1. Waarom duurzaamheid op de
agenda?
Erik Paredis
Centrum voor Duurzame Ontwikkeling (UGent)
http://www.cdo.UGent.be
Studiedag VVBAD Focus op duurzame bibliotheken en archieven
Universiteit Antwerpen – 20 september 2012

2. De uitdaging van duurzame ontwikkeling

3. DO: goed leven binnen grenzen
VS
België
Cuba
Peru
Aanzet tot operationalisering: kwaliteitsvol leven (HDI: welvaart, gezondheid,
onderwijs) binnen een eerlijk aarde aandeel

4. D.O. als normatieve constructie
 De basisbegrippen van D.O. zijn in essentie waarde-geladen, normatief. En
kunnen dus verschillende invullingen krijgen:
 Levenskwaliteit / behoeften: welke behoeften? Wiens behoeften?
 Rechtvaardigheid / verdeling: wie krijgt wat op basis waarvan?
 Draagkracht / schaal: welke impact is aanvaardbaar voor wie en voor welk doel?
 Macht / democratische organisatie: welke organisatie, voor wie, waarvoor?
 Is dat een probleem?

5. Interpretaties van de D.O.-uitdaging
Fundamentele verandering
in machtstructuren en
wereld- en mensbeelden
Oplossing binnen huidige Sociale rechtvaardigheid,
structuren, mits grote lokale controle over
verandering in beleid en middelen en processen.
levensstijlen
Lokale levensstijlen die op
Centrale rol voor overheden lokale mogelijkheden
in sturen van het proces, bouwen
Geen fundamentele globaal tot lokaal
verandering nodig aan Efficiëntie én sufficiëntie;
structuren, machtsrelaties, Hervorming markten en nieuwe modellen van
houdingen overheidsstructuren. Grote kwaliteitsvol leven.
rol technologie en globale Groeimodel onhoudbaar.
Ontwikkeling = groei, maar monitoring
met hoge eco-efficiëntie
Internationale samenwerking
Markten, bedrijven,
met Marshall Plan voor
technologie centraal
Zuiden (tech., bevolking,
Voor Zuiden: econ. Hervorming)
technologietransfer, groei,
capaciteitsopbouw
Uit: Hopwood (2005)

6. Vier strategieën voor duurzaamheid
 Dematerialisatie en eco-efficiëntie:  Herverdeling en compensatie:
 Factor 4 tot 10, ‘meer doen met minder’  Herverdeling wint aan belang in
begrensde wereld
 Matigheid en selectieve consumptie:  Inbedding en inperking markten:
 hoge levenskwaliteit met minder materiële  Nieuw evenwicht markten, publieke
consumptie diensten, collectieve voorziening,
zelfvoorziening

7. D.O. als normatieve constructie
 DOis niet te vatten in één definitie, met
ondubbelzinnige doelstellingen en strategieën. Is dat
een probleem?
2 Basisantwoorden:
 Ja, maakt beleid en gezamenlijke agenda’s moeilijk. Zie klimaatbeleid.
Gevaar van ‘greenwashing’.
 Neen, levert een mogelijkheid tot minimale consensus voor een
gezamenlijk handelen
Het boeiendste antwoord:
 Neen, DO kan als kader functioneren om de fundamentele keuzes te
bediscussiëren waar een maatschappij / de mensheid voor staat.

8. Toekomstbeelden landbouw en voeding (Consentsus)
2010 2050
Industrie, technologie, wetenschap
Eco-efficiëntie strategie Globale markt binnen voetafdruk
Precisie-landbouw
Convenience food, Novel protein foods
Globale, homogene cons. cultuur
Lokale overheden en gemeenschap
Bio, regionaal, seizoensgebonden
marktinbeddings-strategie Lokale voedselhub en WG
Weinig bewerkt voedsel, weinig vlees
Regionale consumentencultuur
Industriële landbouw
Mondiale netwerken
Aankoop in supermarkt
Bewerkt voedsel Lokale en stadslandbouw
Hoge vleesconsumptie Markten op basis van behoeften en
Genoeg-strategie gebruikswaarde
Koken als kunst, zintuiglijk genieten
Divers menu, beperkt vlees en exotisch
Evenwichtig hedonisme
“Bestaan” deze werelden? Alleszins in hoofden van DO-actoren, zo blijkt uit Q-methodologie

9. Er is geen reden tot wanhoop
 Wereldwijde maatschappelijke evoluties zullen sowieso leiden tot
diepgaande veranderingen (transities)
draagkracht ontwikkeling instabiliteit
 Niet ‘of’ maar ‘op welke manier’ en ‘welk beeld’ voor die transities
 Rio+20 veranderde nauwelijks iets, maar is één van de strijdmomenten
Van strikt Rio+20
 Interpretatie van ‘groene economie’ voor milieu en armoede
 Institutionele doorwerking en inbedding van DO
Naar ruimere vragen
 Inhoudelijk: wat is ‘ontwikkeling’, ‘een goed leven’? Wat zijn relevante politieke doelen? Ook:
wat zijn interessante wetenschappelijke vragen?
 Proces: waar begint verandering? Wie zijn veranderingsgezinde actoren?

10. Een rol voor bibliotheken en archieven ?
 Derechttoe rechtaan optie: duurzaamheid in de
bedrijfsvoering
 Energiegebruik, mobiliteit, voeding, aankoopbeleid, personeelsbeleid,
watergebruik…
 Belangrijk voor daling van de impact, voorbeeldfunctie voor publiek,
leerproces bij personeel
 De uitdagende optie: duurzaamheid in de kerntaken
 Kerntaak: opbouwen en ontsluiten van informatie voor een breed publiek
“aangepast aan de hedendaagse noden”
 Toegang tot informatie en leren cruciaal voor DO
 Open Source / Open Access
 Gericht toeleiden naar informatie
 Kritisch denken over het statuut van informatie en kennis
 Ruimte voor deliberatie over duurzaam burgerschap en politiek
 Actieve inschakeling van de bib in deliberatieve democratie: als neutrale
ruimte waar over de grote vraagstukken van onze tijd gedacht kan worden

11. Op zoek naar conclusies
 We zitten op een moeilijk kruispunt in onze geschiedenis. Een oriëntatie
van wereldwijde evoluties naar DO is noodzakelijk.
 Vanzelf zal dat niet gaan. Een transitie gaat in tegen gevestigde
belangen en ingegroeide gewoontes.
 Het DO-kader opent een discussieruimte om na te denken over
fundamentele oriëntaties: levenskwaliteit, ecologische draagkracht,
rechtvaardigheid, democratische organisatie
 Er zijn dus meerdere toekomsten mogelijk. DO is een politiek-
maatschappelijk zoekproces, waar individuele en collectieve keuzes
verschil kunnen maken.
 Bibliotheken en archieven kunnen hierin een rol spelen:
 In hun bedrijfsvoering
 In de manier waarop ze niet enkel informatie ontsluiten, maar
fungeren als deliberatieve ruimte voor duurzaam burgerschap en
beleid

12. Uitsmijter: er waren meerdere hedens mogelijk
 Dematerialisatie en eco-efficiëntie:  Herverdeling en compensatie:
 Matigheid en selectieve consumptie:  Inbedding markten: