More Related Content
Viewers also liked
Similar to Dydaktyka nauczania cz. 2 dr in . seweryn cicho d
Similar to Dydaktyka nauczania cz. 2 dr in . seweryn cicho d (20)
More from Mrtinez86
More from Mrtinez86 (20)
Dydaktyka nauczania cz. 2 dr in . seweryn cicho d
- 1. 1 Proces zmian w edukacji przygotował: dr inż. Seweryn Cichoń
- 2. 2 Problematyka: 1. Rola edukacji we współczesnym świecie 2. Sytuacja systemu edukacji w Polsce 3. Podstawowe wyzwania zmian stojące przed polskim systemem edukacji 4. Wzrost liczby studentów w szkołach wyższych a potrzeby finansowe 5. Zapewnienie jakości w systemie edukacji 6. Rola Deklaracji Bolońskiej w procesie zmian w edukacji 7. Wprowadzenie nowej ustawy w Polsce – Prawo o szkolnictwie wyższym 8. Rola Strategii Lizbońskiej w procesie zmian w edukacji 9. Strategia rozwoju edukacji w Polsce na lata 2007 - 2013
- 3. 3 Zmiany, jakie dokonują się w Polsce określane są mianem transformacji w kierunku gospodarki opartej na wiedzy. Rola nauki, kultury i edukacji odgrywa w niej niekwestionowane znaczenie. Zmiany stylów nauczania, sposoby kształcenia, nowe reformy edukacji a także ciągłe doskonalenie w tym zakresie, to wszystko ma wpływ na współczesną edukację. W wielu krajach poszukiwane są sposoby usprawniania działania szkolnictwa [1]. Edukacja ma za zadanie służyć formowaniu zdolności człowieka poprzez jej zmienianie i rozwijanie [2].
- 4. 4 Według J. Delorsa edukacja jest ogółem wpływów na jednostki i grupy ludzkie, sprzyjające takiemu ich rozwojowi, by stały się one świadomymi i twórczymi członkami wspólnoty społecznej, kulturowej i narodowej. Aby były zdolne również do aktywnej samorealizacji własnej tożsamości i rozwijania własnego Ja, poprzez podejmowanie zadań ponadosobistych. Tylko taka edukacja może odegrać znaczącą rolę w społecznym, gospodarczym i kulturowym rozwoju społeczeństwa. Inwestowanie w kapitał ludzki jest najbardziej efektywne ekonomicznie [3]. Edukacja jest ważnym warunkiem budowania świata jako rzeczywistości duchowej i materialnej w skali kraju, Europy i współczesnego świata. Musi radzić sobie z nadmiarem wiedzy, jej szybką dezaktualizacją i zmianą ludzkich kwalifikacji. Jest społeczną wartością i ludzkim kapitałem, oraz nadzieją na przyszłość [4].
- 5. 5 1. Ostatnie piętnaście lat było w Polsce okresem eksplozji edukacyjnej w zakresie stopnia upowszechnienia szkolnictwa średniego i wyższego (w 1989 roku do pełnej maturalnej szkoły średniej uczęszczało niewiele ponad 40% danej grupy wiekowej, w 2004 roku ponad 80%, w 1989 roku na studiach wyższych było około 13% w grupie 19-24 latków, w 2004 – około 47%), a także pod względem wzrostu poziomu społecznych aspiracji edukacyjnych. Wzrost aspiracji dotyczy jednak głównie wykształcenia własnych dzieci a nie podnoszenia własnych kompetencji, stąd stosunkowo niski stopień upowszechniania kształcenia ustawicznego [10]. Sytuacja systemu edukacji w Polsce
- 6. 6 2. Ogromny wzrost ilościowy uczących się na poziomie średnim i wyższym spowodował, w nieznanym dotąd wymiarze, kłopoty z jakością edukacji i groźne zjawisko pogłębiania się różnic między szkołami, choć ukrytych w zewnętrznej jednolitości systemu. 3. Zmiana (ustrojowa, ekonomiczna, społeczna, cywilizacyjna) dokonywała się obok systemu edukacji i wewnątrz tego systemu, obejmowała zarówno uczących się, jaki i nauczających. Nie doszło jednak do wytworzenia rozwiązań systemowych dostosowanych do nowej rzeczywistości. Szkoła w obszarze oświaty nie nadążała za zmianami, mimo że znaczenie edukacji stawało się coraz bardziej istotne [10].
- 7. 7 1) coraz wyższy stopień powszechności kształcenia na poziomie średnim i wyższym, 2) procesy demograficzne, a także mobilność społeczna wymuszająca głębokie zmiany w sieci edukacyjnej, 3) przemiany w obyczajowości i postawach, zagrożenia wychowawcze, otwartość na świat, 4) pogłębianie się różnic materialnych i środowiskowych przy ogromnym wpływie środowiska rodzinnego na losy edukacyjne, 5) nowe, związane ze współczesną cywilizacją i otwarciem na świat, kompetencje niezbędne na rynku pracy (języki obce, technologie informacyjno-komunikacyjne, przedsiębiorczość, nowe zawody) oraz w społeczeństwie, Podstawowe wyzwania zmian stojące przez polskim systemem edukacji:
- 8. 8 6) wzrost liczby dzieci i młodzieży wymagających wzmożonej i indywidualnej pomocy, 7) rozdźwięk między dynamizmem zmian w otoczeniu edukacji (np.: szybkie, nie zawsze przewidywalne zmiany zachodzące na rynku pracy, przemiany cywilizacyjne) a systemem edukacji, 8) wzrost znaczenia uczenia się przez całe życie przy jednoczesnym braku takich nawyków i postaw w społeczeństwie, 9) współtworzenie Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego [10].
- 9. 9 W Europie studiuje około 16 milionów młodych ludzi i liczba ta wzrasta z każdym rokiem akademickim. W latach 1998-2002 liczba studentów w 25 krajach UE wzrastała o 2% rocznie, pomimo zmniejszania się liczby młodych ludzi w wieku 20-29 lat. Wzrost liczby studentów prowadzi do konieczności zwiększenia nakładów finansowych na szkolnictwo wyższe. Odsetek produktu krajowego brutto przeznaczony na finansowanie szkolnictwa wyższego jest przeciętnie niższy niż w przypadku szkolnictwa podstawowego czy średniego, ale koszt kształcenia jednego studenta jest co najmniej dwukrotnie wyższy niż koszt kształcenia dziecka w szkole podstawowej [11]. Wzrost liczby studentów w szkołach wyższych a potrzeby finansowe
- 10. 10 Wyraźne różnice pomiędzy nowymi państwami członkowskimi UE i pozostałą piętnastką można dostrzec jedynie w poziomie wydatków ponoszonych na edukację i w proporcjach absolwentów kończących szkoły na poziomie ponadgimnazjalnym [11]. Jeśli porówna się, jaki odsetek produktu krajowego brutto poszczególne kraje przeznaczają na edukację, to stwierdza się, że są one zbliżone, co jest widoczne na rysunku nr 1.
- 11. 11 Rys. 1. Wydatki na edukację jako procent PKB oraz jako procent dochodu narodowego brutto w wybranych krajach w 2001 roku 4,6 5,7 5 5,6 5 0 1 2 3 4 5 6 Niemcy Francja Włochy Polska Holandia %PKB % dochodu narodowego brutto Źródło: Eurostat, UOE, dane krajowe.
- 12. 12 Natomiast wydatki na jednego ucznia/studenta są wyraźnie niższe w 10 nowych krajach członkowskich, pomimo tego notuje się w nich najwyższy wzrost liczby studentów, co przedstawia rysunek nr 2.
