Zmiany postepowe

1. ZMIANY POSTĘPOWE

2. • U podłoża zmian postępowych leży rozplem, czyli
zwiększona liczba lub objętość komórek. Zmiany
te związane są z uzupełnianiem ubytków,
powstałych na skutek działania czynników
szkodliwych, lub przystosowaniem do zwiększonej
pracy.
• Do zmian postępowych zaliczamy: odrost,
naprawę, przerost, rozrost oraz zmiany
• różnicowania komórkowego, takie jak:
metaplazja, anaplazja, kataplazja, dysplazja i
dysembrioplazja

3. Odrost, odnowa (regeneratio)
• Jest to zdolność do odtwarzania komórek i
tkanek, powrót pod względem anatomicznym i
fizjologicznym do stanu wyjściowego. Zachodzi on
zarówno w warunkach fizjologicznych (odrost
endometrium po menstruacji, odrost
złuszczonego naskórka), jak i w stanach
patologicznych (gojenie się ran i kości, odrost
uszkodzonego miąższu wątroby). Zdolność do
odrostu związana jest ściśle z cyklem życiowym
komórki.

4. Cykl komórkowy
• Obejmuje replikację i podział, dzięki którym z
jednej potomnej komórki powstają dwie
młode o identycznym materiale genetycznym
DMA. Jest to podstawowy sposób namnażania
się komórek, wykorzystywany przez wszystkie
żyjące organizmy

5. Fazy cyklu komórkowego
• M - faza mitozy (podział komórki)
• Gi - od zakończenia mitozy do rozpoczęcia
syntezy DNA
• S - synteza DNA
• G2 - od zakończenia syntezy DNA do
rozpoczęcia mitozy
• Go - faza spoczynku

7. Długość cyklu komórkowego
• Warunkuje ona zdolność komórek i tkanek do
regeneracji. Komórki, które po fazie mitozy
przechodzą w fazę spoczynku Go, tracą na
stałe lub czasowo zdolność do dalszych
podziałów. Komórki, które po fazie M
przechodzą do fazy Gi, mogą dzielić się dalej.

8. Podział komórek ze względu na
charakter cyklu życiowego

9. • Wzrost, dojrzewanie, różnicowanie i śmierć
komórek
• Regulowane są przez wiele czynników
endogennych - produkowanych przez inne
komórki, oraz egzogennych - pochodzących ze
środowiska zewnętrznego

10. Czynniki regulujące wzrost komórki

11. Tkanki dojrzałe, bardziej zróżnicowane
• Mają one mniejszą zdolność do regeneracji niż tkanki niedojrzałe i
są mniej zróżnicowane. Zależnie od zdolności do regeneracji tkanki
dzielą się na:
• nietrwałe (labilne) o dużej i stałej zdolności do odrostu (nabłonek
błony śluzowej - układu oddechowego, przewodu pokarmowego,
dróg moczowych i rodnych, mezotelium jam surowiczych, tkanka
łączna wiotka i włóknista, komórki układu limfatycznego i
krwionośnego);
• trwałe (stabilne) o ograniczonej zdolności do odrostu, odrost
następuje głównie po uszkodzeniach narządu (kości, ścięgna,
chrząstka, włókna mięśni szkieletowych, komórki miąższowe
narządów wewnętrznych, takie jak nerka, wątroba, trzustka);
• niezmienne (ustabilizowane), nie mające zdolności do regeneracji
(układ nerwowy i mięsień sercowy.

12. Komórki kambialne (rezerwowe)
• Mało zróżnicowane komórki znajdujące się w
wyspecjalizowanych narządach. Komórki te
prawdopodobnie zapoczątkowują odnowę
(np. komórki satelitarne włókien mięśni
szkieletowych

13. Naprawa (reparatio)
• Naprawa jest to proces regeneracji tkanek
stałych lub niezmiennych. Ubytek tkankowy
wypełnia ziarnina (granulatio) - młoda tkanka
łączna. Proces ziarninowania zachodzi np. po
urazach narządów miąższowych, kości czy
skóry.

