3. ANATOMİ NEDİR?
• Anatomi: Yunanca (Grekçede) kesip, parçalara
ayırmak anlamındadır
– Ana : içinden, baştan sona
– Tome: kesip, parçalara ayırmak
• Başarılı bir hekim olmanın en önemli
koşullarından biri, iyi bir anatomi bilgisine
sahip olmaktır.
4. Anatomi
• Hekimlik dilinde:
Vücudun normal şekil ve yapısı ile
vücudu oluşturan organları ve bu organlar
arasındaki fonksiyonel ilişkiyi inceleyen bilim
dalıdır
• Anatomi’deki tüm tarifler, anatomik
pozisyona göre yapılır
5. • Yunanca şekli Anatomiedir ve “yarma, kesme”
anlamındadır. Sözlüklerdeki anlamı ise “satıhta, üstte
duran” demektir. Kelime iki parçadan oluşuyor : ana
ve tomie. Bir önceki slaytta belirttiğimiz gibi «ana»
kelimesini anne; Yunanca tomieyi ise tuma (doğma)
şeklinde düzeltiyoruz.
• Tatar Türkçesinde anadan tuma (anadan doğma) terimi
vardır. Sokak dilinde kullanılan kısaltmalarda ana-
tuma şekli kullanılmaktadır.
• Tıp terimi olarak “anatomie” de bildiğimiz anlamında
kullanılır ve anadan tuma veya ana-tuma gibi ” çıplak,
şallak, ölü veya diri anadan doğan” anlamındadır.
• http://onturk.wordpress.com/2011/03/19/anatomi-
kelimesinin-kokeni/
6. ANATOMİ
• Anatomi en eski temel tıp bilimidir. Resmi
olarak ilk defa M.Ö. 500 yılında Mısır’da
çalışıldı.
• Daha sonra M.Ö. 460 - 377 yıllarında
tıbbın babası ve Anatomi’nin bulucusu
olarak kabul edilen Hippocrates tarafından
Yunanistan’da çalışıldı
• Hippocrates, Anatomi ile ilgili bir kaç kitap
yazdı.
7. ANATOMİ
• Galen isimli araştırmacı
hayvanlar üzerinde anatomik
çalışmalar yaptı. İnsanı
tanımak adına hayvan
anatomisi ve fizyolojisi çalıştı.
Maymuna kıymet verirdi.
Beynin M.S.Siteminin merkezi
olduğunu söyledi.
• Leonardo da Vinci de yaptığı
anatomik çalışmaları yanda
görüldüğü gibi resimledi.
Aristo
8. ANATOMİ
• Başka bir Yunanlı doktor ve bilim adamı
Aristotle, komperativ anatomi ve
gelişimsel anatomi (embriyoloji) üzerine
çalışmalar yaptı ve ilk defa “kesip ayırma,
parçalama” anlamına gelen Anatomi
terimini kullandı.
• Bu terim, Latince “dissecare, dissectio”
kelimesi ile eş anlamlıdır.
• ANATOMİ = DİSSECTİO
10. ANATOMİ
• 16.yy.’da Andreas Vesalius
(1514-1564) çok sayıda
kadavra diseke ederek, insan
vücudunu incelemiş ve 28
yaşında iken “De fabrica
corporis humani” denilen
bir kitap yazmıştır
• Anatomi’de yaptığı önemli
çalışmaları nedeniyle
Vesalius, Anatomi’nin babası
olarak kabul edilmektedir
11. İslam ve Türk tarihinden
• İslam tıp alimlerinden El-Cahız (vefatı 868),
vücudun iç yapısını araştırmak için hayvan
bedenlerini parçalamıştır. Gebe olan
hayvanların karınlarını açarak embriyoların
yerlerini, sayılarını ve pozisyonlarını
araştırmıştır. Kitabül-Hayvan isimli eserinde
hayvan psikolojisinden de bahseder.
İmam-ı Gazali hazretleri buyuruyor ki:
“Astronomi ve anatomi bilmeyen; Allahü
tealanın varlığını ve kudretini anlayamaz.”
