1. GENİTAL SİSTEM
Prof. Dr. İsmail Hakkı NUR

2. GENİTAL SİSTEM
• Erkek üreme sistemi: organa genitalia masculina
• Dişi genital sistem: organa genitalis feminina
• Erkek üreme sistemi internal ve external genital
organlar olarak 2 ye ayırılır
• İç organlar: testis, epididymis, ductus deferens,
erkek eklenik bezler (vesiculo seminularis,
prostat ve gl.bulbourethralis)
• Dış organlar: Penis, uretra ve preputium

4. Sığır
Reproductive
Yollar

6. Erkek Üreme Yolları
 Üreme organları iki kısımdan
oluşur
 1. Testisler, Buna dahil olanlar
Tubulus Seminiferous
(Leydig hüc. ve Sertoli hüc)
 2. İkinci derece Seks organları …
 Epididymis
 Ductus deferens
 Vesicula seminalis
 Gl.prostate
 Gl.cowper (Gl.bulbourethralis)
 Urethra ve Penis

7. Boğa Üreme
organları
Testis

8. TESTİSLER
Testisler, albugine [tunica albuginea] ile sarılıdır.
Albugine, her testisi 250-300 lobüle ayıran çok sayıda bölmeyi,
septula testis gönderir.
Her lobda sayılan 1 ile 3 arasında değişen
-tubuli seminiferi contorti,
-tubuli seminiferi recti,
-mediastini testis
-rete testis meydana getirirler.
Kanalların arasında interstisyel bir bağ dokusu yer alır. Bu bağ
dokusu, iç salgı fonksiyonu olan intersitisyel Leydig hücreleri
[endocrinocyti interstitiales]'ni kapsar.

9. Testisler
Testislerin 2 önemli
fonksiyonu vardır:
1. Spermatozoa üretmek
2. Testesteron hormonu
üretmek

10. Sertoli ( Hemşire) hücrelerinin 3 önemli
fonksiyonu vardır
 1) Spermlerin oluşumu sırasında
mekanik , koruma ve besin
desteği vermek
 2) Tübüller boyunca spermatozoa
taşıyan sıvı salgılamak
 3) Sertoli hücreleri yoluyla
tubullere salınan spermlerin
geçtiği kanalların etrafını saran
kan damarları aracılığı ile
gametlerin ihtiyaç duyduğu
bütün besin maddeleri, oksijen
ve atık maddeler değişimi
yapmak.

12. Spermatogenesis

13. Germ hücrelerinde mitozis ve üretimi:
ERKEK:
Spermatogonia
 Mitoz bölünme olduğunda ismini değiştirir
DİŞİ:
oogonia
primary
Spermatocytes
(Diploid)
primary
oocytes
 Mayoz bölünme olduğunda artık olgunlaşmıştır
ve ismini değiştirir: (Haploid) sperm & ovum
olur

14. Gametogenesis
1. SPERMATOGENESIS:
- Erkek gamet oluşumu (60-75 gün sürer)
- Seminifer tübüller içinde oluşur.
- Bir haftada yaklaşık 70.000.000 spermatozid üretitilir
- Epidiymis içinde yaklaşık 2 hafta yol alır
2. OOGENESIS:
- Dişi gamet oluşumu ( tüm ön-üreme ve üreme yıl
içinde belli periyotlarla olur)
- Yumurtalıklar içinde oluşur

15. Scrotum
• Thermosensorik
• Düz kas iplikleri
• Koruyucu kese

16. Boğa Testisi
Tunica Vaginalis
• parietal
• visceral
Tunica Albuginea

17. Cross Section
Longitudinal Section

18. Scrotum:
Termal regulator organdır
• Sıcaklık kontrol sperm üretimi için gereklidir
• Sperm üretimi vücut sıcaklığında oluşamaz
• Isı kısırlığa neden olabilir.

19. SCROTUM
Şekilleri birer yumurtaya benzeyen testisler [testis],
Skrotum torbası [scrotum] adı verilen deri-kas torbasında
Cavum scroti’de bulunur.
Sagital bir bölme [septum scroti], skrotumu ikiye ayırır.
Yağ ve ter bezleri bakımından zengindir.

