Cơ quan ngôn luận của Liên hiệp các Họi Văn học nghệ thuật Việt Nam.

1. DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (236) - 9 / 2014 1

2. 2 DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (236) - 9 / 2014

3. T HÔØI LUAÄN
Ba baøi hoïc ñaïo ñöùc cuûa Baùc Hoà
(THEO TINH THAÀN NGHÒ QUYEÁT TÖ. 4 KHOÙA XI)
HOÀ SÓ VÒNH
Ñoïc laïi nhöõng baøi vieát cuûa Hoà Chí
Minh veà ñaïo ñöùc caùch maïng trong
taùc phaåm Ñaûng caùch meänh cho ñeán
baøi Naâng cao ñaïo ñöùc caùch maïng, queùt
saïch chuû nghóa caù nhaân, chuùng toâi thaáy
Ngöôøi quan taâm tröôùc tieân laø nguoàn löïc con
ngöôøi, nguoàn löïc caùn boä, bôûi caùn boä laø goác
cuûa moïi coâng vieäc, ñaïo ñöùc laø goác cuûa
ngöôøi caùn boä, muoân vieäc thaønh coâng hay
thaát baïi laø do caùn boä toát hay xaáu. Xin ñöôïc
neâu ba baøi hoïc: vaøi troø cuûa daân, vaên hoùa
daân vaän vaø nhaân caùch vaên hoùa cuûa caùn boä
laõnh ñaïo trong quan heä vôùi coäng ñoàng.
Vai troø cuûa daân
Truyeàn thoáng daân toäc ta coù nhieàu kho
baùu. Moät trong nhöõng giaù trò cuûa kho baùu ñoù
laø vai troø cuûa daân ñöôïc theå hieän ôû nhieàu
phöông dieän: löïc löôïng cuûa daân, öùng xöû
trong daân, ñeàn ñaùp coâng ôn cuûa daân (aên loäc
ñeàn ôn keû caáy caøy), loøng nhaân nghóa coát ôû
yeân daân (baïc ñaàu vaãn phuï taám loøng yeâu daân
- Nguyeãn Traõi). Truyeàn thoáng ñoù ñöôïc Hoà
Chí Minh keá thöøa xuaát saéc, saùng taïo trong
ñieàu kieän lòch söû môùi keå töø khi giaønh ñöôïc
ñoäc laäp, thaønh laäp nhaø nöôùc daân chuû coäng
hoøa. Ñoái vôùi nhöõng vó nhaân trong lòch söû nhö
V.Leânin, Hoâxeâ Maùcti, Hoà Chí Minh, hoaït
ñoäng chính trò laø phöông tieän, vaên hoùa môùi
laø muïc ñích. Khaùi nieäm vaên hoùa daân chuû
khoâng chæ boù heïp trong phaïm truø cô cheá,
phöông tieän, quy cheá, maø cuoái cuøng laø muïc
ñích cuûa caùch maïng: daân giaøu, nöôùc maïnh,
daân chuû, coâng baèng, vaên minh. Ngay töø khi
chöa giaønh ñöôïc quyeàn veà tay nhaân daân,
khi coøn ôû chieán khu Cao Baèng, ñeå chuaån bò
thaønh laäp Ñoäi Vieät Nam tuyeân truyeàn giaûi
phoùng quaân, Baùc Hoà thöôøng daën ñoàng chí
Voõ Nguyeân Giaùp: “Phaûi döïa vaøo daân, döïa
chaéc vaøo daân, thì keû ñòch khoâng theå naøo tìm
dieät ñöôïc. Toå chöùc cuûa ñoäi phaûi laáy chi boä
laøm haït nhaân laõnh ñaïo”(1).
Trong trieát hoïc coå ñieån phöông Ñoâng,
Khoång giaùo ñoùng vai troø haït nhaân cuûa yù thöùc
heä vôùi theá giôùi quan cuûa keû só qua nhieàu
trieàu ñaïi. Cho ñeán nay, khi Trung Quoác
ñang ñi vaøo hieän ñaïi vôùi muïc tieâu trôû thaønh
cöôøng quoác môùi treân theá giôùi, thì Khoång
giaùo vöøa laø vaät caûn, vöøa laø logic cuûa giaù trò
ñuùng coù theå chaáp nhaän vaø keá thöøa. Trong soá
caùc giaù trò tröôøng toàn cho ñeán hoâm nay phaûi
keå ñeán vai troø cuûa daân ghi trong Thöôïng thö
laø daân vi bang baûn, veà sau Maïnh Töû phaùt
trieån: daân vi quyù, xaõ taéc thöù chi, quaân vi
khinh (vieäc daân laø quan troïng nhaát, thöù ñeán
laø vieäc cuûa xaõ taéc vaø sau cuøng laø cuûa vua).
Tö töôûng tieán boä ñoù ñaõ ñöôïc Hoà Chí Minh
giaûi thích theo tinh thaân môùi: lôïi ích cuûa
nhaân daân laø treân heát, theá ñeán laø lôïi ích quoác
gia, coøn lôïi ích cuûa nhaø vua thì khoâng ñaùng
keå. Khoång Töû cho raèng, trong ba ñieàu caàn
DIENÃ ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIETÄ NAM (236) - 9 / 2014 3

4. THÔØI LUAÄN
cuûa phaùp trò nöôùc: tuùc thöïc, tuùc binh, daân trí
thì daân trí laø quan troïng haøng ñaàu. Daân trí seõ
taïo ra thöïc tuùc, binh cöôøng. Daân khoâng tin
thì thuyeàn bò ñaém, laøm suïp ñoå caû vöông
trieàu. Trong quan heä giöõa daân vôùi theå cheá
chính trò. Maïnh Töû khuyeân nhaø caàm quyeàn
phaûi hieåu theo yù daân: “Daân muoán vieäc chi,
nhaø caàm quyeàn neân cung caáp cho hoï, daân
gheùt vieäc chi, nhaø caàm quyeàn ñöøng thi thoá
cho hoï”. Tieáp theo laø tö töôûng an daân, phaûi
coù moät haèng saûn, moät cuoäc soáng no ñuû laøm
cô sôû.
Nhöõng tö töôûng tieán boä thôøi coå ñaïi cuûa
caùc baäc tieàn nhaân, duø laø cuûa Trung Quoác
hay Vieät Nam ñeàu laø nhöõng baøi hoïc ñeå hoâm
nay chuùng ta xaây döïng moâ hình cô cheá daân
chuû. Trong Cöông lónh xaây döïng ñaát nöôùc
trong thôøi kyø quaù ñoä leân chuû nghóa xaõ hoäi
(Cöông lónh 1991) neâu saùu ñaëc tröng maø
ñaëc tröng ñaàu tieân laø: do nhaân daân laøm chuû.
Ñieàu naøy khaúng ñònh Cöông lónh ñaõ thaáy
ñöôïc vai troø cuûa daân. Ñeán Ñaïi hoäi Ñaûng X
(2006), caùc ñaëc tröng moâ hình CNXH ñöôïc
boå sung, roài ñaïi hoäi XI (2011) ñöôïc phaùt
trieån moät böôùc phuø hôïp vôùi tình hình môùi
trong nöôùc vaø quoác teá, neâu hai ñaëc tröng
haøng ñaàu: daân giaøu, nöôùc maïnh, daân chuû,
coâng baèng, vaên minh: do nhaân daân laøm chuû.
Veà lyù thuyeát, vai troø cuûa daân laø töông ñoái roõ.
Vaán ñeà coøn laïi laø moâ hình cô cheá vaän haønh
daân chuû naèm ôû boán khaâu cô baûn: daân chuû
baàu cöû (Quoác hoäi, Hoäi ñoàng nhaân daân caùc
caáp); daân chuû ra nghò quyeát (Ñaïi hoäi Ñaûng
toaøn quoác vaø Ñaûng boä ñòa phöông); daân chuû
quaûn lyù (noäi caùc vaø chính quyeàn caùc caáp
treân cô sôû phaùp ñònh); daân chuû kieåm tra,
giaùm saùt (Ban kieåm tra Trung öông, Ban noäi
chính Trung öông, caùc caáp uûy, Thanh tra
Chính phuû Trung öông ñeán cô sôû). Taát caû
boán khaâu naøy muoán coâng vieäc thöïc thi trong
ñôøi soáng coù hieäu quaû, hôïp loøng daân ñeàu
phaûi laáy nhaân toá vaên hoùa laøm neàn; yeáu toá
nhaân vaên laøm muïc ñích (lôïi ích cuûa daân);
yeáu toá trí tueä ñeå tìm chaân lyù (thaûo luaän, tranh
luaän trong daân, nhaát laø taàng lôùp trí thöùc);
yeáu toá ñaïo ñöùc trong caùch öùng xöû (chính
saùch an daân, lo cho daân…). Laøm ñöôïc nhö
vaäy töùc laø Ñaûng vaø nhaân daân tuy hai laø moät,
thoáng nhaát, ñoàng thuaän - bieåu tröng cho hai
ñaïi nghóa gaëp nhau, taïo neân söùc maïnh
tröôøng toàn ñaïi ñoaøn keát ñeå xaây döïng vaø baûo
veä Toå quoác, maø khoâng moät keû thuø naøo coù
theå phaù noåi. Ñoù chính laø vaên hoùa daân chuû
trong thôøi ñaïi Hoà Chí Minh.
Vaên hoùa daân vaän
Hoà Chí Minh, ngay töø naêm 1956, trong
baøi Huaán thò cho lôùp nghieân cöùu chính trò
cuûa Tröôøng Ñaïi hoïc nhaân daân Vieät Nam coù
noùi ñaïi yù: thôøi gian lôùp hoïc thì ngaén, neân
vieäc nghieân cöùu cuûa caùc baïn ví nhö moät haït
nhaân beù nhoû, coù theå toùm taét trong 11 chöõ
sau: “Ñaïi hoïc chi ñaïo, taïi minh minh ñöùc, taïi
thaân daân”. Minh minh ñöùc töùc laø chính taâm,
thaân daân töùc laø phuïc vuï nhaân daân, ñaët lôïi ích
cuûa nhaân daân leân treân heát”(2). Trong khaùng
chieán choáng Phaùp, choáng Myõ nhaân daân ta
ñaõ saùng taïo nhieàu thaønh ngöõ soáng maõi cho
ñeán taän hoâm nay: quaân vôùi daân nhö caù vôùi
nöôùc; ñi daân nhôù, ôû daân thöông; deã traêm laàn
khoâng daân cuõng chòu, khoù vaïn laàn daân lieäu
cuõng xong…Trong quaân ñoäi caùch maïng cuûa
ta ngay töø ñaàu khaùng chieán gian khoå, ôû caû
hai giai ñoaïn choáng Phaùp vaø choáng Myõ ñaõ
ban haønh ñieàu leänh: “khoâng laáy moät caây kim
sôïi chæ cuûa daân”. Vôùi löïc löôïng coâng an
nhaân daân, trong saùu ñieàu cuûa Baùc Hoà coù lôøi
DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ 4 VIEÄT NAM (236) - 9 / 2014

5. giaùo huaán thaân aùi: ñoái vôùi nhaân daân phaûi
kính troïng, leã pheùp.
Töø sau Caùch maïng thaùng Taùm thaønh
coâng, Hoà Chí Minh ñaõ luoân quan taâm ñeán
vaên hoùa daân vaän. Ñeå xaây döïng nöôùc ta töø
neàn daân chuû coäng hoøa thaønh nöôùc coäng hoøa
xaõ hoäi chuû nghóa, giöông cao hai ngoïn côø
ñoäc laäp daân toäc vaø chuû nghóa xaõ hoäi, Ngöôøi
bieát raát sôùm, raát roõ söùc maïnh, quyeàn haønh,
löïc löôïng ôû nôi daân. Taát caû chính saùch daân
vaän cuûa Ngöôøi vaø cuûa Ñaûng vöøa tieáp thu töï
giaùc truyeàn thoáng khoan söùc daân, an daân,
giöõ chaët loøng daân cuûa caùc vò anh huøng daân
toäc, cuûa caùc vò minh quaân, vöøa thaám saâu
moái quan heä bieän chöùng giöõa nöôùc vaø daân,
giöõa laõnh ñaïo vaø bò laõnh ñaïo, giöõa coâng
quyeàn vaø daân quyeàn. Nhöng taát caû vaø cao
hôn caû ñeàu ñi ñeán muïc tieâu: lôïi ích vì daân,
quyeàn haïn cuûa daân, traùch nhieäm cuûa daân,
coâng vieäc cuûa daân.
Noùi vaên hoùa daân vaän laø noùi ñeán moái quan
heä giöõa Ñaûng laõnh ñaïo coâng quyeàn vaø daân
quyeàn. Ñieàu naøy ñoøi hoûi moïi chính saùch cuûa
Ñaûng, Nhaø nöôùc phaûi thaám nhuaàn phöông
chaâm giöõ chaët loøng daân töùc laø phaûi hieåu roõ
taâm traïng, nguyeän voïng, nieàm tin cuûa ñoái
töôïng maø mình laõnh ñaïo. Muoán laõnh ñaïo coù
hieäu quaû thì caùn boä, ñaûng vieân phaûi göông
maãu ñaõ ñaønh, nhöng coøn phaûi coù taøi naêng,
caùn boä laõnh ñaïo caøng cao tính göông maãu
caøng phaûi saùng, taøi naêng phaûi ñöôïc phaùt loä
ôû trình ñoä toång keát lyù luaän vaø phöông phaùp
giaûi quyeát thöïc tieãn, chöù khoâng neân chæ noùi
maø khoâng laøm, noùi nhieàu chuyeän voâ boå,
thieáu löôïng thoâng tin, lyù luaän theo kieåu khoâ
cöùng, nhaøm chaùn thieáu hôi thôû cuûa ñôøi soáng
nhaân daân.
Trong moái quan heä giöõa Ñaûng vaø nhaân
THÔØI LUAÄN
daân hieän nay coù nhieàu chuyeän ñaùng baøn,
thaäm chí coù nhieàu chuyeän heát söùc böùc xuùc,
nhaïy caûm thaät ñaùng lo ngaïi. Xin neâu hai
hieän töôïng:
Moät laø, hieän töôïng xa daân cuûa moät soá
caùn boä: moät boä phaän Ñaûng vieân caáp cao
thöôøng ngaïi sinh hoaït (trong cô quan thì vôùi
caùn boä nhaân vieân ngoaøi Ñaûng; ôû khu phoá thì
vôùi nhaân daân nôi cö truù hoaëc toå daân phoá).
Neáu coù sinh hoaït thì thieáu nghieâm tuùc pheâ
bình vaø töï pheâ bình, sôï yù kieán ñoùng goùp cuûa
ngöôøi ngoaøi Ñaûng. Trong luùc ñoù hoï coù ñuû
maùnh khoùe ñeå chaïy chöùc, chaïy quyeàn,
chaïy baèng caáp… khoâng chæ cho mình maø cho
caû phe, nhoùm cuûa mình. Hoï thöôøng ngaïi
xuoáng cô sôû, nhöng laïi ñaày nhieät tình haøo
höùng xaùch caëp ñi nöôùc ngoaøi. Hoï vöøa giaáu
doát, khoâng döïa vaøo chuyeân gia, dò öùng ñoái
vôùi ngöôøi taøi, vöøa ít chòu khoù ñoïc saùch, xem
baùo ñeå naâng cao kieán thöùc. Nhöõng caáp UÛy
Ñaûng ôû lónh vöïc khoa hoïc, vaên hoùa, giaùo
duïc thöôøng ngaïi keát naïp nhöõng trí thöùc gioûi,
vì hoï coù caù tính, sôï ngöôøi ta hôn mình.
Nguyeân nhaân cuûa tình traïng thì coù nhieàu,
nhöng roõ reät nhaát laø taâm lyù heïp hoøi, ñoá kî;
theû Ñaûng ôû trong tuùi hoï, muoán ban phaùt cho
ai thì ngöôøi aáy ñöôïc; coøn khoâng, laø khoâng;
söï quan lieâu cuûa thuû tröôûng cô quan tröïc
tieáp; söï trì treä cuûa caùc ban beä thanh tra,
kieåm tra caáp treân… Ngay töø baáy giôø (nhöõng
naêm 60 theá kyû tröôùc), Baùc Hoà ñaõ thaáy roõ
moät boä phaän caùn boä “ñang mang naëng caùi
ba loâ chuû nghóa caù nhaân”.
Hai laø, ñeå phöông chaâm: daân bieát, daân
baøn, daân laøm, daân kieåm tra ñi vaøo ñôøi soáng
coù hieäu löïc, ngöôøi daân caàn ñöôïc thoâng tin.
Khoâng coù thoâng tin, ngheøo ñoùi thoâng tin,
thoâng tin khoâng chính xaùc, thì noùi chi ñeán
DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (236) - 9 / 2014 5

