Багш: Н. Цэдэвсүрэн /Ph.D/

1. СХУ-ны судлах зүйл ,зорилт
үндсэн ухагдахуун

2. СХУ- нь өсвөр үеийг сургаж
хүмүүжүүлэх бүхий л асуудлыг
судалдаг шинжлэх ухаан
юм.СХУ-ны үндсэн үүрэг бол
хүүхэд залуусыг сургаж
хүмүүжүүлэх зүй тогтол,
хуулиудыг судлан, ололт үр
дүнг сургуулийн практикт
нэвтрүүлэхэд оршино.

3. СХУ-ны үндсэн категори нь “Бие
хүн”,”Бие хүний хөгжил
төлөвшил” “Боловсрол” “Сурган
хүмүүжүүлэх үйл явц” “Сургалт”
гэх мэт. Эдгээр ухагдахууны
утга санаа нь түүхэн хөгжлийн
явцад өөрчлөгдөн шинэ шинэ
агуулгаар баяжигдаж ирсэн.

4. СХУ-ны үндсэн
ухагдахуунууд:
Тухайн шинжлэх ухаанд байнга
түгээмэл хэрэглэгдэж, түүний мөн
чанар, үндсэн утга санааг
илэрхийлсэн ухагдахууныг түүний
үндсэн категори гэнэ. СХУ-ны
үндсэн категори нь:

5. Бие хүн
Бие хүн: Нийгэмд амьдарч нийгмийн
харилцаанд орж, түүнд тодорхой
байр суурь эзэлсэн хүнийг бие хүн
гэнэ. Бие хүн нь нийгмийн бүхий л
харилцаанд орж, байгаль нийгмийг
танин мэдэж, түүнийг хувьсган
өөрчилж, өөрөө төлөвшин хөгжиж
байдаг нийгэм түүхийн нийгэм
залгамжлалын бүтээгдэхүүн юм.

6. /Бие хүний хөгжил
төлөвшил:
Гадаад дотоод хүчин зүйлийн
нөлөөгөөр бие хүний тодорхой
шинжийн тооны өсөлтөөс чанарын
өөрчлөлт гарах үйл явцыг бие
хүний хөгжил гэнэ.Хүний бие
бялдар оюун ухаан сэтгэц, зан
харилцаанд гарч буй хөгжлийн
тодорхой шатны үр дүнг бие хүний
төлөвшил гэнэ.

7. Жишээлбэл: сургалтын явцад
суралцагчдын анхаарлын багтаамж
үргэлжлэх хугацаа/тооны
өөрчлөлт/нэмэгдэх төдийгүй,
анхаарлаа удирдан жолоодох, юмс
үзэгдлийн гол үндсэн шинж
чанарыг олж тусгах/чанарын
өөрчлөлт/чадвар эзэмших тогтоох
хадгалах сэргээх үйлдлийн
багтаамж, хурд нэмэгдэж улмаар
тогтоосон зүйлээ эмхлэн цэгцлэх,

8. зөв сэргээх,тогтоон хадгалах арга
барилд сурах, мэдлэгээ амьдрал
практикт хэрэглэх чадвар, бие
даасан бүтээлч үйл ажиллагааны
туршлага хэр зэрэг сууснаар бие
хүний шинж төлөвтодорхойлогдоно.
Боловсрол нь нэг талаас бие хүн
төлөвших үйл явц,нөгөө талаас бие
хүний хөгжил төлөвшлийн түвшин,
үр дүнг тодорхойлох ухагдахуун
юм.

9. Боловсролыг хүн насан туршид
амьдарч буй орчноос эхлэн

10. Сурган хүмүүжүүлэх үйл явц
Өргөн утгаараа СХҮЯ нийгмийн
үзэгдэл болохын хувьд бие
хүнд үзүүлэх нөлөөлөл,өсвөр
үеийнхнийг амьдрал хөдөлмөрт
бэлтгэх зорилготой
сүбъектүүдийн
/нийгэм,бүлэг,хамт олон,хувь
хүн/үйл ажиллагааны нэгдэл
юм.

