xã và các đoàn thể chính trị - xã hội”, “Giám sát là việc
theo dõi, phát hiện, xem xét; đánh giá, kiến nghị nhằm tác động đối với cơ
quan, tổ chức và cán bộ, đảng viên, đại biểu dân cử, công chức, viên chức nhà
nước về việc thực hiện các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp
luật của Nhà nước”22
.
Giám sát của HĐND cấp xã được hiểu là “giám sát xã hội”. Giám sát xã
hội phát hiện cả những việc làm tốt, chưa tốt và chỉ dừng lại ở mức “đánh giá,
kiến nghị”, tức là áp dụng các biện pháp tác động mang tính xã hội vào hoạt
động của đối tượng bị giám sát. Từ những phân tích trên, có thể đưa ra khái
niệm về giám sát của HĐND cấp xã như sau: “Giám sát của HĐND cấp xã là
việc HĐND cấp xã theo dõi, xem xét, đánh giá hoạt động của cơ quan, tổ
chức, đại biểu dân cử, công chức, viên chức trong việc thực hiện các chủ
trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước nhằm kịp
thời phát hiện và kiến nghị xử lý những sai sót, khuyết điểm đồng thời kiến
20
Viện khoa khọc pháp lý – từ điển Luật học (2010)
21
Quy định số 30-QĐ/TW, ngày 26/7/2016 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng
22
Theo Quyết định số 217-QĐ/TW của Bộ Chính trị ban hành

nghị sửa đổi, bổ sung các chính sách cho phù hợp; phát hiện, phổ biến những
nhân tố mới, những mặt tích cực; phát huy quyền làm chủ của Nhân dân góp
phần kiểm soát quyền lực của Nhà nước, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt
động của bộ máy Đảng và Nhà nước”.
Tại Điều 2 Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân
2015 định nghĩa như sau: Giám sát là việc chủ thể giám sát theo dõi, xem xét,
đánh giá hoạt động của cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát trong việc
tuân theo Hiến pháp và pháp luật về việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của
mình, xử lý theo thẩm quyền hoặc yêu cầu, kiến nghị cơ quan có thẩm quyền
xử lý.
Quy chế giám sát và phản biện xã hội của HĐND cấp xã và các đoàn thể
chính trị - xã hội và tại Khoản 2, Điều 25 Luật tổ chức chính quyền địa
phương năm 2015, sửa đổi bổ sung, mục đích giám sát của HĐND cấp xã là:
đại diện bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân, kịp thới
phát hiện và kiến nghị xử lý sai phạm, khuyết điểm; kiến nghị sửa đổi, bổ
sung chính sách, pháp luật; phát hiện, phổ biến những nhân tố mới, các điển
hình tiên tiến và những mặt tích cực; phát huy quyền làm chủ của nhân dân,
bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân, góp phần xây
dựng Đảng, xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh.
1.2.2. Đối tượng giám sát
Giám sát của Hội đồng nhân dân bao gồm: giám sát của Hội đồng nhân
dân; giám sát của Thường trực Hội đồng nhân dân; giám sát của các Ban của
Hội đồng nhân dân, giám sát của Tổ đại biểu HĐND và giám sát của đại biểu
Hội đồng nhân dân.
- Thường trực HĐND, UBND cùng cấp, Ban của HĐND. - Chủ tịch
HĐND, Chủ tịch UBND các thành viên khác của UBND, cơ quan chuyên
môn thuộc UBND.