20. Scrotum’dan testis’e kadar olan katmanlar
• Scrotum
• Tunica dartos
• Stratum subdarticum
• Fascia cremasterica externa (m.obliq. ext.abd.’un
fascia’sı
• Fascia cremastarica interna (m.obliq.int.abd.’nın
fascia’sı)
• M.cremastarica (m.obliq.int.abd.’dan ayrılan bir
parca kas)
• Fascia transversa
• Peritonium parietale yaprağı
• cavum vaginale
• Peritonium viscerale yaprağı
• Tunica albuginea

21. Scrotum
Enine kesit
testicular parenchyma
mediastinum

22. DESCENSUS TESTİS
• Testisler sublumbal bölgede bulunurlar
• Doğumdan sonra scrotum içine yerleşmelerine
descensus testis denir.
• Car :Doğumdan sonra scrotuma iner.
• Sus : Doğumdan önce başlar ve doğumdan
önce scrotuma inmiş olur
• Rum: Doğuma 3 ay kala scrotuma inmiş olur
• Eq : Doğuma yakın bir dönemde iner

23. CANALİS İNGUİNALİS
• M.obliq.ext.abdominus / internus’un birbirini
çaprazlaştığı yerde bulunur.
• Canala: Canalis inguinalis
• Karın duvarındaki ağzına: anulus inguinalis
• Scrotuma doğru kanal uzantısına: proc. vaginalis
• Cavum vaginale: peritonun parietal ve visceral
yaprakları arasındaki boşluktur

24. GUBERNACULUM TESTİS
• Testis’i jelatin kıvamında bir kordon
gubernaculum testis öncülük eder.
• Testis’ten aşağı doğru sarkar, canalis
inguinalis’ten geçer ve scrotuma bağlanır.
• Fötüs büyüdükce gubernaculum kısalır, testisi
scrotuma doğru çeker.
• İnme tamamlandığında lig.cauda epididymis
adını alır.

25. Testis
Testicular Parenchyma
Mediastinum
Caput epididymis
Cauda epididymis

26. Testisin yapısı
Rete Testis
(mediastinum)
Tunica Albuginea
Seminiferous Tubule
Caput epididymis
Cauda epididymis

27. Mediastinum
Seminiferous
Tubule
Rete Testis

28. Testisin yapısı
Vas Efferentia
6-12 tubules
Caput Epididymis
Cauda Epididymis
Corpus
Epididymis
Vas Deferens
Spermatic Cord
• Vasectomy

29. Testisin yapısı
Rete Testis
( mediastinum testis ile birlikte)
Tunica Albuginea
Vasa Efferentia
6-12 tubules
Caput Epididymis
Cauda Epididymis
Corpus
Epididymis
Seminiferous Tubule
Vasa Deferens
Spermatic Cord
xVasectomy

31. Pampiniform
Plexus
Testicular
Artery
Funiculus spermaticus
Pampiniform Plexus
• Isısal değişimler
 39°C - 34°C
• Vascular, lymphatic and nerves
• Isı değişimi
• M.cramaster
• Ductus epididymis

32. EPİDİDYMİS
Testis ağından ortalama caput testis’ten yaklaşık 12 küçük
toplayıcı kanal olarak çıkar. Bunlar en son olarak epididim
[epididymis] adı verilen tek bir kanalda birleşirler.
Testisin cauda testisine oradan tekrar caput testise
defalarcagidip gelerek epididym organı oluşur. (caput-
corpus-caudaepididymis şekillenir)
Sonunda cauda epididymis’ten sperma kanalı ductus
deferens çıkar..

33. Bu kanal, skrotum kesesinden canalis inguinalis’i gecerek
mesanezeminine kadar iler ve ampulla ductus defrens adlı
genişlemeyaptıkdan sonra tekrar daralarak vesicula
seminalis'in kenarından prostat içinden geçerek (sus ve
felis’te) urethra’nın colliculus seminularis adlı tepesine
açılır.
Equdea ve ruminantlarda gl.vesicularis’in kanalı ile
birleşerek tek bir kanal halinde (ductus ejaculatorius) ile
colliculus seminularis’e açılır.
Epididim kanal sistemine kadarolan yollardaki
spermiumlaroldukça hareketsiz oldukları halde,
Epididim kanalı içindeki asit ortamda 18-20 saat ile 3 hafta
bekleyen spermiumlarovumu dölleyebilecek olgunluğa
erişirler.

34. Epididymis
 Testisi ductuli epididymis
aracılığı ile permatozoalar
testisi terk eder
 Epididymis tubuler bir organdır
ve testisin bir kenarı üzerinde
bulunur
 Sütlü bir salgı salgılar
 Spermatozoalar epididymis
içinde olgunlaşır.

