More Related Content
More from Khaliuna Khina (20)
14
- 1. Лекц № 14
“Гадаад худалдааны
тээвэрлэлт”
МҮИС-ийн багш: докторант М.Халиун
- 2. Агуулга
1. ОУ-ын ачаа тээвэрлэлт
2. Далайн тээвэрлэлт
3. Агаарын тээвэрлэлт
4. Төмөр замын тээвэрлэлт
5. Автозамын тээвэрлэлт
- 3. 1. Олон улсын ачаа
тээвэрлэлт
OБарааг худалдагч буюу
экспортлогчийн үйлдвэр эсвэл
нийдлүүлэхээр заасан газраас
импортлогчийн хүргэхийг нэрлэсэн
хүссэн газарт хүргэх тээвэрлэлтийн
үйл ажиллагааг олон улсын ачаа
тээвэрлэлт гэнэ.
- 5. Олон улсын тээвэрлэлтийг
зохицуулах шаардлага
Олон улсын ачаа тээвэрлэлтэд оролцогч янз
бүрийн улс орнуудын хувьд юуны өмнө
нэгдмэл зохицуулалт, үйл ажиллагаа
явуулах нийтлэг орчинг шаарддаг.
Тээвэрлэлтийн үйл явцад оролцогч улс
орнуудын ёс заншил, хууль тогтоомж гэх
мэт зүйлс нь зааг ялгаатай тул эдгээрийн
хооронд гарах зөрөлдөөний хэм хэмжээг
зохицуулах зохицуулалтыг шаарддаг.
- 6. Олон улсын тээвэрлэлтийн үйл
ажиллагаа нь зөвхөн нэг улсын
үндэсний хууль тогтоомжоор
зохицуулагддаггүй олон улсын
эрх зүйн болон техник
технологийн шинжтэй зохицуулах
нормативуудыг шаарддаг.
- 7. Тээвэрлэлтийн гүцэтгэх
үүрэг
OТээвэрлэлт нь гадаад худалдааны
гэрээний дагуу тээвэрлэх барааг 2
ба түүнээс дээш орнуудын хооронд
шилжүүлэн ачааг тогтоосон
хугацаанд товлосон газар хүргэн
хүлээлгэж өгч , төлбөр тооцоог
барагдуулах үндсэн үүрэгтэй.
- 8. Олон улсын тээвэрлэлтийн үйл
ажиллагааг зохицуулж буй эрх
зүйн дараах эх үүсвэрүүд байна.
• Олон улсын хэлэлцээрүүд - Олон
улсын тээврийн асуудлаарх олон
улсын байшгууллагын тунхаглал
• Үндэсний хууль тогтоомжууд
• Шүүх, арбитрын практик
- 9. Олон улсын тээвэрлэлтийн талаар гэрээ хэлэлцээрүүд нь
ачаа илгээгч болон хүлээн авагчийн үйл ажиллагааг
хөнгөвчилж,
тэдний хууль ёсны ашигс онирхлыг хамгаалж,
тээвэрлэлтийн үйл ажиллагаанд оролцогч талуудын хамтын
ажиллагааг уялдуулан зохицуулж,
гаалийн тариф болон өмчийн эрхийг нь хэрэгжүүлэх нөхцөл
боломжийг нь хангах,
тээвэрлэлтийн үеийн хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг
хамгаалахад чиглэгддэг.
- 10. Олон улсын гэрээ
хэлцэлцээрийн гол үүрэг
OОлон улсын гэрээ
хэлэлцээрийн гол үүрэг нь
аль ч улс орон авч хэрэглэх
боломжтой нийтлэг нөхцөл,
нийтлэг дэглэм бий
болгоход оршино.
- 11. OТээвэрлэлтийн үйл ажиллагааны үе
шатуудад тухайн улс орны үндэсний
хууль тогтоомж, ёс заншил
нөлөөлдөг.