- Các cơ quan, tổ chức, cá nhân khác ở địa phương. Như vậy, theo pháp
luật hiện hành, đối tượng giám sát của HĐND cấp xã rất phong phú và đa
dạng, bao gồm tất cả các cơ quan, tổ chức, cá nhân ở địa phương. Tuy nhiên
cần lưu ý, trong luật hiện hành không phân cấp giám sát giữa HĐND các cấp,
điều đó không có nghĩa HĐND mỗi cấp thực hiện thẩm quyền giám sát như
nhau đối với mọi hoạt động của đối tượng chịu giám sát.
1.2.3. Nội dung giám sát:
Để có cơ sở pháp lý cho HĐND xã thực hiện tốt chức năng giám sát,
trước hết phải xác định rõ nội dung giám sát của cơ quan này. Theo các quy
định của Luật tổ chức chính quyền địa phương năm 2015, sửa đổi bổ sung;
Luật hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân năm 2015, nội
dung giám sát của HĐND xã gồm:
Thứ nhất, giám sát việc thực hiện các Nghị quyết của HĐND xã trên các
lĩnh vực sau:
Những lĩnh vực thuộc thẩm quyền giám sát của Ban Kinh tế - xã hội:
* Trong lĩnh vực kinh tế: Việc thực hiện kế họach phát triển KT-XH
hàng năm; Việc thực hiện ngân sách đã được HĐND quyết định; Việc quản lý
và sử dụng đất được để lại phục vụ nhu cầu công ích của địa phương; Việc
xây dựng và phát triển hợp tác xã, tổ hợp tác, kinh tế hộ gia đình ở địa
phương; Việc quản lý sử dụng và bảo vệ nguồn nước, các công trình thủy lợi
theo phân cấp của cấp trên; việc thực hiện phòng chống, khắc phục hậu quả
thiên tai, bảo lụt, bảo vệ rừng, tu bổ và bảo vệ đê điều ở địa phương; Việc
thực hiện xây dựng, tu sửa đường giao thông, cầu cống và các cơ sở hạ tầng
khác ở trong địa phương; Việc thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, chống
tham nhũng, chống buôn lậu và gian lận thương mại;
* Trong lĩnh vực giáo dục, y tế, xã hội và đời sống, văn hóa, thông tin,
thể dục, thể thao, bảo vệ tài nguyên môi trường: Việc đảm bảo các điều kiện
cần thiết để trẻ em vào học tiểu học đúng độ tuổi; hoàn thành chương trình

phổ cập giáo dục; tổ chức các trường mầm non; Việc thực hiện các biện pháp
giáo dục, chăm sóc thanh niên, thiếu niên nhi đồng; xây dựng nếp sống văn
minh, gia đình văn hóa, giáo dục truyền thống đạo đức tốt đẹp; giữ gìn thuần
phong mỹ tục của dân tộc; ngăn chặn việc truyền bá văn hóa phẩm phản động
đồi trụy, bài trừ mê tín, hủ tục, phòng chống các tệ nạn xã hội ở địa phương;
Việc phát triển các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao; tổ chức lễ
hội cổ truyền, bảo vệ và phát huy giá trị các di tích lịch sử văn hóa và danh
lam thắng cảnh ở địa phương theo quy định pháp luật; Việc xây dựng tu sửa
trường lớp, các công trình văn hóa thuộc địa phương quản lý; Việc đảm bảo
giữ gìn vệ sinh, xử lý rác thải, phòng chống dịch bệnh, bảo vệ môi trường
trong phạm vi quản lý; việc thực hiện chương trình y tế cơ sở, chính sách dân
số và kế họach hóa gia đình; Việc thực hiện chính sách, chế độ đối với thương
binh, bệnh binh, gia đình liệt sĩ, những người và gia đình có công với nước,
công tác cứu trợ xã hội và vận động nhân dân giúp đỡ gia đình khó khăn,
người già, người tàn tật, trẻ mồ côi không nơi nương tựa. Việc thực hiện công
tác xóa đói giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới; Đối với phường còn phải
giám sát việc xây dựng nếp sống văn minh đô thị, việc phòng chống cháy nổ,
giữ gìn vệ sinh; bảo vệ môi trường, trật tự công cộng và cảnh quan đô thị
trong phạm vi quản lý.
* Trong lĩnh vực tôn giáo và dân tộc: Việc thực hiện chính sách dân tộc,
cải thiện đời sống vật chất và tinh thần, nâng cao dân trí của đồng bào các dân
tộc thiểu số; việc thực hiện quyền bình đẳng giữa các dân tộc, việc đoàn kết
toàn dân và tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau giữa các dân tộc ở địa phương.Việc
thực hiện chính sách tôn giáo, đảm bảo quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của
nhân dân địa phương theo quy định của pháp luật.
* Những lĩnh vực thuộc thẩm quyền của Ban Pháp chế HĐND xã.
* Trong lĩnh vực QPAN, trật tự ATXH: Việc thực hiện chế độ nghĩa vụ
quân sự, xây dựng lực lượng dân quân tự vệ và quốc phòng toàn dân; Việc
giữ gìn an ninh, trật tự công cộng, ATXH, đấu tranh phòng ngừa, chống tội