35. Ductus Deferens
 Spermatozalar epididymis’i,
ductus deferens ile terk eder.
 Bu kanal spermatozoyu uretra’ya
taşır.
 Ejaculasyon sırasında etrafındaki
kaslarla kasılır.

36. Ampullae ductus deferens, Urethra
 Ductus deferens’in pelvis içindeki genişlemiş kısmıdır.
 Her iki ampulla arasında plica urogenitalis bulunur.
 İçinde «Y» harfi şeklinde equide de UTERUS MASCULİNA
BULUNUR
 Spermatozyu hem depolar hemde beslenmesine yardımcı olur.
 Çiftleşme sırasında spermi uretra’ya iter.
 Bu aşamada hem idrar yolları hemde testis ve erkek eklenti
bezlerinin birlikte oluşturduğu sperm (semen) birlikte hareket
eder.

38. PLEXUS PAMPİNİFORMİS

39. Funiculus
spermaticus
Parietal
Tunica
Vaginalis
M.Cramaster
Ductus
Deferens
Pampiniform
Plexus

40. Tunica Dartos

41. Tunica Dartos’un Özelliği
Tunica Dartos
• Düz kas iplikleri
• Androgen destek
(Testosterone)
Testis

42. Gubernaculum

43. Pelvic Genital alan

44. Boğa Pelvis Genital alan
Pelvic Urethra
Muscle

46. Boğanın üreme
organları
Cowpers
Gland
Caput Epididymis
Cauda EpididymisTestis
Scrotum
Glans
Penis
Vesica urinaria
Ampulla duct.def.
Seminal Vesicula Seminul.
Prostate
Rectum
Ductus Deferens
Gubernaculum
Sigmoid
Flexure
Retractor
Penis
Muscle

47. ERKEK EKLENTİ BEZLERİ
(AT, SIĞIR, DOMUZ ve KÖPEK)

58. Semilunar bezinin görevi
• Cervix vesicanın dorsalinde bulunur.
• Üstünde rectum bulunur
• Sağ ve sol iki adettir
• Carnivorda bulunmaz
• Equdea da içi boş torba gibi -vesicula seminularis
adını alır.
• Rum: loblu bir günümüde dir. Gl.vesicularis adını
alır.
• Akıtıcı kanalı Eq ve Rum da ductus deferens ile birlikte
urethra’nın colliculus seminularis’ine açılır.
• Yapışkan, uzayan, renksiz, kokusuz, alkali reaksiyon
gösteren ve fruktozca zengin bir salgı salgılarlar.

59. Prostatın Görevi
• Bütün evcilmemelilerde bulunur
• Lobus dekster/sinister olarak iki lobludur.
• Aralarındaki isthmus prostat ile birbirine bağlıdır
• Canis urethra’yı ventralden,
• Eq ve rum’larda ise dorsal’den sarar.
• Ductuli prostatici adlı birçok kanalla colliculus
semilunaris’in yanına açılır.
• Meninin sıvı kısmını oluşturmaktır. Meninin %95 ini
prostatik salgı oluşturur. Böylece meninin miktarını
çoğaltarak spermin dölleme kapasitesini artırır.
• Prostatik dokuda yüksek konsantrasyonda çinko vardır.
• Prostat Erkeklerin idrar yolu enfeksiyonuna karşı
dişilerden daha dirençli olmasını sağlayan faktörlerden
biridir

60. Bulbourethral (Cowper ) bez
 Köpeklerde bulunmaz
 Alkali salgı yapar
 Üretranın asitliğini nötralize eder
 Yağlama sağlar
 Sperm hareketini kolaylaştırır
 Döllenme yeteneğine sahip spermi taşır

61. EKLENTİ BEZLERİ TABLO
TÜRLER KÖPEK KEDİ AT SIĞIR DOMUZ DEVE
AMPULLA DUCTUS
DEFERENS
- - + + - -
VESİCULO SEMİLUNARİS - + + + -
PROSTAT + + + + + +
BULBOURETHRALİS - + + + + +

62. PENİS
• Perinede (apışarası) bulunan ve radiks penis adını alan
bir başlangıç kısmı ile penisin corpus’u adı verilen
serbest bir kısımdan oluşur. Koni şeklinde olan ön ucu
glans penis adını alır ve dış idrar yolu kanalını kapsar.
• Penis, katılaştırıcı vasküler oluşumlardan meydana
gelir:
• Penisin iki kavernöz cismi [corpus cavernosum penis];
idrar yolunun kavernöz cismi [corpus spongiosum penis]
bulunur.

