2. Озоны давхарга нь агаар мандлын 15-30км-н өндөрт
оршдог. Энэ өндөрт озон нь 0.000001-0.00001%-н
концентрацитай байдаг. Озон нь нарны гэрлийн хэт
ягаан туяаг шингээсний үр дүнд хүчилтөрөгч (O2)
задрах фотохимийн урвалын үр дүнд үүсэх
хүчилтөрөгчийн чөлөөт атом (O) хүчилтөрөгчийн
молекултай(O2) мөргөлдсний улмаас үүснэ. Энэ нь
мөн цаашид нарны гэрлийг шингээсний үр дүнд O ,O2
болж задрана. Ийм маягаар озоны давхарга нь хэт
ягаан туяаг шүүж, газрын гадаргад очих хэмжээг
багасгадаг ач холбогдолтой.

4. Дэлхийн озоны давхаргын нимгэрэлт нь экологийн
хямралын хамгийн хурц асуудал юм. Озоны давхарга
нь амьд биеийг үхүүлэх нөлөөтэй өндөр эрчимт (хэт
ягаан туяа) нарны туяанаас хамгаалдаг. Озоны
давхаргийг нимгэрч эхэлснийг 1980 онд Антрактидад
озоны агууламж 50%-р багассаныг тодорхойлж,
озоны цоорхойг илрүүлж байжээ. 1987 онд озоны уг
цоорхой нь 7сая км/кв баолсон байна. Сүүлийн
жилүүдэд озоны цоорхой зарим улс орнуудад илэрч
байна. Ж/нь: АНУ-д 7сая км/кв , Японд 3сая км/кв ,
1995онд Скандинавын арал болон Канадын хойд
хэсэгт жижиг цоорхойнууд үүссэн.

5. Озон давхаргын концентраци буурснаар агаар
мандлын хэт ягаан туяанаас хамгаалах чадвар
сулардаг. Хэт ягаан туяаны нэг фотоны энерги байхад
л органик молекулын химийн холбоог задлахад
хангалттай.
Ургамал хэт ягаан туяаны нөлөөгөөо фотосинтез
явуулах чадвараа алдаж , планктоны амвдралын
хэвийн ү.а алдагдсанаар усан сангийн экосистемийн
гинжиг хэлхээ тасрах аюултай.

6. Эрдэмтдийн хэлж буйгаар озоны давхарга нимгэрч
буйн шалтгаан нь хүний ба байгалийн гэсэн 2
төрөлтэй. Озоны давхарга нимгэрч буйн гол
шалтгаахы нэг бол хлофтортнүүрстөрөгчийн хольц
буюу фреон юм. Фреоныг хөлдөөгч, уусгагч,
хөөсрүүлэгчийн байдлаар ахуйд өргөнөөр ашгилдаг.
Эдгээр хий байдалтай бодисууд фотохимийн урвалд
орж хлорын исэл үүсгэснээр озоныг задалдаг. Дэлхий
дээр 1300тн озон задлагч бодис бий. Сүүлийн үед
зарим орнууд озоныг бага задалдаг шинэ төрлийн
хүйтэн агрегатыг ашигладаг болсон.

7. Агаар мандалд озоны хэмжээ багасч хэт ягаан туяа
ихэссэнээр хавдрын өвчнүүд ялангуяа арьсны
хавдар, нүдний болор цайх, дархлалын тогтолцоо
сулрах, халдварт өвчний эсрэг вакцины үр дүн буурах
зэрэг өөрчлөлт гарч байна. Дэлхийн озоны давхаргыг
хэвийн байлгахын тулд фреоны хэрэглээг багасган,
түүний оронд экологийн аюулгүй бодис хэрэглэх арга
хэмжээ