phạm, an toàn giao thông, tệ nạn xã hội và hành vi vi phạm pháp luật khác
trên địa bàn.
* Trong lĩnh vực thi hành pháp luật: Việc thi hành Hiến pháp, Luật, các
văn bản của nhà nước cấp trên và NQ của HĐND xã; Công tác xử lý vi phạm
hành chính ở địa phương; Việc bảo hộ tính mạng, tự do, danh dự, nhân phẩm,
các quyền và lợi ích hợp pháp khác của công dân; Việc bảo vệ tài sản, lợi ích
của nhà nước, bảo hộ tài sản của cơ quan, tổ chức cá nhân ở địa phương;
Công tác thi hành án tù treo, cải tạo không giam giữ, công tác xem xét, lập hồ
sơ đối với các đối tượng bị đưa vào trường giáo dưỡng, cai nghiên bắt
buộc,…; Việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân theo qui định của
pháp luật; Công tác quản lý dân cư (hộ tịch, hộ khẩu, tạm trú, tạm vắng, khai
sinh, khai tử, kết hôn,…);Công tác cải cách thủ tục hành chính.
* Trong lĩnh vực xây dựng chính quyền địa phương: Giám sát việc bầu,
miễn nhiện, bãi nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm đối với các chức danh do HĐND
bầu; Giám sát việc thành lập mới, chia và điều chỉnh địa giới hành chính ở địa
phương; Việc tổ chức, tuyển dụng, biên chế của UBND và các cơ quan
chuyên môn của UBND.
Thứ hai, giám sát việc tuân theo pháp luật của cơ quan nhà nước, tổ chức
kinh tế, tổ chức xã hội, đơn vị vũ trang nhân dân và công dân ở địa phương.
Đây là thẩm quyền giám sát chung của HĐND, Thường trực HĐND, Ban của
HĐND và đại biểu HĐND.
Thứ ba, giám sát văn bản quy phạm pháp luật: Nội dung của giám sát,
kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật bao gồm: Sự phù hợp của văn bản với
hiến pháp, luật và các văn bản của nhà nước cấp trên và NQ của HĐND cấp
xã. Sự phù hợp của hình thức văn bản với nội dung văn bản đó, đảm bảo đúng
quy trình soạn thảo văn bản. Sự phù hợp của nội dung văn bản với thẩm
quyền của cơ quan ban hành văn bản. Sự phù hợp tình hình thực tế địa
phương và tính khả thi thi của văn bản, chính sách ban hành.

Thứ tư, Hội đồng nhân dân bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ
do Hội đồng nhân dân bầu theo trình tự sau đây: Thường trực Hội đồng nhân
dân trình Hội đồng nhân dân về việc bỏ phiếu tín nhiệm. Người được đưa ra
bỏ phiếu tín nhiệm có quyền trình bày ý kiến của mình trước Hội đồng nhân
dân. Hội đồng nhân dân thảo luận và bỏ phiếu tín nhiệm. Trong trường hợp
không được quá nửa tổng số đại biểu Hội đồng nhân dân tín nhiệm thì cơ
quan hoặc người đã giới thiệu để bầu người đó có trách nhiệm trình Hội đồng
nhân dân xem xét, quyết định việc miễn nhiệm, bãi nhiệm người không được
Hội đồng nhân dân tín nhiệm.
1.2.4. Hình thức giám sát:
Hình thức ở đây được hiểu là cách thức mà HĐND cấp xã áp dụng để
giám sát các đối tượng theo quy định của pháp luật. Theo Điều 57 Luật Hoạt
động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân năm 2015, quy định các
hoạt động giám sát như sau:
1. Xem xét báo cáo công tác của Thường trực Hội đồng nhân dân, Ủy
ban nhân dân, Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân, cơ quan thi hành án
dân sự cùng cấp và các báo cáo khác theo quy định tại Điều 59 của Luật này.
2. Xem xét việc trả lời giám sát của những người bị giám sát quy định tại
điểm đ khoản 1 Điều 5 của Luật này.
3. Xem xét quyết định của Ủy ban nhân dân cùng cấp, nghị quyết của
Hội đồng nhân dân cấp dưới trực tiếp có dấu hiệu trái với Hiến pháp, luật, văn
bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước cấp trên, nghị quyết của Hội
đồng nhân dân cùng cấp.
4. Giám sát chuyên đề.
5. Lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do
Hội đồng nhân dân bầu”
Cụ thể:
1.2.4.1. Giám sát trong kỳ họp