6. THÔØI LUAÄN
chuyeän baøn, laøm kieåm tra! Khoâng coù thoâng
tin, kieán thöùc, ngöôøi daân ñöùng beân leà chính
trò. Nhieàu naêm gaàn ñaây, hieän töôïng taùn phaùt
taøi lieäu baát hôïp phaùp, xuaát baûn nhieàu cuoán
hoài kyù xuyeân taïc söï thaät, gieøm pha maït saùt
ñoàng nghieäp, thaäm chí phaûn boäi söï nghieäp
ñoåi môùi, phuû nhaän chuû nghóa Maùc, roài
chuyeän tieáu laâm, laønh coù, döõ coù veà caùc vò
laõnh ñaïo caáp cao… vaãn troâi noåi trong doøng
chaûy coâng luaän. Chöa heát, hieän töôïng thi
haønh kyû luaät nhöõng caùn boä tham nhuõng, hoái
loä, tuyeán aùn moät soá vuï aùn hình söï cuõng theo
kieåu maäp môø, giô cao ñaùnh kheõ, hoâm nay
ñuùng, mai sai, ngaøy mai laïi ñuùng nhaèm bao
che cho nhau hoaëc ñeå giöõ theá caân baèng
giöõa caùc phe, nhoùm lôïi ích vaãn ñöôïc baøn taùn
trong daân. Ñaõ ñeán luùc caàn ñöôïc giaûi quyeát
döùt ñieåm, khoâng ñeå cho tình traïng daân chuû
cöïc ñoan laøm vaån ñuïc dö luaän xaõ hoäi. Muoán
vaäy, caàn daân chuû hoùa, coâng khai hoùa moät soá
thoâng tin noùng. Chuùng ta khoâng sôï caùc loaïi
thuø ñòch lôïi duïng. Bôûi baûn chaát chuùng laø lôïi
duïng, xuyeân taïc, mò daân. Chuùng ta chæ sôï
daân khoâng bieát ñeán nôi ñeán choán, laãn loän
traéng ñen, ñuùng sai, khoâng bieát ñaâu ñuùng
ñeå maø tin. Treân thöïc teá, caùc cô quan chöùc
naêng khoâng thoâng tin ñaày ñuû, coù toå chöùc, thì
ngöôøi daân seõ nghe caùc nguoàn thoâng tin
khaùc qua caùc keânh truyeàn thoâng, qua
Internet hoaëc baùo chí nöôùc ngoaøi. Maát loøng
tin vaøo Ñaûng, vaøo cheá ñoä thì moät boä phaän
chaïy troán tìm ñeán toân giaùo vaø caùc loaïi tín
ngöôõng si meâ, cuoàng tín, theá laø ta maát daân
vì khoâng döïa vaøo daân.
Nhaân caùch vaên hoùa
ÔÛ nöôùc ta, ngöôøi noùi sôùm nhaát veà nhaân
caùch vaên hoùa laø Hoà Chí Minh. Neáu trong
Tuyeân ngoân cuûa Lieân hieäp thuoäc ñòa, Ngöôøi
ñeà xöôùng phaåm giaù con ngöôøi trong Lôøi keâu
goïi ôû baùo Ngöôøi cuøng khoå, Ngöôøi ñöa leân
muïc tieâu söï giaûi phoùng con ngöôøi, thì trong
Di chuùc (1969) chuùng ta ñoïc: “…ñaàu tieân laø
coâng vieäc ñoái vôùi con ngöôøi”. Giaù trò cao nhaát
cuûa moïi giaù trò vaên hoùa laø con ngöôøi. Söï
hoaøn thieän nhaân caùch con ngöôøi laø chieán
thaéng lôùn nhaát cuûa vaên hoùa. Coù laàn, moät nhaø
baùo Phaùp, oâng G. Moângtaroâng ñaõ vieát: “Cuï
Hoà Chí Minh laø moät chieán só ñaàu tieân cuûa theá
giôùi thöù ba, cuûa caùc daân toäc ngheøo ñoùi, theøm
khaùt moät cuoäc soáng cho ra ngöôøi… Cuï daïy
raèng, cuoäc chieán ñaàu vì nhaân phaåm vaø töï do
phaûi ñaët leân treân moïi cuoäc chieán ñaáu khaùc”.
Nhaân caùch cuûa Ngöôøi coù söùc haáp daãn kyø laï,
nhaát laø ñoái vôùi baïn beø caùc nöôùc. Vaøo naêm
1952, taïi Ñaïi hoäi XIX Ñaûng coäng saûn Lieân
Xoâ, sau baøi dieãn vaên ngaén goïn cuûa Ngöôøi veà
thöïc traïng cuoäc chieán tranh, noãi khoå vaø noãi
ñau cuûa daân ta, ñaõ gaây xuùc ñoäng maïnh ñeán
nhieàu nhaø laõnh ñaïo. Ñoàng chí Xtalin, oâm hoân
Ngöôøi hoài laâu. Coøn Thuû töôùng Ñöùc ñaàu tieân
ñoàng chí OÂtteâ Groâttôvoân khoâng neùn noåi söï
ñoàng caûm: “Trong ñoâi maét aáy (cuûa Hoà Chí
Minh) coù nöôùc maét vaø coù löûa. Löûa cuûa nieàm
tin vaøo thaéng lôïi cuoái cuøng cuûa nhaân daân
Vieät Nam”. Töøng ngöôøi laø giaù trò nhaân caùch
maø moãi ngöôøi töï xaùc ñònh, töï giaùc thöïc hieän
theo caùc heä chuaån xaõ hoäi. ÔÛ caùc neàn vaên
hoùa khaùc nhau coù heä chuaån khoâng gioáng
nhau, nhöng vaãn coù giaù trò chung. Ñoù laø söï
lao ñoäng chaêm chæ vaø coù tay ngheà, trung
thöïc trong giao tieáp xaõ hoäi, coù tình thöông
ñoái vôùi ñoàng loaïi. Ñoù laø nhöõng daáu hieäu ñeå
phaùt trieån nhaân caùch. Trong neàn kinh teá thò
tröôøng, lao ñoäng chaát xaùm vaø lao ñoäng cô
baép ñeàu ñöôïc coi troïng. Trong trieát lyù soáng,
caùn boä laõnh ñaïo caàn laøm göông ñeå giaùo duïc
DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ 6 VIEÄT NAM (236) - 9 / 2014

7. lôùp treû söï hoaøn thieän nhaân caùch: toân troïng
nhöõng giaù trò tinh thaàn cuõng ngang baèng vôùi
nhöõng giaù trò vaät chaát (neáu khoâng muoán noùi
laø hôn). Trong quaù trình ñoâ thò hoùa coù bao
nhieâu vieäc lôùn phaûi laøm: quy hoaïch xaây döïng
cô sôû haï taàng vaø quy hoaïch caùc thieát cheá
vaên hoùa, xaây döïng töôïng ñaøi, xanh hoùa
ñöôøng phoá vaø caùc coâng trình coâng coäng nhö
coâng vieân, tröôøng hoïc, beänh vieän, thöïc hieän
vaên hoùa giao thoâng theo nhöõng quy chuaån
caàn vaø ñuû töø vieäc ban haønh ñoàng boä caùc vaên
baûn phaùp lyù, ngöôøi quaûn lyù ñoâ thò, ngöôøi
caûnh saùt giao thoâng, ngöôøi tham gia giao
thoâng… Taát caû ñeàu ñoøi hoûi söï töï yù thöùc töùc laø
nhaân caùch vaên hoùa cuûa moãi moät ngöôøi. Hoà
Chí Minh thöôøng nhaéc: “Thöïc hieän vieäc toân
troïng nhaân caùch vaø laøm cho caùi toát trong con
ngöôøi luoân luoân sinh soâi, naûy nôû; nhöõng caùi
xaáu ñöôïc daàn daàn ñaåy luøi; laøm cho con ngöôøi
trôû neân toát ñeïp nhôø töï pheâ bình vaø pheâ bình”.
Con ngöôøi khoâng phaûi luùc naøo cuõng töï laøm
chuû ñöôïc baûn thaân nhaát laø soá ñoâng caùn boä
laõnh ñaïo, quaûn lyù naém trong tay quyeàn löïc
veà caùc döï aùn lôùn, taøi chính, tieàn teä, ñaát ñai,
taøi nguyeân… neân phaûi nhôø vaøo nhöõng bieän
phaùp giaùo duïc, nhöng quyeát ñònh laø töï giaùo
duïc. Hieän nay, nhaân daân thích caâu noùi cuûa
ngöôøi xöa ñoái vôùi loaïi caùn boä noùi hay, voã tay
dôû: “Kim ngoâ ö nhaân daõ, thính kyø ngoân, quan
kyø haønh”. Nhöõng hình thöùc xöû phaït nghieâm
khaéc, duø laø baèng caùc cheá taøi phaùp lyù cao
nhaát, duø laø baèng phaït tieàn raát naëng, suy cho
cuøng,chæ laø tình theá, neáu nhö yù thöùc con
ngöôøi khoâng ñöôïc “töï kyû”, “tieân traùch kyû” khi
vaáp sai laàm, thaäm chí daãn ñeán haønh vi voâ
luaân, voâ ñaïo. Moät soá khoâng nhoû caùn boä,
ñaûng vieân, nhaát laø nhöõng keû naém trong tay
quyeàn löïc lôùn, phai nhaït lyù töôûng, ñaïo ñöùc
THÔØI LUAÄN
suy ñoài, loái soáng buoâng thaû laø do hoï “ñöùc ít
maø aân suûng nhieàu, taøi ít maø ñòa vò cao, coâng
nhoû maø boång loäc lôùn”, ngöôøi xöa cho ñoù laø
tam ñaïi hoïa. Nghò quyeát Trung öông IV
(khoùa XI) laø tieáng chuoâng caûnh tænh ñoái vôùi
hoï vaø khuyeán khích dö luaän roäng raõi, söï giaùm
saùt coâng khai cuûa caùc toå chöùc quaàn chuùng.
Caên beänh nan y ñaõ ñöôïc phaùt hieän, chæ nhôø
nhöõng phöông thuoác ñieàu trò höõu hieäu. ÔÛ ñaây
ñoøi hoûi söï kieân quyeát, kieân trì, kieân taâm trong
töï pheâ bình vaø pheâ bình: moät haønh vi vaên
minh, vaên hoùa, chöù khoâng vuøi daäp con ngöôøi.
Ñeå xaùc laäp “tö caùchmoät ngöôøi caùchmaïng” töùc
laø caùi toâi cuûa theá giôùi beân trong, Baùc neâu
nhöõng chuaån möïc suùc tích, deã hieåu: “Töï mình
phaûi hy sinh, vò coâng vong tö, khoâng hieáu
danh, khoâng kieâu ngaïo, ít loøng ham muoán veà
vaät chaát. Ñoái vôùi ngöôøi phaûi: coù loøng baøy veõ
cho ngöôøi, vôùi ñoaøn theå thì nghieâm, ñoái vôùi
vieäc phaûi phuïc tuøng ñoaøn theå”…
Nhaân caùch vaên hoùa laø caùi toâi chaân chính,
haøi hoøa giöõa lôïi ích chung vaø quyeàn lôïi
rieâng, giöõa caùi coäng ñoàng vaø caùi caù nhaân,
giöõa traùch nhieäm vaø höôûng thuï. Giaûi quyeát
moái quan heä naøy laø moät cuoäc vaät loän trieàn
mieân. YÙ thöùc caù nhaân thöôøng quyeát ñònh.
Khoâng theå moät luùc, vaøi naêm caûi taïo ñöôïc
toaøn xaõ hoäi, nhöng coù theå caûi taïo töøng böôùc
gaäp gheành cuûa moãi caù nhaân. Ñoøi hoûi raát cao
ñoái vôùi chính mình trong tu döôõng taâm tính
laø daáu hieäu nhaân caùch vaên hoùa.
(1). Baùc Hoà veà nöôùc, NXB Vaên hoïc, Haø Noäi, 1995,
tr.144. Tö töôûng ñoù laø sôïi chæ ñoû xuyeân suoát nhieàu baøi
noùi, baøi vieát, dieãn vaên, thö chuùc Teát, thô vaên cuûa
Ngöôøi, keå töø Caùch maïng thaùng Taùm cho ñeán luùc
Ngöôøi ra ñi.
(2). Hoà Chí Minh, Tuyeån taäp vaên hoïc, taäp 2, NXB, Vaên
hoïc, Haø Noäi, 1995, tr.195, 196.
DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (236) - 9 / 2014 7

8. THÔØI LUAÄN
Ñaáu tranh ñeå laønh maïnh hoùa
ñôøi soáng baùo chí, vaên hoïc ngheä thuaät
(Höôûng öùng Nghò quyeát Trung öông 9 (khoùa XI)
NGUYEÃN THANH TUÙ
Vaên hoïc ngheä thuaät, baùo chí luoân laø vaán
ñeà nhaïy caûm bôûi maáy lyù do: Thöù nhaát,
ñaây laø lónh vöïc cuûa caùi toâi, cuûa caù tính.
Maø caù tính laø caùi rieâng, noåi troäi ñeå taïo ra tieáng
noùi rieâng, gioïng ñieäu rieâng. Nhöng phaûi laø caù
tính saùng taïo, töùc laø phaûi taïo ra caùi môùi, tieán
boä, phuø hôïp vôùi lyù töôûng thaåm myõ, môùi meû,
ñoäc ñaùo. Ngöôøi ngheä syõ laøm giaøu cho xaõ hoäi
khoâng baèng soá löôïng cuûa caûi vaät chaát maø
baèng caùc giaù trò tinh thaàn, laøm môùi caùc giaù trò
tinh thaàn. Thöù hai, naêng khieáu saùng taïo phuù
cho ngöôøi ngheä syõ söï nhaïy caûm, nhaát laø nhaïy
caûm tröôùc nhöõng bieán ñoäng xaõ hoäi. Coù theå ví
ngöôøi ngheä syõ nhö caùi caàn aêngten thu phaùt
nhöõng tín hieäu ñoåi thay cuûa cuoäc soáng. Nhöng
khoâng phaûi ngheä syõ naøo cuõng coù moät söùc ñeà
khaùng, moät “boä loïc” hoaøn haûo ñeå thu phaùt
nhöõng tín hieäu tích cöïc, laønh maïnh neân coù
ngöôøi voâ tình bò keû xaáu lôïi duïng maø trôû thaønh
caùi loa tuyeân truyeàn, gieo raéc nhöõng maàm
moáng tieâu cöïc. Thöù ba, veà baûn chaát hình
töôïng thì vaên hoïc ngheä thuaät saùng taïo ra moät
“cuoäc soáng thöù hai”, cuoäc soáng naøy thoaùt thai
töø cuoäc soáng thöïc, nhöng noù chæ laø moâ hình
cuûa cuoäc soáng chöù khoâng phaûi “chuïp aûnh” töø
ñôøi soáng thöïc. Coù bao nhieâu taùc phaåm vaên
hoïc ngheä thuaät giaù trò ñích thöïc laø coù baáy
nhieâumoâ hình. Maø ñaõ goïi laø moâ hình thì coù caùi
gioáng, coù caùi khaùc, laïi coù caùi xa laï, thaäm chí
ngöôïc vôùi ñôøi soáng thöïc. Chính vì leõ naøy maø
tieáp nhaän vaên hoïc ngheä thuaät luoân laø vaán ñeà
phöùc taïp. Coù moâ hình bò ngôïi ca voâ loái, coù moâ
hình bò hieåu sai, coù caùi thì bò lôïi duïng… Thöù tö,
xeùt ôû goùc ñoä tieáp nhaän thì vaên hoïc ngheä thuaät
laø moùn aên tinh thaàn khoâng theå thieáu, nhöng
trong thôøi buoåi tieáp bieán vaên hoùa maïnh meõ
hieän nay thì coù moùn aên, vì nhieàu lyù do caû chuû
quan laãn khaùch quan maø deã bò/gaây ngoä ñoäc.
Vì nhöõng leõ treân maø lónh vöïc vaên hoïc ngheä
thuaät luoân laø vaán ñeà ñöôïc taát caû caùc chính theå
tröôùc nay quan taâm. ÔÛ thôøi ñaïi chuùng ta, döôùi
söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng thì baùo chí, vaên hoïc
ngheä thuaät laø moät ñoäi quaân caùch maïng. Ñoäi
quaân aáy ñaõ hoaøn thaønh xuaát saéc söù maïng cuûa
mình ñoàng haønh cuøng daân toäc laøm neân nhöõng
chieán thaéng lòch söû ñaùnh ñuoåi giaëc ngoaïi xaâm
thoáng nhaát ñaát nöôùc. Böôùc sang thôøi kyø ñoåi
môùi, baùo chí, vaên hoïc ngheä thuaät goùp phaàn
cuøng toaøn daân laøm neân nhöõng kyø tích. Nhöng
ôû ngaøy hoâmnay thì, hoaëc do buoâng loûng quaûn
lyù, hoaëc chöa hieåu ñaëc tröng, hoaëc thieáu ñònh
höôùng…maø choã naøy choã khaùc, moät vaøi yeáu toá
cuûa lónh vöïc naøy caàn ñöôïc hoaøn thieän, chaán
chænh kòp thôøi. Nghò quyeát Trung öông 9 (khoùa
XI) veà xaây döïng vaø phaùt trieån vaên hoùa, con
ngöôøi Vieät Nam coù theå coi nhö moät luoàng gioù
môùi meû ñem laïi sinh khí cho caùnh ñoàng vaên
hoïc ngheä thuaät theâmtöôi xanh maøumôõ. Theo
tinh thaàn cuûa Nghò quyeát, caàn chuù yù nhöõng
vaán ñeà sau:
DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ 8 VIEÄT NAM (236) - 9 / 2014

