Bundel met educatieve infographics ter ondersteuning van kwalitatief goed woordenschatonderwijs. Versie mei 2019.

1. WOORDEN MAKEN
HET VERSCHIL
leertijd.nl
Jos Cöp
edugraphicbundel

2. Deze bundel is ontwikkeld bij het
project Woorden maken het verschil.
Idee en ontwikkeling: Jos Cöp
Media: Canva.com / Unsplash.com
Meer info: www.leertijd.nl -
info@leertijd.nl
Copyright © Alle
rechten voorbehouden
WOORDEN MAKEN
HET VERSCHIL
edugraphicbundel
versie mei 2019

3. IN HET KORT
Deze edugraphicbundel gaat over het
belang van goed
woordenschatonderwijs en de manier
waarop dit gerealiseerd kan worden. Op
een heel eenvoudige, krachtige en
betekenisvolle manier. De belangrijkste
informatie uit de bundel is samengevat
in de volgende film.
Alle edugraphics uit deze bundel kunnen
ook als papieren poster besteld worden.
Deze kunnen op uw verzoek aangepast
worden en voorzien worden van de
naam van uw organisatie. Informeer
naar de voorwaarden: info@leertijd.nl

4. INHOUD
Inleiding
Edugraphic 1
Nieuwe woorden leren in 4 stappen
Edugraphic 2
Woorden zoeken en kiezen in 4 rangen
Edugraphic 3
Nieuwe woorden ontmoeten met 5
zintuigen
Edugraphic 4
De betekenis achterhalen met 4
vaardigheden
Edugraphic 5
De betekenis aanleren met 4
breinactiviteiten
Edugraphic 6
De betekenis gebruiken met 5 vormen om
te delen
Edugraphic 7
Woorden leren met teksten door herhaald
te lezen in 4 stappen

5. INLEIDING
Op veel scholen is het woordenschatonderwijs
aan het veranderen. Van voorgeprogrammeerde
lessen uit een taalmethode, wordt het steeds
meer de vakoverstijgende smeer- en leerolie die
de basis vormt van de persoonlijke
taalleesontwikkeling.
Dat is een goede ontwikkeling want uit vele
wetenschappelijke publicaties blijkt dat de
kennis van woorden en begrippen het verschil
maakt. Een goede woordenschat is
voorwaardelijk voor schoolsucces binnen alle
vakgebieden. Daarnaast is het vrijwel onmogelijk
om algemene vaardigheden als kritisch denken,
creatief zijn en probleemoplossend handelen te
beheersen als de noodzakelijke basiskennis
ontbreekt.
Het project Woorden maken het verschil is bedoeld
om schoolteams te helpen bij het verbeteren van
het woordenschatonderwijs. Op een behapbare
manier, vanuit het principe dat we effectiever
kunnen leren en onderwijzen door sterk te
focussen op wat werkt en het vooral simpel te
houden.
Mocht u met uw school of bestuur mee willen
doen met het project, dan is dat natuurlijk
mogelijk. Dit kan in de vorm van workshops,
trainingen en / of complete innovatietrajecten.
Met vriendelijke groet,
Jos Cöp.
joscop@leertijd.nl
06-31914789
www.leertijd.nl

6. Hoe kunnen we samen meer en beter
woorden leren?
Welke stappen zijn daarbij belangrijk?
1edugraphic
KERNVRAAG

7. NIEUWE WOORDEN
LEREN
IN 4 STAPPEN
Created by Jos Cöp / Leertijd.nl
Om veel nieuwe woorden te leren kennen, moeten
we ze in ieder geval tegenkomen. Daarom zorgen
we er samen voor dat de omgeving steeds veel
nieuwe woorden en begrippen bevat. In boeken, op
schermen, in gesprekken. Overal dus.
Nieuwe woorden ontmoeten
De betekenis zelf achterhalen
De betekenis (aan)leren
Woorden gebruiken
Veel betekenissen kunnen we zelf achterhalen.
Door goed te kijken naar het woord en de
omgeving waarin het woord voorkomt. Of anders
door het op te zoeken of na te vragen.
Veel woorden leer je niet in één keer. Soms
moeten we er meer over praten en ermee
oefenen. Dit kan op veel manieren. En door ze
vaak even te herhalen.
Nieuwe woorden onthoud je het best door ze te
gaan gebruiken. Bijvoorbeeld in gesprekken, in
geschreven teksten, in films of in spellen. Zo
komen anderen het woord ook tegen en wordt de
omgeving nog taalrijker.

8. Welke woorden moeten aan de orde
komen?
2edugraphic
KERNVRAAG

9. WOORDEN ZOEKEN
EN KIEZEN
IN 4 RANGEN
Created by Jos Cöp / Leertijd.nl
Deze woorden hoor je veel om je heen en kom je
vaak tegen. Je leert ze daarmee vaak vanzelf
kennen. Meestal hoef je ze niet echt te gaan leren.
Aan deze woorden besteden we niet veel tijd.
Alledaagse spreektaalwoorden.
abstracte schooltaalwoorden
Algemene vaktaalwoorden
Specifieke vaktaalwoorden
Deze woorden zijn abstracter en worden veel op
school gebruikt en bij meerdere vakken. Als je ze
kent, wordt het makkelijker om nieuwe dingen te
leren. Deze woorden moeten dus veel aandacht
krijgen.
Deze woorden horen bij algemene onderwerpen
en meerdere vakken. Ze komen dus best vaak
voor. Ken je ze, dan heb je daar veel profijt van.
Ze verdienen dus alle aandacht.
Deze woorden horen bij één vakgebied of
specifiek onderwerp. Daarbuiten worden ze
weinig gebruikt. We geven ze niet teveel
aandacht, want je hebt er minder aan.

10. Hoe zorgen we ervoor dat we veel
nieuwe woorden tegenkomen?
3edugraphic
KERNVRAAG

11. NIEUWE WOORDEN
ONTMOETEN
MET 5 ZINTUIGEN
Veel woorden kun je zien. Op
schermen, op borden, in boeken
en overal waar het begrip een
functie heeft.
Veel woorden kun je (laten)
horen. Door voor te lezen, met
audioboeken, met video's, en
door gesprekken. De hele dag
door.
Veel woorden kun je ook ruiken.
Hierdoor wordt de beleving van
het woord versterkt en blijft de
betekenis beter hangen.
Veel woorden kun je voelen. De
betekenis wordt daarmee
verbreed, verduidelijkt en mede
daardoor beter onthouden.
Soms kun je woorden ook
proeven. De betekenis van het
begrip wordt dan nog beter
beleefd en opgeslagen in het
geheugen.
Created by Jos Cöp / Leertijd.nl

12. Hoe kunnen we de betekenis van
nieuwe woorden zelf achterhalen?
4edugraphic
KERNVRAAG

13. MET 4 VAARDIGHEDEN
Probeer de betekenis te
voorspellen. Dat gaat snel.
Je voelt het vaak goed aan.
Probeer de betekenis af te
leiden uit:
a. afbeeldingen die je ziet;
b. de opbouw van het woord;
c. de tekst rondom het woord.
Nog niet duidelijk? Zoek het
woord dan op. Gebruik de
computer.
Is het nog steeds niet
duidelijk? Vraag het iemand.
Wie wil het jou uitleggen?
DE BETEKENIS
ACHTERHALEN
Created by Jos Cöp / Leertijd.nl

14. Hoe kunnen woorden (aan)geleerd
worden als het nodig is?
5edugraphic
KERNVRAAG

15. MET 4 BREINACTIVITEITEN
Created by Jos Cöp / Leertijd.nl
VERBINDEN
Om iets te onthouden, moet je
verbindingen leggen. Stukjes
informatie die bij elkaar horen,
koppel je zo aan elkaar.
Bijvoorbeeld met een
persoonlijke mindmap.
Beelden onthoud je beter dan
tekst. Door stukjes informatie
in beelden voor je te zien en te
combineren sla je het beter op
in je geheugen. De neerslag kan
een foto, video of tekening zijn.
Opvallende dingen onthoud je
beter dan gewone zaken.
Door iets opvallends toe te
voegen, herinner je het sneller
en beter. Dit kan bijvoorbeeld
een anekdote, ritme, muziek,
rijm of humor zijn.
VERBEELDEN
VERRASSEN
TRAINEN
Nieuwe woorden leer je meestal
niet in één keer. Je moet ze
regelmatig herhalen en terug
laten komen. Dit kan door
oefeningen, spelletjes of
toepassende werkvormen.
DE BETEKENIS
(AAN)LEREN

16. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat de
nieuwe woorden terug blijven
komen?
Hoe kunnen we ervoor zorgen dat de
omgeving nog taalrijker wordt?
6edugraphic
KERNVRAAG

17. MET VIJF VORMEN OM TE DELEN
Created by Jos Cöp / Leertijd.nl
Nieuwe woorden gebruiken en delen
kan door er creatieve of zakelijke
teksten mee te maken. En anderen
daarmee ook kennis te laten maken
met het begrip.
De woorden kunnen ook
terugkomen in beelden. Teken,
schilder of maak foto's. Zorg dat ze
op een plek komen te hangen waar
anderen er ook mee in contact
komen.
BEELD
TEKST
VIDEO
OEFENING
Wil je anderen helpen om de
nieuwe woorden ook te leren
kennen? Maak er dan een video
over. Bijvoorbeeld een film om iets
uit te leggen. Of om een
filmverhaal te vertellen.
Om woorden te leren kennen, moet
je oefenen. Je kunt nu zelf ook
oefeningen maken waarmee
anderen kunnen trainen.
Bijvoorbeeld invul- , meerkeuze-,
match- of quizvragen.
De nieuwe woorden toepassen kan
heel goed door erover te praten.
Misschien kun je er wat over
vertellen, een presentatie houden of
een gesprek voeren waarin je je
mening geeft.
GESPREK
DE BETEKENIS
GEBRUIKEN

18. Hoe kunnen we samen nieuwe
woorden leren vanuit interessante
teksten die we lezen?
7edugraphic
KERNVRAAG

19. WOORDEN LEREN
MET TEKSTEN
DOOR HERHAALD TE LEZEN IN 4 STAPPEN
Created by Jos Cöp / Leertijd.nl
Begin met te bepalen wat het doel is van het lezen
van de tekst. Wat wil je bereiken? En wat moet het
opleveren.
Bepaal leesdoel.
Letterlijk tekstbegrip
Verdiepend tekstbegrip
Concluderend tekstbegrip
Lees de tekst voor de eerste keer. Let vooral op
wat er letterlijk staat. Wat wordt er precies
gezegd? Waar gaat het over? En wat zijn de
moeilijke woorden? Bespreek ze.
Lees de tekst voor de tweede keer. Let vooral op
hoe de tekst in elkaar zit. Markeer of maak
aantekeningen. Wat zijn de belangrijkste
woorden? Hoe is de tekst opgebouwd? Bespreek
ze samen.
Nu ga je conclusies trekken. Als het nodig is, lees
je de tekst nog een derde keer. Vat de tekst
samen. Ga na of je je doel bereikt hebt. Benoem
verder wat je geleerd hebt.

20. leertijd.nl
Deze edugraphicbundel
wordt u aangeboden door: