Shkolla: Androkli Kostallari Klasa: 8A Punoi: Marjo Peleshka

2. ▫Dëgjimi është një proces ndijor rezultat i një aktiviteti të sinkronizuar të një
serë organesh dhe qelizash. Nëse njeriut është i aftë të shquajë një repertor të gjërë tingujsh
dhe të prodhojë imazhe sonore, kjo realizohet në sajë të pranisë së një kategorie qelizash të
specializuara të pozicionuara në zonën e veshit të brendshëm.
▫Ngacmuesit
▫Ngacmuesit që ndikojnë në shqisën tonë të të dëgjuarit janë valët zanore Këto janë
ndryshimet më të shpeshta në presionin e ajrit të shkaktuara nga një objekt vibrues, si kordat
vokale në kontakt me ajrin. Valët zanore në ajër janë të ngjashme me valëzimin e ujit, të
shkaktuara nga një guralec i hedhur në një pellg të qetë. Valët zanore janë valë mekanike dhe
përbëjnë një ngacmues mekanik për organin e veshit.
▫Një cikël i një vale zanore përfshin një kulm të presionit më të lartë dhe nivelin e ulët të
presionit më të ulët. Valët zanore ndryshojnë në frekuencë, amplitudë dhe
timbër. Frekuenca është numri i cikleve të presionit zanor për sekondë i matur në Hertz (Hz)
e cila përcakton shkallën e lartësisë së tyre. Veshi i një të riu mund të dëgjojë tinguj nga
20 Hz deri në 20,000 Hz. Tingujt me lartësi të madhe janë rezultat i frekuencave të shpejta të
vibracionit, ndërsa frekuencat e ulta prodhojnë tinguj me lartësi të ulët. Valët zanore
ndryshojnë gjithashtu në amplitudë ose në intensitet i cili përcakton volumin e zërit.
Amplituda është niveli më i lartë i kulmit të presionit të valës zanore. Amplituda e lartë krijon
tinguj të fortë, ndërsa amplituda e ulët krijon tinguj të dobët. Volumi i zërit matet zakonisht
me decibel (dB). Kompleksiteti i përzierjes së valëve zanore përcakton timbrin e dallueshëm
të një tingulli. Zëri i dy njerëzve të cilët flasin me të njëjtin nivel amplitude dhe frekuence
tingëllon ndryshe sepse çdo zë ka timbrin e vet karakteristik. Tingulli më i thjeshtë është një
ton i pastër i vetëm, si ai që prodhon nga një pirun muzikor.

3. 3

4. “▫Lartësia e zërit
▫Te kjo karakteristikë, si parametër kryesorë merret frekuenca e zërit. Pra, frekuenca e zërit mund të jetë e lartë apo e ulët. Kjo e
fundit nuk mund të thuhet që bën pjesë në përjetimet subjektive, ngase frekuenca është një parameter i cili ka njësi matëse,
dhe është standarde, e jo relative apo subjektive nga diçka tjetër. Si rrjedhojë e një vlere të vogël të frekuencës, praktikisht
thuhet se: Nëse frekuenca e zërit është e ulët, atëherë këtë lloj zëri subjektivisht e përjetojmë si zë të trashë. Ndërsa sa i përket
ndonjë vlere të madhe të frekuencës, praktikisht thuhet e kundërta. Pra, nëse zëri është i lartë, këtë lloj zëri e përjetojmë
subjektivisht si zë të hollë.
▫Ngjyra e zërit
▫Ngjyra e zërit është një karakteristikë e tij që varet drejtëpërdrejtë nga raporti i herësit të frekuencës themelore dhe
frekuencave harmonike të larta. Për ta pasur më të qartë, një rast konkret: kur i dëgjojmë (pa i parë fare), ne jemi në gjendje që
ta dallojmë tingullin e kitarës nga ai i mandolines. Poashtu, vetëm nga ngjyra e zerit të tyre, ne jemi në gjendje që t'i dallojmë
shumë persona kur me ta vejmë kontakt përmes telefonit. Përfundimisht, mund të thuhet se raporti i frekuencës themelore
dhe frekuencave harmonike të larta përkthehet në rezultat praktik, i cili është "njoftësia" e zërit.
▫Intensiteti i zërit
▫Kjo është një karakteristikë që varet nga energjia e zërit. Zëri është një lloj vale mekanike. Rrjedhimisht nga kjo, energjia e tij
mund të jepet me formulën e njohur të energjisë për lëkundje të thjeshta harmonike:
▫E=1/2*k*Xmax^2.
▫Xmax është amplituda e valës, Parametri k=mw^2(m-masa e mjedisit që lëkundet, w-frekuenca këndore e lëkundjeve).
▫Si rezultat përfundimtar, themi se: Herësi në mes të Fuqisë së valës P dhe sipërfaqes S nëpër të cilën përhapet vala quhet
intensiteti i valës, pra: I=P/S. Si rrjedhojë e kësaj formule, rezulton se njësia matëse për intensitetin e zërit është:
W/m^2(vat/metër katror). Numerikisht, intensiteti i valës paraqet energjinë e valës në njësinë e sipërfaqes nëpër të cilën
përhapet vala.
4