9. Moät laø, chuû ñoäng ñaáu tranh phoøng, choáng
caùc bieåu hieän suy thoaùi veà tö töôûng, ñaïo ñöùc,
“töï dieãn bieán”, “töï chuyeån hoaù” treân lónh vöïc
vaên hoùa.
Ñaây laø cuoäc ñaáu tranh khoâng tieáng suùng
nhöng cöïc kyø caêng thaúng, gay gaét, aâm thaàm,
bôûi noù voâ hình vaø dieãn ra beân trong con ngöôøi.
Nguyeân nhaân cuûa “töï dieãn bieán”, “töï chuyeån
hoùa”, nhö Baùc Hoà ñaõ raát nhieàu laàn nhaéc nhôû
ta phaûi caûnh giaùc, ñoù chính laø “chuû nghóa caù
nhaân”. Maø trong lónh vöïc vaên hoïc ngheä thuaät,
nhö ñaõ noùi ôû treân, laø lónh vöïc cuûa caùi toâi, cuûa
caù tính neân “chuû nghóa caù nhaân” raát coù ñieàu
kieän naûy nôû. Vaø coù khi “chuû nghóa caù nhaân”
ñöôïc nguïy trang tinh vi döôùi caùi voû boïc “caù
tính saùng taïo” neân raát khoù phaùt hieän. Ñoù laø tình
traïng chaïy theo hoaëc thích thuù vôùi thò hieáu taàm
thöôøng cuûa soá ít caù nhaân ngheä syõ vaø moät boä
phaän coâng chuùng, neân coù nhöõng ngheä syõ boû
qua ñaëc tröng cuûa vaên hoïc ngheä thuaät laø caùi
ñeïp maø ñi vaøo moâ taû nhöõng gì gaàn vôùi baûn
naêng. Ñoù laø “saùng taùc” kieåu “aên xoåi” chaïy theo
soá löôïng, chieàu theo nhöõng taâmlyù xaõ hoäi nhaát
thôøi, vieát ñeå baùn saùch, vieát ñeå coù teân tuoåi…Ñoù
laø söï a dua, noùi theo nhöõng yù kieán traùi chieàu,
noùi ngöôïc vôùi nhöõng quan ñieåm chính thoáng,
ñeå ñöôïc chuù yù…
Laïi coù nôi söï bieán töôùng cuûa chuû nghóa caù
nhaân thaønh chuû nghóa lôïi ích cuïc boä. Maø bieåu
hieän laø coù moät vaøi toøa soaïn baùo chaïy theo lôïi
nhuaän maø cho ñaêng quaûng caùo traøn lan, cho
ñaêng tin baøi thaát thieät vì moät quyeàn lôïi cuûamoät
nhoùm ngöôøi naøo ñoù…
Laïi coù moät vaøi hoäi ñoàng vaên hoïc ngheä thuaät
trao giaûi thöôûng khoâng caên cöù vaøo chaát löôïng
taùc phaåm maø döïa vaøo söï quen bieát, thaân tình
caù nhaân…Ñeán noãi coù tình traïng söï trao giaûi bò
dö luaän cheâ bai, coi thöôøng…
Moät trong nhöõng bieän phaùp khaéc phuïc tình
THÔØI LUAÄN
traïng naøy laø taêng cöôøng boài döôõng, giaùo duïc,
yù thöùc tö töôûng chính trò thöôøng xuyeân, lieân tuïc
cho moïi vaên ngheä só. Phaûi thaúng thaén thöøa
nhaän ñang coù tình traïng buoâng loûng vaán ñeà
naøy. Moät minh chöùng deã thaáy ôû caùc tröôøng,
caùc ñôn vò ngheä thuaät caùc buoåi hoïc Nghò
quyeát, caùc ñôït sinh hoaït chính trò,…chæ laø hình
thöùc. Hoï quan nieäm phieán dieän, cöïc ñoan cho
raèng chuyeânmoân nghieäp vuï môùi laø quyeát ñònh
maø queân moät ñieàu raèng laøm neân moät nhaân
caùch ngheä só ñích thöïc thì phaûi coù keát hôïp cuûa
yù thöùc chính trò vaø taøi naêng nghieäp vuï. Coù yù
thöùc chính trò cao môùi taïo tieàn ñeà cho tình yeâu,
cho taâm huyeát - voán ñöôïc coi laø nhöõng ñieàu
soáng coøn cuûa ngheä thuaät. Caây ngheä thuaät coù
töôi maùt, coù sum xueâ hoa traùi laø nhôø ñöôïc
troàng treân maûnh ñaát cuûa tình yeâu. Thieáu tình
yeâu ngheä thuaät nhaát ñònh khoâ heùo. Tình yeâu
luoân tìm ñeán tình yeâu. Ngöôøi ngheä syõ coù yeâu
ngheä thuaät heát loøng, coù ñam meâ phuïc vuï coâng
chuùng heát loøng thì töï nhieân seõ ñöôïc tình yeâu
cuûa coâng chuùng ñaùp laïi. Tình yeâu vaø taøi naêng
nhö hai tay trong moät cô theå ngheä thuaät. Maát
tình yeâu töùc laø söï baùo hieäu thui choät, queø cuït
moät taøi naêng. Tình yeâu khoâng töï nhieân coù maø
do söï giaùo duïc, do reøn luyeän baûn lónh cuûa yù
thöùc chính trò cao.
Hai laø, quaûn lyù toát hôn vieäc söû duïng dòch vuï
Internet vaø thoâng tin ñieän töû treân Internet.
Ngaên chaën coù hieäu quaû tình traïng moät boä
phaän baùo chí, xuaát baûn, vaên hoùa, vaên ngheä
hoaït ñoäng khoâng ñuùng toân chæ, muïc ñích, sa
ñaø vaøo nhöõng thoâng tin, saûn phaåmleäch laïc, thò
hieáu taàm thöôøng. Internet laø moät thaønh töïu
cuûa nhaân loaïi, nhöng noù cuõng ñöôïc ví nhö con
dao hai löôõi. Noù cöïc kyø tieän duïng cho nhöõng
ai laømchuû ñöôïc noù, ñeå tra cöùu, ñeå tham khaûo,
ñeå hoïc taäp…nhöng noù laïi raát ñoäc haïi cho
nhöõng ai bò noù bieán thaønh noâ leä. Ñoù laø treû em
DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (236) - 9 / 2014 9

10. THÔØI LUAÄN
toø moø ñoïc nhöõng trang ñoäc haïi veà giôùi tính; ñoù
laø nhöõng sinh vieân löôøi hoïc vaøomaïng ñeå copy
tö lieäu laøm luaän vaên; ñoù laø coâng cuï lôïi haïi ñeå
keû xaáu tung nhöõng thoâng tin sai laïc… Quaûn lyù
Internet ñeå ngaên chaën nhöõng luoàng vaên hoùa
phaûn nhaân vaên laø vaán ñeà cöïc kyø nan giaûi
khoâng theå moät sôùm moät chieàu vaø caàn thieát
phaûi ñöôïc luaät hoùa hoaëc theå cheá hoùa thaønh
nhöõng quy ñònh cuï theå.
Ba laø, tích cöïc ñaáu tranh vôùi nhöõng bieåu
hieän lai caêng, nhöõng saûn phaåm ñoäc haïi,
nhöõng haønh vi phi vaên hoùa, phaûn vaên hoaù,
goùp phaàn baûo veä, giöõ gìn vaø phaùt huy nhöõng
giaù trò toát ñeïp, baûn saéc vaên hoaù daân toäc vaø tính
thoáng nhaát trong ña daïng cuûa vaên hoùa Vieät
Nam. Tieáp bieán vaên hoùa laø moät khuynh höôùng
khoâng theå cöôõng laïi. Tieáp bieán bao giôø cuõng
coù hai maët. Con ngöôøi luoân ñöôïc tieáp nhaän caû
maët tích cöïc laãn tieâu cöïc töø khaép nôi treân theá
giôùi. Ñieàu quan troïng nhaát laø phaûi boài döôõng
moät baûn lónh vaên hoùa caàn thieát ñeå cheá ngöï caùi
xaáu maø tieáp thu caùi toát. Hieän nay caùc khuynh
höôùng, caùc traøo löu saùng taùc vaên hoïc ngheä
thuaät treân theá giôùi hay coù dôû coù ñang töøng
böôùc aûnh höôûng tôùi nöôùc ta. Chuùng ta chaáp
nhaän söï ña daïng hoùa trong höôùng tieáp caän ñoái
töôïng saùng taùc, nghieân cöùu nhöng laøm sao
phaûi ñaûm baûo yeáu toá phuø hôïp vôùi baûn saéc vaên
hoùa Vieät, phuø hôïp vôùi taâm lyù tieáp nhaän cuûa
ngöôøi Vieät Nam, phuø hôïp vôùi nguyeän voïng, lôïi
ích cuûa ñoâng ñaûo quaàn chuùng lao ñoäng. Ví duï
gaàn ñaây coù xu höôùng coå xuùy cho loái saùng taïo
“haäu hieän ñaïi” trong vaên hoïc ngheä thuaät Vieät
Nam. “Haäu hieän ñaïi” laø gì? Thöïc ra ñeán nay
vaãn chöa coù khaùi nieäm hoaøn chænh, ñaïi ñeå ñoù
laø höôùng saùng taïo ñi theo loái phi truyeàn thoáng,
ñaåy söï tìm toøi ñi veà phía baûn naêng, hình thaønh
taùc phaåm theo loái caét daùn nhöõng maûnh vôõ voán
rôøi raïc, ngoân töø ngheä thuaät giaûi söû thi ñeå quay
veà caùi thoâng tuïc, phi lyù…Lieäu nhöõng lyù thuyeát
aáy coù aên nhaäp gì vôùi maûnh ñaát vaên hoùa Vieät?
Noùi theå ñeå thaáy raèng chuùng ta phaûi heát söùc
tænh taùo tröôùc söï du nhaäp lyù thuyeát beân ngoaøi.
Nhöõng vaán ñeà naøy caàn coù söï leân tieáng cuûa
caùc cô quan chöùc naêng chuyeân moân, nhöng
hình nhö caùc cô quan naøy coù quaù nhieàu söï
khieâm toán, thaän troïng?!
Nghò quyeát 9 ñaõ gaëp gôõ vôùi tinh thaàn trieát
hoïc vaên hoùa hieän ñaïi treân theá giôùi laø laáy con
ngöôøi laømtrung taâm, con ngöôøi vöøa laø chuû theå
vöøa laø ñoái töôïng thuï höôûng vaên hoùa. Quan
ñieåm cuûa Nghò quyeát cuõng coù theå coi laø trieát
hoïc vaên hoùa Vieät Nam: “Xaây döïng neàn vaên
hoùa vaø con ngöôøi Vieät Nam phaùt trieån toaøn
dieän, höôùng ñeán chaân - thieän - myõ, thaám
nhuaàn tinh thaàn daân toäc, nhaân vaên, daân chuû
vaø khoa hoïc. Vaên hoùa thöïc söï trôû thaønh neàn
taûng tinh thaàn vöõng chaéc cuûa xaõ hoäi, laø söùc
maïnh noäi sinh quan troïng baûo ñaûm söï phaùt
trieån beàn vöõng vaø baûo veä vöõng chaéc Toå quoác
vì muïc tieâu daân giaøu, nöôùc maïnh, daân chuû,
coâng baèng, vaên minh”. Töïu trung laïi thì nhieäm
vuï tröôùc maét laø saùng taïo ra nhöõng taùc phaåm
vaên hoïc ngheä thuaät coù yù nghóa vaên hoùa; xaây
döïng nhöõng neáp soáng vaên hoùa vôùi nhöõng
haønh vi, öùng xöû coù vaên hoùa. Dó nhieân vaán ñeà
con ngöôøi mang yù nghóa quyeát ñònh. Nhìn töø
goùc ñoä naøy thì coâng cuoäc phaùt trieån söï nghieäp
vaên hoïc, ngheä thuaät, ñaët leân ñoâi vai cuûa nhaø
ngheä só. Ñaûng vaø Nhaø nöôùc caàn taïo moïi ñieàu
kieän cho söï tìm toøi cuûa anh chò em ñeå saùng
taïo ra nhieàu taùc phaåm coù giaù trò cao veà tö
töôûng vaø ngheä thuaät, phaûn aùnh chaân thaät, sinh
ñoäng, saâu saéc ñôøi soáng, lòch söû daân toäc vaø
coâng cuoäc ñoåi môùi ñaát nöôùc.
C. Maùc coù noùi veà vieäc phaûi giaùo duïc aâm
nhaïc cho ngöôøi thöôûng thöùc aâm nhaïc, suy
roäng ra laø phaûi giaùo duïc vaên hoùa thì môùi coù
DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ 10 VIEÄT NAM (236) - 9 / 2014

11. con ngöôøi vaên hoùa. Hieän nay nhaø tröôøng phoå
thoâng cuûa ta caàn quan taâm hôn nöõa ñeán vieäc
daïy ngöôøi tröôùc roài môùi daïy chöõ. Caùch daïy
nhoài nheùt kieán thöùc hieän nay vöøa phaûn khoa
hoïc vöøa phaûn vaên hoùa. Vì noù baét caùc em laøm
ngöôøi lôùn quaù sôùm, vaát vaû quaù sôùm, khoân quaù
sôùm so vôùi ñoä tuoåi vöøa ñöôïc chôi vöøa ñöôïc
hoïc. Theo ñuùng quan ñieåmcuûa Nghò quyeát thì
chuùng ta phaûi heát söùc chuù troïng tính daân toäc
cuûa vaên hoùa. Coù vaäy môùi xaây döïng ñöôïc moät
söùc ñeà khaùng vaên hoùa ñuû maïnh ñeå ngaên chaën
kòp thôøi söï xaâm laêng veà chính trò, vaên hoùa töø
beân ngoaøi. Caùc tö töôûng, quan ñieåm, loái soáng
ñoäc haïi baèng nhieàu con ñöôøng ñang tieâm
nhieãm vaøo moät boä phaän daân ta, nhaát laø ôû löùa
tuoåi thanh thieáu nieân. Phaûi coi troïng vieäc ñaàu
tö cho vaên hoùa hôn nöõa, nhö ghi trong Nghò
quyeát, “vaên hoùa phaûi ñöôïc ñaët ngang haøng vôùi
kinh teá, chính trò, xaõ hoäi”. Nhöng tieác raèng coù
nôi coù luùc xaùc ñònh muïc tieâu phaùt trieån coøn
nheï veà vaên hoùa maø naëng veà kinh teá. Phaûi
THÔØI LUAÄN
thaám nhuaàn lôøi daïy cuûa Baùc Hoà: “Vaên hoùa soi
ñöôøng cho quoác daân ñi” ñeå ñaàu tö cho vaên
hoùa ñuùng möùc, hieäu quaû.
Moãi caù nhaân vaên hoùa nhö moät caây xanh
töôi toát, sum xueâ laø nhôø ñöôïc caém reã raát saâu
vaøo maûnh ñaát truyeàn thoáng vaên hoùa ñeå huùt töø
ñoù nhöõng dinh döôõng tinh hoa. Ñoàng thôøi caây
xanh aáy luoân vöôn cao hoâ haáp, quang hôïp
aùnh saùng, khoâng khí cuûa baàu trôøi vaên hoaù
ñöông ñaïi. Neáu caây ñöôïc troàng ôû maûnh ñaát duø
coù raát giaøu döôõng chaát truyeàn thoáng maø thieáu
aùnh saùng vaø khí trôøi cuûa thôøi hieän ñaïi thì noù
cuõng coøi coïc, vaø ngöôïc laïi. Nhìn vaøo moãi caây
xanh kia, cöôøng traùng töôi toát hay heùo uùa taøn
taï ngöôøi ta coù theå ñoaùn caây aáy ñöôïc troàng ôû
maûnh ñaát vaên hoaù naøo, quang hôïp thöù aùnh
saùng naøo. Ñoái vôùi ñaát nöôùc ta hoâm nay thì ñoù
laø maûnh ñaát vaên hoùa truyeàn thoáng, vaø caùc caây
xanh vaên hoùa ñöôïc quang hôïp thöù aùnh saùng
chæ ñöôøng cuûa Ñaûng ta, cuûa tö töôûng Hoà Chí
Minh vaø Chuû nghóa Maùc Leânin vó ñaïi.
Vöøa qua, Toøa soaïn DÑVNVN ñaõ nhaän ñöôïc baøi vôû, tin, aûnh, taùc phaåm,
VHNT cuûa caùc taùc giaû, coäng taùc vieân:
BAØN HÖÕU TAØI, NGUYEÃN THÒ MINH THAÉNG, HAØ ANH TUAÁN (Thaùi Nguyeân); ÑOAØN HUY
CAÛNH (Baéc Giang); TRAÀN COÂNG SAÛN, LEÂ KHANH, PHUÙC TOAÛN, NGOÏC BÍCH (Baéc Ninh);
ÑOÃ XUAÂN THU, NGUYEÃN THÒ HOÀNG CHÍNH, NGUYEÃN HÖNG HAÛI, BUØI NGOÏC QUEÁ (Phuù
Thoï); HOÀNG TRUNG (Vónh Phuùc); PHAÏM THÒ AÙNH TUYEÁT (Hoøa Bình); HAØ DUY CHÖÔNG,
NGUYEÃN KHAÉC HIEÀN (Haûi Döông); VUÕ TIEÁN KYØ (Höng Yeân); NGOÂ THÒ HOÏC, NGUYEÃN
ÑÖÙC THUAÄN, CAO NAÊM (Haûi Phoøng); ÑOÃ THÒ THU HUYEÀN (Haø Nam); NGUYEÃN THÒ BÌNH
(Ninh Bình); THY LAN, NGOÂ XUAÂN TIEÁU, HOÛA DIEÄU THUÙY, GIANG KY (Thanh Hoùa);
NGUYEÃN DUY NAÊNG (Ngheä An); SYÕ NHIEÁP (Haø Tónh); TRAÀN THÒ HUEÄ, HOAØNG THAÙI SÔN
(Quaûng Bình); HUYØNH VIEÁT TÖ, MAI MOÄNG TÖÔÛNG (Ñaø Naüng); NGUYEÃN THANH TUAÁN
(Quaûng Nam); BUØI HUYEÀN TÖÔNG, NGUYEÃN NGOÏC HÖNG, PHAÏM THAÛO (Quaûng Ngaõi);
DUY HOAØN (Khaùnh Hoøa); HOAØNG LEÂ AÂN (Kon Tum); LEÂ KHOÂI NGUYEÂN (Ñaêk Laêk); CHEÁ
KIM DUNG (Ninh Thuaän); LEÂ THANH XUAÂN (Ñoàng Nai); HUYØNH NGOÏC PHƯỚC (An
Giang); THANH TRAÙC NGUYEÃN VAÊN (TP. Hoà Chí Minh); PHAÏM THANH TUØNG, NGUYEÃN
HUY PHOØNG, CAO MINH, ÑOÃ THÒ THANH NGA, NGOÂ THAÙI HOØA, BUØI THÒ MAÙT, PHAÏM THÒ
THANH PHÖÔÏNG, NGUYEÃN ANH HUØNG (Haø Noäi).
Traân troïng caûm ôn söï coäng taùc cuûa Quyù vò!
DÑVNVN
DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (236) - 9 / 2014 11

12. D IEÃN ÑAØN
Taêng cöôøng dung löôïng vaø chaát löôïng
baøi vieát Lyù luaän pheâ bình vaên ngheä treân
Taïp chí Dieãn ñaøn Vaên ngheä Vieät Nam (*)
NGUYEÃN NGOÏC THIEÄN
Toång bieân taäp Taïp chí Dieãn ñaøn Vaên ngheä Vieät Nam
Nghò quyeát 23 (ban haønh thaùng 6/2008)
cuûa Boä Chính trò Ñaûng Coäng saûn Vieät
Nam khoùa X ñaõ xacù ñònh caùc chuû
tröông vaø giaûi phaùp tiepá tuïc xaây döïng vaø phaùt
trieån VHNT trong thôøi kyømôùi, trong ñoù veà coâng
taùc lyù luaän, pheâ bình, Nghò quyetá nhaná manï h:
“Tieáp tuïc nghieân cöùu, ñoåi môùi phaùt trienå lyù
luaän VHNT. Kieân quyeát khaéc phuïc nhöõng yeáu
keùm keoù daøi cuûa hoaït ñoäng pheâ bình vanê hocï ,
ngheä thuaät, naâng cao tính khoa hocï , tính
thuyeát phuïc, goùp phanà höôùng danã , ñieàu chænh
coâng taùc, pheâ bình vaên ngheä.
… Toå chöcù nghieân cöùu, tiepá thu coù choïn loïc
thaønh quaû lyù luaän vaên hoïc, ngheä thuatä cuûa oâng
cha ta vaø cuûa theá giôùi, vaän dunï g sanù g taïo, laøm
phong phuù lyù luaän vaên hoïc, ngheä thuatä Vieät
Nam hieän ñaïi; taïo moâi tröônø g, ñieàu kienä thuaän
lôïi cho moïi naêng löïc saùng taoï coù cô hoäi phaùt
huy, phaùt trieån, khích leä nhönõ g tìm toiø , tonâ
troïng nhöõng yù kieán khaùc nhau veà lyù luaän vaø
pheâ bình vaên ngheä vì lôïi ích chung vaø söï phaùt
trieån laønh maïnh cuûa vaên nghe”ä .
Laø cô quan ngoân luaän cuûa Lieân hieäp caùc
Hoäi VHNT Vieät Nam, döôiù hình thöùc aán phaåm
khoå 19x26,5cm, 100 tr., ra haøng thaùng, döôùi
söï chæ ñaoï cuûa Thöôøng tröïc Ñoaøn Chuû tòch
Lieân hiepä , Taïp chí DÑVNVN töøng böôùc trieån
khai thöïc hieän caùc chuû tröông vaø giaûi phapù
Nghò quyeát 23 ñaõ neâu trong hoaït ñoäng lyù luaän,
pheâ bình cuûa Taïp chí.
Trong 6 naêmqua veà cô caáu baøi vôû ñaêng treân
Taïp chí, ngoaøi vieäc giôùi thieäu, saùng taùcmôiù cuûa
vaên ngheä só thuoäc caùc loaïi hình VHNT qua lao
ñoäng ngheä thuaät caù nhaân beàn bæ, taâmhuyetá vôùi
ngheà, qua caùc Traïi saùng taùc, qua vieäc höônû g
öùng caùc cuoäc vaän ñoäng saùng taùc theo chuû ñeà
phaùt ñoäng, Taïp chí chuù troïng toå chöùcmaïng löôùi
coäng tacù vieân duy trì giôùi thieäu ñeàu ñaën vaø coù
troïng ñieåm caùc baøi veà nghieân cöùu lyù luaän, pheâ
bình thuoäc caùc loaïi hình VHNT.
Nhìn chung, dung löôïng caùc loaïi baøi vôû naøy
ñöôïc môû roäng vaø chaát löôïng cuûa chunù g ñöôïc
bieân tapä kyõ caøng ñaûm baûo tính ñònh höôùng veà
noäi dung, baùm saùt thöïc tieãn saùng tacù , tieáp
nhaän, quaûng baù taùc phaåm,maïnh daïn ñaët ra vaø
goùp phaàn giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà naûy sinh töø
ñôøi soáng vaên hoïc ngheä thuaät ñöông thôøi.
Taïp chí öu tieân khaúng ñònh nhöõng thanø h töïu
saùng tacù cuûa nhöõng caù nhaân vaên ngheä só tieâu
bieåu vôùi nhöõng taùc phaåm taâm huyetá , duïng
coâng trong lao ñoäng, coù nhöõng tìm toøi ñoåi môùi
trong viecä khaéc hoïa noåi baät caùc chuû ñeà thu huùt
söï quan taâm cuûa coâng chuùng hieän nay, nhöõng
caùch taân veà ngheä thuatä bieåu hieän qua ngonâ
ngöõ ngheä thuaät ñaëc thuø cuûa loaïi hình.
Chuyeânmuïc: Chaân dung vaên ngheä só, coù ñoä
daøi töø 4-5 trang keøm theo aûnh vaên ngheä só do
caùc caây buùt nghieân cöùu, pheâ bình chuyenâ
nghieäp ñaûm nhieäm, ñaõ cho thaáy nhönõ g tamá
göông, baøi hoïc ngheà nghiepä saâu saéc töø hoaït
ñoäng saùng taïo treân caùc loaïi hình VHNT cuaû ñaïi
dieän xuaát saéc caùc theá heä vaên ngheä só, trong caùc
12 DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (236) - 9 / 2014

13. daân toäc anh em treân caùc vuøngmieàn ñaát nöôùc.
Chuyenâ muïc Ñoïc saùch ñöôcï duy trì ñeàu
ñaën treân töøng soá. Qua caùc baøi pheâ bình coâ
ñoïng trong 2 ñeán 3 trang taïp chí, kemø theo
aûnh bìa saùch, caùc taùc giaû laø nhöõng ngöôøi pheâ
bình coù ngheà ñaõ toùm taét giôiù thieäu vôùi ngöôøi
ñoïc nhöõng ñieåm ñaëc saéc cuûa töøng cuoán saùch
(saùng tacù , nghieân cöùu, pheâ bình) môùi xuaát banû
gaàn ñayâ , höôùng ngöôøi ñocï tìm ñeán cacù tacù
phaåm naøy, töø ñoù hoï coù theå hình dung ñöôïc
nhöõng chuyeån ñoäng môùi cuûa tö duy saùng taùc,
tö duy lyù luaän - pheâ bình vanê hoïc ngheä thuaät
ñöông ñaïi Vieät Nam.
Hoã trôï cho chuyeân muïc Ñoïc saùch laø tieåu
muïc thoâng tin veà Saùch bieáu maø Toøa soaïn Taïp
chí ñaõ nhaän ñöôïc töø cacù Nhaø xuaát baûn vaø taùc
giaû qua töøng thaùng, kyø.Moãi soá Taïp chí thoâng tin
treân 10 ñaàu saùch vöøa xuaát baûn - ñoù laø nhöõng
thoâng tin mieâu taû khaù ñayà ñuû chi tieát vaø chính
xaùc, theo trình töï khoa hoïc cuûa Thö muïc hoïc
veà: teân taùc giaû, teân taùc phaåm, theå loaïi, laàn xuaát
baûn, nhaø xuaát baûn, nôi vaø naêm xuatá banû , soá
trang cuûa aán phaåm. Vieäc cho bieát laàn xuaát baûn
thöùmaáy (neáu coù) vaø soá trang cuûamoiã aán phaåm,
coù leõ chæ Taïp chí Dieãn ñaøn Vaên ngheä Vieät Nam
môùi chuù troïng ñieuà nayø , bôiû chunù g toiâ quan
nieäm, qua ñoù seõ giupù ngöôøi ñoïc hình dung ñoä
tin caäy, quymoâ, ñoä lôùn nhoû cuûa conâ g trình, haøm
löôïng chaát xaùm taùc giaû coâng trình ñaõ göûi gaém.
Vaû laïi, ñaây cuõng laø ñieuà baét buoäc theo thonâ g leä
quoác teá, khi mieâu taû moät coâng trình, aán phaåm,
maø bayá laâu nay giôiù baùo chí, truyeàn thoâng
chuùng ta coù phaàn xem nheï hoacë do taéc traùch,
hoaëc cho laø “chuyenä vaët”, “tieuå xaûo” (!).
Tuy vaäy, noùi ñeán manû g baiø veà lyù luaän pheâ
bình treân Taïp chí DÑVNVN, thì ñieàu deã nhaän
bieát laø chuùng chuû yeáu taäp trung treân hai
chuyeân muïc Dieãn ñaøn vaø Nghieân cöùu - Trao
ñoåi - Pheâ bình. Hai muïc naøy ñöôïc xeáp noiá theo
nhau ôû phaàn ñaàu cuûa Taïp chí. Dieãn ñaøn laø
tieáng noùi cuûa caùc nhaø quanû lyù, cuûa vaên ngheä
só. Taïi ñayâ qua cacù baøi vietá ngaén, cacù taùc giaû
DIEÃN ÑAØN
ñaêng ñaøn chính luaän, phaùt bieåu nhöõng suy
nghó ôû goùc ñoä lyù luaän veà vieäc quaùn trietä cacù vaán
ñeà veà ñöôøng loái vaên hoïc ngheä thuaät cuûa Ñaûng
trình bayø trong caùcNghò quyeát,Chæ thò cuûa Ban
Chaáp hanø h Trung öông, Ban Bí thö, Boä Chính
trò nhö Nghò quyeát TÖ 5 (khoùa VIII), Nghò quyeát
23 cuûa Boä Chính trò (khoùa X) vaø gaàn ñayâ laø
Nghò quyeát 33 Hoäi nghò TÖ 9 (khoùa XI).
Caùc tieåu luaän ôû ñaây khoâng mang tính chatá lyù
luaän haøn laâm, tö bieänmaø caùc taùc giaû baøi vieát xuaát
phaùt töø vò trí cuûa mình, töø thöïc tieãn hoaït ñoäng
(quaûn lyù vaø saùng taùc, nghieân cöùu - lyù luaän - pheâ
bình) caùc lónh vöïc ngheä thuaät chuyeân nganø h,
nhaän roõ nhöõng caùi ñöôïc vaø caùi baát caäp cuûa hoaït
ñoäng ngaønhngheà,ñeà xuaátcaùcbieänphapù thaùogôõ,
khaéc phuïc, nhaèmthuùc ñaåy tieán ñoä vaø chaát löôïng
cacù hoatï ñoäng cuûa ngheà nghieäp ñaëc thuø ñapù öùng
cacù yeâu caàu cuûa xaõ hoäi vaø coâng chuùng veà saùng
taoï taùc phaåm thoûa maõn nhu caàu ñôøi soáng tinh
thaàn höôùng tôùi Chaân - Thieän - Myõ, naâng cao thò
hieáu thaåmmyõ laønhmaïnh vaø nhaân caùch vaên hoaù
cao ñeïp cuûa con ngöôøi vaênminh, hieän ñaiï .
Muïc Dieãn ñaøn ñaùp öùng nhu caàu ñöôcï phaùt
bieåu conâ g khai, daân chuû nhöõng suy nghó tamâ
huyeát, keát hôïp giöõa lyù trí vaø tình caûm, giauø yù
nghóa lyù luaän naûy sinh töø thöïc tienã - vaø ôû
phöông dieän khaùc ñoùng vai troø gôïi yù, tö vaán vôùi
laõnh ñaoï Ñaûng, söï quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc, cuûa
toå chöùc Hoäi nhaèmthöïc thi chieán löôïc xaây döïng
vaø phaùt trieån nenà vaên hoùa, vaên ngheä Vieät Nam
daân toäc, nhaân vaên, tieân tieán.
Muïc Nghieân cöùu - Trao ñoåi - Pheâ bình coù
theå noiù laø chuyeân muïc coù söùc naëng veà lyù luanä
- pheâ bình cuûa Taïp chí. ÔÛ ñaây Taïp chí ñaõ thu
huùt söï ñoùng goùp baøi vôû cuûa caùc chuyenâ gia
nghieân cöùu, lyù luaän pheâ bình, caùc vaên ngheä só
coù teân tuoåi thuoäc caùc chuyeân ngaønh VHNT
trong caû nöôùc.
Caùc khía caïnh cuûa moät soá vaán ñeà lyù luaän
vaên ngheä chuû yeáu, cô baûn thuoäc nguyeân lyù vanê
hoïc ngheä thuaät, thuoäc chuû theå saùng taoï vaø taøi
naêng cuaû vaên ngheä só, veà loaïi hình tacù phaåm
DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (236) - 9 / 2014 13

14. DIEÃN ÑAØN
VHNT vôùi nhöõng ñacë thuø thuoäc ngoân ngöõ vaø
thi phaùp ngheä thuaät, veà thò hieáu ña daïng vaø
phoàn taïp cuûa coâng chuùng ñocï , nghe nhìn,
töông önù g vôùi moãi loaïi hình ngheä thuatä … ñöôïc
baøn bacï , trao ñoåi daân chuû vaø thaúng thaén, ñaûm
baûo tính vaên hoùa treân neàn taûng hoïc thuaät.
Qua mucï choïn loïc ñaêng taûi baøi vôû töø caùc
Hoäi thaûo khoa hoïc cuûa caùc Hoäi VHNT chuyeân
ngaønh vaø Hoäi VHNT ñòa phöông treânmuïc nayø ,
hieän tranï g cuûa ñôiø soáng vanê hoùa ngheä thuaät
ñöôïc nhaän chaân caû veà nhöõng khaû thuû vaø
nhöõng ñieåm coøn yeáu keùm, baát capä , thaäm chí
nhöõng tuït haäu treân tieán trình hoäi nhapä vôiù theá
giôùi vanê minh, vaên hoùa cao. Tình traïng thieáu
vaéng nhöõng taùc phaåm ngheä thuaät ñænh cao veà
tö töônû g vaø ngheä thuaät ñuû söùc chinh phuïc traùi
timvaø khoái oùc cuûa haøng trieäu coâng chuùng saønh
ngheä thuaät, söï chi phoái cuûa khuynh höôùng
thöông maïi hoùa keøm theo ñoù laø nhöõng taùc
phaåm taàm thöôøng, nhaït nheõo, thamä chí thuoäc
loaïi “racù vaên hoùa”, xuaát hieän ngayø caøng nhieàu,
coù nguy cô haï thaáp chuaånmöïc taùc phaåmngheä
thuaät xuoáng tôùi möùc baoù ñoäng. Vaán ñeà ñaët ra
hieän nay laø caàn phaùt huy taøi nanê g cuaû vaên
ngheä só, traùch nhieämconâ g daân cuaû ngöôøi saùng
taïo, ñeà cao thieân chöcù cuûa vanê hoïc ngheä thuaät:
baèng nhöõng taùc phaåmsanù g gia,ù ñeå ñôøimaø goùp
phaàn kieán taïo ñôøi soáng tinh thanà cao ñepï cuaû
xaõ hoäi, hoaøn thieän nhaân cacù h con ngöôøi -
nguoàn löïc thieát yeáu ñaûm baûo söï giaøu ñepï , tieán
boä cuaû xaõ hoäi, söï benà vöõng cuûa ñaát nöôùc treân
ñöôøng phaùt trieån, hoäi nhapä quoác teá.
Treân con ñöôøng phaùt trieån vaên hoïc ngheä
thuaät nöôùc nhaø khoâng traùnh khoûi viecä phaûi tieán
haønh ñauá tranh, pheâ bình vôùi nhöõng khuynh
höôùng, quan ñieåm ñi ngöôïc vôiù lôiï ích cuûa
coäng ñoàng, xa rôøi mucï tieâu cao caû cuûa toaøn xaõ
hoäi, maø thôø ô quay löng vôiù nhaân daân, ñatá
nöôùc, ruùt lui vaøo caiù toâi nhoû beù, lacï loõng, mietä
maøi vôiù nhöõng tìm toøi ngheä thuaät thuanà tuyù ,
troáng roãng vaø voâ boå hoaëc voà vaäp vôùi nhönõ g lyù
thuyeát cuaû nöôùc ngoaiø maø khonâ g bình tónh
phaân bietä ñuùng / sai; phuø hôïp hay khoâng phuø
hôïp vôiù xaõ hoäi vaø con ngöôøi Vieät Nam.
ÔÛ ñaây, treânmuïcNghieân cöùu - Trao ñoåi - Pheâ
bình, taïp chí DÑVNVN ñaõ kòp thôøi ñaêng nhöõng
baøi lyù luaän - pheâ bình ñoái thoaïi vôùi nhöõng quan
ñieåmsai traùi, leäch laïc noùi treân, nhaèmnganê chanë
aûnh höônû g cuûa nhöõng lyù luaän xaáu ñoäc töø hoïc
ñöôøng maø lan ra ngoaøi xaõ hoäi. Nhöõng baøi vieát
naøy, tuy coøn ít oûi, nhöng ñaõ xuaát hieän kòp thôøi,
ñöôïc dö luaän chuù yù (nhö vieäc pheâ phaùn luanä
vaên nguïy khoa hoïc cuûa Ñoã Thò Thoan töùc Nhaõ
Thuyeân; taùn thaønh Quyeát ñònh cuûa Hieäu tröônû g
Ñaïi hoïc Sö phamï Haø Noäi thu hoài baèng Thaïc só
ñaõ caáp cho hoïc vieân naøy…). Beân caïnh nhöõng
baøi tieåu luaän giaøu tính lyù luaän, hoïc thuatä ñaêng
trenâ chuyeân muïc Nghieân cöùu - Trao ñoåi - Pheâ
bình cuûa Taïp chí, coøn coù nhöõng baøi pheâ bình
vaên hocï , ngheä thuaät ñöôïc vietá coâng phu, caäp
nhaät ñôøi soáng vaên ngheä ñöông ñaïi.Ñoù laø nhöõng
baøi vieát veà caùc taùc phaåm môùi coâng boá, veà moät
chaëng ñöôøng saùng taùc cuûa vaên ngheä só caùc loaïi
hình ngheä thuaät: vaên hoïc, saân khaáu, aâm nhaïc,
myõ thuaät, ñieän aûnh, nhieáp aûnh,muùa, kieán truùc…
qua ñoù cho thaáy nhöõng ñoùng goùp ñaëc saéc trong
lao ñonä g ngheä thuaät vaø caù tính ngheä thuaät ñoäc
ñaùo cuûa vaên ngheä só, giuùp vaøo söï ñoåimôùi tö duy
ngheä thuaät vaø tìm toøi môû roäng buùt phaùp ngheä
thuaät cuûa chuyeân ngaønh ñaëc thuø.
Hoã trôï cho caùc baøi pheâ bình cuûa caùc caây buùt
pheâ bình chuyeân nghieäp noùi treân cuõng caàn phaûi
keå ñená nhönõ g baøi hoài kyù, nhöõng suy nghó veà
ngheà nghieäp cuûa vaên ngheä só ñaêng taûi treânmuïc
Hoài öùc - Kyû nieäm, Nghó veà ngheà. Qua caùc maåu
hoài öùc veà ñôøi hoaït ñoäng ngheä thuaät cuøng nhöõng
suy nghó “baät mí” veà nhöõng chuyeän beáp nuùc
ngheà nghieäp cuûa mình, caùc vaên ngheä só ñaõ môû
ra cho ñoäc giaû moät goùc nhìn cuûa ngöôøi trong
cuoäc töï ñaùnh giaù veà mình, veà ñoàng nghieäp cuûa
mình; trình baøy quan ñieåm thaåm myõ vaø suy
nghó taâm huyeát veà ñôøi soáng vaø söï taïo taùc taùc
phaåm ngheä thuaät ñoøi hoûi khoân cuøng veà naêng
khieáu vaø taøi naêng; söï tanä hieán vaø thaêng hoa, heát
14 DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (236) - 9 / 2014

15. mình; bao vaát vaû, khoù nhoïc, thaát baïi ñeå coù ñöôïc
thaønh coâng chaét chiu cho homâ nay… Coù theå noùi
loái vieát töï thuù, töï pheâ bình nhö ñaõ noiù ôû treân cuûa
chính caùc vaên ngheä só, motä khi ñaït ñöôïc söï
trung thöïc vaø tin cayä , seõ thu huùt ñoäc giaû manï h
meõ, taïo söï ñoàng caûm, chia se,û gané boù giöõa
coâng chuùng vaø vaên ngheä só.
Do quanù trieät vieäc tanê g cöôøng dung löônï g
vaø chatá löôïng baøi vôû lyù luaän pheâ bình vaên ngheä
neân ôû caùc chuyeân muïc khaùc nhö Trang vaên
ngheä ñòa phöông, Taùc phaåm töø Traïi saùng taùc,
Vaên ngheä nöôùc ngoaøi, Ban bienâ taäp DÑVNVN
khoâng queân chuù yù bieân taäp giôiù thieäu caùc baøi
veà lyù luaän - pheâ bình do cacù caây buùt ñòa
phöông, caây buùt döï Traïi saùng taùc vietá ñeà capä
tôùi moät soá khía caïnh cuûa lyù luaän pheâ bình ñòa
phöông hay toaøn quocá döôùi goùc nhìn cuûa
ngöôiø vieát ôû ñòa phöông cô sôû. Loaiï baøi nayø
cuõng ratá boå ích vaø caàn thieát giupù cho ngöôøi ñoïc
coù ñöôïc caùi nhìn toaøn canû h veà ñôiø soná g vanê
ngheä vaø lyù luaän - pheâ bình vaên ngheä treân phaïm
vi caû nöôùc.
Coøn trenâ trang Vaên ngheä nöôùc ngoaøi, Taïp
chí khoâng chæ giôiù thieäu banû dòch saùng taùc
VHNT cuûa caùc taùc giaû nöôùc ngoaiø laø chính, maø
coøn chuù troïng dòch ñaêng caùc tieåu luanä veà lyù luaän
- pheâ bình VHNT cuûa cacù hocï giaû nöôùc ngoaiø
vieát coù yù nghóa tham khaûo ñoái vôùi cacù giôiù
nghieân cöùu vaø saùng taùc ôû ta. Ñonà g thôøi cunõ g
treân chuyeân muïc nayø ñaêng nhöõng baøi nghieân
cöùu, pheâ bình veà moät soá taùc giaû VHNT nöôùc
ngoaiø coù taùc phaåm ñaõ ñöôïc conâ g chuùng Vieät
Namquen bieát; cho thaáy söï tiepá nhaän taùc phaåm
VHNT nöôùc ngoaøi ôû Vieät Nam trong thôøi kyø ñoåi
môùi ñaõ ñöôïc môû roäng vaø coù hieäu quaû nhö theá
naøo. Vieäc laøm noùi trenâ gôïi môû cho chuùng ta noã
löcï hôn trong thöïc hienä chuû tröông tieáp thu coù
choïn loïc tinh hoa VHNT nöôùc ngoaøi laømphong
phuù cho ñôøi soáng vaên ngheä nöôùc nhaø,môû roäng
taàmnhìn vaø hoäi nhaäp vôùi theá giôiù caû veà saùng taùc
cuõng nhö nghieân cöuù , lyù luanä , pheâ bình VHNT.
Toùmlaïi, töø sau Nghò quyeát 23 cuûa Boä Chính
DIEÃN ÑAØN
trò, trong 6 naêm qua Dieãn ñaøn Vaên ngheä Vieät
Nam ñaõ coù nhieàu noã löïc trong môû roäng dung
löôïng vaø nanâ g cao chaát löôïng baøi vieát veà lyù
luaän, pheâ bình treân Taïp chí. Caùc baøi vieát loaïi
naøy chuû yeáu taäp trung treân 2 chuyeân muïc chuû
yeáu: Dieãn ñaøn, Nghieân cöùu - Trao ñoåi - Pheâ
bình. Ngoaøi ra coøn xuaát hieän treân caùc chuyeân
mucï khaùc ôû caùc möùc ñoä phuø hôïp: Chaân dung
vaên ngheä só, Ñoïc saùch, Hoài öùc - Kyû nieäm, Nghó
veà ngheà, Trang vaên ngheä ñòa phöông, Taùc
phaåm töø Traïi saùng taùc, Vaên ngheä nöôùc ngoaøi.
Neáu tính coäng soá trang daønh cho caùc baøi
vieát lyù luaän, pheâ bình (ôû nhöõng möùc ñoä khaùc
nhau) thì moãi soá Taïp chí DÑVNVN coù khoanû g
1/3 soá trang ñeà caäp tôùi nhöõng vaán ñeà cuûa dôøi
soáng vanê ngheä, veà taùc giaû, taùc phaåm lyù luanä -
pheâ bình cuûa caû giôùi VHNT hoaëc cuûa töøng
chuyenâ ngaønh VHNT.
Nhìn laïi, chuùng toâi ñaõ coá gaéng naâng cao
chaát löônï g baøi vôû baùm saùt thöïc tieãn ñôiø soná g
VHNT, coù tính khoa hoïc vaø hoïc thuatä , baøi vieát
coù chaát vaên. Tuy vaäy, Taïp chí vaãn khoâng tranù h
ñöôïc nhöõng nhöôïc ñieåm vaø baát caäp, chöa ñaùp
öùng ñoiø hoûi cuûa söï phaùt trieån VHNT nöôùc nha,ø
yeâu caàu ngaøy caøng cao cuûa coâng chuùng vaø
vaên ngheä só.
Trieån khai thöïc hieän Nghò quyeát cuûa Hoäi
nghò TÖ 9 (khoùa XI), Taïp chí seõ caûi tiená hoatï
ñoäng cuûa mình goùp phaàn khaéc phuïc tình traïng
“hoaït ñoäng lyù luaän, pheâ bình VHNT chöa thu
kòp thöïc tieãn saùng taùc”, phaán ñaáu “töøng böôùc
xaây dönï g heä thoáng lyù luaän vaên hoïc, ngheä thuaät
Vieät Nam”, “taïomoïi ñieàu kieän… ñeå coù nhieàu tacù
phaåm coù giaù trò tö töôûng vaø ngheä thuatä thaám
nhuanà tinh thaàn nhaân vaên, daân toäc, daân chu,û
tieán bo”ä , nhaèm ñaùp öùng yeâu caàu môùi cuaû söï
phaùt trieån VHNT gaén vôùi söï phaùt trieån beàn
vöõng cuûa ñaát nöôùc.
(*) Tham luaän taïi “Hoäi nghò Baùo chí vaên ngheä toaøn quoác
naêm 2014” do Ban Tuyeân giaùo TÖ. phoái hôïp vôùi Hoäi ñoàng Lyù
luaän pheâ bình vaên hoïc ngheä thuaät Trung öông, Boä Thoâng tin
vaø Truyeàn thoâng toå chöùc cuoái thaùng 8 naêm 2014.
DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (236) - 9 / 2014 15