11. СХҮЯ-ыг явцуу утгаар нь
тодорхойлбол тодорхой
сүбъект болох бие хүний
хөгжлийг тодорхой зорилго
чиглэлтэйгээр удирдан
жолоодох үйл ажиллагааны
цогц юм. СХҮЯ нь багш
суралцагчдын хамтын идэвхтэй
бүтээлч үйл ажиллагаагаар
хэрэгжинэ.

12. Сурган хүмүүжүүлэх судалгааны
ажил, түүний бүтэц
Сурган хүмүүжүүлэх ажлыг үр
өгөөжтэй явуулахын тулд
СХҮЯ-д гарч буй зөрчил
бэрхшээлийг судалж, түүнийг
шийдвэрлэх арга барилыг багш
удирдах ажилтнууд эзэмших
хэрэгтэй.

13. Үүний тулд СХУ-ны судалгааны аргыг
эзэмшиж, судалгааны ажлыг
явуулдаг. Энэ ажлын зорилго нь:
1. Бага дунд боловсролын практик
үйл ажиллагаанд гарч буй аливаа
тулгамдсан асуудлыг цаг тухайд
нь судалж, оновчтой шийдвэрлэх
2. СХүм. Үзэгдлүүдийн хооронд буй
шинэ холбоо хамаарлыг олж
тогтоох, СХУ-ныг шинэ мэдлэг зүй
тогтлоор баяжуулан хөгжүүлэх ач
холбогдолтой.

14. Судалгааны ажлын төрлүүд:
1.Суурь судалгааны ажил: Урьд өмнө
судлагдаагүй ажил байна.
2. Хэрэглээний судалгаа: Шинэ
онолыг практикт хэрэглэх
3. Төгөлдөржүүлэх судалгаа: СХҮЯ-
ын системийг боловсронгуй болгох
4.Нэгтгэн дүгнэх судалгаа:Аливаа,
онол үйл ажиллагааны явц,үр дүнг
нэгтгэн дүгнэх зорилготой.

15. СХУ-ны судалгааны ажилд дараах
зарчмыг баримтална.
СХҮЯ-д гарч буй нэн чухал
асуудлыг олж илрүүлнэ
Судалгааны ажлыг тодорхой
системтэй хийнэ
Асуудлыг олон янзын аргаар
судална.
Асуудлыг хөгжил хөдөлгөөнд нь
олон янзын аргаар судлан
шинжилнэ.

16. Судалгааны ажлыг сургалтын
практикт нэвтрүүлнэ.
Судалгааны ажлын үе шат бүтэц:
1. Бэлтгэл үе:
Судлахаар сонгосон асуудалтай
холбоотой ш/у мэдээлэл
баримтыг цуглуулна
Судалгааны аргыг сонгож арга зүй
боловсруулна
Судалгааны ажлыг төлөвлөнө

17. Судалгааны арга зүй нь хоорондоо
логик уялдаа бүхий дараах
элементүүдээс бүрдэнэ.
а/судлах асуудлыг оновчтой
томъёолох /сэдэв/
б/ Судалгааны зорилго, зорилтыг
тодорхойлох
в/ Судалгааны объект судлах зүйлийг
тодорхойлох

18. г/Асуудлыг хэрхэн шийдэх тухай
таамаглалыг дэвшүүлэх
д/ Судалгааны аргуудыг сонгож,
гарах үр дүнг зөв тодорхойлох
Асуудал буюу проблем гэж юу вэ?
Асуудлыг дараах арга замаар олж
авна.
- Сургуулийн өдөр тутмын практик
үйл ажиллагаа
- Эрдэмтэд судлаачдаас зөвөлгөө
авах

19. -Өөрөө ажиглалт эрэл хайгуул хийх
-Ном зохиол нэг сэдэвт зохиол
судлах
Судалгааны ажлын зорилго, зорилт:
Зорилго нь судалгааны ажлын
эцсийн хүрэх үр дүн байна.дараах
хэд хэдэн төрөл чиглэлд
хуваагдана.
Судалж буй үзэгдэлд нөлөөлдөг
хүчин зүйлийг тогтоож, нөлөөллийн
зүй тогтлыг олох

20. Судалж буй үйл явц, үр дүнд хүрэх
нөхцлийг тодорхойлох
Судалж буй үзэгдлийн мөн чанар
холбоо хамаарлыг тогтоох
Үндсэн зорилгыг шийдэхийн тулд
зорилтуудыг дэвшүүлдэг.Зорилт нь
зорилгыг шийдэхэд чиглэсэн
судлах хийх зүйлүүдийн систем
байна.