- 13. 13 Rys. 2. Roczne wydatki na jednego ucznia/studenta w publicznym sektorze edukacji w wybranych krajach, w tysiącach, 2001 6,4 3,1 7 3,7 5,9 2,3 6,4 5,2 2,9 0 2 4 6 8 Czechy Niemcy Francja Polska Holandia Malta Włochy Węgry Francja Czechy Niemcy Francja Polska Holandia Malta Włochy Węgry Francja PPS EUR- standardowa, przeciętna dla całej grupy badanych krajów, umowna jednostka siły nabywczej. Źródło: Eurostat, UOE, dane krajowe.
- 14. 14 Podstawowym ograniczeniem planów rozwojowych w edukacji w Polsce jest dostępność środków finansowych. Obok spodziewanego dofinansowania z funduszy strukturalnych UE, najlepszą i najskuteczniejszą drogą do podniesienia jakości edukacji i ułatwienia dostępu jest bardziej efektywne wykorzystywanie zasobów finansowych. Najważniejszy jest uczeń, student, uczestnik kształcenia ustawicznego i dbający o jego rozwój nauczyciel. Strategia i wynikające z niej działania mają służyć stworzeniu jak najlepszych warunków do tego właśnie rozwoju i tylko w ten sposób będzie można sprostać wyzwaniom, przed którymi stoi edukacja w Polsce [10].
- 15. 15 Kraje europejskie pozwalające na wolny nabór do szkół wyższych są już w mniejszości. W niektórych krajach świadectwo ukończenia szkoły na poziomie ponadgimnazjalnym jest wystarczającym warunkiem do uzyskania wstępu do szkoły wyższej, w większości jednak stosuje się różne procedury selekcji w celu ograniczenia naboru studentów [11].
- 16. 16 Zapewnienie jakości w edukacji stanowi ważny aspekt zarządzania systemem edukacji i kontrola jakości może przybierać różne formy, tj: monitorowanie całego systemu, wewnętrzna i zewnętrzna ocena pracy szkoły oraz ocena poszczególnych nauczycieli. Bardzo niewiele krajów koncentruje się wyłącznie na ocenie pracy nauczycieli. Natomiast wewnętrzna i zewnętrzna ocena pracy szkoły jest przeprowadzana w większości szkół europejskich. Procedury wewnętrznej i zewnętrznej oceny pracy szkoły są wzajemnie powiązane. Także standaryzacja oceny zewnętrznej jest coraz częściej stosowana. Zapewnienie jakości w systemie edukacji
- 17. 17 W roku akademickim 2002/2003 ponad 10 krajów europejskich stosowało ogólnokrajowe listy kryteriów w procedurze zewnętrznej oceny pracy szkoły. Wyniki ewaluacji są publikowane tylko Republice Czeskiej, Holandii, Portugalii, Szwecji, Islandii oraz w Zjednoczonym Królestwie i to od niedawna. Monitorowanie systemu edukacji jako całości obejmuje porównanie takich danych, jak wyniki zewnętrznych sprawdzianów i egzaminów oraz raportów z zewnętrznej oceny pracy szkół. W ostatnich latach wzrosła liczba krajów, które wprowadziły sprawdziany zewnętrzne ukierunkowane na monitorowanie systemu edukacji. Sprawdziany te są zwykle przeprowadzane na kilku etapach systemu edukacji i podlegają im wszyscy uczniowie lub ich starannie dobrane próby [11].
