E Drejta Biznesore, Viti 1 - Dr. Armand Krasniqi (Sllajdet e ligjëratave)fatonbajrami1
Ky material është punuar me qëllim të lehtësimit të punës së studentëve gjatë përgatitjes për provim dhe është pa pagesë.
Ndalohet shitja, ripublikimi nëpër web-faqe apo çdo lloj përdorimi i këtij punimi me qëllim të përfitimit material!
Ky material është punuar me qëllim të lehtësimit të punës së studentëve gjatë përgatitjes për provim dhe është pa pagesë.
Ndalohet shitja, ripublikimi nëpër web-faqe apo çdo lloj përdorimi i këtij punimi me qëllim të përfitimit material!
E Drejta Biznesore, Viti 1 - Dr. Armand Krasniqi (Sllajdet e ligjëratave)fatonbajrami1
Ky material është punuar me qëllim të lehtësimit të punës së studentëve gjatë përgatitjes për provim dhe është pa pagesë.
Ndalohet shitja, ripublikimi nëpër web-faqe apo çdo lloj përdorimi i këtij punimi me qëllim të përfitimit material!
Ky material është punuar me qëllim të lehtësimit të punës së studentëve gjatë përgatitjes për provim dhe është pa pagesë.
Ndalohet shitja, ripublikimi nëpër web-faqe apo çdo lloj përdorimi i këtij punimi me qëllim të përfitimit material!
Lënda "E Drejta e Punës" si lëndë obligative në studimet themelore Bachelor, ka përmbajtje të tillë që studentëve u mundëson fitimin e njohurive bazë lidhur me mardhanjet e punës dhe të Drejtën e Punës e sidomos njohuritë për dispozitat pozitive ligjore që i referohen kësaj fushe në Republikën e Kosovës.
Menaxhimi i Burimeve Njerëzore - Dr. Ymer Havolli (Skriptë)fatonbajrami1
Ky material është punuar me qëllim të lehtësimit të punës së studentëve gjatë përgatitjes për provim dhe është pa pagesë.
Ndalohet shitja, ripublikimi nëpër web-faqe apo çdo lloj përdorimi i këtij punimi me qëllim të përfitimit material!
Lënda "E Drejta e Punës" si lëndë obligative në studimet themelore Bachelor, ka përmbajtje të tillë që studentëve u mundëson fitimin e njohurive bazë lidhur me mardhanjet e punës dhe të Drejtën e Punës e sidomos njohuritë për dispozitat pozitive ligjore që i referohen kësaj fushe në Republikën e Kosovës.
Menaxhimi i Burimeve Njerëzore - Dr. Ymer Havolli (Skriptë)fatonbajrami1
Ky material është punuar me qëllim të lehtësimit të punës së studentëve gjatë përgatitjes për provim dhe është pa pagesë.
Ndalohet shitja, ripublikimi nëpër web-faqe apo çdo lloj përdorimi i këtij punimi me qëllim të përfitimit material!
E Drejta Biznesore, si një shkencë juridike studion dhe rregullon raportet, aktet dhe punët juridike-biznesore si dhe, në përgjithësi, çështjet statusore, organizative, strukturore dhe funksionale të subjekteve të së drejtës biznesore.
Praktikisht, E Drejta Biznesore, në kuptimin e ngushtë përkon me të Drejtën Tregtare, ndërsa, në kuptimin e gjerë, konsiston në raportet, punët dhe në veprimet juridike–biznesore që nocionalisht nuk janë tregtare, por kanë për qëllim themelor realizimin e fitimeve të caktuara;
1. Fakulteti Ekonomik - drejtimi : Banka financa dhe kontabilitet
Punim seminarik nga lënda:E Drejta Biznesore
Tema: Subjektet e se Drejtes
Mentori : Agron Hajdini Studenti : Shqipe Çelaj
2. SUBJEKTET E SË DREJTËS BIZNESORE
Shqyrtime të përgjithshme
Subjektet juridike të së drejtës
Objekti I Biznesit
Personat Fizikë
Nocioni , lindja dhe shuarja e personave fizikë
Atributet e personave fizikë
Zotësia juridike e personave fizikë
Personat Juridikë
Nocioni , veqorit dhe karakteristikat
Llojet e personave juridikë dhe rëndësia e tyre
Krijimi i personave juridikë
Zotësia e personave juridikë
Ndërprerja ( shuarja ) e veprimtarisë së personave juridikë
3. Subjektet juridike të së drejtës
• Në marrëdhëniet biznesore , subjektet e së drejtës biznesore , mund të jenë bartës
të të drejtave apo të autorizimeve te caktuara .