OТухайлбал, барааг ачих үед
илгээгчийн орны, барааг буулгах
үед хүлээн авагч орны үндэсний
хууль тогтоомжийг мөрддөг.
- 13. Олон улсын худалдаанд
оролцогч талуудын бараа
тээвэрлэх үйл ажиллагаа
дараах үндсэн 3 хэсгүүдээс
бүрднэ.
1. Үйлдвэрлэсэн газраас
экспортлогчийн орны хилийн
боомт хүртэлх тээвэрлэлт
- 14. 2. Хэрвээ экспортлогчийн болон
импортлогчийн орны хооронд эх
газраас хиллэгдэггүй бол
экспортлогчийн орны хилийн
боомтоос импортлогчийн орны
хилийн боомт хүртэлх транзитийн
болон далайн тээвэрлэлт
3. Импортлогчийн орны хилийн
боомтоос таваарыг хүлээн авах
цаг хүртэлх тээвэрлэлт
- 15. Тээврийн үнэ тогтоох
OТээврийн үнийг буюу
тээвэрлэлтийн хөлсийг
тогтоохдоо тээврийн төрөл,
тээвэрлэх чиглэл, хэлцлийн
төрөл, тээвэрлэлтийн
зардал зэрэг зүйлсийг
харгалзна.
- 17. Ачааг тээвэрлэж буй хэрэгслээс
нь хамааруулан дараах байдлаар
ангилна.
1. Далайн тээвэрлэлт
2. Агаарын тээвэрлэлт
3. Төмөр замын тээвэрлэлт
4. Авто замын тээвэрлэлт
5. Дамжуулах хоолойн тээвэрлэлт
6. Холимог тээвэрлэлт
OДамжуулах хоолойн тээвэрлэлтээс бусдыг
уламжлалт тээвэр гэж нэрлэдэг.
- 18. Тээвэрлэх зүйлсээс нь
хамаарч дараах байдлаар 2
ангилна.
OАчаа тээвэрлэлт
OЗорчигч тээвэрлэлт гэх бөгөөд
дамжуулах хоолойноос бусад бүх
тээвэрлэлт нь зорчигч тээвэрлэлт
юм.
- 20. Ачаа тээвэрлэлтийн явцад
барааны баглалтын төрөл нь
дараах 4 үүрэгтэй
1. Барааны онцлогтой зохицох
2. Шаардлагатай бол сурталчилгааны
зорилтыг хангах
3. Ачаа буулга, тээвэрлэх явцад ачаа
хадгалалт хангах
4. Хамгаалалт хангах
- 21. OТээвэрлэх ачааг байгалын
гарал үүсэл, биохимийн
бүтэц, боловсруулалтын
түвшин зэрэг үндсэн шинж
байдлаас хамааруулан
дараах байдлаар ангилна.
- 22. Тээвэрлэх ачааг байгалын
гарал үүслээр нь
OЭрдэсийн гаралтай органик бус
төрөл бүрийн элемент агуулсан.
OАмьтны гаралтай мах махан
бүтээгдэхүүн, далайн
бүтээгдэхүүн, шувуу гэх мэт
OУргамлын гаралтай жимс,
ногоо, үр тариа гэх мэт
- 25. Тээвэрлэх ачааны шинж
чанараас нь хамааруулан
1. Хуурай ачаа тээвэрлэлт
2. Задгай ачааны нүүрс, баяжмал
3. Шууд савлаж ачсан ачааны Үр
тариа, цесент
4. Ердийн ачааны ширхэгийн -ийг
тээвэрлэлт
5. Шингэн ачааны тээвэрлэлт
- 26. Тээвэрлэлтийг үйлдэж буй давтамжаар
нь
• Тогтмол
• Тогтмол бус
Улс орнуудын хилийг нэвтрэн журмаар нь
• Сэлгэн ачилтын
• Сэлгэн ачилтын бус
Тээвэрлэлтийг үйлдэж буй чиглэлээр нь
• Орох
• Гарах
• Дамжин өнгөрөх
- 28. OОлон улсын далайн тээвэрлэлтэд
хамгийн өргөн хэрэглэгддэг тээвэр бол
далайн тээвэрлэлт юм.