14. W przypadku dużego ubytku tkanek (np. skóry)
mówimy o gojeniu się poprzez ziarninowanie
(reunio per secundam intentionem).
• Wyróżniamy wówczas następujące po sobie fazy
ziarninowania:
• faza strupa (krew krzepnie, granuiocyty i makrofagi
oczyszczają ranę z tkanek martwiczych, strup obkurcza
się);
• faza proliferacyjna (proliferacja dotyczy głównie:
komórek nabłonka, które na- pełzająna ziarninę,
fibroblastów syntetyzujących koiagen i proteoglikany,
oraz komórek śróbłonka, które tworzą nowe naczynia):
• faza włóknienia (zwiększa się ilość włókien
kolagenowych, zmniejsza liczba naczyń, ziarnina
obkurcza się i blednie - powstaje blizna (cicatrix).

15. • W przypadku małej, wąskiej rany, o gładkich
brzegach możliwe jest gojenie się poprzez
rychłozrost (reunio per primam intentionem)
• Następuje wówczas sklejenie brzegów rany
przez włóknik. Proliferacja naczyń
krwionośnych i fibroblastów, produkcja
włókien kolagenowych i klejodajnych - gojenie
przez rychłozrost pozostawia małą linijną
bliznę.

16. Przerost (hypertrophia) - zwiększenie objętości narządu na skutek
zwiększenia objętości poszczególnych komórek. Dotyczy narządów
zbudowanych z tkanek niezdolnych do podziału
• Przerosty dzielimy:
• « ze względu na zasięg:
• całkowity (hypertrophia totalis) - przerasta cały narząd (mięśnie u
sportowców)
• częściowy (hypertrophia partialis) - przerasta część narządu (prawa
komora serca w przypadku rozedmy płuc)
• « ze względu na przyczynę:
• pierwotny (hypertrophia primaria) o nieznanej przyczynie
• wtórny (hypertrophia secundaria) o znanej przyczynie, wyróżniamy
tutaj:
• przerost zastępczy (hypertrophia.vicaria), np. przerost jednej nerki
po usunięciu drugiej
• przerost wyrównawczy (hypertrophia.compensata), np. przerost
mięśniówki ściany naczyń tętniczych w chorobie nadciśnieniowej

17. Przerost mięśnia sercowego
• Przerost dośrodkowy tzw. ciśnieniowy (hypertrophia
concentrica cordis) spowodowany jest zwiększonym oporem
naczyniowym (np. w nadciśnieniu tętniczym). Zwiększa się
objętość poszczególnych komórek serca, zwiększają się
wymiary serca, ściany komór stają się znacznie grubsze,
światło komór jest bardzo wąskie.
•
• Przerost odśrodkowy tzw. objętościowy (hypertrophia
excentrica cordis) spowodowany jest zwiększonym dopływem
krwi (np. w wadach zastawkowych serca). Zwiększa się
objętość poszczególnych komórek serca, zwiększają się
wymiary serca, ściany komór stają się nieznacznie cieńsze lub
ich grubość nieznacznie rośnie, światło komór jest poszerzone.

19. Rozrost (hyperplasia)
• Jest to zwiększenie objętości narządu poprzez
zwiększenie liczby komórek go budujących.
Dotyczy narządów zbudowanych z tkanek
zdolnych do podziału.
• Wyróżniamy rozrost:
• pierwotny (hyperplasia primaria)
• wtórny (hyperplasia secutularia)
• całkowity (hyperplasia tołalis)
• częściowy (hyperplasia partialis)

20. Rozrost błony śluzowej macicy {hyperplasia
endometrii glandularis)
• Pod wpływem niezrównoważonego działania
hormonów (estrogenów), głównie w okresie
przedmenopauzalnym, dochodzi do nadmiernego
rozrostu samych tylko gruczołów (rozrost prosty)
lub gruczołów i podściełiska (rozrost złożony).
Klinicznie zmiany te objawiają się krwawieniami z
narządu rodnego.
• Pojawienie się atypii komórkowej może
doprowadzić do rozwoju nowotworów.