- 18. 18 Podpisanie Deklaracji Bolońskiej 19 czerwca 1999 roku przez ministrów edukacji 29 krajów zapoczątkowało szereg przemian zmierzających do jak największego zbliżenia systemów edukacji w szkolnictwie wyższym. Zobowiązali się oni do stworzenia do 2005 roku systemu zapewnienia jakości, w którym: • zdefiniowany będzie zakres kompetencji wszystkich zaangażowanych instytucji, • dokonywana będzie (z udziałem studentów) ocena programów lub instytucji, a jej wyniki będą opublikowane, • wprowadzony zostanie system akredytacji, • przewidziany jest udział ekspertów zagranicznych i realizacja innych form współpracy międzynarodowej [5]. Rola Deklaracji Bolońskiej w procesie zmian w edukacji
- 19. 19 W Deklaracji Bolońskiej stwierdza się, że aby stworzyć europejski obszar szkolnictwa wyższego oraz skutecznie promować europejski system edukacji uniwersyteckiej na świecie, niezbędne będzie osiągnięcie następujących celów:[6] • przyjęcie systemu czytelnych i porównywalnych stopni (dyplomów), przyjęcie systemu opartego na dwóch podstawowych etapach kształcenia: licencjat i studia magisterskie, • stworzenie systemu kredytów, podobnego do systemu ECTS (European Credit Transfer System), jako właściwego sposobu promowania mobilności studentów w jak najszerszym zakresie, • promowanie mobilności dzięki usuwaniu przeszkód utrudniających swobodny przepływ studentów, • promowanie współpracy europejskiej w zakresie zapewniania jakości w celu opracowania porównywalnych kryteriów i metod, • promowanie europejskich aspektów w szkolnictwie wyższym.
- 20. 20 Co dwa lata od momentu podpisania Deklaracji Bolońskiej odbywają się konferencje ministrów edukacji poszczególnych państw, w czasie których omawiany jest stan realizacji przyjętych postanowień i zaleceń oraz wyznaczane są priorytety na dalsze lata. Pierwsza taka konferencja odbyła się w Pradze 2001 roku, kolejna w Berlinie w 2003 roku i trzecia w 2005 w Bergen. Podczas tej konferencji dokonano oceny postępu i zaawansowania prac ze szczególnym uwzględnieniem trzech priorytetów, tj: dwustopniowego systemu kształcenia, zapewnienia jakości oraz uznawania dyplomów i okresów trwania studiów. Zaakcentowano znaczenie utrzymywania i podnoszenia poziomu jakości w szkole wyższej. Zobowiązano się do tego by każdy miał równy dostęp do wysokiej jakości szkolnictwa wyższego. Podkreślono potrzebę zapewnienia studentom odpowiednich warunków umożliwiających ukończenie studiów, bez względu na uwarunkowanie społeczne i ekonomiczne [7].
- 21. 21 Wychodząc naprzeciw założeniom Deklaracji Bolońskiej od 1 września 2005 roku w Polsce obowiązuje nowa ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym z dnia 27 lipca 2005 roku. Ustawa wprowadza m.in. trójstopniowy podział studiów, reguluje kwestie związane z plagiatami prac dyplomowych, zmiany w dotychczasowej pomocy materialnej dla studentów. Prace nad jej tworzeniem trwały od początku lat 90 – tych. Nowa ustawa uporządkowała wszystkie sfery działalności szkół wyższych rozproszonych dotychczas w różnych aktach prawnych. Ustawa wprowadziła trójstopniowy podział studiów wyższych: [8] - studiami pierwszego stopnia będą studia licencjackie i inżynierskie, - studiami drugiego stopnia będą studia magisterskie, - studiami trzeciego stopnia będą studia doktoranckie. Wprowadzenie nowej ustawy w Polsce – Prawo o szkolnictwie wyższym
- 22. 22 Nowa ustawa o szkolnictwie wyższym reguluje także kwestie przyjmowania na studia wyższe. Podstawą przyjęcia na studia będzie nowa matura, a dodatkowe egzaminy dla kandydatów na studia będą mogły być przeprowadzane jedynie za zgodą Ministerstwa Edukacji Narodowej. Studenci od października 2005 roku oprócz dotychczasowej pomocy materialnej mogą starać się również o stypendia mieszkaniowe i na wyżywienie. Stypendium mieszkaniowe przyznawane jest na wniosek studenta złożony w uczelni. Sytuację materialną rodziny studenta ustala się na zasadach obowiązujących przy przyznawaniu stypendium socjalnego. Natomiast stypendium na wyżywienie jest przyznawane studentowi znajdującemu się w trudnej sytuacji materialnej na jego wniosek złożony w uczelni.