21. Судалгааны объект:
Хүний хөгжил, хүмүүжилд шууд
буюу дам нөлөөтэй юмс үзэгдэл,
тэдгээрийн нөлөөгөөр хүний сэтгэц
ухамсар, мэдлэг чадвар, зан чанар,
харилцаа хандлагад бий болдог
тоо чанарын бусад үзүүлэлтүүд
юм.Ж:
Сурагчийн идэвх оролдлого, багшийн
заах арга, хичээлийн агуулга,
сурагчийн сэтгэхүйн чанар,

22. Хичээлийн бүтэц, сурагчийн
мэдлэгийн түвшин гэх мэт.
Судлах зүйл: судлагдахууны
хоорондын холбоо хамаарал нь
СХУ-ны судлах зүйл юм. Өөрөөр
хэлбэл ямар объектыг яаж
өөрчлөхөөр түүнээс болж ямар
объект яаж өөрчлөгдөв гэдгийг олж
тогтоох нь СХУ-ны судлах зүйл юм.

23. Судалгааны таамаглал:
Судлаачийн урьдчилан дэвшүүлж
буй шинэ үзэл төсөөлөл
Таамаглал бол судалгааны
тэргүүлэх санаа
Таамаглал нь хуучин шинийн
зөрчлөөс үүсэн гарна
Судалж буй зүйлийг өөртөө нарийн
тусгана

24. Таамаглал туршилтын явцад
батлагдаж ч болно
Үгүйсгэгдэж ч болно
Өөрчлөгдөж ч болно.
Судалгааны зорилго, таамаглал, үр
дүн өөр хоорондоо нарийн
уялдаатай, салшгүй холбоотой

25. Судалгааны аргууд: судлаач
судалгааны асуудал буюу проблем,
зорилго, зорилт, таамаглал
зэрэгтэйгээ шүтэлцүүлэн
судалгааны аргыг сонгож
авна.Аргыг дотор нь эмперик буюу
онолын арга гэж ангилдаг.
Судалгааны эмперик аргуудад
ажиглалт асуулга, ярилцлага хийх,
ном зохиол судлах, туршилт тест
гэх мэт

26. Судалгааны онолын аргад: Анализ
синтез, харьцуулан жиших,
загварчлах, ерөнхийлөн дүгнэх,
математик статистикийн арга орно.
Судалгааны орон зай:
Өдөр тутмын амьдрал: Болж буй үйл
явдал , тохиолдол, тоо баримт
Үнэт зүйл туршлага, сонирхол,
хэрэгцээ: Онол арга зүйн мэдлэг,
туршлага, судлах хэрэгцээ
сонирхол

27. СХУ-д хуримтлагдсан мэдлэг:
Судалгааны сэдвийн хүрээнд э/ш
бүтээл, онол туршлагын үр дүн
Нийгмийн захиалга: Тодорхой
хэмжээний хөрөнгөөр ши
йдвэрлүүлэхээр зарлагдсан
асуудал, мэдээллийн хэрэгслээр
зарлагдсан асуудлууд
Сургууль хамт олны өмнө байгаа
шийдвэрлэвэл зохих бэрхшээл

28. Онолын асуудал, үзэл санаа
хэрэгцээ шаардлага
Суурь судалгааны туршилт шаардсан
барим дүгнэлт эдгээрээс
судалгааны сэдэв асуудлаа олж
авдаг.

29. Анхаарал тавьсанд
баярлалаа