1. 1. KUPTIMI I NDËRMARRJES
Të gjitha vendet duke iu përshtatur standardeve dhe kushteve tëekonomisë së tregut
synojnë, që përmes ligjeve të vet, sa më saktë dhedrejtë, të definojnë ndërmarrjen si
subjekt juridik e cila ka për qëllimzhvillimin e veprimtarisë së caktuar dhe arritjen e
profitit. Me veprimtarinëtë cilën e zhvillon një ndërmarrje nënkuptojmë qëllimin rreth
prodhimit,afarizmit dhe ofrimit të shërbimeve në treg. Me ndërmarrja kuptojmë njënumër
të caktuar të njerëzve (pronarëve dhe punëtorëve) të cilët e kanëcilësinë e personit juridik.
Ndërmarrja ka statutin e subjektit të veçantë juridik, pozitë kjo pa të cilën nuk ka mundësi
që të merr pjesë nëmarrëdhëniet juridiko-ekonomike në treg. Ndërmarrjet, në
përputhshmëri medispozitat ligjore, kanë mundësi që të zhvillojnë një ose disa
veprimtari.Qëllimi themelor për të cilin vepron ndërmarrja është krijimi i
profitit.Ndërmarrjet të cilat nuk arrin që të funksionojnë dhe të sigurojnë profitrrezikojnë
të likuidohen ose falimentohet tërësisht.Çdo ndërmarrje e regjistruar më ligj është
organizatë e pavarur dhe ika organet e veta dhe pasurinë e që vet harton politikën dhe
strategjinë ezhvillimit, me emrin e vet merr pjesë në qarkullimin afarist dhe vet
vendosrreth ndryshimeve eventuale rreth pozitës së vet.Si në të kaluarën edhe sot vendet
e caktuara, varësisht nga forma dhellojet e pronësisë, nxjerrin rregullativa juridike në
funksion të themelimit tëndërmarrjeve konform formave të pronësisë dhe kapitalit të
investuar. Sipasformave të pronësisë, ndërmarrjet mund të jetë: shoqërore, të përziera dhe
private.
Shoqëritë ekonomike janë ato të cilat kanë pronarin e vet. Ndërmarrjashoqërore nuk e ka
pronarin dhe gjatë afarizmit të vet shfrytëzon kapitalinshoqëror. Ndërmarrjet publike
zhvillojnë veprimtari të caktuar me interespublik të cilat prodhojnë ose ofrojë shërbime të
cilat janë të rëndësishmedhe jetike për qytetarët dhe ndërmarrjet tjera. Ndërmarrjet
publike ithemelon shteti ose organet e pushtetit komunal ose me autorizimin e vetshtetit
është e mundur që këtë funksion ta kryen edhe ndërmarrjet tjera.Shoqëritë ekonomike ose
tregtare sipas themelimit ndahen në: shoqërime bashkim personal dhe shoqëri me
bashkimin e kapitalit. Shoqëritë ebashkimit personal janë: shoqëritë komandite dhe
shoqëritë ortakie.
Shoqëritë me bashkimin e kapitalit janë: shoqëritë aksionare dhe shoqëritëmë përgjegjësi
të kufizuar.Lidhjet në mes të aksionarëve dhe shoqërive aksionare mund të jenëshumë të
dobëta. E rëndësishme për funksionimin e shoqërisë aksionareështë investimi i kapitalit
në shoqëri dhe në bazë të këti investimi fitohen tëdrejta të caktuara. Qeverisja e
drejtpërdrejtë e shoqërisë është e mundur tibesohet menaxherëve të cilët nuk janë
aksionarë. Aksionarët mund ti bartinaksionet e tyre në personat e tretë në bazë të
përgjegjësive të vogla ose mëtë mëdha. Ato dallohen edhe në bazë të mjeteve të
investuara në shoqëri tëcilat mund të humbin nga afarizmi i dobët dhe që nuk kanë
përgjegjësi përdetyrimet të cilat shoqëria i merr në sferën e qarkullimit afarist.Lidhjet në
mes anëtarëve të shoqërisë në përgjegjësi të kufizuarndërlidhen varësisht nga shuma e
mjeteve të cilat i kanë investuar nëshoqëri. Shuma e mjeteve të investuara në shoqëri
automatikisht epërcakton edhe masën e të drejtave dhe të fitimit.Marrëdhëniet e
personave në ndërmarrjet të themeluara me lidhjepersonale janë shumë më të forta

2. Themelimi i këtyre shoqërive paraprakishtështë i bazuar në njohjen e partnerëve. Secili
partner pjesën e vet të kapitalittë investuar mund të bartë në personin e tretë vetëm sipas
kushteve mëparë të parapara. Anëtarët e shoqërisë ose së paku njëri nga ata
kanëpërgjegjësi për detyrimet e shoqërisë dhe për mjetet të cilat janë investuarnë shoqëri.
Me shoqëri drejtpërdrejtë qeverisin anëtarët dhe për këtë arsyethemelohet sinteza e
pasurisë dhe drejtimi i ndërmarrjes.