- 23. 23 Zgodnie z nową ustawą, od 1 października 2006 r. o pomoc materialną będą mogli starać się również doktoranci. Nowa ustawa dała im prawo do ubiegania się o: - stypendia socjalne, - zapomogi, - stypendium za wyniki w nauce, - stypendium na wyżywienie, - stypendium mieszkaniowe, - stypendia socjalne dla osób niepełnosprawnych. W związku z przyznaniem prawa do ubiegania się o w/w stypendia dla doktorantów, ustawa reguluje również kwestie tworzenia funduszu pomocy materialnej dla studentów i doktorantów [9].
- 24. 24 Polska podjęła również działania zmierzające do: powszechnego stosowania Suplementu do Dyplomu, powołując Państwową Komisję Akredytacyjną (styczeń 2002), promując mobilność, rozwijając dwustopniowy system studiów i system punktów kredytowych ECTS (oceniający indywidualną pracę studenta)[7].
- 25. 25 Rola Strategii Lizbońskiej w procesie zmian w edukacji Strategiczne zamierzenia w dziedzinie edukacji w Polsce wpisują się w ramy Strategii Lizbońskiej, zgodnie z którą wszystkie państwa członkowskie powinny dołożyć starań, aby gospodarka europejska stała się do 2010 roku najbardziej konkurencyjną i dynamiczną gospodarką w świecie, opartą na wiedzy, zdolną do trwałego wzrostu, tworzącą coraz większą liczbę miejsc pracy i zapewniającą większą spójność społeczną[10]. Drogę do osiągnięcia głównego celu Strategii Lizbońskiej poprzez działania w dziedzinie edukacji przedstawia program prac „Edukacja i Szkolenia 2010”, przyjęty przez Ministrów Edukacji UE oraz Komisję Europejską w 2002 roku.
- 26. 26 strategicznych[10]: 1) poprawa jakości i efektywności systemów edukacji w UE nowych zadań społeczeństwa opartego na wiedzy oraz zmieniających się metod i treści nauczania i uczenia się, 2) ułatwienie powszechnego dostępu do systemów edukacji, działanie na rzecz zwiększenia szans zdobycia i utrzymania zatrudnienia oraz rozwoju zawodowego, jak również aktywności obywatelskiej, równości szans i spójności społecznej, 3) otwarcie systemów edukacji na środowisko i świat w związku z koniecznością lepszego dostosowania edukacji do potrzeb pracy zawodowej i wymagań społeczeństwa oraz sprostowania wyzwaniom wynikającym z globalizacji.
- 27. 27 Strategia systemu edukacji na lata 2007 – 2013 zakłada, że edukacja w Polsce jako integralny system kształcenia i wychowania będzie:[10] - ułatwiać każdemu realizację aspiracji oraz rozwój własny i wykorzystanie możliwości, - przygotowywać do aktywnego i odpowiedzialnego uczestniczenia w życiu społecznym, kulturalnym i gospodarczym, w wymiarze lokalnym, narodowym i globalnym, - reagować na zmiany związane z rozwojem nauki, nowoczesnych technologii i globalizacją, - szybko i elastycznie dostosowywać się do zmian zachodzących na rynku pracy. Strategia rozwoju edukacji w Polsce na lata 2007-2013
- 28. 28 System edukacji musi odpowiadać na zmiany zachodzące w świecie, stale się rozwijać i doskonalić korzystając z najlepszych wzorów i porównując efekty. Służyć temu będą między innymi: systemy zbierania danych statystycznych, badania, współpraca międzynarodowa, wymiana doświadczeń [10].
