8. psychoterapia

1. Psychoterapia
Psychoterapia w psychiatrii jest podstawową metodą oddziaływania
leczniczego.
To uruchamiany przez terapeutę proces zmian, dokonujących się
przede wszystkim w obszarze aktualnych przeżyć pacjenta, ale także
w zakresie czynników warunkujących to przeżywanie:
- cech osobowości
- obrazu siebie
- oceny wydarzeń z przeszłości
- postaw i przeświadczeń
- stylu reakcji itp.
W następstwie tych zmian przeżywania zachodzą także zmiany
funkcjonowania jednostki oraz w sposobach i skuteczności radzenia
sobie w świecie.

2. Głównym celem psychoterapii jest usuwanie przyczyn warunkujących
powstawanie zaburzeń zdrowia, zrozumienie istoty patogennych doświadczeń
życiowych i uwolnienie się od ich negatywnego wpływu, poznanie przyczyn
nieskuteczności zachowań oraz uzyskanie kontroli nad własnym życiem.
Umożliwia to pacjentowi kierowanie swoim życiem w sposób zapewniający
zaspokojenie własnych pragnień stosownie do ocenianych realistycznie
możliwości z uwzględnieniem wymogów otoczenia.
Cele i sposób prowadzenia psychoterapii powinny być określane przede
wszystkim przez specyfikę zaburzeń, motywację pacjenta do leczenia, jego
umiejętność introspekcji, wiedzę i uwarunkowania socjokulturowe oraz
psychodynamiki rządzące obecnym przeżywaniem pacjenta.
Zmiany zachodzące w procesie psychoterapii zależą od wielu okoliczności,
np. od trafności rozpoznania tego, co jest istotą zaburzenia lub problemem
pacjenta i jakiego rodzaju interwencji dany pacjent potrzebuje, także od
zróżnicowanych reakcji pacjenta na interwencje terapeutyczne zastosowane
w różnych etapach psychoterapii.

3. FORMY PSYCHOTERAPII
Psychoterapia indywidualna
Spotkanie jednego terapeuty i jednego pacjenta.
Skuteczne uruchomienie procesów zmiany przeżywania i funkcjonowania
pacjenta wymaga powstania silnego związku i specyficznych cech relacji
między chorym a leczącym. Istnienie takiego związku jest warunkiem
koniecznym, by mogła zaistnieć psychoterapia indywidualna, chociaż
niewystarczającym do uzyskania pozytywnych wyników leczenia.
Związek psychoterapeuty z pacjentem ma charakter zadaniowy. W
spotkaniu terapeutycznym ważna jest przede wszystkim osoba
pacjenta, czasami także sama relacja, jej rodzaj i sposób , w jaki
pacjent w niej funkcjonuje. Pacjent jest osobą wyróżnioną, centralną ,
ale tylko z uwagi na swoje problemy. Psychoterapeuta nie ma prawa
wnosić w tą relacje swoich własnych przeżyć i trudności, zaspokajać
swoich potrzeb emocjonalnych itp. Jest tym, który ma pomagać swoja
wiedza i umiejętnościami, i to właśnie ma wnosić w relację- a nie to
jakim jest człowiekiem.

4. W psychoterapii indywidualnej terapeuta i jego działania to jedyny
czynnik leczący.
Przedmiotem interwencji są przede wszystkim, dostrzegane przez
terapeutę w werbalnych i niewerbalnych zachowaniach pacjenta,
aktualnie obecne w jego przeżywaniu konflikty, dysfunkcjonalne
schematy poznawcze itp. Uwaga powinna koncentrować się na aktualnym
i zazwyczaj demonstrowanym podczas spotkań zakłóceniu
funkcjonowania.
Założenia i twierdzenia teoretyczne wyjaśniające zależności między
objawami i właściwościami osoby, mechanizmy kształtowania się tych
właściwości i mechanizmy zmian zachodzących w procesie psychoterapii
są prezentowane w formie różnych podejść psychoterapii. Większość z
nich należy do czterech grup: psychodynamiczne, behawioralno-
poznawcze, humanistyczne i systemowe.

5. I psychoterapia psychodynamiczna
Cel: zmiana właściwości wewnątrzpsychicznych jednostki.
Według tej koncepcji teoretycznej, poprawa samopoczucia, ustąpienie
objawów i zmiana funkcjonowania jednostki mogą nastąpić tylko
wówczas, gdy osiągnięte zostaną w psychoterapii następujące zmiany:
- uwolnienie tłumionych uczuć, czyli odreagowanie i uświadomienie sobie
wypartych urazowych przeżyć
- uzyskanie wglądu, czyli dostrzeżenie swoich rzeczywistych potrzeb,
pragnień i fantazji i tego, że do tej pory nieuświadamiane impulsy i
pragnienia nie są tak zagrażające i nie muszą budzić tak dużego lęku,
jaki pacjent dotychczas przezywał
- nabycie zdolności do odróżniania fantazji od rzeczywistości;
pojawienie się bardziej dojrzałych mechanizmów obronnych,
pozwalających na zaspokojenie tłumionych dotychczas impulsów w
sposób bardziej dojrzały albo na bardziej świadome ich kontrolowanie

6. II psychoterapia behawioralno-poznawcza
Podejście behawioralno-poznawcze oparte jest na założeniu, że
zaburzenia psychiczne są wyuczonymi schematami zachowania, a ich
leczenie to zmiana tych zachowań, dokonująca się poprzez procesy
uczenia się (oduczania reakcji niedostosowanych i uczenia
prawidłowych).
Najczęściej celem terapii jest wygaszanie lęku związanego z
rzeczywistymi sytuacjami wywołującymi reakcje lękowe lub innych
reakcji emocjonalnych, związanych z rzeczywistymi czy wyobrażanymi
sytuacjami.
Celem tych terapii jest:
- wytworzenie akceptowalnych i przystosowawczych rekcji na bodźce,
które prowadziły do powstania objawów choroby
- zidentyfikowanie irracjonalnych przekonań czy innych schematów
poznawczych, które są przyczyną aktualnych objawów i zastąpienie
ich racjonalnymi

7. - rozwijanie umiejętności , które mają ułatwić pacjentowi
przystosowanie się do różnych funkcji życiowych
- integrowanie wszystkich elementów ludzkiego funkcjonowania:
poznawania, przeżywania, działania i wpływów środowiska
- przekształcanie znaczeń jakie osoba przypisuje swoim
doświadczeniom życiowym, i nabywanie umiejętności rozwiązywania
problemów
Większość technik behawioralnych odwołuje się do zasad
warunkowania instrumentalnego, modelowania lub ćwiczenia
umiejętności. Należą do nich m.in. trening relaksacyjny,
systematyczna desensytyzacja , techniki ekspozycyjne, techniki
awersyjnego przewarunkowania, techniki modelowania, trening
asertywności.

8. III psychoterapia humanistyczna
Większość podejść humanistycznych opiera się na przekonaniu, że
zachowanie człowieka jest motywowane potrzeba rozwoju i dążeniem
do zaspokojenia własnych potrzeb, a wszelkie zaburzenia są związane
z negatywnymi doświadczeniami przeżywanymi w procesie
zaspokajania potrzeb.
Celem psychoterapii ,,skoncentrowanej na kliencie” jest zmiana
osobowości, która ma polegać na uwolnieniu posiadanej przez klienta
tendencji do samoaktualizacji przez zlikwidowanie rozbieżności w
zakresie własnego ja, na zwiększeniu jego świadomości i na
odzyskaniu kierowania się w wyborze celów i sposobów działania
własnymi doświadczeniami dotyczącymi organizmu, zmiana w zakresie
doświadczeń emocjonalnych i nadawanych tym doświadczeniom
znaczeń.
Terapia Gestalt stawia sobie za cel uwolnienie wszelkich emocji
doświadczanych przez człowieka (gniewu, radości, smutku) jako
sposobu na uzyskanie głębokiego poczucia pełni i człowieczeństwa.

9. To rezygnacja z racjonalnego planowania przyszłości na rzecz
teraźniejszości, doświadczanej głównie zmysłowo i emocjonalnie.
Psychoterapia ma doprowadzić do nabywania samodzielności i
odpowiedzialności tylko za siebie, odpowiedzialności za to, co dzieje
się teraz, bo przyszłości przewidzieć się nie da. Pozwala to usunąć lęki i
różnego rodzaju obrony.
IV psychoterapia systemowa
W tym podejściu podstawowe jest twierdzenie, ze zachowanie
człowieka może być zrozumiane tylko w kontekście jego relacji ze
środowiskiem społecznym, w jakim on obecnie żyje, jedynie w
kontekście systemu, którego jest częścią. Koncepcje systemowe
zastosowane do wyjaśniania zaburzeń psychicznych wyraziły się przede
wszystkim w teoriach dotyczących funkcjonowania rodziny i w terapii
rodzin. Zajmują się przede wszystkim takimi zjawiskami,jak zaburzenia
struktury rodziny, zaburzenia komunikacji w rodzinie, zaburzenia
związane z zasadami regulującymi funkcjonowanie rodziny jako systemu

10. Przedmiotem zmiany w terapii rodzin jest zmiana funkcjonowania
rodziny.
Najważniejsze spośród oczekiwanych zmian to:
- zmiana struktury rodziny, polegająca przede wszystkim na
zaznaczaniu wyraźnych granic między podsystemami, likwidowaniu
patologicznych triad, zwiększaniu klarowności w zakresie odgrywania
ról w rodzinie, zwłaszcza unikaniu odgrywania określonych ról przez
osoby do tego nieuprawnione
- zmiany zasad regulujących funkcjonowanie systemu i komunikację
między członkami rodziny
- zmiany relacji emocjonalnych między członkami rodziny