OДэлхийн гадаад худалдааны бараа
эргэлтийн 80 орчим хувийг далайн
тээврээр тээвэрлэдэг.
OДалайн тээврийг ашиглаж ирсэн
уламжлал нь 100 гаруй жилийн түүхтэй
бөгөөд Дэлхийн Далайн Тээврийн
Байгууллага 1958 онд байгуулагдаж
1982 оноос НҮБ-ын төрөлжсөн
байгууллагын бүрэлдэхүүнд оржээ.
- 29. Олон улсын далайн тээвэрлэлт
нь зохион байгуулалтын үндсэн
2 хэлбэртэй.
• Шугамын далайн тээвэрлэлт
• Шугамын бус далайн тээвэрлэлт
Олон улсын далайн тээвэрлэл
нь дийлэнх хэсэг нь шугамын
тээвэрлэлтэд ноогдно.
- 30. Далайн шугамын
тээвэрлэлт гэдэг нь
OАчааг тээвэрлэх үйл ажиллагааг
газар зүйн тогтвортой маршрутын
тогтоосон усан боомтуудын
хооронд дагуу урьдчилан
зарласан хуваарийн дагуу хийдэг
далайн тээвэрлэлт юм.
- 31. Шугамын тээвэрлэлтийн үед
барааг тээвэрлэгч урьдчилан
тогтоосон тарифын дагуу тээврийн
хөлсийг нь төлдөг бөгөөд
тээвэрлэлтийн тариф нь ихэнхдээ
урт хугацааны туршид тогтвортой
мөрдөгддөг.
Шугамын тээвэрлэлтэд далайн
тээврийн стандарт гэрээг
хэрэглэнэ.
- 32. Шугамын бус тээвэрлэлт
OШугамын тээвэрлэлтээс ялгарах гол
онцлог нь тогтмол бус рейст ашиглах
явдал юм.
OШугамын бус рейст ашиглаж байгаа
хөлөг онгоц тогтмол чиглэлд бус
харин ачаа тээвэрлэхэд зах зээлийн
эрэлтээс хамаарсан тээвэрлэлтийн
нэг чиглэлээс шилжих байдлаар ачааг
тээвэрлэдэг.
- 33. Шугамын бус тээвэрлэлтийг хийх
үндсэн арга нь ачааг түрээсийн
гэрээгээр тээвэрлэх арга юм.
Түрээсийн гэрээнд ачааг илгээгч болон
тээвэрлэгчийн хүлээх үүрэг хариуцах
зардлыг тодорхой заана.
Түрээсийн гэрээг байгуулахдаа хөлөг
онгоцыг бүхэлд нь эсвэл түүний
зарим хэсгийг түрээслэхээр тусгажээ.
- 35. OТөмөр замын тээвэр нь харьцангуй
бага зардлаар тээвэрлэх
боломжтой боловч тусгайлан
зассан замыг хэрэглэдэг, үйл
ажиллагааны нарийн чанд
технологийг шаарддаг, цаг
хугацааны нарийн хуваарийн
дагуу явагддаг гэдгээрээ бусад
төрлөөсөө онцлог шинж чанартай.
- 36. Төмөр замын тээвэрлэх
замын өргөнөөс
хамааруулан
• Өргөн төмөр замын
• Нарийн төмөр замын гэж 2
ангилна.
- 37. OТөмөр замын олон улсын ачаа
тээвэрлэлтэд 1980 онд баталсан
“Төмөр замын ачаа тээвэрлэх
тухай олон улсын конвенц” нь
түүнийг зохицуулах эрх зүйн акт
болж байна.