63. • Penis’in yönü kedi de caudale, diğer türlerde
cranio ventrale dönüktür.
• Erection hariç ucu preputium inde bulunur.
• Tunica labuginea ile sarılıdır.
• Trabeculer yapı ile içi cavern adlı boşluklar
oluşturulmuştur.
• Carnivor: penis silindirik ve os penis bulunur
• Rum: silindirik ve flexura sigmoidea bulunur
• Eq: yanlardan basık silindir şeklindedir.

64. SIĞIR PENİSİNİN ENİNE KESİTİ

65. Penis enine kesit
Corpus
Cavernosum
Corpus
Spongiosum
Urethra

68. Arterial Supply

69. Glans Penis

70. Glans Penis

71. DİŞİ GENİTAL SİSTEM
Reproductive
Tract
Follicles and
New Corpus
Luteum
Mature Corpus
Luteum

72. Üreme yetiştiricinin kârını
belirleyen en önemli
unsurlardan biridir

74. Memeliler, viviparus yani canlı doğuran varlıklardır. Bunlarda
üreme, dişinin üretken organlarının iç yapısı ve morfolojisi ile
yakından ilgilidir. (PARUS = GEBE OLMA)
Bu organlar ovum denen dişi üreme hücresini üretirler ve
döllenmiş, fertilize ovum'dan oluşan embriyo'nun korunması,
gelişmesi ve beslenmesini sağlarlar.
Embriyo'dan fötus'a dönüşen yavru dış dünyada yaşamını
sürdürebilecek kadar geliştikten sonra ana tarafından dışarıya
çıkartılır. Yavrunun bu gelişme dönemine incubation veya gestation
dönemi denir

75. Gebe olmayan dişilere: nulliparus,
Gebe olanlara :parus adı verilir.
 Ruminant ve equus : her gebelik döneminde bir
yavru doğurdukları için uniparus,
sus ve carnivor gibi birden çok yavru doğuran
canlılara multiparus canlılar denir.

76. ÖSTRUS-SEXUAL SİKLUS
Dişide puberte, bazı düzenli ve dönemsel
değişikliklerin başlangıcı olarak kabul edilir.
Bu değişiklikler, hormonların denetimi
altındadır ve üreme organlarının dönüşümlü
(periodik) ve bazende dönüşümsüz olarak
değişimlerini kapsar.

77. Oestrus, dişinin sexual cyclus'unda değişim
dönemidir. Bu dönemde erkeği ister, üreme yolları
çiftleşme, coitus, ve döllenme için en uygun duruma
girer.
Ruminant, equus, sus gibi bazı canlılarda yılda bir
kaç kez meydana gelir: polyoestrus
Carnivor’larda yılda iki: dioestrus
Vahşi hayvanlarda: yılda birkez, monoestrus canlılar
denir

78. Siklus Süreleri
Bos, ovis, capra ve sus'ta 21 gün aralıklarla
olur; Sığırda:15, koyun: 24-36, keçi: 48 saat,

Equus'da, cyclus 30 gün ara ile olur
ve oestrus 3-5 gün sürer.
Canis'te cyclus yılda iki, felis'te 2-3 kezdir ve
canis'te 3 hafta , felis'te 1 hafta kadar sürer.

79. GEBELİK SÜRELERİ
Equus'da : 336 gün veya 11 ay,
B.rum : 282 gün veya 9 aydan biraz fazla
K.rum : 150 gün veya 5 ay,
Sus'ta : 114 gün veya 3 ay 3,5 hafta,
Canis'te : 63 gün veya 2 ay,
Felis'te : 60-61 gündür.

84. Ovarium
• Ovaryumun;
– extremitas tubaria ve
– extremitas uterina
denilen iki ucu,
– facies lateralis ve
– facies medialis
olarak iki yüzü,
– margo mesovaricus ve
– margo liber
denilen iki kenarı vardır.