8. Сэдэв №4.Хүчиллэг бороо
1872онд анх Английн эрдэмтэн инженер Роберт Смит “хүчиллэг
бороо” гэсэн нэр томъёог гаргаж байжээ. 1960-аад оны сүүлээр
“хүчиллэг бороо”-г судлах талаар ш.у дорвитой хийгдэж эхэлсэн.
Дэгдэмтгий органик нэгдэл, азотот исэл, хүхрийн давхар исэл нь
“хүчиллэг бороо”-г үүсгэх эх булаг бөгөөд агаар мандлын гол
бохирдуулагч болдог. “Хүчиллэг бороо” гэдэг нь рН нь 5-с бага
утгатай хүчиллэг тунадас юм. Энэ үзүүлэлт нь байгалийн
нүүрсхүчлийн хий, сульфат, азотын ислүүд хэвийн хэмжээндээ
байгаа нөхцөлд агаарын усан дусалд тэдгээр нь ууссанаар үүсэх
хур тунадасны хүчиллэг шинж байгалийн болон хүний зүгээс
үзүүлэх хүчин зүйлийн улмаас нэмэгдэж болно. Ургамлын нөмрөг,
хөрс гадаргын усанд “хүчиллэг бороо”-ы үзүүлэх нөлөөг тогтоох нь
маш нарийн төвөгтэй асуудал юм.

9. SO2 , NOx зэрэг үйлдвэрийн хаядлууд агаар мандлын
усны ууртай холилдон H2SO4 Ба HNO3 үүсгэнэ. Үүний
улмаас бороо, цас хүчиллэг болдог .(pH<5.6)
“Хүчиллэг бороо”-ны нөлөөгөөр явагдах процессууд
онцгой аюултай. Тухайлбал хөрснөөс ургамалд
шаардлагатай тэжээлийн бодисууд , хүнд хөнгөн
металлууд шүлтжинэ. Эцэст нь эдгээр нь өөрсдөө
эсвэл үүссэн нэгдлүүд ургамал, хөрсний бусад
организмд шингэж таагүй үр дагавар учруулна.

10. “Хүчиллэг бороо” үүсгэгч нэгдлүүдэд шинжилгээ хийж
үзэхэд байгалийн хүчин зүйлээс гарч байгаа хаягдал,
хүний хүчин зүйлээс гарч байбгаа хаягдалаас бага
болох нь тогтоогджээ. Хүний хүчин зүйлээс гарч
байгаа аммиак-н эх үүсвэрүүдэд анхаарал хандуулж
үзэхэд хүчиллэг бүрэлдэхүүнүүдийг саармагжуулахад
нөлөө үзүүлдэг нь нотлогдсон. Сүүлийн хэдэн жилд
тээврийн төрөл бүрийн хэрэгсэл, аж үйлдвэржилтийн
ү.а-ны үр дүнд “хүчиллэг бороо” үүсэх нөхцөл
бүрдээд байна.

11. Хэвийн борооны үүлнээс орсон борооны хүчил
рН=5.6-5.7 байдаг.
рН=6.5-6.0 хүрэх үед дун,зөөлөн биет, загасны түрс
зэрэг бичил биетэн мөхөж үрэгддэг.
рН=6,0-6,5 хүрэх үед жижиг загаснуудаас эхлээд усны
бүх амьд организм мөхөлд хүрнэ. Загасны сүйрлийн
шалтгаан зөвхөн хүчлийн үйлчлэлээс шалтгаалаад
барахгүй хөдөлгөөнт хөнгөн цагааны үйлчлэлийн үр
дүнд загасны заламгай гэмтдэг.
pH<5.0 үед усны ургамал ургаж харин бүх бичил
биетэн устаж үгүй болно.
рН<4.5 үед H2S болон метан ялгарах процесс явагдаж
бичил амьдрал мөхлийн ирмэгт тулна.

12. Хүчиллэг бороо ойн модонд маш их хор хохирол
учруулдаг.

13. Анхаарал тавьсанд баярлалаа
Эх Дэлхийгээ Хайрлая