INGURUNE

1. ERDI AROA
EGILEAK:
LUCIA OLAZABAL
JON TELLERIA
CHAIMA EL OUAKILI

2. HASIERA - BUKAERA
 HASIERA:
 V. mendean Erromako Inperioaren amaierarekin.
 BUKAERA:
 XV. mendean Amerika aurkikuntzarekin.

3. ERDI AROAREN HASIERA
 ERRESUMA BISIGODOA
 MUSULMANEN KONKISTA
 KRISTAU – ERRESUMEN
SORRERA

4. BISIGODOEN ERRESUMA
• V. mendean., BISIGODOAK
Penintsulan sartu ziren eta
erresuma bat sortu zuten.
• 409. urtetik 711.urtera arte iraun
zuen
• Toledo hiriburu bihurtu zuten.
• Errege bisigodoen artean hauek
nabarmendu ziren:
– Leovigildo
– Recadero
– Rezesvinto
• Bisigodoak gutxi ziren.
• Latina, erromatarren legeak eta
erlijio katolikoa bereganatu
zituzten.

5. MUSULMANEN KONKISTA
• 711. urtean, armada musulmana Afrikatik iritsi
ziren, eta Bisigodoen Erresuma inbaditu zuen,
eta penintsularen zatirik handiena konkistatu
zuten.
• Musulmanek AL-ANDALUS jarri zioten izena
lurralde horri. Hasieran emirerria zen.
• Kordoba hiriburua ezarri zuten.
• 756. urtera arte Emirerria eta Abd ar Rahman
I.ak emir independentea egin zen. Al-Andalusek
Damaskoko kalifarekiko independentzia lortu
zuen.
• 929. urtera arte Emirerri independentea :
Abd ar Rahman III.ak kalifa titulua hartu zuen .
• 1031. urtera arte Kordobako kaliferriari eta
garai honetan konkista handiak egin zituzten.
Militar garaile bat Almanzor izan zen.
• Kordoba oso hiri garrantzitsuenetako bat
bilakatu zen. Jende eta azokak inportanteak.

6. KRISTAU ERRESUMEN SORRERA
• VIII. mendetik X. mendera.
• Bizkaiko golkoaren inguruan:
 Penintsulako Iparraldeko kristauek gogor egin
zieten aurka musulmanei, eta Pelaioren inguruan
batu ziren.
 Pelaiok Covadongako guduan (722urtean) irabazi
zien musulmanei eta Asturiasko Erresuma sortu
zen.
 Asturiasko Erresumatik Leongo Erresuma (910.
urtean) eta Gaztelako Erresuma (951. urtean)
sortu ziren.
• Pirinioetan:
 Nafarroako Erresuma
 Kataluniako konderriak
 Aragoiko konderriak; geroago, Aragoiko Erresuma
sortuko zuten.

7. ERDI AROAREN AMAIERA
 KALIFERRIA IZATETIK GRANADAKO ERRESUMA IZATERA.
 KRISTAU – ERRESUMAK SENDOTZEA
 GAZTELAKO ETA ARAGOIKO KOROAK
 GRANADAKO ERRESUMAREN KONKISTA

8. KALIFERRIA IZATETIK GRANADAKO
ERRESUMA IZATERA
• XI. mendean Kristau erresumek hainbat
lurralde musulman konkistatu zituzten.
• 1031. urtean, Al-Andalus taifak izeneko
zenbait erresuma txikitan banatu zen.
Kaliferria amaitu zen.
• Afrikatik Almorabideak eta Almohadeak
etorri ziren.
• 1212. urtean, Navas de Tolosako Gudua
izan zen: gaztelauz, nafarrez eta
aragoitarrez osatutako armada batek
musulmanak garaitu zituen .
• Fernando III.ak eta Alfonso X.ak 
Al-Andalus osoa konkistatu zuten.
• Lurralde musulman bakarrak 
Granadako Erresumak