12. • Ebu Bekr Muhammed Razi (854-
932) göz ameliyatını fenni usullerle
yapan ilk hekimdi.
Türkistanlı Müslüman tabip Ali bin Ebi'l-Hazm
(İbn-ün-Nefis 1210-1288) küçük kan dolaşımını
William Harvey’den üç asır önce açıkladı ve
şemasını çizdi.
Her ne kadar Galen ve İbn-i Sina da kan
dolaşımını izah etmek için uğraşmışlarsa da
muvaffak olamamışlardı.
13. ANATOMİ
• Türkiye’de veteriner hekimliği öğretiminin
başlangıcı kabul edilen, Askeri Veteriner
Okulu’nun 1842’de açılmasıyla başlar.
• Türkiye’de modern Anatomi’nin kurucusu
ise Mazhar paşadır.ve onun yanında
yetişen Ord.Prof.Dr. Nurettin Ali Berkol
vermiştir.
• Sivil Veteriner Hekim Okulu 1889 yılında
öğretime başlamış ve anatomi dersini
Neşet Bey, Ahmet Mesut ve Hilmi Dilgimen
vermiştir
14. • Anatomi dersi, Sivil ve Askeri Veteriner
Okullarının 1920 yılında birleşmesinden
sonra, okul 1933 yılında Ankara’ya
nakledilinceye kadar Ahmet Hamdi ve Hilmi
Dilgimen tarafından verilmiştir.
• Ankara’da 1933 yılında Yüksek Ziraat
Enstitüsü kurulunca Baytar Fakültesi
bünyesinde Anatomi Enstitüsü kurulmuştur.
Anatomi Enstitüsü Direktörlüğüne ise Prof.
Dr. Hans Richter atanmıştır.
16. ANATOMİ
• Anatomi eğitiminde esas materyal
cadaver’dir
• Cadaver (caro + data + vermis);
“solucana verilen et” anlamına gelir
17. Anatomi öğretim yöntemlerine göre şu dallara ayrılır
• I - Sistematik Anatomi : Vücut kısımlarını ve organları
fonksiyonel yönden sistematik olarak tarif etmek,
Anatomi eğitiminde çok daha yararlıdır. Buna göre
vücut sistemleri :
• Integumentum sistem; deri ve eklerini (kıllar, tırnaklar,
...) inceler
• İskelet sistemi; kemikleri inceler
• Artiküler sistem; eklemleri ve ilgili ligamentleri inceler
• Musküler sistem; kasları inceler. Bazen bu sistem,
iskelet sistemi ile birlikte Muskuloskeletal sistem adı
altında, bazen de Lokomotor sistemin bir alt grubu
olarak incelenir
18. Anatomi öğretim yöntemlerine göre şu dallara
ayrılır
• Dolaşım (Sirküler) sistemi yada Kardiyovasküler sistem;
kalp ve damarları inceler
• Sindirim (Alimentar) sistemi; ağızdan - anus’a kadar bütün
sindirim organlarını ve ilgili bezleri (karaciğer, pankreas,..)