5. ▫ Brezi i valëve mekanike me
frekuencë nga 0 deri në 20 Hz.
Infrazërin nuk e dallon veshi i njeriut,
por shumë gjallesa të tjera e dallojnë
atë. Pra, infrazëri krijohet dhe
përhapet që në fillim të fenomeneve
të llojllojshme në natyrë.
5

6. 6
▫Brezi i valëve mekanike me frekuencë përtej
20 kHz. Ashtu sikurse infrazërin, veshi i njeriut
nuk e dëgjon as ultrazërin. Nga ana shkencore,
ultrazëri si dukuri përfitohet në shumë mënyra,
ku dy prej tyre janë shumë të njohura.
▫Metoda e Magnetostriksionit
▫Metoda e Elektrostriksionit
▫Ultrazëri ka zbatime të shumta në shkencë,
teknikë, medicinë, në navigacion nënujor, etj.

7. ▫Ka dy tipe kryesore të shurdhimit: Shurdhimi i përçueshmërisë dhe shurdhimi i nervit. I pari ka të bëjë zakonisht me
strukturat në veshin e jashtëm apo të mesëm; i dyti është më serioz dhe shkaktohet si pasojë e dëmtimit të veshit të
brendshëm ose nervit dëgjues.
▫Shurdhimi i përçueshmërisë shkaktohet nga mosfunksionimi i duhur i një strukture në veshin e jashtëm apo të
mesëm. Ky tip shurdhimi mund të jetë i pranishëm që në lindje, ose mund të shkaktohet nga dëmtimi i veshit prej një
plage apo infeksioni. Mund të shkakthet nga një e ftohur në kokë apo formimi i dyllit. Për fat të mirë shumë njerëz me
shurdhim të përçueshmërisë mund të përdorin një aparat dëgjimi që ndihmon në përçimin e tingujve në veshin e
brëndshëm, nga ku ato mund të shkatërrohen në impulse nervore dhe të dërgohen në tru.
▫Shurdhimi i nervit mund të shpjerë në humbjen e të dëgjuarit të tingujve me frekuencë të lartë apo në humbjen e
plotë të dëgjimit. Shpesh në këto raste nga ana terapeutike nuk mund të bëhet asgjë ngaqe një pajisje dëgjimi
s'mund të bëjë një neuron që s'ekziston të nxitet. Ekspozimi i stërgjatur ndaj zhurmave shumë të larta si p.sh. zhurmat
në fabrika apo muzika rok e lartë mund të shkaktojë shurdhimin e nervit. Marrja e tepërt e ilaçeve apo proçesi i
plakjes gjithashtu mund të jenë shkaktarë për këtë paaftësi.
▫Presbyakuzia është një tip i shurdhimit të nervit që ndodh kur njerëzit plaken. Fundet e nervit dëgjimor dobësohen
duke filluar nga ato që janë në majat e kërmillit të veshit e duke kaluqr në ato që ndodhen më
poshtë. McBurney dhe Collings më 1984 argumentojnë se kjo është arsyeja që sa më shumë plakemi aq më
vështirësi kemi në dëgjimin e toneve me lartësi të madhe dhe aq më të larta frekuencat në të folur, veçanërisht kur
ato janë të një amplitude të ulët.
▫Zimbardo dhe kolegët e tij më 1984 hodhën idenë se humbja e dëgjimit mund të shpjerë në sjellje paranoike
veçanërisht nëse personi është i pavetëdijshëm për këtë humbje. Nëse nuk dëgjoni se çfarë thonë të tjerët mund të
mendoni se ata po pëshpërisin prapa krhëve dhe në këtë mënyrë mund të dyshoni për këdo.