• Subjektet e së drejtës biznesore , kanë këto veqori të përbashkëta :
Që mund të paraqiten si bartës të të drejtave dhe detyrimeve te caktuara në
transaksionet biznesore dhe
Që janë subjekte te tilla , të cilat duke u paraqitur në marredhënie të caktuara ,
biznesore në esenc dhe në të vërtet ushtrojnë ndonjë aktivitet apo veprimtari
biznesore , përkatsisht janë në lidhje me to .
• Në qoftë se subjektet juridike –biznesore nuk e përmbushin njërin nga dy kushtet e
sipërpërmendura apo nuk kanë njërën nga këto veqori nuk mund të kenë cilësin e
subjektit biznesor .
4. Subjektet juridike të së drejtës
• Subjektet biznesore si bartës te te drejtave dhe detyrimeve duhet të kenë : -
Aftësinë juridike
• - Aftësinë biznesore rrjedhimisht aftësinë per te vepruar .
• Zotësia juridike vetëkupton aftësin e një personi , që të jetë subject i së drejtës .
Zotësia e veprimit ose aftësia biznesore nënkupton aftësin e personit që të krijoj të
drejta dhe detyrime ose te kryej punë juridike .
• Me Sintagmën marrëdhënie biznesore , nënkuptojmë marrëdheniet juridike dhe
marrëdhëniet e tjera , të cilat krijohen në mes të subjekteve me rastin e ndonjë
objekti biznesor ose ndërlidhur me te .
5. Objekti i Biznesit
Objekt i Biznesit mund të jetë : prodhimi i mallrave , kryerja e sherbimeve , transfer
– qarkullimi i tyre etj. Veprimet e mësipërme që kanë te bejnë me objektin e
biznesit kryhen me qellim të përmbushjes së nevojave te veqanta dhe te
përgjithshme shoqërore .
Nocioni “ Objekt i Biznesit “ paraqet tërësin e veprimtarive të një subjekti. Objekt i
biznesit është ai gjësend ose ajo lëndë në të cilen fokusohen te drejtat dhe
detyrimet e subjekteve te caktuara biznesore . Këto mund të jenë :
- Sendet ( malli , qmimi )
- Veprimet ( sjelljet e subjekteve biznesore )
- Të drejtat
- Produktet
- Të mirat ( vetanake , private dhe publike )
6. Objekti i Biznesit
Gjatë marrëdhënieve te ndrryshme biznesore , subjektet e së drejtës biznesore
inkorporohen në qarkullimin juridik dhe atë ekonomik .
Këto subjekte janë personat juridik dhe në përputhje me ligjin mund te formohen
dhe regjistrohen pranë organit kompetent në forma të ndrryshme dhe emërtime të
ndrryshme . Sipas rëndësisë subjektet biznesore ndahen në subjektet biznesore ne
kuptim të ngushtë dhe në kuptim të gjerë . Subjektet biznesore ne kuptim të
ngushtë janë : formacionet , asociacionet apo organizatat biznesore të cilet në të
vërtetë janë edhe persona juridik , kurse subjektet biznesore ne kuptim te gjerë
janë : personat fizik , shteti dhe organizatat ndërkombetare .
Organizatat biznesore mund të paraqiten në qarkullim si : ndërmarrje , shoqëri ,
grupacione ndërmarrjesh siq janë p.sh. Holdingjet , ndërmarrjet apo kompanit
shum kombësie etj.
7. Subjektet e së drejtës biznesore janë:
Personat Fizikë
Personat Juridikë
8. Personat Fizikë
Nocioni , lindja dhe shuarja e personave fizikë
Qdo qenie e shëndoshë fizikisht dhe normale , me aktin e lindjes e fiton
subjektivitetin e plotë dhe cilësin e subjektit të së drejtës .E drejta këtë status ia
njeh edhe embrionit pra fëmijës së palindur .