16. DIEÃN ÑAØN
CAÀN MOÄT CAÙI NHÌN TOAØN CAÛNH
ÑOÁI VÔÙI VAÊN THÔ VIEÄT NAM 1945 – 1975
NGUYEÃN BAÙ THAØNH
(Haø Noäi)
Xeùt trong toaøn boä tiená trình cuûa vaên hoïc
hieän ñaiï Vieät Nam thì vaên hoïc giai ñoaïn
1945 – 1975 cho ñeán nay vanã laø moät
giai ñoanï vaên hoïc ña daïng nhaát vaø phöùc tapï
nhaát. Ña daïng vaø phöùc taïp vì toàn taïi nhieàu
quan nieäm vaên hoïc vaø ngheä thuaät, vì hoaøn
caûnh chieán tranh khoác lieät, vì ñaát nöôùc bò chia
caét, vì nhöõng quan heä ñoiá khaùng giai capá vaø
daân tocä . Ñoù cuõng laø thôiø kyø ñaáu tranh quyetá lieät
nhaát giöõa hai khuynh höôùng, hai theå cheá chính
trò, hai con ñöôøng phatù trieån: Chuû nghóa xaõ hoäi
vaø Chuû nghóa tö baûn. Maø hauä quaû veà vaên hoaù
cuûa 20 naêm chia caét ñaát nöôùc vaø hai cuoäc
chieán tranh choáng Phaùp, choáng Myõ cho ñeán
nay chöa phaûi ñaõ ñöôïc khaéc phuïc hoaøn toaøn.
Nhìn laïi moät soá coâng trình, tuyeån taäp,
chuyeân khaûo veà vaên hoïc giai ñoaïn 1945 –
1975 ñang löu haønh hieän nay, ta coù theå khaúng
ñònh raèng, nghieân cöùu vaên hoïc noùi chung vaø
thô ca noùi rieâng cuûa giai ñoaïn naøy ñang toàn taïi
moät tình traïng phaân chia coù tính cuïc boä. Caû ôû
haûi ngoaïi cuõng nhö ôû trong nöôùc, khaùi nieäm
veà vaên hoïc Vieät Nam giai ñoaïn 1945 – 1975
vaãn chöa ñöôïc xaùc laäp. Ña soá caùc coâng trình
nghieân cöùu vaø pheâ bình vaên hoïc ôû trong nöôùc
töø sau 1975 ñeán nay vaãn chæ nhaèm vaøo ñoái
töôïng chuû yeáu laø vaên thô caùch maïng, vaên thô
döôùi chính theå Vieät Nam Daân chuû Coäng hoøa,
coi vaên thô caùch maïng nhö laø moät ñoái töôïng
duy nhaát, maø khoâng ñeà caäp ñeán caùc maûng
vaên thô khaùc trong vuøng taïm chieám vaø vuøng
ñoâ thòmieàn Nam. Nhieàu coâng trình nghieân cöùu
vaø pheâ bình thô ôû haûi ngoaïi laïi chæ ñeà caäp ñeán
thô döôùi chính theå Vieät Nam Coäng hoøa maø
khoâng nhaéc gì ñeán thô Xaõ hoäi Chuû nghóa, thô
caùch maïng. Trong baøi vieát naøy, chuùng toâi ñeà
caäp ñeán vieäc nghieân cöùu thô Vieät Nam 1945
– 1975 caàn ñöôïc ñaët döôùi caùi nhìn nhaát theå
hoùa, döôùi caùi nhìn toaøn caûnh.
Ñeå coù ñöôïc caùi nhìn toaøn caûnh, tröôùc heát,
caàn coù moät tinh thaàn hoøa hôïp, tinh thaàn hoäi
nhaäp vaø raát bao dung ñoái vôùi caùc hieän töôïng,
caùc traøo löu khuynh höôùng vaên hoïc cuûa nöôùc
nhaø töø giöõa theá kyû tröôùc. Tinh thaàn aáy, caùc
nhaø nghieân cöùu trong nöôùc hieän nay ñaõ ñöôïc
trang bò treân cô sôû quan ñieåm ña daïng hoùa,
ña phöông hoùa töø sau Ñaïi hoäi VI cuûa Ñaûng
Coäng saûn Vieät Nam (12/1986). Nhöng trong
thöïc teá nghieân cöùu, vaên hoïc giai ñoaïn 1945 –
1975 chöa thöïc söï trôû thaønh ñoái töôïng coù tính
khaùch quan ñöôïc khaûo saùt ñoàng boä, ñoàng
loaït, bình thöôøng hoùa nhö ñoái vôùi caùc giai
ñoaïn ñaàu hoaëc cuoái theá kyû XX. Caùi thieân kieán
vaãn chi phoái caùc taùc giaû khi nghieân cöùu vaên
hoïc hoaëc thô giai ñoaïn naøy.
Caùc baøi vieát veà vaên hoïc döôiù cheá ñoä Vieät
Nam Coäng hoøa ñaõ ñöôïc caùc taùc giaû maùc-xít
chuù yù ñeán töø tröôùc 1975. Ñoù laø giai ñoaïn
nghieân cöùu coù tính pheâ phaùn, coù tính phuû ñònh
nhöõng khuynh höôùng vaên hoïc thöïc danâ , vaên
hoïc ngoaïi lai, vaên hoïc ñoài truïy. Raát nhieàu baøi
vieát treân Taïp chí Vaên hoïc thôøi ñoù ñaõ theå hienä
16 DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (236) - 9 / 2014

17. moät tinh thaàn ñaáu tranh khonâ g khoan nhöôïng.
Töø ñaàu nhöõng naêm 1960, Ñaëng Thai Mai ñaõ
vieát motä baøi coù tính khaùi quatù Vaên hoïc mieàn
Nam döôùi cheá ñoä Myõ Dieäm, (TCVH soá 7,
1962). Vaøo cuoái nhöõng naêm saùu möôi, ñaàu
nhöõng namê 70 cuûa theá kyû tröôùc, xu höônù g pheâ
phaùn coù tính phuû ñònh ñoái vôùi vaên hocï Saøi Goøn
cuûa caùc nhaø pheâ bình maùc-xít laïi caøng quyetá
lieät, caáp taäp hôn. Buøi Coâng Huøng laø moät trong
nhöõng tacù giaû coù nhieàu ñoùng goùp nhaát vôùi motä
loaït baiø : Ñoïc moät soá vôû kòch Saøi Goøn, (TCVH
soá 1, 1969), Moät thöù vaên chöông vì muïc ñích
ñoàng tieàn, (TCVH soá 3,1969), Vaên hoïc laõng
maïn tieâu cöïc vuøng taïm bò chieám mieàn Nam,
moät doøng vaên hoïc ñaõ loãi thôøi, (TCVH soá 6,
1970), Veà moät soá quan ñieåm saùng taùc thô ôû
Saøi Goøn, (TCVH soá 2, 1973)... Nguyenã Ñöcù
Ñaøn vôiù nhöõng baøi vieát raát saéc saoû vaø maïnh
meõ coù tính ñoái khaùng, coù khi nhaèm thanú g vaoø
moät taùc giaû trong cheá ñoä Vieät Nam Coäng hoøa:
Ñaäp tan nhöõng luaän ñieäu phaûn ñoäng trong vaên
chöông Voõ Phieán,moät teân boài buùt anh chò ôû Saøi
Goøn (TCVH soá 1, 1969), Nhöõng dieãn bieán môùi
trong vaên hoïc mieàn Nam vuøng taïm bò chieám
nhöõng naêm gaàn ñaây (TCVH soá 1, 1969).Thacï h
Phöông laø taùc giaû vieát nhieàu, vaø ñaõ chuù yù ñeán
caùc boä phaän khaùc trong vanê hoïc mieàn Nam:
Moät boä maët phaûn ñoäng naáp sau moät taám maøn
“ngheä thuaät” (TCVH soá 2, 1970),Vaên hoïc hieän
thöïc vaø tieán boä döôùi söï thoáng trò taøn baïo cuûa
Myõ-nguïy ôû mieàn Nam (TCVH soá 1, 1972), Veà
“giaûi vaên hoïc ngheä thuaät” Saøi Goøn naêm 1974,
(TCVH soá 2, 1974)...
Giai ñoaïn sau 1975, tröôùc 1986, moät loaït
caùc coâng trình taäp hôïp caùc baøi vieát döôùi daïng
tieåu luaän, pheâ bình, ñaõ tieáp tuïc pheâ phaùn, phuû
ñònh vaên ngheä mieàn Nam döôùi cheá ñoä cuõ.
Ñaùng chuù yù laø caùc taùc phaåmsau ñaây: Vaên hoùa
vaên ngheä mieàn Nam döôùi cheá ñoä Myõ nguïy
(nhieàu taùc giaû, Nxb. Vaên hoùa, Haø Noäi, taäp
DIEÃN ÑAØN
I,1977, taäp II,1979); Noïc ñoäc vaên hoïc thöïc
daân môùi Myõ (Traàn Troïng Ñaøn, Nxb. TP. HCM,
1983); Cuoäc xaâm laêng veà vaên hoùa vaø tö töôûng
cuûa ñeá quoác Myõ taïi mieàn Nam Vieät Nam (Löõ
Phöông, Nxb. Vaên hoùa, Haø Noäi, in laàn 1,
1981, laàn 2, 1985); Chuû nghóa Thöïc daân môùi
kieåu Myõ ôû mieàn Nam Vieät Nam (Phong Hieàn,
Nxb. Thoâng tin lyù luaän, Haø Noäi, 1984); Nhöõng
teân bieät kích cuûa chuû nghóa thöïc daân môùi treân
maët traän vaên hoùa tö töôûng (Nhieàu taùc giaû,
Nxb. Vaên hoùa, Haø Noäi, 1980)…
Haàu heát saùch giaùo khoa moân Ngöõ vaên phoå
thoâng vaø caû giaùo trình vaên hoïc ôû caùc tröôøng
Ñaïi hoïc vaø Cao ñaúng ñaõ khoâng ñeà caäp ñeán boä
phaän vaên hoïc döôùi cheá ñoä Vieät Nam Coäng
hoøa. Töø caáp Phoå thoâng Trung hoïc vaø coù leõ laø
baét ñaàu töø heä thoáng giaùo khoa trung hoïc (Ngöõ
Vaên 12) thì baøi “Khaùi quaùt veà Vaên hoïc Vieät
Nam 1945 – 1975” cuõng chæ nhaèm vaøo vaên
hoïc Caùchmaïng nhö laø ñoái töôïng duy nhaát. Vaø
caùc ñaëc ñieåm cuûa vaên hoïc söû giai ñoaïn naøy,
nhöõng keát luaän ñaõ khoâng bao quaùt heát caùc ñoái
töôïng vaø caùc hieän töôïng vaên hoïc cuûa toaøn
quoác luùc baáy giôø. Cho ñeán nhöõng naêm gaàn
ñaây, baøn veà Dieän maïo vaên hoïc Vieät Nam 1945
– 1975 (Nhìn töø goùc ñoä thi phaùp theå loaïi), taùc
giaû La Khaéc Hoøa vaãn chæ baøn ñeán moät ñoái
töôïng laø vaên hoïc caùch maïng [http://phebin-hvanhoc.
com.vn/?p=7748]. Giaùo trình Vaên
hoïc Vieät Nam hieän ñaïi taäp II (Töø sau Caùch
maïng thaùng Taùm naêm 1945) cuûa Nguyeãn Vaên
Long - Chuû bieân (Nxb. Ñaïi hoïc Sö phaïm HN
2008) cuõng chæ chuû yeáu nhaèm vaøo vaên hoïc
caùch maïng nhö moät ñoái töôïng duy nhaát. Caùc
cuoán giaùo trình Vaên hoïc hieän ñaïi Vieät Nam
môùi ñöôïc Nxb. Giaùo duïc taùi baûn gaàn ñaây cuõng
chöa heà ñöôïc boå sung phaàn vaên hoïc ñoâ thò
mieàn Nam nhöõng naêm 1955 – 1975. Moät taùc
giaû giôùi thieäu 10 taäp giaùo trình aáy ñaõ phaûi thoát
leân: “Noùi tôùi vaên hoïc 1945 - 1975 khoâng theå
DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (236) - 9 / 2014 17

18. DIEÃN ÑAØN
khoâng noùi tôùi doøng vaên hoïc yeâu nöôùc vaø tieán
boä trong caùc ñoâ thò bò taïmchieám. Yeâu caàu naày
döôøng nhö bò boû troáng trong caùc giaùo trình cuûa
giai ñoanï naøy” - Traàn Ngocï Hoàng, (http://khoa-vanhocngonngu.
edu.vn/home/index.php?opti
on=com)
Taïi tröôøng ÑHKHXH NV, ÑHQG HN,
trong caùc giaùo trình veà vaên hoïc Vieät Nam
1945 – 1975 nhö: Vaên hoïc Vieät Nam hieän ñaïi
(1945 – 1960) cuûa Hoaøng Nhö Mai (Nxb. GD,
1961); Vaên hoïc Vieät Nam (1945 – 1954) cuûa
Maõ Giang Laân (Nxb. GD, 1990; Vaên hoïc Vieät
Nam (1954 – 1964) cuûa Maõ Giang Laân vaø Leâ
Ñaéc Ñoâ (Tuû saùch ÑHTHHN, 1990); Vaên hoïc
Vieät Nam (1965 – 1975) cuûa Nguyeãn Baù
Thaønh vaø Buøi Vieät Thaéng (Tuû saùch ÑHTH HN,
1990), … thì maûng vaên hoïc thuoäc “vuøng taïm
chieám”, “vuøng ñoâ thò Mieàn Nam” nhöõng naêm
1945 – 1975 gaàn nhö chöa trôû thaønh ñoái
töôïng ñöôïc nghieân cöùu vaø giôùi thieäu.
Treân ñaây laø moät soá coâng trình coù tính caùch
giaùo khoa, giaùo trình baøn veà vaên hoïc Vieät Nam
1945 – 1975. Ngoaøi ra coøn raát nhieàu chuyeân
khaûo veà taùc gia vaø taùc phaåm thô hieän ñaïi Vieät
Nam ñöôïc vieát döôùi chính theå Vieät Nam Daân
chuû Coäng hoøa, vaø Coäng hoøa XHCN Vieät Nam
cho ñeán nhöõng naêm cuoái cuøng cuûa theá kyû XX
cuõng chæ laáy vaên hoïc caùch maïng laøm ñoái
töôïng duy nhaát ñeå nghieân cöùu: Thô ca Vieät
Nam (hình thöùc vaø theå loaïi) cuûa Buøi Vaên
Nguyeân, Haø Minh Ñöùc, (Nxb. KHXH 1965,
1971); Thô vaø maáy vaán ñeà trong thô Vieät Nam
hieän ñaïi (Haø Minh Ñöùc, Nxb. KHXH H. 1974,
Nxb. GD 1996); Nhaø thô hieän ñaïi Vieät Nam
(Vieän Vaên hoïc Vieät Nam, 1984), Nhaø vaên Vieät
Nam (1945 – 1975) cuûa Phan Cöï Ñeä vaø Haø
Minh Ñöùc; Tö duy thô vaø tö duy thô hieän ñaïi
Vieät Nam (Nxb. Vaên hoïc 1996, Nguyeãn Baù
Thaønh); Tieán trình thô hieän ñaïi Vieät Nam
(Nxb. Giaùo duïc, 2000, Maõ Giang Laân); Thô vaø
moät soá göông maët thô Vieät Nam hieän ñaïi
(Nxb. KHXH, 2005, Löu Khaùnh Thô), v.v.
Trong soá caùc giaùo trình vaø saùch tham khaûo
cuûa Ñaïi hoïc Toång hôïp Haø Noäi tröôùc thôøi kyø ñoåi
môùi coù vieát veà vaên hoïcmieàn Nam, thì Vaên hoïc
giaûi phoùng mieàn Nam cuûa Phaïm Vaên Só (Nxb.
ÑH THCN, 1975, taùi baûn 1976) coù theå coi laø
coâng trình daøy daën nhaát. Tuy laø vieát veà caùc
nhaø vaên caùch maïng, nhaø vaên chieán só coâng
taùc ôû mieàn Nam, nhöng Phaïm Vaên Só ñaõ
daønh moät muïc (75 trang) ñeå noùi veà Moät soá xu
höôùng vaên chöông phaûn ñoäng vaø suy ñoài ôû
mieàn Nam. Taùc giaû cuûa coâng trình ñaõ nhaèm
vaøo nhöõng taùc phaåm vaên chöông ñöôïc giaûi
thöôûng cuûa nhaø nöôùc Vieät Nam Coäng hoøa ñeå
chæ ra nhöõng thuû ñoaïn chính trò vaø ngheä thuaät
cuûa loaïi vaên chöông chính trò phaûn ñoäng.
Khoâng chæ ñeà caäp ñeán caùc taùc phaåm thô maø
ñaõ ñi vaøo caùc taùc phaåm vaên xuoâi, tìm hieåu kó
keát caáu vaø ngoân ngöõ ngheä thuaät cuûa moät soá
truyeän nhö Tìm veà sinh loä (Kyø Vaên Nguyeân),
Dì Mô (Ñoã Thuùc Vònh), Möa ñeâm cuoái naêm
(Voõ Phieán)… Phaïm Vaên Só coøn ñi vaøo moät soá
taùc phaåm chòu aûnh höôûng cuûa thuyeát nhaân vò
- duy linh maø cheá ñoä thoáng trò baáy giôø ñang
tuyeân truyeàn. Coâng trình cuûa Phaïm Vaên Só veà
sau ñöôïc nhieàu taùc giaû ôû haûi ngoaïi trích daãn,
dó nhieân laø trích daãn ñeå pheâ phaùn cuõng khoâng
ít, nhöng duø sao cuõng coù theå coi ñaây laø moät
chuyeân luaän vieát khaù saâu vaø toaøn dieän veà vaên
hoïc mieàn Nam 1955 – 1975. Tuy vaäy, caùch
nhìn nhaän vaø ñaùnh giaù toaøn boä vaên hoïc mieàn
Nam döôùi chính theå Vieät Nam Coäng hoøa döôùi
caùi keát luaän “phaûn ñoäng vaø suy ñoài”, vaø laáy caùc
taùc phaåm ñoaït giaûi thöôûng quoác gia ñeå chöùng
minh coù leõ khoâng coøn phuø hôïp vôùi thôøi kì hoäi
nhaäp. Baèng chöùng laø trong muïc töø “Giaûi
thöôûng vaên hoïc” cuûa Töø ñieån Vaên hoïc (Boä
môùi, 2007) ñaõ ñieåm laïi caùc giaûi thöôûng vaên
hoïc döôùi thôøi Vieät Nam Coäng hoøa aáy baèng
18 DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (236) - 9 / 2014