Một là, Xem xét báo cáo công tác của Thường trực HĐND, Uỷ ban nhân
dân. Tại kỳ họp, thường trực Hội đồng nhân dân cấp xã báo cáo kết quả hoạt
động của Hội đồng nhân dân, kết quả các cuộc giám sát chuyên đề giữa các
kỳ họp, kết quả thẩm tra các báo cáo, đề án trình kỳ họp; Ủy ban nhân dân
báo cáo về tình hình thực hiện nhiệm vụ kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng
tại địa phương, kết quả thực hiện thu, chi ngân sách địa phương, báo cáo trả
lời ý kiến, kiến nghị của cử tri tại các buổi tiếp xúc cử tri. Hội đồng nhân dân
xem xét, thảo luận, đánh giá các báo cáo trên. Sau đó là phần thẩm tra, phản
biện, thảo luận, tranh luận của Đại biểu Hội đồng nhân dân đối với các vấn đề
thuộc quyền giám sát của Hội đồng nhân dân. Việc xem xét, thảo luận các báo
cáo được diễn ra theo một trình tự nhất định: người đứng đầu các cơ quan bị
giám sát trình bày báo cáo, thường trực Hội đồng nhân dân cấp xã trình bày
báo cáo thẩm tra; Hội đồng nhân dân thảo luận, người đứng đầu cơ quan bị
giám sát trình bày báo cáo và có thể trình bày thêm những vấn đề có liên quan
mà Hội đồng nhân dân quan tâm. Cuối cùng Hội đồng nhân dân ra nghị quyết
về công tác của cơ quan đã báo cáo khi xét thấy cần thiết.
Hai là, giám sát, nghe trả lời giám sát. Tại khoản 2, Điều 115 Hiến pháp
năm 2013 quy định: “Đại biểu Hội đồng nhân dân có quyền giám sát Chủ tịch
Ủy ban nhân dân, các thành viên khác của Uỷ ban nhân dân, Chánh án Toà án
nhân dân, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân và Thủ trưởng cơ quan thuộc
Uỷ ban nhân dân. Người bị giám sát phải trả lời trước Hội đồng nhân dân. Đại
biểu Hội đồng nhân dân có quyền kiến nghị với các cơ quan nhà nước, tổ
chức, đơn vị ở địa phương. Người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị này có
trách nhiệm tiếp đại biểu, xem xét, giải quyết kiến nghị của đại biểu”. Hoạt
động xem xét việc trả lời chất vấn của Chủ tịch HĐND, Chủ tịch UBND, các
thành viên khác của Ủy ban nhân dân, cơ quan chuyên môn thuộc UBND
Hoạt động chất vấn cũng là một hình thức giám sát quan trọng tại kỳ họp và
được cử tri đặc biệt quan tâm. Để nâng cao chất lượng và hiệu quả chất vấn
và trả lời chất vấn, chủ tọa phiên họp phải có sự điều hành thật sự khoa học.

Do thời gian dành cho việc chất vấn và trả lời chất vấn tại phiên họp của Hội
đồng nhân dân cấp xã không nhiều (thường chỉ khoảng 1- 1,5 giờ đồng hồ)
nên chủ tọa cần định hướng các đại biểu chất vấn các nội dung quan trọng,
thiết thực của đời sống dân sinh địa phương, thuộc thẩm quyền giải quyết của
cấp xã. Câu hỏi chất vấn cần ngắn gọn, rõ ràng cụ thể. Ủy ban nhân dân có
trách nhiệm trả lời chất vấn trực tiếp tại phiên họp, nếu có những nội dung
chưa thể trả lời ngay do cần thời gian nghiên cứu, có thể trả lời bằng văn bản
sau cho các đại biểu. Những vấn đề chất vấn nếu thấy trả lời chưa thỏa đáng,
đại biểu có quyền đối thoại , chất vấn trực tiếp cơ quan có trách nhiệm. Căn
cứ vào kết quả thực hiện nhiệm vụ kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng tại địa
phương, các nội dung thảo luận và chất vấn diễn ra tại kỳ họp, chủ tọa kỳ họp
cần kết luận nội dung thảo luận và chất vấn. Kết luận thảo luận và chất vấn
cần cụ thể, rõ ràng theo từng lĩnh vực, nêu được những hạn chế, tồn tại để yêu
cầu Ủy ban nhân dân cấp xã khắc phục và giao cho Thường trực Hội đồng
nhân dân, các đại biểu Hội đồng nhân dân giám sát việc thực hiện kết luận sau
chất vấn.
Ba là, xem xét văn bản quy phạm pháp luật của Uỷ ban nhân dân cấp xã
khi phát hiện có dấu hiệu trái với Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội,
pháp lệnh, nghị quyết của Uỷ ban thường vụ Quốc hội, văn bản quy phạm
pháp luật của cơ quan Nhà nước cấp trên và nghị quyết của Hội đồng nhân
dân cấp xã. Đây là hình thức Hội đồng nhân dân cấp xã giám sát tính hợp
hiến, hợp pháp của các văn bản quy phạm pháp luật do Ủy ban nhân dân cấp
xã ban hành. Để tiến hành tốt nhiệm vụ trên, tại các kỳ họp Hội đồng nhân
dân cũng như giữa hai kỳ họp, Thường trực Hội đồng nhân dân, các tổ Đại
biểu và từng đại biểu Hội đồng nhân dân phải thường xuyên thực hiện giám
sát các văn bản thuộc thẩm quyền của mình giám sát nhằm có những kiến
nghị, đề xuất kịp thời. Hệ quả của hoạt động này có thể dẫn việc Hội đồng
nhân dân ra nghị quyết bãi bỏ một phần hoặc toàn bộ văn bản đó.

Bốn là, Lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức
vụ do Hội đồng nhân dân bầu Kể từ Luật tổ chức HĐND và HĐND năm 2003
có điểm mới và là nội dung quan trọng liên quan đến chức năng giám sát của
Hội đồng nhân dân là quy định về việc Hội đồng nhân dân bỏ phiếu tín nhiệm
với các chức danh do Hội đồng nhân dân bầu. Đây là hình thức giám sát rất
quan trọng của cơ quan đại diện quyền lực Nhà nước ở địa phương đối với
các chức danh do Hội đồng nhân dân bầu và những người bị đưa ra bỏ phiếu
tín nhiệm cũng chính là những đối tượng thuộc quyền giám sát trực tiếp của
Hội đồng nhân dân. Bỏ phiếu tín nhiệm là việc Hội đồng nhân dân tỏ thái độ
của mình đối với các chức danh do mình bầu ra bằng hình thức bỏ phiếu kín
và thông qua nghị quyết về việc bỏ phiếu tín nhiệm sau khi đã tiến hành thảo
luận. Việc bỏ phiếu tín nhiệm được quy định tại Luật tổ chức chính quyền địa
phương. Đây là hoạt động không thường xuyên diễn ra, do Thường trực Hội
đồng nhân dân cấp xã trình Hội đồng nhân dân về việc bỏ phiếu tín nhiệm khi
có các điều kiện theo Luật định. Phải đến khi Quốc hội khóa 13 ban hành
Nghị quyết số 35/2012/QH13 ngày 21 tháng 11 năm 2012 về việc lấy phiếu
tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm đối với những người giữ chức vụ do Quốc hội,
Hội đồng nhân dân bầu hoặc phê chuẩn, thì việc lấy phiếu tín nhiệm mới
được thực hiện thường xuyên.
1.2.4.5. Giám sát giữa hai kỳ họp
Thứ nhất, giám sát thường xuyên: Hội đồng nhân dân cấp xã giám sát
hoạt động của Uỷ ban nhân dân; giám sát cơ quan Nhà nước, tổ chức kinh tế,
tổ chức xã hội, đơn vị vũ trang nhân dân và công dân trong việc thi hành Hiến
pháp, luật, các văn bản của cơ quan Nhà nước cấp trên và các nghị quyết của
Hội đồng nhân dân cùng cấp. Khi Hội đồng nhân dân không họp, đại biểu Hội
đồng nhân dân - thông qua Thường trực Hội đồng nhân dân - có quyền chất
vấn và có quyền yêu cầu cơ quan Nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội,
đơn vị vũ trang nhân dân và công dân kịp thời chấm dứt việc làm trái pháp