Pra me person fizikë nënkuptojmë qenien e lindur gjallë njërzore që nga paralindja
e deri ne vdekje .
Kjo d.m.th. se subjektiviteti i personit fizikë nderpritet me aktin e vdekjes por edhe
me rast te humbjes se zotësis juridike dhe asaj të veprimit . Si pasojë e shuarjes së
personit fizik , vjen deri te shuarja e të drejtave të caktuara dhe statusit ( pasuria ,
statusi martesor etj.)
9. Atributet e personave fizikë
Qdo qenie njerëzore , përkatsisht personi fizikë ka veqantit , tiparet dhe karakteristikat
vetanake autentike . Nder te tjera kjo është e nevojshme edhe per te konstatuar dhe
ushtruar subjektivitetin e tyre ne jetë dhe ne biznes . Atributet e personave fizikë janë :
Emri Vendbanimi i përhershëm Nënshtetësia
Emri , identiteti i personit Fizikë përbehet nga emri personal dhe ai familjar apo mbiemri
. Pas lindjes emri dhe mbiemri shenohen ne librin amëz të të lindurve . Perpos ksaj
egzistojn edhe librat amëz te kurorëzimit dhe ato te personave te vdekur .
Vendbanimi i përhershëm është vendi i jetësës së vazhdueshme ne te cilin personi fizik
i realizon te drejtat e tij i përmbush detyrimet dhe ushtron subjektivitetin e tij .
Vendbanimi i përhershëm duhet te lajmrohet ne fillim dhe te q’lajmrohet ne fund te
organet kompetente të puneve te brendshme .
10. Nënshtetësia e percakton nderlidhjen juridiko – publike ndermjet një personi
fizikë dhe shtetësis te caktuar ose shteteve te caktuara . Nënshtetasi i gëzon te
gjitha llojet e te drejtave dhe beneficioneve qe i takojn me ligjet pozitive te atij
vendi .
Varësisht nga menyra e rregullimit ligjor shtetësia fitohet nga babai ose nga te dy
prinderit ose sipas përkatsive territoriale te shtetit ne te cilin personi ka lindur . Këto
janë menyrat e rregullta te fitimit të shtetësis .
Mirëpo egzistojn edhe mënyra tjera plotësuese siq janë : natyralizimi parashtrimi i
kerkeses per shtetësi dhe fitimi i shtetësis ne bazë te marrëveshjes ndërkombetare.
Ka njërëz qe nuk kanë shtetësi ata quhen Opartid , ata me 1 shtetësi Monopartid ,
kanë 2 shtetësi Bipartid dhe me shumë Polipartid . Nënshtetësia ndërpritet ose
me aktin e vdekjes së bartesit te saj , me heqjen dorë nga nënshtetësia , me marrjen
nënshtetësis nga autoritetet e shtetit dhënës të saj dhe në bazë të marrëveshjes
ndërkombetare .
11. Zotësia juridike e personave fizikë
Zotësia juridike pëkufizohet dhe vetëkuptohet si aftesi e personit te caktuar fizikë ,
që si subjekt i se drejtes te jetë bartes i te drejtave dhe detyrimeve te caktuara .
Kjo zotësi fitohet me aktin e lindjes se personit dhe shuhet me aktin e vdekjes . Në
këtë rast te drejtat vetanake te personit shuhen ndersa te drejtat tjera dhe detyrimet e
natyres pasurore kalojn te trashegimtaret e personit fizikë.
Zotësia per te vepruar është aftesi dhe shkathtësi e personit fizikë qe me vullnetin e tij
pa presionin e askujt te krijoj te drejta dhe detyrime.
Zotësin per te vepruar nuk e kanë te gjithë personat fizikë kjo lidhet me pjekurinë
psiko – fizike pra me moshen madhore qe me personat fizikë ndahen ne 3 kategori :
12. Zotësia e plotë për te vepruar – fitohet me arritjen e moshës madhore , ndërsa para
ksaj moshe me pavarsim . Kjo nënkupton aftësin e e personit fizik qe me veprimet e
tij te vullnetshme e me vetëdije te hyjë ne marrëdhenie juridike – biznesore .