19. moät keát luaän phaûi chaêng hôn.
Giaùo trình Vaên hoïc Vieät Nam 1945 – 1960
do Huyønh Lyù vaø Traàn Vaên Hoái soaïn thaûo
(Nxb. GD, 1963) laø coâng trình ñaõ coù caùi nhìn
“toaøn caûnh” böôùc ñaàu ñoái vôùi vaên hoïc caû
nöôùc. Coâng trình naøy ñaõ daønh moät chöông
(treân toång soá 10 chöông) vôùi dung löôïng laø 63
trang (treân toång soá 493 trang) coù töïa ñeà laø Vaên
hoïc mieàn Nam töø hoøa bình laäp laïi ñeán nay do
Huyønh Lyù vieát. Coù theå noùi ñoù laø moät coá gaéng
raát lôùn cuûa caùc taùc giaû Ñaïi hoïc Sö phaïm Haø
Noäi trong ñieàu kieän luùc baáy giôø. Trong chöông
naøy, taùc giaû Huyønh Lyù ñaõ phaân tích tình hình
chính trò vaø hoaøn caûnh lòch söû cuûa xaõ hoäi mieàn
Nam cho ñeán naêm 1962. Phaàn vaên hoïc ñöôïc
chia laøm hai muïc, 1) Vaên hoïc noâ dòch, phaûn
ñoäng cuûa ñeá quoác Myõ vaø taäp ñoaøn thoáng trò ôû
mieàn Nam, vaø 2) Vaên hoïc yeâu nöôùc, ñoái laäp
vôùi Myõ - Dieäm. Trong phaàn ñaàu, taùc giaû neâu
ra ba ñaëc ñieåmlôùn cuûa vaên hoïc noâ dòch laø baùn
nöôùc, phaûn daân, gaây chieán; xuyeân taïc, bòa ñaët,
vu khoáng traéng trôïn; vaø ñaàu ñoäc thanh nieân.
Ñieàu ñaùng ghi nhaän laø trong muïc baøn veà vaên
hoïc yeâu nöôùc, taùc giaû Huyønh Lyù ñaõ chia thaønh
3 boä phaän nhoû, laø vaên thô choáng ñoái tieâu cöïc,
vaên thô lôïi duïng vaên ñaøn coâng khai vaø vaên hoïc
cuûa nhaân daân caùch maïng ôû mieàn Nam. Theå
loaïi chính maø taùc giaû khaûo saùt laø thô. Chuùng
toâi cho ñaây laø moät caùch phaân chia ñaõ traùnh
ñöôïc caùch noùi phuû ñònh moät chieàu maø ñaõ baét
ñaàu nhaän ra söï ña daïng vaø phöùc taïp cuûa vaên
hoïc mieàn Nam ngay nhöõng naêm ñaàu. Tuy
vaäy, töø khi saùch xuaát hieän ñeán nay ñaõ 50 naêm
troâi qua, ñaëc bieät laø maûng vaên hoïc döôùi cheá ñoä
Vieät Nam Coäng hoøa vaøo thôøi ñieåm soaïn thaûo
giaùo trình cuûa caùc taùc giaû treân ñaây môùi chæ laø
giai ñoaïn môû ñaàu. Möôøi ba naêm sau ñoù (1962
– 1975) môùi thöïc söï nôû roä.
Trong khi ñoù, ôû beân ngoaøi nhaø tröôøng, vôùi
tinh thaàn ñoåi môùi tö duy, tinh thaàn ña daïng
DIEÃN ÑAØN
hoùa, ña phöông hoùa vaø hoäi nhaäp, nhöõng giaù trò
vaên hoïc tröôùc 1975 ñang ñöôïc xem xeùt, nhìn
nhaän laïi. Töø naêm 2007, baùo Vaên ngheä ñaõ
ñaêng laïi caùc truyeän ngaén cuûa caùc taùc giaû mieàn
Nam döôùi cheá ñoä Vieät Nam Coäng hoøa. Maët
khaùc, nhieàu ñòa phöông ñaõ vaø ñang trieån khai
vieát veà lòch söû vaên hoùa, vaên hoïc cuûa töøng
vuøng, töøng xöù. Vaên hoïc Nam Boä, Vaên hoïc
Nam Trung Boä, Vaên hoïc mieàn Trung, Vaên hoïc
Taây Ninh, Vaên hoïc Thöøa Thieân Hueá, Vaên hoïc
Saøi Goøn – Thaønh phoá Hoà Chí Minh …ñaõ laø
nhöõng ñeà taøi nghieân cöùu khoa hoïc taäp theå caáp
Boä, caáp Nhaø nöôùc.
Moät theá kyû vaên hoïc Saøi Goøn – Tp Hoà Chí
Minh (2011) laø ñeà taøi khoa hoïc ñöôïc Thanø h uûy
Thaønh phoá Hoà Chí Minh giao cho Trung taâm
Nghieân cöùu Quoác hoïc vaø Hoäi Nhaø vaên thaønh
phoá HCM phoái hôïp thöïc hieän, caùc conâ g trình
nghieân cöùu khaùc nhö Böôùc ñaàu tìm hieåu vaên
hoïc Thöøa Thieân – Hueá, (Nguyeãn Khoa Ñieàm,
2010); Daáu aán Quaûng treân vaên ñaøn coâng khai
Saøi Goøn, (Phaïm Hoàng Vieät 2011); Thô ca Taây
Ninh chaëng ñöôøng khai phaù vaø tìm kieám, (Tranà
Hoaøng Vî 2006); Vaên hoïc vuøng taïm chieám
tænh Quaûng Ngaõi giai ñoaïn 1954 – 1975 (trenâ
http://www.quangngai.gov.vn), Lyù luaän vaø
pheâ bình vaên hoïc mieàn Trung theá kyû XX (Nxb.
Ñaø Naüng), Vaên hoïc Vieät Nam treân mieàn ñaát
môùi, 4 taäp, Nxb. Vaên hoïc, (Nguyeãn Q. Thané g,
2008); … laø nhöõng coâng trình nghieân cöùu theo
xu höôùng nhaát theå hoùa, khoâng mieät thò vaø baøi
xích toanø boä caùc taùc phaåm, taùc giaû döôùi cheá ñoä
cuõ,maø tìm caùch “gaïn ñuïc khôi trong” ñeå tìm ra
nhöõng yeáu toá tích cöïc trong maûng vanê hoïc ñoâ
thò mieàn Nam nhöõng naêm 1954 – 1975.
Moät soá coâng trình vaø ñeà cöông baøi giaûng ôû
caùc tröôøng ñaïi hoïc ñaõ ñaët vaán ñeà nghieân cöùu,
giaûng daïy boä phaän thô ñoâ thò mieàn Nam 1954
– 1975, maø quan ñieåm nhaát quaùn vaãn laø, chia
boä phaän vaên hoïc naøy thaønh ba khuynh höôùng:
DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (236) - 9 / 2014 19

20. DIEÃN ÑAØN
tö töôûng yeâu nöôùc, tieán boä; khuynh höôùng
phaûn ñoäng, vaø khuynh höôùng ñoài truïy. Ñaây coù
theå noùi laø moät söï phaân loaïi veà cô baûn vaãn nhö
ba möôi naêm veà tröôùc, nhöng ñaõ coù caân ñoái
hôn veà dung löôïng. Töùc laø caùc khuynh höôùng
ñöôïc baøn moät caùch minh baïch vaø chi tieát hôn,
ít nhöõng nhaän ñònh coù tính thoùa maï, maït saùt,
maø coù söï lyù giaûi khaù ngoïn ngaønh. Ñaëc bieät laø
chæ roõ caùc khuynh höôùng ngheä thuaät aûnh
höôûng trieát hoïc phöông Taây hieän ñaïi.
Hieän nay, caùc khoa vaên hoïc vaø ngoân ngöõ
cuûa caùc tröôøng ñaïi hoïc vaø cao ñaúng ñang gia
taêng caùc ñeà taøi nghieân cöùu khoa hoïc, caùc nieân
luaän, khoùa luaän, luaän vaên, luaän aùn veà khu vöïc
vaên hoïc mieàn Nam tröôùc 1975. Maët khaùc, khi
ñi vaøo moät soá vaán ñeà lyù luaän hieän ñaïi phöông
Taây, nhöõng lyù thuyeát veà chuû nghóa hieän sinh,
chuû nghóa Freud, chuû nghóa thöïc chöùng, chuû
nghóa hieän ñaïi hay haäu hieän ñaïi …, nghóa laø
caùc chuû nghóa coù nguoàn goác töø “myõ hoïc tö saûn
hieän ñaïi” thì caùc nhaø nghieân cöùu buoäc phaûi trôû
laïi vôùi caùi thôøi ñieåm maø chuùng du nhaäp vaøo
Vieät Nam.
Caùc khoa Ngöõ vaên cuûa caùc truôøng Ñaïi hocï
Sö phaïm Haø Noäi, Ñaïi hoïc Khoa hoïc Xaõ hoiä vaø
Nhaân vaên, Ñaïi hoïc Sö phaïm TP. Hoà Chí Minh,
Ñaïi hoïc Ñaø Laït, Ñaïi hoïc Hueá, … trong nhöõng
naêm gaàn ñaây cuõng ñaõ coù nhöõng nghienâ cöùu,
nhöõng ñeà taøi vaø baøi vieátmaø ñoái tuôïng tìmhieåu laø
maûng vaên hoïc vaên hoïc cuûamieànNam döôùi cheá
ñoä VieätNamCoäng hoøa. Tuy vaäymoät soá baøi vieát,
moät soá khoùa luaän, luaän vaên… khi nghieân cöùu taùc
giaû ñaõ nhaán maïnh nhöõng ñaëc tröng ngheä thuaät
thuaàn tuùy maø thieáu moät thaùi ñoä pheâ phaùn coù tính
chaát lòch söû ñoái vôùi nhöõng taùc giaû, taùc phaåm
mang tö töôûng choáng Coäng. Moät soá conâ g trình
daøi hôi cuûa caùc nhaø nghieân cöùu, nhaø giaùo ôû Tp
Hoà Chí Minh ñaõ ñi saâu vaøo nghieân cöuù anû h
höôûng cuûa caùc traøo löu tö töôûng vanê ngheä
phöông Taây vaøo vaên hoïc Mieàn Nam giai ñoanï
1945 – 1975. Chaúng haïn baøi “Chuû nghóa Hieän
sinh ôû mieàn Nam Vieät Nam 1954 -1975 (treân
bình dieän lyù thuyeát)” cuûa Huyønh Nhö Phöông
hay ñeà taøi “Söï du nhaäp caùc lyù thuyeát vaên hoïc
Phöông Taây vaøo Mieàn Nam Vieät Nam giai ñoaïn
1954 – 1975” do taùc giaû Nguyeãn Thò Thanh
Xuaân chuû trì thöïc hieän töø naêm2012 (Ñeà taiø caáp
Boä - Quyõ Khoa hoïc vaø Coâng ngheä Quocá gia) .
Nhö vaäy ñuû thaáy raèng, nghieân cöùu maûng
vaên hoïc döôùi chính theå Vieät Nam Coäng hoøa
ñang laø moät ñeà taøi cuûa caùc nhaø pheâ bình, lyù
luaän vaø giaûng daïy vaên hoïc söû Vieät Nam giai
ñoaïn 1945 – 1975. Ñeå nghieân cöùu maûng vaên
hoïc söû naøy, chuùng toâi cho raèng ñaõ ñeán luùc
phaûi ñaët noù döôùi moät caùi nhìn toaøn caûnh, döôùi
caùi nhìn nhaát theå hoùa vôùi vaên hoïc daân toäc.
Traùnh nhöõng caùch nhìn cuïc boä, chæ thaáy moät
khu vöïc, moät boä phaän vaø phaûi coù moät thaùi ñoä
ñuùng möïc, traùnh ñeà cao, toân vinh thaùi quaù
cuõng nhö haï thaáp, maït saùt, vaø phaûi nhìn thaáy
phaàn ñoùng goùp cuûa moãi taùc phaåm, moãi taùc giaû
trong quaù trình xaây döïng neàn vaên hoïc Vieät
Nam hieän ñaïi. Hay noùi ñuùng hôn, caùc maûng
vaên thô, caùc boä phaän vaên hoïc Vieät Nam trong
giai ñoaïn 1945– 1975, caàn ñöôïc nghieân cöùu
khoâng taùch rôøi vôùi böùc tranh toaøn caûnh vaên
hoïc daân toäc giai ñoaïn aáy. Phaûi ñaët moãi boä
phaän, moãi khuynh höôùng, moãi traøo löu, moãi
taùc giaû vaøo trong böùc tranh toång theå cuûa vaên
hoùa, vaên hoïc Vieät Nam giai ñoaïn 1945 –
1975. Vaø ñeán löôït noù, vaên hoïc Vieät Nam giai
ñoaïn 1945 – 1975 laïi ñöôïc ñaët trong moät böùc
tranh chung cuûa toaøn caûnh vaên hoïc nhaân loaïi
cuøng thôøi ñaïi. Phöông phaùp nghieân cöùu coù
tính lòch söû, tính thôøi ñaïi vaø ñieåm nhìn “toaøn
caûnh” aáy seõ giuùp chuùng ta thoaùt khoûi caùi nhìn
cuïc boä, ñònh kieán ñaõ haïn cheá khaû naêng giao
löu vaø hoäi nhaäp, hoøa ñoàng cuûa chính vaên hoïc
Vieät Nam vôùi vaên hoïc Vieät Nam, tröôùc khi hoäi
nhaäp vôùi vaên hoïc toaøn nhaân loaïi.
20 DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (236) - 9 / 2014