luật, có quyền đề nghị Hội đồng nhân dân bỏ phiếu tín nhiệm đối với những
người giữ chức vụ do Hội đồng nhân dân bầu.
Thứ hai, giám sát chuyên đề: Căn cứ vào nghị quyết về chương trình
giám sát hàng năm và chương trình công tác năm của Hội đồng nhân dân cấp
xã được thông qua vào kỳ họp cuối năm trong đó Hội đồng nhân dân cấp xã
ủy quyền cho thường trực Hội đồng nhân dân tiến hành giám sát chuyên đề.
Khi xét thấy cần phải giám sát chuyên sâu về một vấn đề, một lĩnh vực quan
trọng tại địa phương cần có sự giám sát để đảm bảo pháp chế XHCN, Thường
trực Hội đồng nhân dân cấp xã ra quyết định và tổ chức giám sát chuyên đề.
Yêu cầu của giám sát chuyên đề là: phải đảm bảo các trình tự thủ tục theo
đúng quy định, có quyết định thành lập đoàn giám sát, có kế hoạch và nội
dung giám sát cụ thể; mời đại diện Ban thường trực Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc
Việt Nam phường, các tổ chức thành viên của Mặt trận và yêu cầu đại diện cơ
quan, tổ chức hoặc cá nhân có liên quan tham gia giám sát.
Khi phát hiện có hành vi vi phạm pháp luật, gây thiệt hại đến lợi ích của
Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân thì Đoàn giám sát
có quyền yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân hữu quan áp dụng các biện pháp
để kịp thời chấm dứt hành vi vi phạm và khôi phục lợi ích của Nhà nước,
quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân bị vi phạm; yêu cầu cơ quan,
tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá
nhân có hành vi vi phạm theo quy định của pháp luật. Kết quả giám sát phải
báo cho đối tượng bị giám sát và báo cho Hội đồng nhân dân tại kỳ họp gần
nhất. Hệ quả từ hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân cấp xã: Hội đồng
nhân dân ra nghị quyết về kết quả giám sát và đình chỉ văn bản trái pháp luật;
quy trách nhiệm của đối tượng bị giám sát. Ở mức cao nhất có thể là bỏ phiếu
tín nhiệm đối với người do Hội đồng nhân dân bầu.
1.2.5. Chủ thể giám sát
Theo Khoản 2, Điều 2 Luật hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội
đồng nhân dân năm 2015: “Chủ thể giám sát bao gồm Quốc hội, Ủy ban

thường vụ Quốc hội, Hội đồng dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, Đoàn Đại
biểu HĐND, Đại biểu HĐND và Hội đồng nhân dân, Thường trực Hội đồng
nhân dân, các Ban của Hội đồng nhân dân, Tổ đại biểu Hội đồng nhân dân,
đại biểu Hội đồng nhân dân”.
Khoản 6, Điều 2 Luật hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng
nhân dân năm 2015: “Giám sát của Hội đồng nhân dân bao gồm giám sát của
Hội đồng nhân dân tại kỳ họp, giám sát của Thường trực Hội đồng nhân dân,
các Ban của Hội đồng nhân dân, Tổ đại biểu Hội đồng nhân dân và các đại
biểu Hội đồng nhân dân”. Như vậy, chủ thể thực hiện quyền giám sát của
HĐND cấp xã bao gồm: - HĐND: một tập thể các đại biểu HĐND tại phiên
họp hội đồng.
- Thường trực HĐND. - Các ban của HĐND. - Đại biểu HĐND. Theo
Luật Tổ chức HĐND và UBND năm 1994 (sửa đổi), thường trực HĐND lúc
này chưa phải là chủ thể của hoạt động giám sát, mới chỉ là người đôn đốc,
kiểm tra các hoạt động của UBND cùng cấp cũng như vấn đề giải quyết khiếu
nại, tố cáo của công dân ở địa phương. Như vậy, theo quy định của pháp luật
hiện hành, chủ thể giám sát của HĐND ngày càng được mở rộng và quy định
chặt chẽ hơn.
1.3. Các yếu tố tác động đến hoạt động giám sát của Hội đồng nhân
dân cấp xã.
1.3.1. Các quy định của pháp luật về hoạt động giám sát của Hội đồng
nhân dân cấp xã.
Đây là yếu tố đầu tiên tác động rất lớn đến hiệu quả giám sát của HĐND
xã trên thực tế. Những văn bản quy phạm pháp luật khẳng định chức năng,
nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND là yếu tố quan trọng hàng đầu tạo thành chất
lượng hoạt động của HĐND cấp xã ở nước ta hiện nay. Hiến pháp 2013 là
nền tảng cơ bản trong quá trình áp dụng trong thực tế; Luật tổ chức chính
quyền địa phương, Luật hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND do Quốc
Hội khóa XIII thông qua năm 2015; các Nghị quyết của ủy ban thường vụ