Zotësia e pjesërishme per te vepruar ka te bëj me personat fizik te moshes se mitur
nga mosha 14 – 18 vjet si dhe me personat madhor të cilëve me vendim gjyqësor
aftesia biznsore iu është kufizuar .
Personat fizik plotësisht te paaftë per biznes ne këtë kategori bejn pjes personat qe
kanë me pakë se 14 vjet dhe personat e sëmurë psikikë . Këta persona duhet te
kenë kujdestaret ose perfaqsuesit ligjor .
Zotësia DELIKTORE nënkupton gatishmerin e personave perkates qe te pergjigjen
per pasojat e veprimeve te tyre deliktore Ktu perfshihet edhe aftesia e rezonimit ,
logjikimit dhe te gjykuarit e personave perkates lidhur me veprimet e tyre deliktore.
13. Personat Juridikë
Nocioni , veqoritë dhe karakteristikat
Personat juridik paraqesin një grup modalitetesh organizative , veprimore dhe
funksionale te disa personave fizikë te organizuar ne nivele ndërmarrëse , nivel
komune , rajoni apo ne nivel qendror . Personat juridk themelohen , funksionojn ,
legjitimohen dhe veprojn ne bazë te dispozitave ligjore . Me nji fjal personat juridik
janë organizma shoqëror . Per tu pranuar nga sistemi juridik i një vendi personat
juridik duhet ti kenë këto veqori :
• Të jenë te organizuar si grup i personave fizikë
• Të kenë pasurin e tyre dhe atë te veqant e cila dallon nga ajo e anëtareve tjerë
• Që te sherbej per ushtrimin e ndonjë veprimtarie
• Që rendi juridik tua pranoj cilesin e subjektit te se drejtes
14. Atributet e personave juridik janë :
• - Emri apo emërtimi afarist – biznesor
• - Selia e personit juridk – biznesor
• - Veprimtaria apo aktiviteti operativ
• - Nënshtetësia
• Aktivitetet biznesore personi juridik i realizon nëpërmjet të organeve te caktuara
siq janë :
• - Kuvendi
• - Këshilli drejtues
• - Këshilli mbikëqyres
• - Drejtori
15. Llojet e personave juridikë dhe rëndësia e tyre
Varësisht nga karakteri dhe sistemi ekonomik , shoqëror , juridik dhe politik të një vendi
percaktohet edhe karakteri i personave juridik te nje vendi apo shoqerie te caktuar . Personat juridik
ndahen ne 2 lloje kryesore :
• - personat juridik publikë
• - personat juridik privatë
Veqoria kryesore dhe parësore e përbashket e personave juridik te karakterit publik siq është shteti me
te gjitha modalitetet dhe nivelet e organizimit e të funksionimit të tij ( shkollat , spitalet , universitetet ,
akademit etj.) është se e kanë autorizimin shtetëror dhe i nënshtrohen mbikëqyrjes dhe te kontrollit te
mekanizmave te autorizuara shtetërore . Këta persona po ashtu mund te kryejnë vetëm ato punë te cilat
me akte ligjore e nënligjore janë te precizuara taksativisht .
Objektivat dhe qëllimet e ketyre personave juridik janë mbrojtja e interesit publik dhe shoqëror.
Personat juridik privat kanë tjeter karakter qëllimi I tyre kryesor është interesi vetana.k
16. Personat juridik mund te klasifikohen ne bazë te 3 ndarjeve :
Sipas ndarjes se pare personat juridik mund te themelohen , funksionojn dhe veprojn
si organizata dhe si fondacione te pavarura . Në rastin e pare si subjekt i se drejtes
paraqitet organizata , ndersa pasuria e saj si bazë ekonomike , ndersa personat fizik te
cilet vendosin te veprojn ose disponojnë me at pasuri janë produkt dhe rrezulltat i asaj
pasurie .
Sipas ndarjes se dytë personat juridik mund te ndahen ne persona juridik te
organizuar ne ente dhe shoqata , themelta apo institucione . Shoqatat përbehën nga
anëtaret e tyre te cilet janë te lidhur ne mes vete me interesa te përbashkëta p.sh. (
shoqata e shkrimtarëve , artistëve , ekonomistëve , sociologëve , mjekëve etj . )
Institucioni është person juridik i cili nuk ka anëtar specifikë por është organizuar në
bazë te ligjit ashtu qe t’iu shërbej interesave te caktuara publike si p.sh. ( spitalet ,
shkollat , galeritë , teatrot , muzeumet etj.)