85. Ovarium - oophoron (Yumurtalık)
• Dişi üreme bezleri olan ovarium'lar testis'lerin aksine
bütün gelişim sürecini vücut boşluğunun içerisinde
geçiren sağ ve sol bir çift organdırlar.
• Evcil memelilerde cavum abdominis'te ve genellikle
sublumbal bölgede böbreklerin gerisinde yani embriyonal
gelişme yerlerinin çevresinde bulunurlar.
• Ruminant ve sus'ta ise ovarium'lar geriye doğru bir kayışla
pelvis giridinin yan ve dorsal'ine yerleşmişlerdir

86. • Ovarium, dışta cortex ovarii ve içte medulla ovarii
olmak üzere iki bölüme ayrılır.
• Korteks, foliküllerin yer aldığı kısımdır.
• Medulla ise bağdoku, sinir, kan damarları ve lenf
damarları ve düz kaslardan oluşmuştur.
• Ovaryumların 2 görevi vardır:
• 1-Hormon salgılamak (östrojen ve progesteron )
• 2-Ovulasyon yapmak (yumurta hücresinin
olgunlaşıp atılmasını sağlama)

87. Ovarium'lar parlak beyaz, genellikle pembemsi beyaz veya
grimtrak renkli organlardır. Şekilleri; oval veya yuvarlaktır
Kıvamları sert ve elastiktir.
Ovis ve capra'da: 1-2 gr. ağırlığında 1,5 cm. uzunluğunda
Bos :15-19 gr. ağırlığında, 3 cm. uzunluğunda
Equus de : 40-80 gr. ağırlığında, 5-8 cm. uzunluğunda,
2- 4 cm. çapındadır
Canis'te :3-12 gr. ağırlığında, 2 cm. uzunluğundadır.
OVARYUM

88. • İnsanlarda : Doğumda Primer oositlerin sayısı
yaklaşık 700.000 - 2.000.000 arasında iken
puberte döneminde 40.000’e düşer.
• Erkek genital organlarından testis'lerin
homoloğudur. Dişi üreme sistemi ile ilgili
hormonları salgılar. Bu hormonlar steroid
yapısındadır.
• Ovarium, fossa ovarica denilen çukurun içinde yer
alır. Lig. latum uteri'nin üst-arka kısmına tutunur.

89. Bağları
• Önde: Lig. suspensorium ovarii, a. ve v. iliaca externa'nın
üzerinden geçerek arkada m. psoas major'un üzerini örten
periton ile tutunur.
• Ovarium'un arka ucundan başlayan ve lig. ovarii proprium adı
verilen bağ cornu uteriye tutunur.
• Mesovarium denilen bir periton plikası ile lig. latum uteri'nin
arka-üst yüzüne tutunur. Ovarium'un, mesovarium'un
bağlandığı kenarına, margo mesovaricus bunun
karşısındaki serbest kenarına ise, margo liber adı verilir.
• Ovarium'un, tuba uterina'ya yönelik ucu extremitas
tubaria, aksi yöndeki ucu ise extremitas uterina'dır
• Mesovarium içinde yer alan damar ve sinirlerin organa girip
çıktıkları yere hilum ovarii adı verilir.
• Periton hilum ovarii'de sonlanır, organı sarmaz

90. • Zigotun uterusa inmesi yaklaşık 7 gün sürer. İlk
gün ikiye bölünür (mitoz) Blastomer safhası adını
alır.
• 3-4 gün mitoz devam eder. Hücre sayısı16
olduğunda Morula safhası denir.
• 4.gün hücre sayısı 58 olduğunda blastocit hücre
adını alır ve yüzük şeklindedir.
• 5-7. gün uterus duvarına impilantasyon şekillenir.
10.günde tamamlanır.

91. • Zona Pelusida adı verilen hücre çeperinden kurtulmak için
yaptığı “yumurtadan çıkma” (hatching) işlevi görülmektedir.
• İmpilantasyon: yüzük şeklindeki embriyonun etrafını saran zarın
(zona pellucidea) erimesiyle anne uterusunun endo metriumu
embriyorunun etrafını örter. Bu olaya impilantasyon denir.

92. İmplantasyon, yani rahim içine yerleşme işlevi hücrelerden
salgılanan rahim iç tabakasını eritici bazı maddelerle gerçekleşir
ve kendini eriyen bölgenin içine gömülen yavru, üzerinin de bir
tabakayla örtülmesini sağlar ve kendini dış etkenlere karşı koruma
altına alır.