inceler
• Solunum (Respiratuar) sistemi; solunum organlarını inceler
• Uriner sistem; böbrek, ureter, mesane gibi idrar yollarını
inceler
• Üreme (Reprodüktiv, Genital) sistemi; üreme organlarını
inceler. Uriner sistemle olan yakın komşuluğundan dolayı,
sık olarak Urogenital sistem adı altında bu iki sistem
birlikte incelenir
19. Anatomi öğretim yöntemlerine göre şu dallara
ayrılır
Sinir sistemi; beyin ve omurilik (santral sinir
sistemi) ile bu yapılardan ayrılan sinirleri
(periferik sinir sistemi) inceler
Beş Duyu;Gelişimsel ve fonksiyonel olarak bu
sistem ile yakın ilişkisi olan duyu organları
(görme, işitme, tat ve koku) da bu sistem içinde
incelenir
Endokrin sistem; hormon denilen salgıları
yapan bezleri inceler
20. II - Komperatif Anatomi: Farklı canlıların anatomik
yapılarını karşılaştırır
III - Topografik (regional, bölgesel) Anatomi :
Bir bölgedeki yapıları ve aralarındaki ilişkileri
yüzeyselden - derine doğru inceler
Buna göre vücut; toraks, abdomen, pelvis -
perine, sırt, alt ekstremite, üst ekstremite ve baş -
boyun olarak bölgelere ayrılır
21. IV - Gelişimsel Anatomi :Memelinin oluşumunu ve
doğuma kadarki gelişimini inceler (embriyoloji)
V - Mikroskopik Anatomi (Histoloji)
22. Anatomik pozisyon
• Kişi ayakta ve dik, üst ekstremiteleri
yanlarda, ayaklar bitişik, avuç içleri, yüz ve
gözler karşıya bakar durumdadır
• Bütün anatomik tarifler, bu pozisyondaki
bir insanın vücudundan geçen hayali
düzlemlerle ilişkisine göre yapılır
Anatomik pozisyondaki bir vücuttan geçen
3 tane hayali düzlem vardır
23. 1. Planum sagittale (Mediale)
1. Vücutdan vertikal (dik) olarak
geçen düzlemlerdir
2. Yani; vücudun tam
ortasından geçerek, vücudu
sağ ve sol iki eşit yarıma
ayıran düzleme planum
sagittale medianum adı verilir
(lateral / Medial)
3. Planum medianum’a paralel
geçen düzlemler, planum
paramedianum (sagittale)
olarak bilinir
24. 2. Planum transversa
• Median düzleme dik
düzlemlerdir
• Vücudu ön ve arka
olarak iki kısma
ayırırlar
(Cranial/Caudal
25. 3. Planum horizontale
• Önceki düzlemlere dik
olan bu düzlemlerdir.
(yere paralel
eksendir)
• vücudu üst ve alt iki
kısma ayırırlar
(Dorsal / Ventral)
27. ANATOMİNİN SINIFLANDIRILMASI
• Ele aldığı ana canlı grubuna göre
sınıflandırılırsa
• Zootomia : Hayvan anatomisi
• Antropotamia : İnsan anatomisi
• Phytotomia : Bitki anatomisi
29. Sık kullanılan bazı anatomik terimler
• Vücuttaki bir yapının diğer bir yapı ile ilişkisini tarif
ederken Anatomi terminolojisinin (nomenklatür) =
Nomina Anatomica’nın kullanılması gerekir.
• Nomina Anatomica, anatomide kullanılan uluslararası
terimleri içeren bir listedir.
• Birçok bilim dalında olduğu gibi Anatomi’de de bir buluşu
gerçekleştirmiş bilim adamının adıyla anılan terimler
vardır. Bu terimlere Eponim terimler adı verilir. Örneğin;
tuba auditiva, Eustachi borusu adı ile de bilinir
30. Komşuluk terimleri
• Cranial(Anterior), vücudun ön tarafına yakın olan
• Örneğin umbilicus, vücudun ön tarafındadır
• Elin anterior yüzü için genellikle palmar yüz, ayağın
alt yüzü için de plantar yüz ifadesi kullanılır
• Rostralis terimi de sık olarak beyin kısımlarını tarif
ederken anterior yerine kullanılır Rostralis, gaga
tarafına (ön uca) yakın olan anlamındadır. Örn.
frontal lob, cerebellum’un rostralindedir.
31. Komşuluk terimleri
• Caudal yada Posterior, vücudun arka
tarafına yakın olan
• Örn. gluteal (kalça) bölge vücudun arka
tarafındadır
• Dorsal, kelimesi yaygın olarak
kullanılmaktadır. Özellikle elin yüzü ve
ayak sırtı tarif edilirken kullanılır.
32. Superior X Inferior
• Cranial (Superior), üst yani başa yakın olan
• Örn. akciğerler, mideye göre daha yukarıdadır yada
daha öndedir. Cranialis terimi de superior yerine
kullanılabilir
• Inferior, ayaklara yakın olan
• Örn. diafragma kalbe göre daha aşağıdadır
Caudalis terimi kuyruk anlamındadır ve inferior’a
karşılık gelir.