- 29. 29 Podstawowe zadania jakie stoją przed polskim systemem edukacji to: a) w oświacie: [10] - wyrównywanie szans edukacyjnych, - przeciwdziałanie zjawiskom patologii społecznej, - dostosowanie treści sposobów nauczania do możliwości ucznia/wychowanka oraz z wymogów zmieniającego się, współczesnego świata, - poprawa efektywności zarządzania poprzez między innymi: precyzyjne określenie zakresu kompetencji administracji rządowej i samorządowej oraz dyrektorów szkół, placówek i zespołów nauczycielskich, - poprawa efektywności systemu kształcenia, doskonalenia oraz zatrudnienia nauczycieli.
- 30. 30 - usprawnienie systemu zarządzania szkół wyższych z wykorzystaniem najlepszych praktyk stosowanych w gospodarce, - wprowadzenie zmian w systemie finansowania szkolnictwa wyższego, w tym w szczególności: powszechnej częściowej odpłatności za studia skorelowanej z systemem kredytów studenckich, wprowadzenie systemu dopłat do czesnego dla studentów w formie stypendiów o charakterze socjalnym i motywacyjnym, - podnoszenie jakości i upowszechnianie nowoczesnych metod kształcenia, - zwiększenie współpracy między szkołami wyższymi a gospodarką, - otwarcie szkół wyższych na kształcenie ustawiczne.
- 31. 31 - kształtowanie postaw proedukacyjnych obywateli, - upowszechnienie kształcenia ustawicznego związanego z nabywaniem i doskonaleniem kwalifikacji zawodowych oraz kompetencji ogólnych (np.: języki obce), - zbudowanie przejrzystego systemu kwalifikacji zawodowych, - zbudowanie systemu uznawania kwalifikacji zawodowych uzyskanych poza systemem przez certyfikację (uznanie formalne) oraz uznanie w praktyce (przez pracodawców), - traktowanie w sposób priorytetowy: ludzi starszych i o niskich kwalifikacjach (podtrzymanie aktywności zawodowej) oraz ludzi młodych, także po studiach wyższych (promowanie przedsiębiorczości i konkurencyjności), - wprowadzanie efektywnych mechanizmów współfinansowania kosztów kształcenia ustawicznego ze
- 32. 32 Realizatorami przyjętej strategii powinny być współdziałające ze sobą, choć zachowujące odrębne kompetencje i tożsamość, organy administracji rządowej i samorządowej, szkoły, szkoły wyższe i placówki oświatowe, a także partnerzy społeczni, pracodawcy, organizacje pozarządowe, partie polityczne, kościoły i związki wyznaniowe. Podniesienie jakości kształcenia na poziomie wyższym uwarunkowane jest dysponowaniem dostatecznie liczną i odpowiednio wykwalifikowaną kadrą akademicką – nauczycieli akademickich i pracowników naukowych. Wskazane jest korzystanie z doświadczeń zagranicznych i gospodarczych (stypendia, granty na prowadzenie badań w innych ośrodkach, wymiana kadr) [10].
- 33. 33 Zagrożeniem wydaje się brak dynamiki w zakresie nadawania stopni doktora habilitowanego i tytułu profesora, co stanowi zagrożenie dla rozwoju kadry naukowo – dydaktycznej o najwyższych kwalifikacjach. Dla zapewnienia jakości kształcenia na poziomie wyższym dużym zagrożeniem jest wolniejsze tempo wzrostu liczby kadry akademickiej o najwyższych kwalifikacjach w stosunku do tempa wzrostu liczby studentów [10]. Celem głównym rozwoju edukacji w Polsce jest podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa, tak by wykształcenie co najmniej średnie stało się bardziej powszechne w grupie wiekowej 25 – 45 lat w 2013 roku, przy jednoczesnym zapewnieniu wysokiej jakości kształcenia. Równocześnie konieczne jest stałe podnoszenie poziomu kwalifikacji zawodowych oraz ogólnych kompetencji niezbędnych do funkcjonowania we współczesnym społeczeństwie [10].