Ndarja e tretë ka te bejë me personat juridik në ekonomi siq janë ndërmarrjet dhe
shoqërit biznesore dhe në ato jashtë ekonomis siq janë shoqatat e ndrryshme .
ne qëllimin e tyre te cilin personat juridik dëshirojn ta realizojn ato mund te
në : - Bashkësi shoqërore politike ( shteti , qyteti , komuna ) - Organizatat shoqërore -
politike ( partit politike ) - Organizatat joprofitabile ( odat dhe sindikatat )
17. Rëndësia e personave juridik
Rëndësia shoqërore dhe ekonomike e personave juridik është tejet e madhe , me
peshë specifike dhe te pazëvendësueshme ngase e tejkalon fuqinë ekonomike dhe
moshë – jetën e një personi fizik .
Personat juridik pra mund te ushtrojn dhe zhvillojn një spektër me te gjerë
aktivitetesh sesa personat fizik .
Përfundimisht nëpërmjet personave juridik zhvillohen qëllime te shumta
ekonomike , sociale , politike dhe shoqërore te një vendi .
18. Krijimi i personave juridikë
Themelimi i personave juridik behët sipas procedurave dhe dispozitave ,
paraprakisht te parapara me ligj , me aktin e përgjithshem juridik .
Janë 3 momente relevante lidhur me formimin e personave juridik . –
• Momenti i organizimit
• Momenti i regjistrimit
• Momenti i lejimit
Secili nga momentet e krijimit te personave juridik varet nga natyra e vetë personit
juridik dhe kushtet ligjore te cilat lypset përmbushur
19. Zotësia e personave juridik
Zotësia ose aftësia biznesore paraqitet ashtu si te personat fizik edhe tek ata juridik
. Mirëpo ajo këtu është me e ngushtë per nga vellimi dhe ne lidhje te drejtpërdrejt
me veprimtarin me te cilen merret dhe per te cilen është themeluar personi
perkates juridik .
Personi juridikë ne fakt është bartes i vetem i të drejtave dhe detyrimeve te
caktuara , te cilat edhe janë përcaktuar me :
• aktin e themelimit
• statutin e personit konkret juridikë
• me ligj
20. Zotësin juridike - personi juridik e fiton në momentin e themelimit rrespektivisht te
regjistrimit pran organit kompetent
- Zotësia afariste – biznesore nënkupton aftësin e personit juridik qe të marrë pjesë
ne marrëdhenie juridike – biznesore me vullnetin vetanak te krijoj te drejta e
detyrime e ti bart ato .Të drejtat fitohen e detyrimet krijohen me rastin e regjistrimit
të personit juridik ne regjistrin gjëgjës dhe ato jan te ndërlidhura fuqishem me
veprimtarin , me te cilen personi juridik gjegjës merret .
- Zotësia deliktore nënkupton gatishmerin e personave juridik qe te pergjigjen per
veprimet e tyre te demshme ekonomike dhe kundervajtesore te cilat ua shkaktojn
te tjerëve gjat ushtrimit te aktiviteteve te tyre biznesore – ekonomike . Mirëpo per
veprime te caktuara te cilat me ligj sanksionohen si vepra penale përgjegjsia është
individuale dhe jo kolektive
21. Ndërprerja ( shuarja ) e veprimtarisë së
personave juridikë
Shuarja apo ndërprerja e veprimtaris se personave juridik – biznesor bëhet ne
përputhje me kushtetutën , ligjin dhe akteve te tjera me rëndësi . Ato mund te
ndërpriten ne disa mënyra :
• Në bazë të dispozitave ligjore .
• Nëse personi juridik është themeluar me një qëllim i cili ne ndërkohë është
realizuar .
• Për shkak te ndrryshimeve statusore , nëse bashkohet me persona te tjerë juridik –
biznesor dhe nëse ndahet ose transformohet në ndonjë form tjeter . Me vendimin e
organit kompetent te personit juridik – biznesor .
• Mund te ndërprehet edhe per shkak te pavlefshmëris se regjistrimit ne regjistrin e
duhur pranë organit kompetent .