33. Medialis X Lateralis
• Medialis, median düzleme yakın olan
• Örn. burun delikleri (nares), gözlerin medialindedir.
Diş hekimliğinde kullanılan mesial terimi, medial ile
eş anlamlıdır ve diş arkının orta hattına yakın olanı
belirtmek için kullanılır
• Lateralis, median düzlemden uzak olan
• Örn. ayağın 5. parmağı başparmağa göre
lateraldedir. Elin 5. parmağı ise başparmağa göre
medialdedir
34. • Medianus; median düzlem üzerinde olan
• Intermedius; medialdeki ve lateraldeki iki
yapının ortasında olan
• Örn. yüzük parmağı, küçük parmak ile orta
parmak arasında (intermedius)’dır
35. Kombine terimler
• Sık olarak bir yönü işaret etmek için
kullanılırlar
• Inferolateral, posterolateral,
anteromedial,.. Örn. posteroanterior göğüs
filminde, X - ray ışını arkadan - öne doğru
geçer. X - ray tüpü hastanın arkasında, X -
ray filmi ise önündedir
36. Karşılaştırma terimleri
• Proximalis X Distalis
• Proksimalis, orijin noktasına yada gövdeye yakın
olan
• Örn. kol, üst ekstremitenin proksimal ucundadır
• Distalis, orijin noktasına yada gövdeye uzak olan
• Örn. ayak, alt ekstremitenin distal ucundadır
37. Karşılaştırma terimleri
• Superficialis X Profundus
• Superficialis, yüzeye yakın olan. Örn. fascia
superficialis, fascia profunda’dan daha yüzeydedir.
• Profundus, yüzeye uzak olan (derin). Femur, uyluk
kaslarının derinindedir.
• Internus X Externus
• Internus, bir organ yada boşluğun içinde olan.
• A. carotis interna, kafanın içindedir.
• Externus, bir organ yada boşluğun dışında olan.
• A. carotis externa, kafanın dışındadır.
38. Karşılaştırma terimleri
• Ipsilateralis X Contralateralis
• Ipsilateralis, vücudun aynı tarafında olan
• Örn. sağ el ve sağ ayak ipsilateraldir
Contralateralis, vücudun karşı tarafında
olan
• Örn. sağ el ve sol el kontralateraldir
39. Hareket terimleri
• Anatomi canlı vücutla ilgilidir
• Bu yüzden ekstremitelerin ve vücudun
diğer kısımlarının hareketlerini tarif etmek
için çeşitli terimler kullanılır
40. Flexio X Extensio
• Fleksiyon, sagittal düzlemde (horizontal = transvers
eksende) yapılan ve vücut kısımları yada kemikler
arasındaki açıyı azaltan harekettir
• Genellikle anterior yönde olur
• Ancak bacağın fleksiyonu, posterior yöndedir
• Ayağın plantar yüzünün bükülmesi, plantar fleksiyon
(=fleksiyon), dorsal yüzünün bükülmesi de dorsal
fleksiyon (ekstensiyon)’dur
41. • Lateral flexio: Baş ve gövdenin yana eğilme
hareketidir
• Abductio X Adductio
• Abduksiyon, koronal düzlemde (sagittal eksende)
yapılan median düzlemden uzaklaşma hareketidir
• Örn. üst ekstremitenin vücuttan uzaklaşması
• Parmakların abduksiyonu; elde üçüncü parmağa
göre, ayakta ise ikinci parmağa göre diğer
parmakların birbirinden uzaklaşmasıdır
42. Abductio X Adductio
• Adduksiyon, abduksiyon’un tersidir
• Koronal düzlemde (sagittal eksende)
median düzleme doğru olan harekettir
• Örn. üst ekstremitenin vücuda doğru olan
hareketi
• Elde ve ayakta parmakların yanyana
getirilmesi adduksiyondur
43. • Protractio X Retractio
• Protraksiyon, mandibula’nın yada omuzun öne
doğru çekilme hareketidir
• Retraksiyon, mandibula’nın yada omuzun arkaya
doğru çekilme hareketidir
• Elevatio X Depressio
• Elevasyon, çene yada omuzun yukarı doğru olan
hareketidir (kaldırma)
• Depresyon, çene yada omuzun aşağı doğru olan
hareketidir (indirme)
44. • Rotatio medialis X Rotatio lateralis
• Rotasyon, vücudun bir parçasının uzun ekseni
(yada vertikal eksen) çevresinde yaptığı dönme
hareketidir
• İçe doğru yapılanına rotatio medialis (iç rotasyon),
dışa doğru yapılanına rotatio lateralis (dış rotasyon)
denir
• İç rotasyon, ekstremitenin ön yüzünü median
düzleme yaklaştırır, dış rotasyon ise median
düzlemden uzaklaştırır
45. • Pronatio X Supinatio
• Pronasyon, radius kemiğinin uzun ekseni etrafında
içe dönmesi ile oluşan önkol ve elin iç rotasyonudur.