21. Tieáng noùi ñaáu tranh choáng laïi caùi AÙc
trong tieåu thuyeát Boùng ñeâm vaø Beán bôø
cuûa Ma Vaên Khaùng
DÖÔNG THÒ THANH HÖÔNG
(Haø Noäi)
Ma Vanê Khaùng laø moät trong soá nhöõng
nhaø vaên xuaát saéc cuaû vanê hoïc Vieät
Nam hienä ñaïi, thuoäc soá nhöõng tieåu
thuyeát gia haøng ñauà cuûa vanê xuoâi ñöông ñaiï
Vieät Nam. Hôn nöûa theá kæ caàm buùt, gaàn 80
naêm cuocä ñôøi, cho ñeán hoâm nay, mang trong
mình dauá aán thôøi gian cuûa nhocï nhaèn, thöông
nhôù nhöng nguoàn caûm höùng, khaùt voïng saùng
taïo ngheä thuaät khonâ g heà vôi caïn, traùi laïi noäi löcï
saùng tacù vaãn luoân sung maõn. Ganà ñaây nhaát,
nhaø vaên ñaõ cho ra maét baïn ñoïc hai tieuå thuyetá
hình söï taâm lyù Boùng ñeâm vaø Beán bôø. Khaùm
phaù hieän thöcï ñôøi soáng ñöông ñaïi ôû motä
phöông dieän môùi – caùi aùc ñang töøng ngaøy phaù
hoaïi ñôøi soná g con ngöôiø - phaûn ñeà cuaû caùi ñepï ,
nhaø vaên tieáp tuïc söù meänh chaân chính cuûa
ngöôiø caàm buùt khi ñaõ ôû ñoä tuoåi xöa nay hieám -
vieát ñeå baûo veä caùi ñepï cuoäc soáng, höôùng con
ngöôiø hoanø thieän mình vöôn tôùi nhöõng giaù trò
nhaân banû mang tính phoå quaùt
1. Tö töôûng ngheä thuaät cuûa Ma Vaên
Khaùng Boùng ñeâm vaø Beán bôø
Ñoái vôùi tieåu thuyeát hình söï (trinh thaùm)
“Mieâu taû toäi aùc vaø quaù trình ñieàu tra toiä phaïmtrôû
thaønh noäi dung quan troïng cuûa taùc phamå .
Nhöng höùng thuù cô baûn cuûa söï mieâu taû aáy
khoâng doàn vaøo vieäc traû lôøi cho cauâ hoûi : Ai laø thuû
phaïm gieát ngöôiø . Mieâu taû toäi aùc vaø quaù trình
khaùm phaù toäi aùc, ñieàu quan troïng nhaát ñoiá vôùi
caùc nhaø vaên chính laø ñi ñeán lyù giaûi: Keû phaïmtoäi
thuoäc hanï g ngöôøi naøo? Caùi gì ñaõ ñaåy con ngöôøi
aáy ñená vôùi toäi aùc” [Töø ñieån thuaät ngöõ vaên hoïc]
Vôùi tinh thanà ayá laáy vaên chöông laøm vuõ khí
choáng laiï caùi aùc ñang haøng ngaøy lamø baêng
hoaïi ñôiø soáng con ngöôøi, suy thoaùi ñôøi soná g xaõ
hoäi, ganù h treân vai traùch nhieäm naëng neà cuaû
ngöôøi caàm buùt, tröïc tieáp vieát veà coâng vieäc ñaày
nguy hieåm, ñieàu tra phaù aùn, truy baét toäi phamï
cuûa nhöõng chieán syõ coâng an- hieäp syõ aùnh
saùng - ñaïi dieän coâng lyù, tinh thaàn cao thöônï g,
caùi ñeïp, Ma Vaên Khaùng ñaõ xaây döïng moät kieåu
nhaân vaät trong tieuå thuyeát hình söï taâm lyù Boùng
ñeâm vaø Beán bôø - keû thuû aùc trong moät theá ñoái
laäp töông phaûn.
Ñoái vôùi kieåu nhaân vaät naøy, Ma Vaên Khanù g
ñaõ ñi saâu phaân tích ñoäng cô noäi taâm vaø taùc
ñoäng cuûa hoaït ñoäng noäi tamâ nhaân vaät, chuù
troïng mieâu taû phaûn öùng taâm lí nhanâ vaät vôùi
ngoaiï giôùi, cuï theå laø vôùi hieän thöïc ñang dieãn ra
vaø con ngöôøi trong hieän thöïc ñoù. Vôùi caùc kyõ
thuaät phaân tích taâm lyù hieän ñaïi: khoaûnh khaéc
quan tronï g cuûa kyù öùc, hoài öùc, caùc traïng thaùi
tieàm thöcù , voâ thöùc, caùc giaác mô, aån öùc taâm ly,ù
doøng ñoäc thoaïi noäi taâm..., Ma Vaên Khaùng ñaõ
N GHIEÂN CÖÙU - PHEÂ BÌNH
DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (236) - 9 / 2014 21

22. NGHIEÂN CÖÙU - PHEÂ BÌNH
döïng lenâ chaân dung keû thuû acù , ñi saâu tìm toøi
nguyeân nhaân cuûa toäi aùc, töø ñoù, bayø toû söï phaãn
noä cuûa caû lyù trí vaø traùi tim tröôcù söï taøn ñoäc cuûa
nhöõng con thuù ngöôøi, canû h giôiù con ngöôiø
tröôùc tình traïng tha hoùa ñaïo ñöùc daãn ñeán tình
traïng toäi acù gia taêng huûy hoaïi ñôøi soná g.
2. Nhaân vaät keû thuû aùc trong Boùng ñeâmvaø
Beán bôø cuûa Ma Vaên Khaùng
Trong Boùng ñeâm, Ma Vaên Khaùng ñaõ xaây
döïng nhaân vaät keû thuû aùc ñaàu tieân töø moät banû
tin qua lôøi rao baùo veà toiä aùc daõ man “ Hung thuû
duøng dao saéc, caét vaùt töø caèm leân gaùy... xeûo
moâi döôùi, caét choùp muõi vaø moät beân tai... treân
maù nhöõng ñöôøng dao saéc ngang doïc” [Boùng
ñeâm]. Töø toäi aùc daõ man ñoù,moät chuyenâ aùn truy
tìm hung thuû ñaõ baét ñaàu. Sôiï chæ tim kiemá
moûng manh voâ cuøng bôûi giöaõ motä thanø h phoá
maáy trieäu daân, truy tìm hung thuû khaùc gì moø
kim ñaùy beå.
Vaø haønh trình truy tìm hung thuû ñaõ baét ñaàu
töø noãi aùmaûnh cuûa ngöôiø ñaøn baø nhatë racù ñaõ tìm
ñöôïc chieác ñaàu laâu trong bao taiû , roià ñená
nhöõng cuoäc tieáp xucù nhanâ chönù g, caùc moái
quan heä, giaác mô ñoøi ñaàu cuûa naïn nhanâ xauá
so,á söï nhaäp thaân cuûa naïn nhanâ vaøo ngöôøi chò
ruotä ...Trong taát caû nhöõng môù boøng bong aáy, keû
thuû aùc daàn hieän hình vaø loämatë . Cuoái cuøng, haén
ñaõ bò baét, ñoù laø ngöôiø baïn cuûa naïn nhanâ , cuõng
laø keû toøng phaïm trong toäi aùc buoân baùn ma tuùy
maø naïn nhaân tham döï. Thuyenâ - keû thuû acù ñaõ
gieát ngöôøi vì aên chia khoâng sonø g phaúng, gietá
banè g chính ñoà ngheà moå lônï cuûa vôï chonà g haén,
ñapä cheát Boäi- ngöôiø baïn cuûa mình baèng moät
caiù xeûng, haén ñaõ thaûn nhieân dunø g dao caét rôøi
töøng boä phaän, cho vaoø bao taiû mang ñi phi tang
ñeå che giaáu toäi aùc. Vaán ñeà ñatë ra ôû ñaây laø: taiï
sao Thuyeân coù theå coù haønh ñonä g man rôï nhö
theá. Ñeå traû lôøi caâu hoiû nayø , Ma Vaên Khaùng ñaõ
lyù giaûi nguyeân nhaân sauâ xa, khonâ g phaiû vì vaøi
ñonà g baïc aên chia khoâng soøng phaúng. ÔÛ ñaây,
nguyeân nhaân cuûa toäi aùc chính laø thuù tính man
rôï cuûa con ngöôøi ñöôïc dung döôõng trong moät
hoaøn caûnh soáng voâ ñaïo ñöùc, thuù tính aáy chæ canà
coù cô hoäi laø buøng noå. Thuyeân laø con trai cuaû
moät gaõ laùi xe ñöôøng daøi sa ñoïa, hö hoûng, truïy
laïc. Chöùng kieán boá mình trieàn mieân trong loái
soná g chæ bieát ñeán duïc voïng, taøn baïo, baát löông,
ñamâ cheát taát caû nhöõng con choù tröôùc muiõ xe,
ñamâ cheát ngöôøi roài thaûn nhieân boû ñi, aên thòt,
uoná g röôïu, laøm tình. Loái soáng man rôï, thuù tính
aáy ñaõ taùc ñoäng ñeán trí oùc cuûa Thuyeân, tapä
nhieãm cho haén khoaùi caûm chöùng kieán toäi aùc,
hané choïn ngheà moå lôïn cuõng laø nhaèmthoaû manõ
khoaùi caûm aáy. Theá neân, vieäc gieát Boäi vôùi haén,
cuõng nhö gieát moät con lôïn khoâng hôn khoâng
keùm. Sau Thuyeân laø ñeán Sôû, moät keû ñaïi aùc,
gieát ngöôøi, cöôùp cuûa, haõm hieáp phuï nö,õ haén laø
noiã kinh sôï cuûa ngöôøi löông thieän. Neáu toäi acù ôû
Thuyeân laø söï buøng phaùt thuù tính man rôï tieàm
aån thì ñaây laø moät teân toäi phaïm coù toå chöùc, coù yù
thöùc gaây toäi aùc cho con ngöôøi. Sôû ñaõ gieát haïi
Tröøng trong moät cuoäc ñaáu tay ñoâi. Haén bò baét
conø Tröøng thì ra ñi maõi maõi ôû tuoåi ñôøi hai möôi
taùm. Roài ñeán Löôøng, keû chuyeân raïch matë treû
con baèng dao lam, nguyeân nhaân saâu xa chính
laø do Löôøng nhaän thaáy baát coâng xaõ hoäi, nhöng
keû gaây toäi aùc maø vaãn thoaùt thaân döïa vaoø ñoàng
tieàn vaø quyeàn löïc neân y ñaõ bieánmình thanø h toäi
phaïm ñeå traû thuø cuoäc soáng, töø tröôøng hôïp keû
thuû aùc naøy, Ma Vaên Khaùng ñaõ nhìn thaáy “baát
conâ g ñaõ vaø ñang trôû thaønh coäi nguoàn cuûa toäi
aùc” [Boùng ñeâm].
Keû thuû aùc coù bao nhieâu göông maët vaø coù
bao nhieâu nguyeân nhaân daãn ñeán toäi aùc, khoâng
theå traû lôiø heát ñöôïc vì moiã moät toäi aùc ñeàu coù caên
nguyenâ saâu xa cuûa noù. Trong moät chuoãi nhöõng
caâu chuyeän loàng gheùp ôû Boùng ñeâm, Ma Vaên
Khanù g ñöa vaøo ñoù nhöõng vuï aùn ñaõ ñöôcï khaùm
22 DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (236) - 9 / 2014

23. phaù, keû thuû aùc baèngmoiï thuû ñoaïn che giaáu cuoiá
cuøng cuõng khoâng thoaùt toiä . Töø nhönõ g caâu chuy-eän
aáy, ducï voïng, hammuoán cuaû con ngöôøi, thoiù
ghen tuoâng, loøng ích kyû, ñaõ trôû thaønh nguyenâ
nhaân, coù khi laïi thanø h söï dung döôõng cho toiä
acù . Nhöõng caâu chuyeän töônû g chönø g nhö khoâng
theå tin ñöôïc, nhö laø nghòch lyù cuocä soáng, vaãn
dieãn ra, noù khieán cho ta gheâ sôï veà baûn naêng
hung baïo vaø thuù tính cuûa con ngöôiø .
Neáu Boùng ñeâm ñi sauâ vaøo caùc vuï aùn, phaân
tích nguyeân nhaân toäi aùc, thì Beán bôø töø chaân
dung nhönõ g keû thuû aùc, ñi saâu vaøo khaùm phaù
phaàn tamê toái cuûa con ngöôøi, banû naêng hung
baïo vaø baûn chaát, tính caùch keû thuû aùc, nhaø vaên
nhaän ra raèng, goác reã saâu sa cuaû keû thuû aùc
chính laø “ thaát hoïc, daâm loanø vaø hung baïo”
[Beân bôø]. Tö, Tuùc, Momà leäch... taát caû bonï
chuùng ñeàu coù ñieåm chung trong xuaát thaân, laø
nhöõng keû voâ hoïc, hoacë choái töø hocï hanø h, giaoù
duïc. Loái soáng cuûa chuùng mang tính chatá banû
naêng phoùng daät, ñeå cho ham muoán vaø ducï
vong chi phoái taát caû. Tö trôû thaønh keû ñoài baïi vì
khaû naêng cheá ngöï ducï voïng baûn naêng ôû haén
haàu nhö khoâng coù. Hoaøn caûnh gia ñình maø
ngöôiø meï vôùi cuoäc soáng giang hoà, phoùng tunù g,
truïy lacï caøng khieán cho hané theâm sa ñoïa. Haén
nguû vôùi em gaùi cuøng meï khaùc cha, cöônõ g böùc
em daâu, gieát hai ñôøi vôï vaø khi yù ñònh cöôõng
ñoaït Khanh bò Mieán, ngöôøi vôï thöù ba chönù g
kieán phaùt giaùc, haén ñaõ gieát noát trong côn
cuoàng baïo cuûa keû thuû aùc daõ man voâ nhanâ tính.
Nhöõng keû nhö Tö, Tucù ... khoâng phaûi laø hiemá
trong xaõ hoäi ñöông ñaïi. Phaân tích toiä acù cuûa
chuùng, Ma Vaên Khanù g ñaõ nhaná maïnh, yeuá toá
gia ñình, moâi tröôøng giaùo duïc, luaät phapù chính
laø nhöõng coâng cuï toát nhaát ñeå con ngöôøi cheá
ngöï ñöôïc phaàn “con”, ñeå trôû thaønh con ngöôøi
theo ñuùng nghóa cuûa töø naøy.
Töø Boùng ñeâm ñeán Beán bôø keû thuû aùc khoâng
NGHIEÂN CÖÙU - PHEÂ BÌNH
coøn laø nhöõng caù theå ñôn leû, caùi aùc ñaõ cauá ketá
trôû thaønh taäp ñoaøn toäi aùc: buoân baùn ma tuyù ,
baêng ñanû g cöôùp boùc, maïi daâm, baûo keâ... Ñieuà
ñaùng sôï nhaát laø chuùng traù hình döôùi nhönõ g voû
boïc nhaø haøng, khaùch saïn. Tính chaát naøy khieán
ta lieân töôûng tôùi toå chöùc toäi phaïm quoác teá
mafia, söï nguy hieåm cuûa boïn toäi phamï kieuå
môiù naøy laø chuùng hoaït ñoäng coù toå chöùc, xuyeân
quoác gia. Ñi saâu mieâu taû toå chöùc toäi acù ôû moät
thaønh phoá bieån maø voøi baïch tuoäc cuaû noù ñaõ
vöôn ratá xa, Ma Vaên Khaùng ñaõ phanâ tích roõ,
caùi aùc neáu ñöôïc töï do, noù seõ coù söùc taøn phaù
khuûng khieáp ñôøi soáng con ngöôøi, khoâng chæ laø
vaán ñeà thieät haïi kinh teá hay con ngöôøi cuï theå,
maø laø loøng tin neàn taûng cuoäc soáng: coâng lyù, tính
nghieâm minh cuûa luaät phaùp, giaù trò ñaoï ñöùc
cuûa con ngöôøi, taát caû seõ bò mai moät vaø lamø suy
yeáu xaõ hoäi.
Keû thuû aùc caàm ñaàu baêng ñaûng chuyeân
nghiepä naøy laø teân Kôn troïc, moät keû ñaïi acù , xuaát
thanâ töø nguoàn goác ñoà teå, cha meï nuoâng chieàu
dung döôõng “ möôøi saùu tuoåi hieáp damâ baø giaø,
em gaiù , bò ñuoåi hoïc, nhôø theá löïc boá... thoatù tuø toäi
xuaát khauå lao ñoäng sang Nga chuyenâ taâm
döïng nghieäp baèng con ñöôøng löøa loïc, ...chaúng
bao laâu noåi tieáng giaøu coù vaø baïo taøn.Bò caûnh saùt
Nga truy luøng, noù chaïy sang Ñöùc, keát banê g
ñaûng vôùi boïn coân ñoà ngöôøi Vieät, toå chöùc caùc
ñöôøng daây buoân laäu ñaâm thueâ, cheùm möôùn
quoác te.á Noù gieát ngöôøi, cöôùp cuûa ôû Bon. Noù
hieáp phuï nöõ Tieäp, noù phaù keùt moät coâng ty dòch
vuï ôû Beclin vaø giao du vôùi boïn phaùt xít troïc ñauà
ôû Ñöcù , noù coøn sang Apganixtan buoân suùng oáng
ñaïn döôïc... bò truy ñuoåi gaét gao noù bay veà
nöôùc” [Beán bôø]. Döôùi tröôùng cuûa haén laø Moàm
leäch vaø haøng traêm tay chaân ôû khaép ñaát nöôùc
haøng ngaøy haøng giôø gaây toäi aùc cho nhaân daân.
Ñoù laø chaân dungmoät keû ñaïi aùc, ñaùnh ngöôøi nhö
ñaùnh con vaät, cöôùp cuûa, hamø hieáp, gieát choùc,
DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (236) - 9 / 2014 23