OТөмөр замын олон улсын тээвэрлэлт
нь улс орнуудын засгийн газрын
түвшинд байгуулсан хоёр болон олон
талт хэлэлцээрүүдэд тулгуурлан
явагдна.
- 38. Төмөр замын харилцаанд
дараах зүйлсийг тээвэрлэхийг
хориглоно.
Ангийн ба спортын зориулалттайгаас
бусад зэвсэг
Тэсрэх бодис, өөрөө дэлбэрэх бодис,
цацраг идэвхит бодис
Битүү вагонд байр тус бүр 2.5 тонноос
дээш жинтэй ачаа
- 40. 2 ба түүнээс дээш агаарын хилийг
дамжин хийгдэж буй агаарын
тээврийн хэрэгслийн аливаа
нислэгийг олон улсын нислэг гэж
нэрлэдэг.
Хоёр орны нутаг дэвсгэрт оршин буй
ачилт хийх цэг ба буулгах цэгийн
хооронд агаарын хөлгөөр үйлдэж
буй аливаа тээвэрлэлтийг олон
улсын агаарын тээвэрлэлт гэнэ.
- 41. Олон улсын агаарын тээврийн
байгууллагуудын тээвэрлэлт
хийж буй нислэгийнх нь чиглэл
ба уртаас нь хамааруулан
• Алсын нислэгийн 3000 км-ээс дээш
зайд
• Бүс нутгийн 3000 км хүртэл зайд гэж
ангилдаг.
- 43. OАвто замын тээвэрлэлт нь
хаалганаас хаалганд хүртэл
тээвэрлэлт хийх чадвартай,
өөрөөр хэлбэл, ачилт
буулгалт хийх тусгай боомтыг
шаардадгүйгээр тээврийн
бусад хэрэгслээс давуутай.
- 44. Эрх зүйн зохицуулалт
OАчааг автомашинаар тээвэрлэж,
түүнийг илгээх эсвэл хүлээн авах
газар нь гадаадын хоёр өөр
оронд оршихоос гадна эдгээр
орны аль нэг нь ОУАТК-д гишүүн
байгаа тохиолдолд уг конвенцийг
хэрэглэж тээврийн гэрээг
байгуулна.
- 45. Тээвэрлэлтий тарифийг
тогтоох
OАвтомашины тээвэрлэлтйн
тарифыг тогтооход тээвэрлэх
замын урт, ачааны зэрэглэл
зэргээс хамааруулан хөнгөлөлт
үзүүлэх буюу эсвэл нэмэгдэл
хийдэг.
- 46. МУ-ын тээвэрлэлт
OМонгол улсад автозамын болон
агаарын тээвэр төдийлөн сайн
хөгжөөгүй тул олон улсын тээвэрт
эзлэх хувь хэмжээ бага байна.
OАвто замын тээврийг хоёр хөрш
оронтой хийдэг хил орчмын
худалдаанд илүүтэй ашиглаж
байна.
- 47. OБарааг гаалийн хилээр нэвтрүүлэхэд
хяналт тавих орны төрийн тусгай
байгууллагаас зөвшөөрөл олгодог
баримтийг ..................... гэнэ.
OЭкспорт, импортын лиценз
- 48. OМэдүүлэгчийн сонгосон гаалийн
бүрдүүлэлтийн горимын дагуу
шаардагдах мэдээлэл агуулсан
баримтийг ........................... гэнэ.
OГаалийн мэдүүлэг
- 49. Тээврийн захиалга гэж юу
вэ?
OҮйлдвэрийн агуулхаас
тээвэрлэгчийн агуулах
хүртэл зааврын агуулгатай
баримт юм.
- 50. OОлон улсын ачаа тээвэрлэлтэд
илгээгч өртөөнөөс хүрэх өртөө
хүртэлх бараатай хамт явах
баримтуудыг ямар баримт гэх
вэ?
OБарааг дагалдах баримт