Bu harekette radius ulna’yı önden çaprazlar ve elin
palmar yüzü arkaya bakar
• Supinasyon, radius’un uzun ekseni etrafında dışa
dönmesi ile oluşan önkol ve elin dış rotasyon
hareketidir. Bu harekette radius ve ulna birbirine
paralel olur ve elin palmar yüzü öne bakar
47. • Evertio (pronatio + abductio) X Invertio
(supinatio + adductio)
• Eversiyonda ayak tabanı median düzlemden
uzaklaşır ve yukarı - dışa bakar
• Inversiyonda ayak tabanı median düzleme doğru
yaklaşır ve aşağı - içe bakar
• Supinus; sırt üstü yatış X Pronus; yüz üstü yatış
pozisyonudur
• Dexter- dextra- dextrum; sağ X Sinister-sinistra-
sinistrum; sol
48. • Oppositio; başparmak pulpasının diğer
parmak pulpalarına değdirildiği, palmar
yüze doğru yaptığı harekettir
• Bu hareket sırasında başparmak sırasıyla;
abductio, rotatio medialis ve flexio yapar
• Başlıca art. carpometacarpalis pollicis’te
yapılır. Hareketin tersi Repositio olarak
bilinir
49. SIK KULLANILAN BAZI ANATOMİK TERİMLERİN NOMINA
ANATOMICA’DAKİ TEKİL VE ÇOĞULLARI İLE KISALTMALARI
TEKİL ÇOĞUL
A. ; Arteria Aa. ; Arteriae
V. ; Vena Vv. ; Venae
Art.; Articulatio Articulationes
Cart.; Cartilago Cartilagines
Gl. ; Glandula Gll. ; Glandulae
Lig. ; Ligamentum Ligg. ; Ligamenta
M. ; Musculus Mm. ; Musculi
N. ; Nervus Nn. ; Nervi
R. ; Ramus Rr. ; Rami
50. SIK KULLANILAN BAZI ANATOMİK TERİMLERİN NOMINA
ANATOMICA’DAKİ TEKİL VE ÇOĞULLARI İLE KISALTMALARI
TEKİL ÇOĞUL
Os; Kemik Ossa; Kemikler
Gang.; Ganglion Ganglia;Ganglionlar
Organum; Organ Organa; Organlar
Canalis; Kanal Canales; Kanallar
Canaliculus; Kanalcık Canaliculi; Kanalcıklar
51. SIK KULLANILAN BAZI ANATOMİK TERİMLERİN NOMINA
ANATOMICA’DAKİ TEKİL VE ÇOĞULLARI İLE KISALTMALARI
TEKİL ÇOĞUL
Nodus; Düğüm Nodi; Düğümcükler
Nucleus; Çekirdek Nuclei; Çekirdekler
Vertebra; Omur Vertebrae; Omurlar
Foramen; Delik Foramina; Delikler
Vas; Damar Vasa; Damarlar
Pl. ; Plexus
52.