96. Ovary

97. Corpus
Luteum

98. Plasenta’nın görevi
• A) Anne ile yavru arasında metabolik artık ve
gaz değişimini sağlamak.
• Anneden ayrıca değişik enfeksiyonlara karşı
immunoglobülin antikorları alarak pasif
bağışıklık kazanır.
• B) Hormon üretmek ( Progesteron, östrojen,
gonadotropin)

99. HORMONLARIN SALINIM YERİ
OVARYUM TESTİS BÖBREK
ÜSTÜ BEZİ
PLACENTA
ÖSTROJEN + + + +
GESTAGEN
(progesteron)
+ - + +
(gebelikte)
ANDROJEN + + (leydig hüc) + -

101. Monotremata ve marsupialia (keselilerde) gibi ilkel
memelilerde böyle bir birleşme şekillenmediğinden
kanalların caudal bölümlerinden oluşan uterus ve vagina
çifttir yani uterus duplex, vagina duplex'tir.
Tavşan'da : vagina simplex, uterus duplex'tir.
Rum, Eq, Carn; vagina simplex, Uterus lar
birleşmişler yalnızca cornu uteri'ler ayrı kalmıştır. Bunlara
da uterus bicornis hayvanlar denir
İnsan: vagina simplex, uterus simplex'tir.
UTERUS ve VAGİNA

102. Uterus tipleri

109. İNEK

110. KISRAK

111. KÖPEK

112. Ovaryumların pozisyonu
• Kedi ve köpeklerde ilk lokalizasyon
açısından yerleşim olarak pek bir
fark yoktur. Karnın dorsal duvarına
yakın böbreklerin arkasındadır.
• Sağ ovaryum soldan daha
cranial’dedir.
• Sığırlarda : pelvis giridinde
• Domuzlarda : karnın ortalarında
• Kısraklarda : karnın dorsal
duvarına yaklaşık 10 cm altında
böbreklerin bir el genişliği kadar
caudal’inde yer alır.

113. • Yukarıdaki resimler bir dişi köpeğe aittir. Kedilerde de benzerdir.
Suspensor ligamet köpeklerde böbreğin lateral’inden geçerken
kedilerde dorsal’inden geçer.

114. Evcil memeliler uterus bicornis hayvanlardır.
Öne doğru uzayan ve cornu uteri
Geniş kısmı : corpus uteri
Boyun kısmı : cervix uteri isimli bölümleri bulunur
CORNU UTERİ:
Cornu uteri, Cavum abdominis'te yer alırlar.
Carnivor ve equus'da oldukça düz olmalarına karşın,
sus ve ruminant'ta kendi üzerlerine kıvrılmışlardır.
cornu uteri'lerin caudal uçları arasında ligamentum intercornuale
denilen periton dürümü vardır

116. CORPUS UTERİ: Değişik uzunluklarda, basit bir kassal borudur.
Kısmen cavum abdominis'te kısmen cavum pelvis'te yer alır. iç
boşluğu cavum uteri, boynuzların çıktığı dip kısmı fundus uteri
(equus'da), boynuzların medial duvarlarının uterus içerisinde
birleşmeleri ile oluşan bölme velum uteri (carnivor) adını alır.
CERVİX UTERİ; Cervix uteri, uterus'u vagina ile bağlayan gerideki
bölümüdür. Kalın duvarlı bir silindir görünümündedir. Dar olan iç
boşluğu, canalis cervicis uteri adını alır. Canalis cervicis, önde
cavum uteri'ye açılan ostium uteri internum, arkada vagina'ya
açılan, ostium uteri externum adlı iki geçiti vardır.
Portio vaginalis, Cervix uteri'nin vagina içinde yer alan kısmıdır.
Burada ostium uteri evternum doğurmamışlarda yuvarlak,
doğurmuşlarda ise transversal yarık şeklindedir.

117. • Cervix uteri'nin caudal bölümü vagina'nın
içine doğru hafifçe uzayarak portio vaginalis
isimli bir çıkıntı yapmıştır. Cervix uteri içinde
plicae longitudinales (Eq)ve plicae circulares
(ruminant) denen dairesel dürümler
yapmıştır.
• Cervix’in en önemli özelliği doğum sırasında
incelip açılmasıdır. Cervix’in bu elastikiyetini
sağlayan faktör bağ doku ve elastik kas
ipliklerinin olmasıdır.

118. • Cervix uteri bezlerinin salgıları ile sağlanır ve
bu salgı asit reaksiyon gösterir.
• Bu nedenle vagina bakterilerin yerleşmesine
uygun bir ortam değildir.
• Asit miktarı azaldığında bakteriler çoğalarak
mukozanın iltihaplanmasına neden olur.