11. Zasadniczym elementem terapii rodziny jest dyrektywna aktywność
terapeuty, to on odgrywa główna rolę we wprowadzaniu zmian. Terapeuta jest
ekspertem oceniającym dotychczasowa patologię i tworzącym hipotezy mające
na celu zidentyfikowanie czynników podtrzymujących tę patologię systemu.
Opierając się na takich hipotezach, planuje się i wprowadza określone zmiany,
używając technik terapeutycznych.
Psychoterapia grupowa
Stwarza znacznie większe możliwości oddziaływania terapeutycznego niż
psychoterapia indywidualna, a ma większą efektywność ekonomiczną. Grupa
może mieć charakter otwarty lub zamknięty. Leczenie w grupie nie zmienia
podstawowych celów i reguł terapii ani funkcjonowania psychoterapeuty, daje
mu jednak pewne nowe możliwości i zadania, wynikające ze specyfiki tej
sytuacji. Spotkania terapeutyczne kilku chorych stwarzają nieco inne
okoliczności i uruchamiają inne procesy niż psychoterapia indywidualna (np.
świadomość, że inni mają podobne problemy i dolegliwości zmniejsza poczucie
osamotnienia, regularne spotkania stwarzają możliwość towarzyskich
kontaktów, co jest atrakcyjne zwłaszcza dla osób samotnych).

12. Najistotniejsze różnice wynikają ze zjawiska zwanego dynamiką grupy.
Dynamika grupy to proces zachodzący wówczas, gdy kilka osób przebywa
przez wystarczająco długi czas na tym samym terytorium zmusza to do
wzajemnego uwzględniania swojej obecności, a w konsekwencji do
współdziałania, szczególnie w zaspokajaniu swoich potrzeb.
Fazy rozwoju grupy:
1. Orientacja
2. Ocena/walka/agresja
3. Kontrola i spójność w funkcjonowaniu zadaniowym (najwyraźniej w
małych 7-9 osobowych grupach zamkniętych)
Uważa się , że samo uczestniczenie w procesie formowania się grupy
może stanowić doświadczenie umożliwiające korektę funkcjonowania
osób, u których proces socjalizacji nie przebiega prawidłowo, będąc
jedna z przyczyn zaburzenia. Ważniejsze są jednak inne czynniki
leczące, np. nacisk grupy na zmianę sposobu funkcjonowania,
przeszkadzającego innym uczestnikom.

13. Grupy mogą być homo lub heterogenne. Kryterium najczęściej
stanowią wiek, płeć, rozpoznanie.
Nie jest właściwe łączenia w jednej grupie dzieci i pacjentów
dorosłych, pacjentów z psychoza i chorujących na nerwice.
Psychoterapia grupowa stwarza terapeucie znacznie większy poziom
trudności niż psychoterapia indywidualna. Zmusza do tego, by
sterować procesem leczenia kilku osób jednocześnie, do zapamiętania
informacji dotyczących każdej z nich-i stosownie do tego-
zindywidualizowanego planowania oddziaływań. Zarazem terapeuta
musi kontrolować zjawiska i procesy grupowe.
W psychoterapii grupowej szczególnie widoczne są niespecyficzne
czynniki terapeutyczne, takie jak:
- wytworzenie i podtrzymywanie nadziei, wiary w skuteczność terapii
- możliwość ekspresji katartycznego wyładowania emocji, poczucie
spójności grupowej
- uniwersalizacja

14. Psychoterapia grupowa stwarza możliwość zmiany postaw pacjenta.
Grupa stanowi dobre miejsce i stwarza warunki rozwoju umiejętności
funkcjonowania społecznego.
Psychoterapia grupowa stwarza możliwość powstania wielokierunkowych
przeniesień i korektywnego przeżycia doświadczeń, uczenia się tego, w
jaki sposób można posłużyć się nowymi, powstałymi w czasie leczenia
mechanizmami radzenia sobie ze swoimi intrapsychicznymi trudnościami
i z problemami w relacjach międzyludzkich.
Szczególną forma terapii grupowej jest psychoterapia indywidualna w
grupie. Psychoterapeuta pracuje wtedy z jednym pacjentem, ale w
obecności innych członków grupy terapeutycznej.
Psychoterapia podtrzymująca
Jest powierzchowna i ma charakter pomocniczy bez dokonywania
głębszej analizy. Psychoterapeuta nie koryguje błędnych postaw ani
przekonań pacjenta i nie stara się również usunąć objawów.