53. CRANİAL KEMİKLER
Os Nasale
Os Frontale
Os Temporale
Os Zygomaticum
Os Lacrimale
Os occipitale
Os Maxilla
Os İncisiva
Mandibula
Os Sphnoidale
57. Kemikler
1-Pasif haraket sisteminin en önemli unsurlarıdırlar
2-Genel olarak sarımtırak beyaz renktedirler.
3-Damarlaşma durumuna göre bazen sarımtırak pembe renkte de
olabilirler.
4-Sert ve dayanıklı oluşumlardır.
59. Omurgalı vücudunda bulunan kemiklerin belli bir düzen
çerçevesinde hareketli ve hareketsiz bir araya gelip vücut
formunu oluşturdukları kemiksel çatıya İSKELET denir.
60. Türlere göre kemik sayıları:
Sığır : 180 adet (54 tek diğerleri çift)
At : 189 adet (59 tek diğerleri çift)
Domuz : 223 adet (56 tek diğerleri çift)
Köpek : 215 adet (55 tek diğerleri çift)
İnsan : 206 adet (40 tek diğerleri çift)
Kemiklerin vücut ağırlığı içindeki oranı : %7-8
Kemiklerin et olarak kullanılan gövdelerdeki oranı :
Öküz : % 28
İnek : % 33
Dana : % 30
Koyun : %31
Domuz : %21
Kemiğin genel kimyasal kompozisyonu :
Organik madde : 1 / 3
İnorganik madde : 2/ 3
62. Şekillerine ve yaptıkları göreve göre
kemikler:
• 1- Ossa longa (uzun kemikler) - os longum (uzun kemik):
• 2- Ossa brevia (kısa kemikler) - os breve (kısa kemik):
• 3- Ossa plana (yassı kemikler) - os planum (yassı kemik):
• 4- Ossa sesamoidea (susam veya kiriş kemikleri):
• 5-İrregular kemikler (Düzensiz kemikler):
63. Epifiz : Uzun kemiklerin uçları
Diafiz :Uzun kemiklerin gövdesi
Metafiz :Epifiz ile diafiz arasında kemik
gelişiminin olduğu bölge
64.
65. Uzun kemiklerin iki ucu,
bir gövdesi vardır
Extremitas
proximalis
Corpus
Extremitas
distalis
73. Membranöz kemikleşme
• Kafatası düz kemikleri yani yassı kemikleri bu
gruptandır
A - Incisive
B - Nasal
C - Lacrimal
D - Frontal
E - Parietal
74. İçi boş kemik neden serttir?
• Eğik yüzeye sahip olmak demek, fizik yasasına göre kemiğin
çukurlaşması (bel)- gibi kabul edilir.
• Dış taraf: Gerilme kuvveti içe doğru meyillenir.
• İç taraf: Gerilme kuvveti, dıştaki gerilme kuvvetini sıkıştırma
meyilindedir.
• Her iki kuvvet merkezi eksende nötralize olur.
• Merkezi eksenin varlığı yada yokluğu kemiğin dayanıklılığına etki
etmez.
75.
76. Stress lamellae
• Süngerimsi kemikte, özellikle uzun kemiklerin epifizlerinde
kemiklerin strese (çekme yada baskı) maruz kaldıklarında
gerilme çizgileri görülmektedir.
• trabeküller kemik lameller gibi yerleşirler.
• Patella da dahil olmak üzere bütün susuma kemikleri ;
tendonların bir kemik çıkıntı üzerine geldiklerinde
tendondaki kuvvetin yönünü değiştirmesi için sürtünmeye
bağlı olarak bir tepki sonucu oluştuğu söylenir.
77. • Patella da dahil olmak üzere bütün susuma
kemikleri ; tendonların bir kemik çıkıntı
üzerine geldiklerinde tendondaki kuvvetin
yönünü değiştirmesi için sürtünmeye bağlı
olarak bir tepki sonucu şekillenir.