121. Kısrakta dış genital organlar

131. • UTERUS: Gebelik de hacminin 400 misli genişler
• Ağırlığı: İnek : 20 misli
• Koyun-keçi: 10-20 misli
• Kısrak : 8-10 misli
• Domuz : 10-15 misli artar
• İnsan : 60 gr. dan 1000 gr. çıkar
• Gebeliğin 4-6.ayında a.uterina media’dan nabız
alınır.(fremitus denir)
• Kısrakta ovaryumlar: Böbreklerin bir el genişliği
gerisinde
• İneklerde: Apertura pelvis cranialis’in hemen
önünde bulunur

132. VAGİNA
Cervix uteri ile vestibulum vagina arasında yer alır. Vestibulum vagina ve
vulva ile birlikte dişinin çiftleşme organını oluştururlar. Çiftleşmede
(copulation), penis buraya kadar girer.
 Ruminant'ta penis semen'i vagina çevresine fışkırttığı halde equus, sus ve
carnivor'da semen, canalis cervicis uteri'ye veya doğrudan cavum uteri
içerisine boşaltılır. Bu fonksiyonun dışında vagina, doğum yolunun önemli
bir bölümünü de oluşturur.
Portio vaginalis’in etrafında kör kese benzeri dairesel bir boşluk oluşmuştur.
Bu boşluğa fornix vaginae adı verilir. Vaginanın arka ağzına ostium vaginae
denir.
Vagina ile vestibulum vagina'nın birleştiği noktada, vagina‘nın tabanında
ostium urethrae externum adı verilen urethra'nın dış deliği yer almıştır.
Buradan cranial'e doğru olan parça vagina,
caudal'e doğru olan parça ise vestibulum vagina'dır.

133. Bu ayrım yeri embriyoda paramesonephric kanalların
urogenital sinus ile birleştikleri noktaya uygun gelir.
Bu birleşme noktasında, hymen veya kızlık zarı denen ve
kadında tam gelişmiş olan dairesel, değişik şekillerde bir
mucosa dürümü yer almıştır.
Evcil memelilerde hymen çok az gelişmiş veya hiç
gelişmemiştir. Tayda ve genç domuzlarda alçak boylu bir dürüm
halindedir.
Vestibulum vaginae : Embriyo'da cloaca'nın ventral
bölümünden oluşmuştur. Hem genital sisteme ve hem de
uropoetic sisteme aittir.
Ostium urethrae externum’un tabanında diverticulum
suburethra adı verilen bir kör kese bulunur.
İdrar sondası kullanılacağı dikkate alınmak zorundadır.

134. • Vestibulum vaginae : Embriyo'da cloaca'nın
ventral bölümünden oluşmuştur. Hem genital
sistemeve hem de uropoetic sisteme aittir.
• Ostium urethrae externum’un tabanında
diverticulum suburethra adı verilen bir kör kese
bulunur.
• İdrar sondası kullanılacağı dikkate alınmak
zorundadır

135. • Vestibulum vagina‘da mucus üreten bezler
bulunur.
• Equus, ovis, sus ve canis'te :
gl. vestibulares minores vestibulum'un yan
veya ventral duvarına yerleşmiştir. Boşluğa
ayrı ayrı kanallarla açılır.
• Bos ve felis'te ve bazen de ovis'te: Gl.
vestibularis major, vardır. Bu bez, organın
yan duvarları üzerinde tek salgı kanalı
vardır .

136. Bezlerin salgıladığı mucus vestibulum yolunu
yağladığından copulation ve doğumda işlevsel yönden büyük
kolaylık sağlar.
Oestrus döneminde bolca mucus salgılanır. Bu salgı,
fremon denen ve erkekleri çekici koku hormonları kapsadığından
karşıt cinsin, dişisini arayıp bulmasını sağlar.
Ostium urethrae externum'un iki yanında mesonephric
kanalın kalıntısı olan ductus epoophori longitudinalis vardır. Bu
kanal kalıntısı Erkekteki ductus epididymis’in karşılığıdır

137. Sus, ovis ve felis'te bunun yanında ductus
paraurethralis isimli kısa ve kör epitelial borucuklar
bulunur. Bunlar prostat bezinin primordium'larıdır
(taslaklarıdır).
İnsanlarda litter belzeri yada gl.urethralis adı
verilen bu bezler seksüel uyarımla alkali salgı küçük
alveoler bezlerdir, özel koku salgılarlar.
Mucosa üzerindeki bu oluşumlar, formol almamış
kadavralarda da kolayca saptanabilir