9. KRISTAU – ERRESUMAK SENDOTZEA
• Iberiak penintsulako kristau-erresumak
eta konderriak bateratzen joan ziren.
• 1137. urtean, Kataluniako konderria eta
Aragoiko Erresuma batu egin ziren.
o Erramun Berenger IV.a (Bartzelonako kondea)
ezkondu zen Aragoiko oinordeko Petronilarekin.
o Horrela sortu zen  Aragoiko Koroa
o Alfontso I.a lehen erregea izan zen.
• Portugaleko Erresumak Leongo
Erresumarekiko independentzia lortu
zuen.
• 1230.urtean, Leongo eta Gaztelako
erresumak batu egin ziren eta Gaztelako
Koroa sortu zuten Fernando III.a
erregearen garaian.
• Nafarroako Erresumak hainbat lurralde
galdu zituen eta Gaztelak bereganatu.
• XIII. mendearen hasieran Frantziako
erregeek gobernatu zuten Nafarroako
Erresuman.

10. GAZTELAKO ETA ARAGOIKO KOROAK
• XIII., XIV. eta XV. Mendeetan, Aragoiko Koroak
eta Gaztelako Koroak hainbat lurralde konkistatu
eta bereganatu zituzten.
• Aragoiko Koroaren erregea Jaime I. a
Konkistatzailea izan zen.
• Bere garaian Balear uharteak, Valentziako
zenbait taifak eta Beste lurralde batzuk Italian
eta Grezian konkistatu zituen.
• Errege bakarra zuen eta bere erakunde
politikoak zituen.
• Gaztelako Koroak erregea Fernando III.a zen.
• Garai honetan musulmanei konkistatu zizkien
lurralde hauek: Extremadura, Andaluzia osoa
eta Kanariar uhartea. (100urte iraun zuten
borroka hauek)
• Errege batek gobernatzen zuen eta aholkulariak
zituen , gobernuko zereginetan laguntzeko.
• 1479. urtean, Gaztelako Isabel I.a eta Aragoiko
Fernando II.a ezkondu ziren.
• Errege-Erregina Katolikoak bilakatu ziren.

11. GRANADAKO ERRESUMAREN
KONKISTA
• XV. mendearen amaieran, kristau-
erresumek ia Iberiar penintsula osoa
konkistatu zuten.
• Lurralde musulmana bakarra 
Granadako Nasri Erresuma
• Garai honetako Eraikinaren
edertasuna eta kulturaren garapena
handia zen.
• Nasri Erresuma oso ahula zen.
• 1492. urtean Errege Erregina
Katolikoek konkistatu zuten
Granadako Nasri Erresuma.

12. BIZIMODUA
AL-ANDALUS
 GIZARTEA
 HIRIAK
 ERAIKUNTZAK
 KULTURA
KRISTAU-ERRESUMA
 GIZARTEA
 HIRIAK
 ARTE
ERROMANIKOA
 ARTE GOTIKOA

13. BIZIMODUA
AL-ANDALUS
 GIZARTEA:
• Musulmanek gobernatzen zuten eta lur
onenen jabe ziren
• Musulmanek eroankor jokatu zuten
kristauekin eta juduekin eta lehengo
ohiturek, erlijioa praktikatzen utzi zieten.
• Aniztasun handia zegoen erlijio arloan:
– Konkistatzaile musulmanek
– Muladiak
– Mozarabiarrak
– Juduak
KRISTAU - ERRESUMA
 GIZARTEA:
• Kristau-erresumetan bi talde zeuden:
– Pribilegiodunak:
• Zaldunak edo nobleak: gazteluetan ,
herritarrak babesteko ardura zuten.
• Kleroa: monasterioetan, otoiz egiteaz
eta kulturaz arduratzen zen.
– Pribilegiorik gabeak:
• Zergak ordaindu behar zituzten.
• Nekazariak ziren gizarte-talde
handiena eta herrixketan bizi ziren.
• Artisauak hirietan bizi ziren
• Merkatariak ere hirietan bizi ziren