22. Rozrost guzkowy prostaty (hyperplasia nodułaris
prostatae)
• Dotyczy mężczyzn po 50 roku życia. Na skutek
zaburzeń hormonalnych dochodzi do
nadmiernego rozrostu gruczołów i podścieliska
stercza z tworzeniem charakterystycznych
guzków.
• Klinicznie objawia się utrudnieniem w
oddawaniu moczu.
• Bardzo rzadko może być podłożem rozwoju
zmian nowotworowych

25. Kłykciny kończyste (condylomata
acuminata)
• Łagodny rozrost nabłonka w formie miękkich
brodawkowatych wyrośli, najczęściej okolicy
narządów moczowo-płciowych i odbytu.
Etiologia jest wirusowa (HPV - wirus
brodawczaka ludzkiego).

26. Akrecja
• Zwiększenie objętości narządu poprzez
zwiększenie masy substancji międzyko-
mórkowej, przy stałej liczbie i wielkości
składników komórkowych. Występuje głównie
w życiu płodowym.

27. Zaburzenia różnicowania
komórkowego
• Metaplazja
• Pojawienie się wśród komórek dojrzałych i
zróżnicowanych innych komórek dojrzałych i
zróżnicowanych, ale w innym kierunku,
niewłaściwym dla danego miejsca.
• Metaplazja jest najczęściej reakcją narządu na
przewlekłe działanie czynników szkodliwych.
• Może upośledzać pracę narządu i być
podłożem zmian nowotworowych

28. • nabłonek walcowaty: dróg oddechowych,
macicy, prostaty i pęcherzyka żółciowego oraz
nabłonek przejściowy dróg moczowych ulegają
mataplazji w kierunku nabłonka płaskiego
(metaplasia planoepitheliale),
• nabłonek gruczołów żołądka ulega metaplazji
w kierunku gruczołów jelitowych {metaplasia
intestinalis).

31. Anaplazja
• Występowanie wśród komórek dojrzałych
zróżnicowanych komórek niezróżnicowanych
tzw. anaplastycznych.
• Zjawisko anaplazji jest charakterystyczne dla
nowotworów złośliwych

32. Kataplazja
• Występowanie komórek podobnych
morfologicznie do komórek dojrzałych, ale
niezróżnicowanych czynnościowo (np.
nowotworowe fibroblasty, które nie potrafią
syntetyzować kolagenu)

33. Dysplazja
• Stopniowa przebudowa prawidłowych dotychczas
narządów lub tkanek poprzez zmiany kształtu i
ułożenia budujących je komórek.
• Dysplazji najczęściej ulegają nabłonki gruczołowe
(np. w żołądku) i nabłonki pokrywające (np, na
tarczy szyjki macicy).
• Zmiany dysplastyczne w nabłonkach uważane są
za stany przednowotworowe.
• Dysplazji ulegać może również cały narząd, np.
sutek (dysplasia fibrosa et cystica mammae -
choroba Reclusa) oraz kości (osteodystrophia
deformans - choroba Pageta).

35. Dysembrioplazje
• Zaburzenia w budowie narządów powstałe w
życiu płodowym.
• Zaliczane są do zaburzeń rozwojowych.

36. Hamartia
• Dysembrioplazja dotycząca całego narządu
• Tworzą ja tkanki charakterystyczne dla danego
narządu, ale są one chaotycznie porozrzucane
(np. zespół wielotorbielowatych nerek czy
polipy jelita grubego w polipowatości
rodzinnej).

37. Choristia
• Dysembrioplazja ograniczona, występująca w
narządzie najczęściej w postaci ektopowego
guza (np. obecność fragmentu nadnercza w
strukturze nerki czy tarczycy w języku).

38. Dziękujemy za uwagę