139. KÖPEKLERDE ÇİFTLEŞME
• Köpeklerde çiftleşme diğer türlerden farklıdır. Çünkü;
• 1-çiftleşmeden sonra penis ereksiyon haline gelir.
• 2-Kedi ve köpeklerde corpus cavernosum’un uç kısmı kemikleşmiştir (os
penis)
• 3-Vajinaya girer girmez önce glans penis ardından bulbus glandis de
(corpus cavernosum’dan yapılmış) ereksiyon haline geçer.
• 4-Dişi vajinasında bulbus glandis’e uygun çöküntü bulunur. Çiftleşme
sırasında bunlar birbirine geçer. Dişide vestibular kaslar kasılır.
• 5- Penis vagina’da ilk ejakulatı 30 sn içinde bırakır.
• 6-Bulbocavernoz kasların kasılmasıyla prostat sıvısının egemen olduğu
ikinci ejakulat bırakılır
• 7-Bundan sonra erkek köpek ters döner. 10-30 dk penis gevşeyinceye
kadar öyle kalırlar sonra dişi vagina’sı gevşer ve hayvanlar ayrılır.

141. VULVA
(Pudendum femininum)
Dişi üreme yolunun dışarı açılan yarık şeklindeki en son bölümüdür.
Anus'un hemen altında yer alır. Temelini labium vulvae - pudendi adı
verilen sağ ve sol dudaklar oluştururlar.
İnsanlarınkine benzemeyen bu yapı daha basit olarak gelişmiştir. Rengi
türlere göre pembe yahut kırmızıdır. Sağ ve sol dudaklar dorsal'de,
commissura labiorum dorsalis, ventral'de commissura labiorum
ventralis isimli birleşmeler şekillendirmişlerdir.
 Dudaklar arasındaki yarığa rima vulvae -pudendi adı verilir..
Evcil memelilerdeki dudaklar kadındaki labia minora denen küçük
dudaklara uygun gelir.
Kadındaki labia majora isimli büyük dudaklar, embriyo'daki üreme
tümsekliklerinden oluşur ve erkeğin scrotum'una karşılıktır.

142. Kısrakta dış genital organlar

143. CLİTORİS
• Commisura labiorum ventralis içinde bulunan
penis karşılığı olan bir organdır.
• Radix, corpus ve glans clitoris olmak üzere 3
kısmı vardır.
• Corpus’ta Corpus cavernosum clitoris bulunur
• Glans clitoris, fossa clitoris de bulunur ve
üzerini preputium clitoridis sarar.
• Frenulum clitoridis ile deriye bağlanır

144. Karşılaştırmalar
• Ovaryum= testislerin
• Tuba uterina=Ductus defferens’in karşılığıdır.
• Urethra’nın hem kendi epitelinde hemde para epitel dokuda Skene bezleri adı verilen küçük
bezler bulunur. Erkekteki Seminular bezin karşılığıdır.
• Bartholin bezleri =Erkekteki bulbouretral bezin karşılığıdır
• Vagina’daki Ductus epoophori longitudinalis= Erkekteki Ductus epididymis’in karşılığıdır.
• Lig.latum uteri içindeki Ductus epoophori longitudilis= Erkekteki Ductus epididymis
• Örn: İnsanda 8. haftada testesteron hormonu salgılanmaya başlar ve buna paralel olarak
erkekteki kanal sistemi gelişir. Her iki ductus deferens ampulla oluşturarak vesicula
seminularis ile birlikte tek bir kanal halinde urethra’daki colliculus seminularis’e
açılır..Erkekteki bu açılım yeri dişideki Hymen’in karşılığıdır.
• Ampulla ductus deferens’ler arasındaki plica urogenitalis içinde bulunan Uterus masculina
dişideki Uterus’un karşılığıdır.
• Clistoris erkekteki Penis’in karşılığıdır. Sinir sistemi bakımından çok zengindir. Üzerini
preputium clitoridis adlı deri ile örtülüdür.
• Erkeklerdeki Prepitium ile hayvanlardaki vulva= İnsandaki labium minores’in karşılığıdır.
• Scrotum= dişideki labium majores’in karşılığıdır.
• Prostat= Dişideki litter (gl.urethralis) bezlerinin karşılığıdır