Varësisht nga afati i zhvillimit të veprimtarisë së caktuar, ndërmarrjetmund të
themelohen si të përkohshme ose të përhershme.Ndërmarrjet sipas madhësisë varën nga
numri i të punësuarve. Nëbazë të këtij kriteri ndërmarrjet ndahen në:
ndërmarrje të vogla (deri në 50 punëtor),
ndërmarrje të mesme (nga 50 deri në 250 të punësuar) dhe
ndërmarrje të mëdha (mbi 250 punëtor).Sipas shtetësisë së investitorëve të kapitalit
Ndërmarrja ndahet në:
vendore (me investimin e kapitalit nga personat fizikë dhe juridikë vendor),
ndërkombëtare (me investimin e kapitalit nga personat fizikëdhe juridikë nga
vendet e jashtme) dhe
të përzier (me investimin e kapitalit nga personat fizikë dhe juridikë të vendit dhe
atyre të jashtëm).
Sipas ligjit ndërmarrje mund të themelojnë personat fizikë dhepersonat juridikë.
Zakonisht personat fizikë mund të themelojnë:
shoqëri ortakrie,
shoqëri komandite,
shoqëri aksionare dhe
shoqëri me përgjegjësi të kufizuar.Personat juridikë mund të themelojnë;
shoqëri aksionare,
shoqëri me përgjegjësi të kufizuar dhe
shoqëri komandite në pronësi të komanditorit.Shteti mund të themelojë ndërmarrje
publike.Subjektet fizike dhe juridike ndërkombëtare mund të themelojnë;
ndërmarrje në territorin e vendit duke i respektuar dispozitatligjore dhe rregulloret
konkrete të cilat e rregullojnë këtëprocedurë.Personi fizik mundet që vetëm në një
shoqëri të jetë pjesëtar mepërgjegjësi ta pakufizuar për detyrimet e shoqërisë. Ndërmarrja
individualethemelohet në bazë të vendimit nëse për themelimin e saj është i interesuardhe
i angazhuar vetëm një person. Ndërsa themelimi i ndërmarrjes nga dy emë shumë
personave realizohet në bazë të kontratës mbi themelimin endërmarrjes. Akti i themelimit
të ndërmarrjes duhet të jetë i formal-shkruardhe nënshkrimi i tij të behët para organeve
kompetente.Sipas marrëveshjes për themelimin e ndërmarrjes ndërmarrjes ipërcaktohen:
Themeluesit dhe nënshkrimi i tyre, formën e pronësisë,shumën e mjeteve financiare,
udhëheqjen e ndërmarrjes, afarizmin lidhur mehumbjen dhe fitimin, gjykatën kompetente

3. për zgjidhjen e kontesteveeventuale etj.Për ndryshim nga legjislacioni aktual, sipas disa
ligjeve të vendeve tëndryshme për themelimin e ndërmarrjeve,
mund të vërehen ndryshime tëvogla lidhur me përmbajtjen elementeve esenciale të aktit
të themelimit.Akti i themelimit ose kontrata për themelimin e ndërmarrjes duhet të jetë
nëformë të shkruar.Investimet e themeluesve në ndërmarrje mund të jenë në formë të
parave
sendeve dhe të drejtave ndërsa të shoqëritë individuale puna oseshërbimet e ofruara.
Investimet që nuk janë para të cilat investohen në
Drejtorin e ndërmarrjes shoqërore e zgjedh dhe e shkakron këshillidrejtues, respektivisht
kuvendi. Nëse drejtori nuk është i zgjedhur, orhanikompetent e vendos ushtruesin e
detyrës së drejtorit në një përiudhë kohorederi në një vjet. Drejtori realizon funksionin e
vet për intres të ndërmarrjesshoqërore dhe rrethi i veprimeve është përafërsisht i njejtë
sikurse indërmarrjve të tjera.Këshilli mbikqyrës i ndrëmarrjes shoqërore ka së paku tre
anëtarë dhemund të përbejnë ekspertët jashtë ndërmarrjes shoqërore.Statuti i ndërmarrjes
shoqërore përmbanë dispozitat mbi:
firmen, selin, veprimtarinë dhe përfaqësimin;
mënyrën e ndarjës së fitimit dhe mbulimin e humbjeve;
rezervave
organet e ndërmarrjes dhe mënyrën e zgjedhjes së tyre, revokimindhe rrethin e
veprimtarive të ndërmarrjes;
akteve të përgjithshme dhe procedurat për sjelljen e tyre;
të drejtat, detyrimet dhe përgjegjësitë e organeve të ndërmarrjes;
autorizimin e pjesëve të ndërmarrjes në sferen e të drejtës afariste,
mënyrën e ndryshimit të statutit të ndërmarrjes;
sigurimin e ambientit jetësor dhe
çështje të tjera të rëndësishme për ndërmarrjen.