14. BIZIMODUA
AL-ANDALUS
 HIRIAK:
• Garrantzi handia zuten:
 KORDOBA eta SEVILLA
 Zati nagusiari MEDINA esaten zitzaion
 Bertan eraikin garrantzitsuenak:
MESKITA.
 Artisau eta merkatari ugari bizi ziren
 ZOCOetan saltzen zituzten bere
produktuak.
 Zeta, metalak, larrua edo zeramika
lantzen zituzten.
 Hiriak soroz inguratuta zeuden.
 Nekazaritzan aritzen zen; labore
batzuk ekarri zituzten: orburuak,
alberjiniak eta arroza.
 Labore ureztatuak hedatu zituzten:
Soroak ureztatzeko noriak, ubideak
eraiki zituzten.
KRISTAU - ERRESUMA
 HIRIAK:
 Erdi Aroko hiriek garrantzi a hartu zuten
XIII. mendetik aurrera.
 Harresiz inguratuta zeuden, ateak gauez
itxi egiten ziren.
 Auzotan banatuta zeuden.
 Plaza handi bat zuten, merkatariek
produktuak saltzen zituzten bertan.
 Katedral ederrek eraiki zituzten: Burgos,
Toledo, León.
 Merkatariak eta artisauak hirietan bizi
ziren. Gremiotan elkartzen ziren eta kale
berean lantegiak zituzten.
 Merkataritza-feriak egiten ziren urtean
behin edo bitan.
 Hiri nagusietan, Unibertsitateak sortu
ziren: Palentzian eta Salamancan.

15. BIZIMODUA
AL-ANDALUS
 ERAIKUNTZAK:
 Al-Andalus kultura elkargune
garrantzitsua izan zen.
 Eraikinak egiteko, material eskasa eta
kaxkarrak erabiltzen zituzten; igeltsua
eta adreilua.
 Hormetan apaingarri ugari jartzen
zituzten.
 Zutabe ugari zituzten barnealdean,
eta hainbat eratako arkuak.
 Eraikin guztietan ura zegoen (iturriak,
urmaelak, ur-jauziak…)

16. BIZIMODUA
KRISTAU-ERRESUMA
 ARTE
ERROMANIKOA:
 XI. mendetik XIII. Mendera.
 Harrizko horma oso lodiak.
 Altura txikia zuten.
 Oso leiho gutxi eta txikiak egiten
zituzten.
 Barnealdea oso iluna zen.
 Ate eta leihoek zirkunferentzia erdi-
puntuko arkuak forma zuten

17. BIZIMODUA
AL-ANDALUS
 KULTURA:
 X. mendetik aurrera, Al-Andalus kultura-
gune handia bilakatu zen.
 Hirietan medikuak, idazle, astronomoak,
matematikari eta filosofo garrantzitsuak
bizi ziren:
 Averroes
 Maimonides
 Aztarnak :
• Hizkuntzan:alkate, azoka, arroa
(neurria), gutun …
• Gastronomian: almendra, gozokia …)
• Eraikin mota: patiodun etxeak
• Hiriko izenetan: Guadalajara, Alcalá
KRISTAU-ERRESUMA
 KULTURA:
 Unibertsitateak sortu zituzten:
 Palentziakoa
 Salamancakoa

18. EUSKADIKO LURRALDEAN
 AZTARNAK:
 ERAIKIN ERROMANIKOAK:
 Armentiako San Prudentzio (Araba)
 Estibalizko Andre Maria (Araba)
 San Pelaio (Bizkaia)
 …
 ERAIKIN GOTIKOAK:
 Santa Maria Eliza (Gasteiz – Araba)
 San Anton, Begoñako Andre Maria, Santiago Katedrala (Bilbo- Bizkaia)
 Sagarrondoko Andre Maria eliza (Hondarribia – Gipuzkoa)
 …

19. BIZIMODUA
KRISTAU-ERRESUMA
ARTE GOTIKOA:
 XIII. mendetik XV. Mendera
 Eraikin altuak ziren.
 Horma finagoak ziren
 Ate eta leiho handiak zituzten.
 Punta zorrotzeko arkuak zituzten
ate eta leiho horiek.
 Leihoak beirate koloreztatuekin
apaintzen ziren.