2. ՆԿԱՐԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆԸ
Դիլիջանի արգելոցը զբաղեցնում է 24000հա
տարածություն: Այն ընդգրկում է Աղստև գետի վերին
հոսանքի ավազանը` Հալաբի արևելյան, Միափորի հյուսիս-
արևմտյան և Արեգունի լեռնաշղթայի հյուսիս-արևելյան
լանջերը:
Կազմակերպվել է 1958թ-ին` բուսական և կենդանական
աշխարհի պահպանման, հարստացման և տեղական
պայմաններում նոր տեսակների ստացման նպատակով:
Անտառներն առաջին կարգի են: Ունեն հողապաշտպան,
ջրակարգավորիչ, գիտական և տնտեսական
նշանակություն: Հիմնական ծառատեսակներն են`
հաճարենի, կաղնի, բոխի, լորենի, հացենի, թեղի, սոճի և
գիհի:Արգելոցն ունի հարուստ կենդանական աշխարհ:
3. Հանդիպում են գորշ արջ, այծյամ, գորշուկ, քարի
կղաքիս, անտառային կատու, աղվես, լուսան,
պարսկական սկյուռ, ինչպես նաև բազմաթիվ
սողուններ ու երկկենցաղներ: Կան նաև
բազմաթիվ թռչուններ` կովկասյան ցախաքլոր,
լեռնային հնդկահավ, գորշ կաքավ, անտառային
կտցար, կեռնեխ և աղավնիներ:
Կլիմայավարժեցվում են ուսսուրական բծավոր
եղջերուն, ազնվացեղ եղջերուն և վայրի խոզը:
Արգելոցի տարածքում են գտնվում Հաղարծինը,
Ջուխտակը, Գոշավանքը, Մաթոսավանքը և,
իհարկե, հիասքանչ Գոշի լիճը:
5. Դիլիջանի անտառները բացառիկ հարուստ են բուսական
ու կենդանական աշխարհի ինքնատիպ
տարատեսակներով: Այստեղ հաշվառվել է շուրջ 902
բուսատեսակ, որոնցից 40-ը անհետացող են կամ
անհետացման եզրին են հայտնվել, 29-ն ընդգրկված է
Կարմիր գրքում: Կաթնասունները 47-ն են, 107 տեսակ
թռչուններ կան, 5 ձկնատեսակ, 13 տեսակի սողուն ու 4
երկկենցաղ: Գորշ արջը, գորշուկն ու գայլը, քարի
կզաքիսն ու պարսկական սկյուռը, կխտարն ու այծյամը,
կովկասյան ցախաքլորն ու լեռնային հնդկահավը այս
անտառների մշտական բնակիչներն էին: Այստեղ
հանդիպում են մոտ 40 տեսակ հազվագյուտ
բույսեր:Բուսաշխարհի 29 տեսակներ գրանցված են
Հայաստանի, իսկ 4-ը ՝ԽՍՀՄ կարմիր գրքերում:
6. ՀԻՄՆԱԽՆԴԻՐԸ
Ինչպես ցանկացած անտառային զոնայում, Դիլիջանի
ազգային պարկում էլ առկա են անտառահատումների
խնդիրները,որոնց կանխումը դեռ վերջնականապես չի
ավարտվել:Բացի ապօրինի անտառահատումներից,
“Դիլիջան” ազգային պարկն ունի նաեւ այլ խնդիրներ:
“Դիլիջան” ազգային պարկի առջեւ այսօր ծառացել է կենու
պուրակի ներկայիս վիճակը: Կենին ռելիկտային, երրորդ
դարաշրջանի բուսատեսակ է, ապրում է մինչեւ 1000 տարի:
Դիլիջանի կենու պուրակում, որը զբաղեցնում է մոտ 25
հեկտար տարածություն, այսօրվա դրությամբ, ըստ Էվելինա
Ղուկասյանի, բնական վերարտադրաման գործընթացը չի
ընթանում, այստեղ կարելի է հանդիպել մինչեւ 500-550
տարեկան ծառերի: Կենին աճում է հիմնականում
լայնասաղարթ անտառներում՝ մյուս ծառերի հետ միասին:
7. Եվ նրանց սաղարթների հետեւանքով առաջացած
թաղիքը թույլ չի տալիս, որպեսզի կենու սերմերը
հասնեն հողին եւ նոր ծիլեր արձակեն: Իսկ կենու
պուրակը գտնվում է արգելոցային գոտում եւ բնական է,
որ այստեղ մարդու ցանկացած միջամտությունն
արգելվում է: Եվ հիմա գիտնականներն այս հարցում
կանգնած են փաստի առջեւ. “մի կողմից խիստ մեծ է
ցանկությունը՝ փրկելու եւ պահպանելու այս ռելիկտային
բուսատեսակը, դրա հետ նաեւ՝ փրկելու պուրակը
ծերացումից, մյուս կողմից, եթե միջամտենք, ապա
բնական զարգացման ընթացքը խախտած կլինենք”:
9. Արդեն 15 տարի է, ինչ Ազգային պարկին
տրանսպորտային ոչ մի միջոց չի
հատկացվել: Ֆինանսների բացակայության
պատճառով անտառշինարարական
աշխատանքներն այստեղ վերջին անգամ
կատարվել են 85-86թթ: Միայն
անտառշինարարական աշխատանքների
արդյունքում կարող է պարզ դառնալ, թե այսօր
ինչ խտության անտառ է մնացել Դիլիջանում,
որքան է անտառն իրականում տուժել այս
տարիներին եւ ընդհանրապես՝ ինչ ունենք մենք
այսօր: Խիստ արդիական է նաեւ սահմանների
ճշգրտման, գոտիավորման, քարտեզագրման
աշխատանքների կյանքի կոչումը:
10. ԻՄ ՄՏՈՐՈՒՄՆԵՐԸ ԱՅՍ ԹԵՄԱՅԻ
ՇՈՒՐՋ…
Ես կարծում եմ, որ պետք է բարձրացնել ծառերը
կտրելու համար նախատեսված տուգանքների
չափերը և ընդհանուր հսկողությունը պարկում:
Պետք է նաև մարդկանց ապահովել
ջեռուցումով,միգուցե այս դեպքում կկրճատվի
ծառահատումների քանակը : Նաև ուշադրություն
պետք է դարձնել որսագողությանը՝ պահպանելով
կենդանիներին <<Կարմիր գրքում >> հայտնվելու
վտանգից : Հուսով եմ, որ իմ մտքերը կօգնեն
կանխել որսագողությունը և ծառահատումները :