- 34. 34 Literatura: [1] A. Fazlagić: Marketingowe zarządzanie szkołą jako sposób na poprawę jakości funkcjonowanie polskiej oświaty. Problemy Jakości, 6/2005,str. 13. [2] B Milerski, B. Śliwerski (red. nauk.): Pedagogika. Leksykon PWN, Warszawa 2000, str. 54. [3] Raport dla UNESCO Międzynarodowej Komisji ds. Edukacji dla XXI wieku, J. Delors (red. nauk.), W. Rabczuk ( tłumaczenie z francuskiego): Edukacja: jest w niej ukryty skarb, Warszawa: Stowarzyszenie Oświatowców Polskich 1998, str. 32. [4] S. Cichoń: Nowa reforma edukacji – lepsza jakość kształcenia, Z. Andrzejak, L. Kacprzak, K. Pająk (red. nauk.): Polski system edukacji po reformie 1999 roku – stan, perspektywy, zagrożenia, Poznań – Warszawa 2005, str. 216. [5] http:// www.menis.gov.pl 05.05.2005
- 35. 35 [6] E. Chmielecka: Korzyści i koszty związane z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w sferze szkolnictwa wyższego, Warszawa 2003, str. 23. [7] M. Kunicka: Efektywność działania szkoły wyższej na rzecz praktycznego przygotowania studentów w świetle postanowień Deklaracji Bolońskiej, A. Kozubska, A. Zduniak (red.nauk.): Kształcenie zawodowe w teorii i praktyce edukacyjnej, część I, Wyd.Wyższej Szkoły Bezpieczeństwa, Poznań 2005, str.383 – 384. [8] Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U nr. 164, poz. 1365). [9] Dziennik Ustaw nr 164, poz. 1365 [10] Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu: Strategia rozwoju edukacji na lata 2007 – 2013, sierpień 2005, str. 28. [11] Key Data on Education in Europe 2005 (Kluczowe dane o edukacji w Europie 2005), wydanie 6, lipiec 2005.
Editor's Notes
- [1] A. Fazlagić: Marketingowe zarządzanie szkołą jako sposób na poprawę jakości funkcjonowanie polskiej oświaty. Problemy Jakości, 6/2005,str. 13. [2] B Milerski, B. Śliwerski (red. nauk.): Pedagogika. Leksykon PWN, Warszawa 2000, str. 54.
- 3] Raport dla UNESCO Międzynarodowej Komisji ds. Edukacji dla XXI wieku, J. Delors (red. nauk.), W. Rabczuk ( tłumaczenie z francuskiego): Edukacja: jest w niej ukryty skarb, Warszawa: Stowarzyszenie Oświatowców Polskich 1998, str. 32. [4] S. Cichoń: Nowa reforma edukacji – lepsza jakość kształcenia, Z. Andrzejak, L. Kacprzak, K. Pająk (red. nauk.): Polski system edukacji po reformie 1999 roku – stan, perspektywy, zagrożenia, Poznań – Warszawa 2005, str. 216.
- 5] http:// www.menis.gov.pl 05.05.2005
- [6] E. Chmielecka: Korzyści i koszty związane z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w sferze szkolnictwa wyższego, Warszawa 2003, str. 23.
- [7] M. Kunicka: Efektywność działania szkoły wyższej na rzecz praktycznego przygotowania studentów w świetle postanowień Deklaracji Bolońskiej, A. Kozubska, A. Zduniak (red.nauk.): Kształcenie zawodowe w teorii i praktyce edukacyjnej, część I, Wyd.Wyższej Szkoły Bezpieczeństwa, Poznań 2005, str.383 – 384.
- [8] Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U nr. 164, poz. 1365).
- [9] Dziennik Ustaw nr 164, poz. 1365
- [10] Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu: Strategia rozwoju edukacji na lata 2007 – 2013, sierpień 2005, str. 28.
- [11]