9. NDËRMARRJA PUBLIKE
Ndërmarrjet publike të cilat realizojnë veprimtari me interes tëpërgjithshem i themelon
shteti ose njesitë e administraës lokale (komunat).Veprimtari me interes të përgjithshem
mund të realizojnë edhe foramat tjeratë ndërmarrjeve si dhe ndërmrrësit.Organet e
ndërmarrjeve publike janë këshilli drejtues, këshillimbikqyrës dhe drejtori. Nëse me aktin
e themelimit nuk është përcaktuarndryshe, drejtorin e ndërmarrjes publike e zgjedh
këshilli drejtues.
10. NDËRMARRJET E PËZIERA (NDËRLIDHURA)
Të përziera, holding, koncerne etj
.Ndërmarrjet e përziera janë;1. amë dhe ndërmarrje të varura (përziera, holding,
koncerne);2. ndërmarrje me pjesmarrje të ndërsjellë (reciproke)
11. NDËRMARRJA AMË E VARUR
Në mes të dy ndërmarrjeve mund të ekzistojë marrdhënja ne mes tëndërmarrjes amë dhe
asaj të varur në dy forma: ndërmarrje me ndikim tëtheksuar në ndërmarrje dhe ndërmarrja
me me shumë pjesmarrje.Ndërmarrja amë ka pjesmarrje të theksuar në ndërmarrjen e

4. varurnëse i posedon drejtpërdrejtë ose terthorazi së paku 25 % të kapitalit tëndërmarrjes
varëse, së paku 25 % të votave në kuvendin e ndërmarrjesvarëse dhe ka të drejtë që të
ketë së paku 25 % të anëtarëve të këshillitdrejtues të ndërmarrjes varëse.Ndërmarrja me
pjesmarrje të madhe është gjithashtu ndërmarrje e ciladrejtëpërdrejtë ose tërthorazi
posedon aksione ose investime në ndërmarrjentjetër me pjesmarrje mbi 50 % të kapitalit
themelor, me mbi 50 % të votavenë kuvend dhe të drejtën që të emrojë deri në 50 % të
anëtarëve të këshillitdrejtues në ndërmarrjen varëse. Ndërmarrja me pjesmarrje të madhe
mundtë jetë çfaredo forme e shoqrisë tregtare, shoqërore ose publike, ndërsandërmarrja e
varur mund të jetë e organizuar si shoqëri aksionare oseshoqëri më përgjegjësi të
kufizuar, sepse vetëm në to marrdhenjëtrregullohen kryesisht me investimin e
kapitalit.Ndërmarrja amë e cila ka pjesmarrje më të madhe në ndërmarrjenvarëse ka
detyrime që na bazë të çfaredo kërkese të aksionarit tëndërmarrjes varëse të blejë
aksionin që shitet nga ai. Nëse ndërmarrja amëposedon më shumë se 75 % të aksioneve të
të ndërmarrjës varëse, kadetyrime ndaj kreditorëve të ndërmarrjes varëse në mënyrë
solidare pakufipër detyrimet e ndërmarrjes varëse.Forma më e vështir e lidhjes ekziston
të të ashtuquajturat përfshirje endërmarrjeve kur disa aksionar posedojnë mbi 90 % të
aksioneve nëndërmarrjen varëse. Në këtë rast aksionari ka mundësi që të blejë akcinet
embetura të ndërmarrjes varëse ku në këtë rast ai nuk e humbë cilësin epërsonit juridik.
Këtu qëndron ndryshimi në mes të përfshirjes dhe lidhjes sëndërmarrjeve.
12. NDËRMARRJA ME PJESMARRJE TË NDËRSJELLË (RECIPROKE)
Ndërmarrjet me pjesmarrje të ndërsjellë (reciproke) janë atondërmarrje tek të cilat kanë
pjesmarrje të kapitalit edhe ndërmarrja tjetër.
Që të kenë efekt marrëdhënjët e caktuara juridike, kjo pjesmarrje duhet të jetë më së paku
deri në 10 %.
Holdingu
Janë ndërmarrje të cilat fillimisht zhvillojnë veprimtari drejtuese, sipasformës të
bashkimit të kapitalit të një ndërmarrje me kapitalin endërmarrjeve tjera dhe disponimin
me atë kapital. Është e mundur që këtobashkime të kenë trajten e shoqërive të ortakrisë,
komanditore, aksionare,më përgjegjësi të kufizuar, shoqërore dhe publike.
13. SHOQATAT AFARISTE
Shoqatë afariste mund të themelojnë dy ose më shumë ndërmarrje,respektivisht
ndërmarrës më qëllim të përparimit të afarizmit dhe rritjes sëcilësisë së ekonomizimit të
veprimtarisë së ndërmarrjes. Këto shoqata janëtë karakterit joprofitabil, themelohen me
statut dhe regjistrohen në regjister.Shenja “
Shoqatë afariste
” duhet të evdientohet në firmë. Me kontratë mbithemelimin përcaktohen emertimi, koha
e themelimit, qëllimet eveprimtarisë, selia, drejtimi, përfaqësimi, përgjegjësia, bashkimi,
ndarja nësferen e qarkullimit juridik, perjashtimi, pasuria, kontrolli, ndërprerja
eveprimtarisë dhe çështje të tjera të rëndësishme për realizimin e qëllimevepër të cilat
edhe është themeluar shoqata arariste