Quốc Hội về quy chế hoạt động của HĐND, chính quyền địa phương…. Là
những văn bản quy phạm pháp luật khẳng định chức năng, nhiệm vụ, quyền
hạn của HĐND các cấp, trong đó có HĐND cấp xã. Đây là cơ sở pháp lý cho
sự tồn tại và hoạt động của HĐND cấp xã ở các địa phương được thực hiện
một cách nghiêm túc và cụ thể hơn. Mọi hoạt động của HĐND cấp xã trong
thực tế phải tuân thủ nghiêm ngặt theo những điều khoản được quy định trong
các văn bản quy phạm pháp luật nói trên. Tính đúng đắn, đầy đủ, chính xác,
khoa học của các văn bản quy phạm pháp luật khẳng định chức năng, nhiệm
vụ, quyền hạn của HĐND là yếu tố cơ bản tạo thành cơ sở pháp lý cho hoạt
động và chất lượng hoạt động của HĐND cấp xã. Tuy nhiên đây chỉ là yếu tố
nền tảng, vấn đề quan trọng, quyết định là HĐND cấp xã quán triệt, cụ thể
hóa, vận dụng và thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật này có nghiêm
túc, triệt để và có chất lượng hiệu quả hay không. Vấn đề có ý nghĩa quyết
định của yếu tố này chính là chất lượng quán triệt cụ thể hóa, vận dụng, thực
hiện các văn bản quy phạm pháp luật của HĐND cấp xã khi áp dụng trong
thực tế để đạt hiệu quả cao nhất.
1.3.2. Tổ chức bộ máy, hoạt động của Thường trực và các Ban HĐND
cấp xã.
Theo quy định, Hội đồng nhân dân cấp xã có thường trực Hội đồng nhân
dân, các tổ đại biểu và các đại biểu Hội đồng nhân dân. Việc quy định bộ máy
của Hội đồng nhân dân có thường trực như trên đã góp phần nâng cao hiệu
quả hoạt động và năng lực giám sát của Hội đồng nhân dân cấp cơ sở góp
phần nâng cao vị thế của Hội đồng nhân dân trong bộ máy chính quyền để
HĐND phải có một bộ máy hoạt động đủ khả năng thực hiện một cách tốt
nhất chức năng giám sát trong phạm vi quyền hạn của mình.
Việc tổ chức bộ máy cũng như hoạt động của Thường trực và HĐND cấp xã
về cơ bản trước mắt đã phần nào đáp ứng được nhu cầu công việc trước mắt.
Nhưng cần nhìn nhận một cách khách quan rằng, cùng với quá trình đổi mới
và thì yêu cầu hoàn thiện về tổ chức bộ máy của Hội đồng, trong đó phải chú

Giám sát hoạt động của hội đồng nhân dân cấp xã tại tỉnh Lâm Đồng.docx

Giám sát hoạt động của hội đồng nhân dân cấp xã tại tỉnh Lâm Đồng.docx

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Giám sát hoạt động của hội đồng nhân dân cấp xã tại tỉnh Lâm Đồng.docx

Similar to Giám sát hoạt động của hội đồng nhân dân cấp xã tại tỉnh Lâm Đồng.docx (20)

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 😊 Liên hệ ZALO/TELE: 0973.287.149

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 😊 Liên hệ ZALO/TELE: 0973.287.149 (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Giám sát hoạt động của hội đồng nhân dân cấp xã tại tỉnh Lâm Đồng.docx